Docsity
Docsity

Prepare for your exams
Prepare for your exams

Study with the several resources on Docsity


Earn points to download
Earn points to download

Earn points by helping other students or get them with a premium plan


Guidelines and tips
Guidelines and tips

giáo trình pháp luật đại cương, Study Guides, Projects, Research of Law

giáo trình pháp luật đại cương

Typology: Study Guides, Projects, Research

2020/2021
On special offer
30 Points
Discount

Limited-time offer


Uploaded on 12/05/2021

1234231
1234231 🇻🇳

5

(9)

8 documents

1 / 73

Toggle sidebar
Discount

On special offer

Partial preview of the text

Download giáo trình pháp luật đại cương and more Study Guides, Projects, Research Law in PDF only on Docsity! TRUONG DAI HOC KINH TE KHOA LUAT BAI GIANG PHAP LUAT DAI CUONG Ma hoc phan: LAW 1001 (Tai liéu lwu hanh néi bé) DA NANG, 2020 . . CHUONG1. _ . . NHUNG KIEN THUC CO BAN VE NHA NUOC I. CAC QUAN DIEM VE NGUON GOC RA DOI NHA NUOG 1. Quan diém phi Macxit vé ngu6n géc ra doi cia Nha nuéc Nha nuéc 1a mét hién twong xa hdi phitc tap, lién quan chat ché toi loi ich ctia giai cap, tang lop va dan téc. Dé nhan thifc ding dan hién twgng nha nuéc can phai lam sang to hang loat van dé lién quan nhw: ngu6n g6c xuat hién nha nuéc, ban chat cua nha nuéc .v.v... Trong lich st chinh tri - phap ly, ngay ti thoi ky cé dai, trung dai va can dai da cé nhiéu nha tv tuong dé cap téi van dé ngu6n géc cla nha nuéc. Xuat phat tiv cac goc d6 khac nhau, cac nha tu twéng trong lich sw da co nhifng ly gidi khac nhau vé van dé ngu6n géc cua nha nuwéc. Nhétng nha wr tuéng theo thuyét than hoc (dai dién thi trung cé Ph. Acvin, théi ky tu san co: Masiten, Koct...) cho rang: Thuong dé 1a ngwéi sap dat moi tat ty trong x4 hdi, nha nuéc 1a do thuong dé sang tao ra dé bao vé trat ty chung xa hdi. Nha nu@c 1a do dang téi cao sinh ra, 1a sy thé hién y chi ctia chtia tri. Do vay, quyén Ive ctia nha nuéc 1a hién than quyén luc ctia chia, vi thé n6é vinh ctfu. Vao thé ky XVI, XVII, XVIII, ciing véi trao wu cach mang tu san, trong lich sw tu twéng chinh tri -- phap ly da xuat hién nhiéu quan diém mdi vé nha nuéc ndi chung va vé ngu6n goc cia nd. Thuyét khé uc xd hdi dugc hinh thanh trong diéu kién nhu vay. Thuyét khé wéc xa hoi (dai dién tiéu biéu c6: Grooxi, Xpiréza, gdp, Lore, Rut x6 .v.v...) cho rang nha nwéc ra d@i 1a két qua cua mét ban hop dong (khé woc) duoc ky két giifa cdc thanh vién sOng trong trang thai ty nhién kh6ng co nha nuéc. Vé ban chat, nha nuéc phan anh Igi ich ctia cdc thanh vién s6ng trong x4 hdi, Igi ich chia mai thanh vién déu duc nha nuéc ghi nhan va bdo vé. V6i sy ra d0i cua thuyét khé wéc x4 h6i danh dau m6t buéc tién trong nhan thifc ctia con nguéi vé nguon géc nha nuéc, do 1a mét cli danh manh vao thanh tri x4 hdi phong kién, ch6ng lai su chuyén quyén, déc doan ctia ché dé phong kién. Theo hoc thuyét, chu quyén trong nha nuéc thudc vé nhan dan, va trong trvdng hgp nha nuéc kh6ng 1am tron vai tro cia minh, cdc quyén ty nhién bi vi pham thi khé wéc sé bi mat hiéu lyc, nhan dan co quyén lat d6 nha nuéc va ky két khé wéc moi. Vé mat lich sti, thuyét khé oc xa hdi vé ngu6n géc nha nuéc co tinh cach mang va gia tri lich sw to lon, n6 chita dung nhifng yéu t6 tién b6 x4 hdi, coi nha nuéc va quyén lye nha nuéc 1a san pham cua sy van dong x hdi loai ngu@i. Tuy nhién, thuyét khé wéc x héi van c6 nhifng han ché nhat dinh, vé cin ban cdc nha tu twdng van difng trén lap trrdng quan diém ctia chi nghia duy tam dé giai thich su xuat hién ctia nha nuéc, ban chat cia nha nuwéc va su thay thé nha nuéc. No chwa ly giai duoc ngu6n géc vat chat va ban chat giai cap cla nha nwéc. Ngay nay, trvdc nhifng can ct? khoa hoc va sy that lich st, ngay cang c6 nhiéu nha tu tuéng tu san thiva nhan nha nuéc 1a san pham cua dau trang giai cap, 1a t6 chttc quyén luc ctia xa hdi co giai cap, nhung mat khdc ho van kh6ng chiu thiva nhan ban chat giai c@p cla nha nuéc ma coi nha nuéc van 1a c6ng cu ditng ngoai ban chat giai cap, khéng mang tinh giai cap, 14 co quan trong tai dé diéu hoa mu thuan giai cap. Vi thé, trong lich sit tu tuéng chinh tri - phap ly hién mét s6 hoc thuyét khdc cua cdc nha tu twéng tu sén vé ngudn géc nha nuéc nhu : thuyét bao luc, thuyét tam ly xa héi. Thuyét bgo luc cho rang: nha nuéc xuat hién try tiép ti viéc st? dung bao luc ctia thi t6 nay véi thi toc khac, thi téc chién thang da lap ra b6 may dac biét (nha nudc) dé n6 dich thi toc chién bai (dai dién cho nhifng nha tu twong theo hoc thuyét nay 1a Gumplévich, E. Duyrinh, Kauxky). Thuyét tam ly Iai cho rang: nha nuéc xuat hién do nhu cau vé tam ly cia con ngwéi nguyén thuy luén muGn phy thudc vao cac thu linh, giao sj... Vi vay, nha nu@c 1a t6 chtfc cla nhifng siéu nhan co sy mang anh dao xa héi (dai dién cho nhitng nha tu tung theo hoc thuyét nay 1a L.Petorazitki, Phoredo...). Nhin chung, tat cd cdc quan diém trén hoac do han ché vé mat lich sw’, hodc do nhan thttc con thap kém, hoac do bi chi phéi bdi I¢i ich clia giai cap da gidi thich sai léch nguyén nhan dan dén sy xuat hién cua nha nuéc. Cac hoc thuyét déu gap nhau @ diém chung 1a xem xét nha nuéc trong su c6 lap véi nhitng diéu kién chi phi no, dac biét 14 khong gan no véi diéu kién vat chat da san sinh ra nd. Chinh vi vay, ho déu cho rang nha nuéc 1a vinh hang, 1a cia tat cd moi nguGi, khong mang ban chat giai cap, 1a c6ng cu dé duy tri trat ty xa hdi trong tinh trang 6n dinh, phap trién va phon vinh. - Nha nuéc La Ma: Nha nuwéc nay ra di trén co so két qua dau tranh giifa gidi binh dan chong lai gidi quy t6c vdi chién thang cua gidi binh dan. - Nha nuéc Giéc Manh: Day 1a hinh thitc nha nwéc du¢gc thiét lap sau chién thang cia ngwdi Giéc Manh d6i véi dé quéc La MA cé dai. No ra d@i do nhu cau phai thy hién sy quan ly trén lanh thé La Ma ma ngu@i Giéc Manh da xam chiém dugc cht? khéng phai do doi hoi bite thiét ctia cudc dau tranh giai cap trong ndi bé xa héi cua ngudi Giéc Manh. O cac nuéc phuong Dong, nha nuéc xuat hién kha sém, khi ché d6 tu hifu va sy phan chia giai cap trong xa hdi chva 6 mtfc cao. Nguyén nhan thc day sy ra ddi cla céc nha nuéc phuong DoOng 1a do nhu cau tri thuy va ch6ng giadc ngoai xam. O Viét Nam, nha nuéc xuat hién va khodng thién nién ky 2 trvéc céng nguyén. Ciing nhw cdc nha nuéc phuong Dong khac, sv phan chia giai cap trong x4 hdi c6 Viét Nam chua dén mitc gay gat. Trong b6i canh x4 hdi hic bay gid, nhu cau xay dung, quan ly nhitng céng trinh tri thuy dam bdo nén san xuat néng nghiép va t6 chttc luc luong chong giac ngoai xam da thtic day qué trinh lién két cac t6c ngu6i va hoan thién b6 may quan ly. Két qua nay da cho ra d@i nha nudc Viét Nam dau tién - Nha nuéc Van lang clia cac Vua Hing. II. BAN CHAT CUA NHA NUGC Nha nuwéc 1a san pham ctia xa hi cé giai cap va 1a su biéu hién cua sy kh6ng thé diéu hoa duc ctia cdc mau thuan giai cap d6i khang. Nha nuéc 1a t6 chic quyén le chinh tri dac biét. Dé 1am 16 ban chat ctia nha nwéc can phai xac dinh nha nuéc do cia ai? Do giai cap nao to chifc nén va lanh dao? Phuc vu trvéc tién cho loi ich ctia giai cap nao? Trong x4 h6i c6 déi khang giai cap, su thong tri cia giai cap nay d6i voi giai cap khac dugc thé hién dui ba hinh thifc: kinh té, chinh tri va tu twéng. Trong ba quyén luc, quyén luc kinh té dong vai tro cht dao, 14 co sé dé dim bdo cho sy th6ng tri giai cap. Quyén lc kinh té tao ra cho chu sé hitu kha nang bat nhifng ngu@i khac phu thuéc vao minh vé mat kinh té. Tuy nhién, ban than quyén luc kinh té lai khong c6 kha nang duy tri quan hé boc 1ét, vi thé dé bao dam cho quan hé boc 16t, giai cap nam quyén luc kinh té phai thong qua quyén lc chinh tri. Quyén lc chinh tri xét vé mat ban chat 14 bao luc cé t6 chifc cla mét giai cap nham tran ap cac giai cap khac trong x4 hdi. Thong qua nha nuc, giai cap thong tri vé kinh té da tro thanh cht thé cia quyén luc chinh tri. Nho nam trong tay nha nwéc, giai cap thong tri da t6 chifc va thyc hién quyén lyc chinh tri cua minh, hop phap hoa y chi cua giai cap minh thanh y chi nha nuéc va nhu vay budc cdc giai cap khac phdai tuan theo trat ty phi hop vdi loi ich ctia giai cap thong tri. Bang cach do giai cap th6ng tri da thc hién sw chuyén chinh ctia giai cap minh déi véi cac giai cap khac. Dé thyc hién sy chuyén chinh giai cap, giai cap thong tri khong don thuan chi sw dung bao lyc cu6ng ché ma con thong qua sy tac dong vé tu twong. Chinh vi vay, khi nam trong tay quyén lyc kinh té va quyén lic chinh tri, giai cap thong tri con théng qua nha nuéc xay dung hé tu tudng cua giai cap minh thanh hé tu twéng théng tri trong xa hdi, buGc cac giai cap khac phdi 1é thu6c vao minh vé mat tu tudng. Nhu vay, nha nuéc 1a céng cu sac bén thé hién va thuc hién y chi ctia giai cap cam quyén, bao vé truéc tién loi ich cua giai cap thong tri trong xa hdi. Cac nha nuéc tuy khac nhau vé ban chat giai cap, diéu nay da dugc cac nha kinh dién cua Chu nghia Mac - Lénin da chi ra rang: nha nu6c 14 mét hién tong thudc kién tric thuong tang trén mét co sé kinh té nhat dinh, do 1a céng cu dé duy tri sy thong tri cia giai cap nay d6i voi giai cap khac. Vé ban chat giai cap ctia nha nuéc, V.I Lénin da nhan dinh: ”nha nuéc 1a bO may dé giai cap nay 4p bitc giai cap khac, mét bd may dé duy tri dui sy thong tri cua m6t giai cap tat cd cdc giai cap bi 1é thuéc khac”.? Khi xem xét ban chat cia nha nuéc, néu chi dé cap dén ban chat giai cap cia nha nvéc 1a phién dién, béi nha nuéc con mang trong minh mét vai tr x4 hdi to 1én. Thu tién lich st’ da chi ra rang, mét nha nu@c kh6ng thé ton tai néu no chi phuc vu Igi ich ctia giai cap thong tri ma kh6ng tinh dén loi ich cac giai cap, tang lop khac trong xa hdi. Vi vay, ngoai tu’ cach 1a cong cu bao vé, duy tri su théng tri giai cap, nha nu@c con 1a t6 chtfc chinh tri - xa hdi rong Ion, bdo dam Ioi ich chung ctia xa hdi. Trén thuc té, nha nuéc nao cing dong vai tro quan trong trong viéc gidi quyét nhitng van dé nay sinh trong xa hdi, bao dim cho xa hdi duc trat ty 6n dinh va phat trién, thu'c hién m6t s6 chifc nang phi hop voi yéu cau chung cua toan xa hdi va bao dim nhifng loi ich nhat dinh ctia cdc giai cap va © V1 Lénin: Toan tap, NXB. Tién b6 , M.1977(ban tiéng Viét). Tap 33, tr 87 giai tang khac trong chifng mu nhifng loi ich d6 khéng mau thuan gay gat voi loi ich cua giai cap thong tri. Qua nhitng diéu da phan tich 6 trén cho thay rang khi xdc dinh ban chat ctia nha nuéc phai dya trén co sé danh gia co cau ctia x4 héi, quan hé giifa cdc giai cap trong ting giai doan lich st’ cu thé. Trong mdi hinh thai kinh té - x4 hdi khac nhau, nha nuéc cé ban chat khdc nhau. Mac di cé su khac nhau vé ban chat nhung tat cd cdc nha nudc déu co chung cac dau hiéu. Nhitng dau hiéu do 1a: Thif nhat, nha nw6éc phan chia dan cu theo cac don vi hanh chinh anh tho. Néu trong xa héi cong san nguyén thuy, t6 chttc thi tc tap hop cac thanh vién cia minh theo dau hiéu huyét thong thi nha nwéc lai phan chia dan cu theo cac don vi hanh chinh anh thé khéng phu thudéc vao huyét théng, nghé nghiép hoac gidi tinh. Viéc phan chia nay dan dén viéc hinh thanh cc co quan quan ly trén tifng don vi hanh chinh anh tho. Lanh thé 1a dau hiéu dac trung riéng c6 ctia nha nuéc, nha nuéc thu thi quyén lc th6ng tri trén pham vi toan bé lanh thd. Nha nuéc nao ciing co lanh tho riéng, trén lanh tho do dugc phan thanh cac don vi hanh chinh nhu tinh, huyén, xa... Do cé dau hiéu lanh thé ma xuat hién ché d6 qu6c tich- ché dinh quy dinh mdi quan hé giifa nha nuéc voi cong dan. Thi hai, nha nuéc thiét lap quyén luc cong. Nha nuéc 1a t6 chifc cong quyén thiét lap mét quyén luc dac biét khéng cén hoa nhap vdi dan cu nhu trong xa hdi thi toc ma “dwong nhu” tach réi va dting lén trén x4 hoi. Quyén luc nay mang tinh chinh tri, giai cap, dugc thyc hién béi b6 may cai tri, quan ddi, toa an, canh sat... Nhu vay, dé thuc hién quyén luc, dé quan ly xa h6i, nha nudc c6 mét tang lép ngwdi dac biét chuyén lam nhiém vu quan ly. Lép ngu@i nay du¢c t6 chifc thanh cdc co quan nha nuéc va hinh thanh m6t bé may thong tri co stfc manh cu@ng ché dé duy tri dia vi cia giai cap thong tri, bat cac giai cap, tang lop khac phai phuc ting theo y chi ctia minh. Thi ba, nha nuéc cé cha quyén quéc gia. Nha nu@c 1a mét t6 chifc quyén lyc c6é chit quyén. Chia quyén quéc gia mang ndi dung chinh tri - phap ly, thé hién quyén ty quyét ctia nha nu@c vé moi chinh sach d6i ndi va d6i ngoai, khong phu thuéc vao bat ky mét yéu t6 bén ngoai nao. Cha quyén quéc gia 1a thudéc tinh gan lién véi nha nwéc. Chu quyén quéc gia c6 tinh téi cao. Tinh téi cao ca chu quyén nha nuéc thé hién & ché quyén luc cua nha nwéc pho bién trén toan b6 dat nudc d6i véi tat cd dan cu va cac t6 chifc xa hdi. Dau hiéu cha quyén nha nuéc thé hién sy déc lap, binh dang gitta cdc quéc gia voi nhau khGng phan biét quéc gia 16n hay nho. Thw tu, nha nuéc ban hanh phap luat va budc moi thanh vién xa hdi phdi thy'c hién. Nha nuéc 1a ngw@i dai dién chinh thong cho moi thanh vién trong xa héi, dé thuc hién dugc sw quan ly d6i voi cdc thanh vién, nha nuéc ban hanh phap luat va bdo dam thc hién bang stfc manh cu6ng ché. Tat cd cdc quy dinh ctia nha nu’éc d6i véi moi céng dan duc thé hién trong phap luat do nha nuéc ban hanh. Nha nu@c va phap luat cé mdi lién hé chat ché, tac déng qua lai va phy thuéc lan nhau; nha nuéc khong thé thu’c hién dugc vai tro 1a ngwoi quan ly x4 hdi néu kh6ng cé phap luat, nguwgc lai phap luat phdi th6ng qua nha nu6c dé ra doi. Trong xa héi cé nha nuéc chi c6 nha nuéc moi co quyén ban hanh phap luat. Thif nam, nha nvéc quy dinh va tién hanh thu cac loai thué. Dé nudi dudng bo may nha nuéc va tién hanh cac hoat dong quan ly dat nuéc, moi nha nuéc déu quy dinh va tién hanh thu cac loai thué bat buéc d6i véi cac dan cu cia minh. Trong xa héi cé nha nuéc kh6ng mot thiét ché chinh tri nao ngoai nha nudc cé quyén quy dinh vé thué va thu cdc loai thué. Tw nhifng phan tich 6 trén vé ngu6n géc, ban chat va nhiing dau hiéu ctia nha nuéc, c6 thé di dén mét dinh nghia chung vé nha nu@c nhu sau: nhd nuéc Id m6t t6 chitc dac biét cua quyén luc chinh tri, c6 b6 may chuyén lam nhiém vu cu’6ng ché va thu hién chtic naéng quan ly xd héi nham thé hién va bao vé truéc hét loi ich cua giai cap théng tri trong xd hdi co giai cap d6i khang (cua giai cap céng nhan va nhan dan lao d6ng dui su’ Ianh dao cua Dang c6ng san trong xd hdi xd hdi chu nghia). III. CAC KIEU NHA NUGC TRONG LICH SU 1. Khai niém kiéu nha nuvéc Kiéu nha nuéc 1a mét trong nhitng khai niém co ban ctia khoa hoc ly luan chung vé nha nudc va phap luat. Théng qua khai niém kiéu nha nuéc ching ta co thé nhan thifc sau sac va 16 gich vé ban chat va y nghia x4 héi cia cdc nha nuéc duge xép vao cing mot kiéu. Noi tdi kiéu nha nuéc nghia 1a dé cap téi nha nuwéc 14 b6 may th6ng tri cia giai cap nao, tén tai trén co sé nén tang kinh té nao, twong tng voi hinh thai kinh té x hdi nao. Hoc thuyét Mac - Lénin vé hinh thai kinh té - x4 hdi 1a co s@ khoa hoc dé phan chia cdc nha nu@c trong lich st? thanh cac kiéu. Cac nha sang lap cht nghia Mac - Lénin da coi sy thay thé mot hinh thai kinh té - xa hi nay bang mot hinh thai kinh té - xa hoi khac 1a qua trinh lich sw ty nhién. Trong lich sw nh4n loai ti” khi xuat hién xa hdi cé giai cap da ton tai bon hinh thai kinh té - xa hdi: Chiém hitu no 1é, Phong kién, Tu san va xa hi cht nghia. Twong ting voi bon hinh thai kinh té xa do, c6 bén kiéu nha nc, dé 1a: - Kiéu nha nuéc chi n6é - Kiéu nha nwéc phong kién - Kiéu nha nwéc tu san - Kiéu nha nwéc xa héi chi nghia Cac kiéu nha nuéc: cht né, phong kién va tu san tuy c6 nhifng dic diém riéng vé ban chat, chifc nang, vai tro xa hdi nhung déu 1a nha nuéc boc 16t duc xay dung trén nén tang cla ché do tu hifu vé tu liéu san xuat, 14 cong cu dé duy tri va bdo vé sy thong tri cia giai cap boc 1ét déi vei déng dao nhan dan lao d6ng trong xa hdi, 14 nha nu@c cua thiéu s6 giai cap boc 16t. Nha nuéc xa hdi cha nghia 1a kiéu nha nuéc mdi va 1a kiéu nha nu@c cudi cing trong lich sw x4 héi loai ngui, cé st? ménh lich sw 1a han ché dan va di dén xoa bo ché d6 boc 16t giita ngw6i voi ngw6i, 14 nha nuéc cla déng dio nhan dan lao déng trong x4 hi, tién tdi x4y dung mét x4 hdi cong bang, binh dang kh6ng cé ap btic, boc 16t. Nhu vay, cdc khai niém chung vé nha nuéc duc cu thé hoa qua khai niém kiéu nha nuéc, dugc 4p dung d6i véi nha nwéc cla mot hinh thai kinh té - x4 hdi nhat dinh. Khai niém kiéu nha nudc thé hién sy thong nhat cdc dac trung co ban cua cdc nha nuéc cé cing chung ban chat giai cép va vai tro xa hdi cing nhu diéu kién ton tai tong tu cua chting. Tom lai: kiéu nha nu@c Ia téng thé cdc dac trung (dau hiéu) co’ ban cuia nha nut, thé hién ban chat giai cap, vai tro xd héi va nhiing diéu kién phat trién cia nha nuc trong mét hinh thdi kinh té - xd hi nhat dinh. Pham tri kiéu nha nu@c 14 m6t pham tru téng hop, cho phép chting ta nhan thtfc ban chat, vai tro xa héi, chifc nang cla nha nuéc trong cac hinh thai kinh té - x4 h6i khac nhau, thay dugc diéu kién t6n tai va xu hung phat trién ctia nha nu@éc trong lich st. 2. Su thay thé cac kiéu nha nuéc Tinh tat yéu khach quan cua sw thay thé kiéu nha nuéc bang kiéu nha nuéc khac trong kién tnic thuong tang chinh tri - phap ly 1a m6t biéu hién quan trong ctia quy luat phat trién va thay thé cdc hinh thai kinh té - x4 hoi do C.Mac va Ph.Angghen phat hién. Quy luat nay gan lién voi quy luat phat trién va thay thé cia kiéu nha nu@c bang kiéu nha nuéc khac: “tdi mét giai doan phat trién nao d6 cia chting, cdc luc wong san xuat vat chat ctia x8 hdi sé mau thudn v6i nhifng quan hé san xuat dd, - mau thuan véi nhifng quan hé sé hitu, trong do tir trudéc dén nay cdc lc Iuong san xuat van phat trién. TY ché 1a nhifng hinh thitc phat trién cia cdc luc lng san xuat, nhifng quan hé Ay tré thanh nhifng xiéng xich cia luc lugng san xuat. Khi do bat dau mot thdi dai cua m6t cudc cach mang x4 hdi. Co sé kinh té thay déi thi tat ca cdc kién tric thong tang dé sé cling bi dao 16n ft nhiéu nhanh chéng”’. Kiéu nha nuéc cii bi thay thé bang mét kiéu nha nuéc méi thong qua mét cudc cach mang xa hdi, boi 1é giai cap thong tri ci dai dién cho quan hé san xuat cii kh6ng bao gid ty nguyén rdi bé nhitng dac quyén, dic loi ma minh dang c6, vi thé giai cap dai dién cho phuong thtfc san xuat moi tién b6 phai tap trung lvc lwgng tién hanh cach mang xa hdi dau tranh voi cac giai cap thong tri truéc dé. Kiéu nha nuéc moi ra ddi nghia 1a quyén luc nha nu@c da chuyén giao ti giai tay giai cap nay qua tay giai cap khac, va do vay ban chat, vai trd xa h6i cua nha nwéc méi cing thay déi so véi nha nuéc ci tude do. Kiéu nha nuéc méi theo quy luat bao gid ciing tién bd hon so vi kiéu nha nuéc ci béi né dugc xay duyng trén mét phuong thifc mdi tién bé hon. Su thay thé kiéu nha nuéc cfi bang mét kiéu nha nuéc mdi khéng phai déu dién ra gi6ng nhau 6 moi noi, kh6ng dién ra tuan ty, hét kiéu nha nuéc nay réi dén kiéu nha nuéc khac, ma cé thé bé qua nhifng kiéu nha nuéc nhat dinh. Diéu nay do nhiéu yéu t6 nhu: hoan canh lich si cu thé ctia mdi quéc " C.Méc - Ph.Angghen. Tuyén tap, tap II. NXB Su that, Ha NOi, 1981, Tr 637- 638 V. CHUC NANG CUA NHA NUGC Ban chat, vai tro cua nha nu@c dugc thé hién tric tiép trong nhiém vy va chtic nang ctia nha nuéc, vi thé khi tim hiéu ban chat cia nha nu@éc, vai tro x hdi cla nha nuéc phai thong qua viéc xem xét cdc nhiém vu va chic nang cua nha nuéc. Nhiém vu ctia nha nuéc 1a muc tiéu ma nha nuéc huéng toi, 1a nhitng van dé dat ra ma nha nuéc can gidi quyét. Nhiém vu ctia nha nuéc tuy thudc vao ban chat va vai tro xa hdi cua nha nuéc, vao diéu kién lich st’ clia méi quéc gia qua titng giai doan cu thé. Nhiém vu cua nha nwéc tuy thudc vao néi dung tinh chat duc chia thanh: nhiém wu chién luge lau dai, nhiém vu nay huéng tdi cdc muc dich chung, co ban: nhiém vu xay dung nha nuéc phap quyén Viét Nam xa hdi chu nghia. Dé thuc hién nhiém vu chién lugc, lau dai can phai c6 nhitng nhiém vu cu thé trong nhitng khodng thi gian nhat dinh, chang han nhiém vu céng nghiép hoa, hién dai hoa dat nuéc phuc vu cho céng cudc xay dung nha nuéc phap quyén x4 héi chi nghia. Chifc nang ctia nha nuéc 1a nhiing phuong dién, loai hoat dong co ban cua nha nudéc nham thyc hién nhifng nhiém vu dat ra truéc nha nuéc. Chifc nang va nhiém vu cua nha nudc co méi quan hé chat ché, mat thiét voi nhau. Mot nhiém vu ctia nha nuéc lam phat sinh mét hoac nhiéu chttc nang va ngu¢c lai mét chic nang cla nha nuéc c6 thé nhaém thuc hién mot hoac nhiéu nhiém vu. Chifc nang cia nha nuéc dugc quy dinh béi ban chat ctia nha nudéc. Chifc nang cia nha nude x4 hoi chu nghia khac voi chtfc nang ctia cac nha nu'éc boc 16t 6 ndi dung va hinh thifc thyc hié Chifc nang cua nha nu6éc dugc thu’c hién béi bd may nha nuéc. Do dé, khi nghién cifu vé van dé nay can phan biét giita chtfc nang ctia nha nwéc va chtic nang cia co quan nha nuéc. Chifc nang ctia nha nuéc nhu da néu, 1a nhitng phuong dién hoat d6ng co ban ctia nha nuéc ma méi co quan nha nuéc déu phai tham gia thc hién 6 nhitng mttc d6 khac nhau. Chifc nang ctia co quan nha nuéc chi 1a nhitng phuong dién hoat déng cla co quan do nham gop phan thuc hién chttc nang chung ctia nha nuéc. Chifc nang cia nha nuéc c6é nhiéu cach phan loai khac nhau. Co thé phan loai chttc nang cia nha nuéc thanh: cac chtic nang d6i néi va cac chtfc nang déi ngoai; hodc thanh chifc nang co ban va cdc chtfc nang kh6ng co ban; hodc thanh cac chtfc nang lau dai va chtfc nang tam thdi... Mi cdéch phan loai chifc nang cé mét y nghia ly Iuan va thuc tién khac nhau, tuy nhién trong s6 cdc cach phan loai da néu 6 trén thi théng dung nhat van 1a cach phn chttc nang nha nuéc thanh chttc nang déi ndi va chifc nang d6i ngoai can ctf trén co sé déi tung tac dong ctia chifc nang. Chifc nang d6i néi cia nha nuéc 1a nhitng phuong dién hoat déng co ban ctia nha nvéc trong ndi bé cua dat nu'éc. Chifc nang déi ngoai cla nha nuéc 1a nhifng hoat déng co ban ctia dat nu’éc véi cdc quéc gia khac, dan t6c khac. Hai nhom chtfc nang nay c6 quan hé mat thiét vdi nhau, thuc hién tét cac chttc nang d6i ndi anh huéng tét chifc nang déi ngoai, ngu¢c lai, néu thyc hién tét chtfc nang déi ngoai cing sé anh hu6ng tot toi viéc thuc hién cac chifc nang déi va ca hai déu huéng téi viéc thic hién nhitng nhiém vu cua dat nuéc. Cac chtfc nang cla nha nuéc dugc thy hién bang nhifng hinh thitc va phvong phap nhat dinh. N6i dung nhifng hinh tht'c va phuong phap ay bat ngu6n va truc tiép thé hién ban chat cing nhw muc tiéu cua nha nuéc. Ca4c hinh thttc phap ly co ban dé thu'c hién chtfc nang cia nha nuéc bao gém: hoat déng lap phap, hoat déng chap hanh phap !uat va hoat dong xay dung phap luat. Cac phuong phap co ban dé thyc hién chtfc nang cia nha nuéc 1a phuong phap gido duc, thuyét phuc va phuong phap cuGng ché. Tuy thudc va ban chat cia nha nudc ma phuong phap nao dugc wu tién st’ dung, vi du: trong nha nuéc x4 hdi cht nghia phvong phap thuyét phuc, gido duc duge wu tién sw t dung, ngugc lai trong cdc nha nuéc boc 1ét, phuong phap cuGng ché dugc 4p dung i v1 BO MAY NHA NUOC BO may nha nwéc 1a chu thé thic hién cac chifc nang va nhiém vu cia nha nudéc. BO may nha nuéc 1a hé thong cdc co quan nha nuéc ti trung wong xu6ng dén dia phvong, t6 chtfc va hoat dong trén nhifng nguyén tac chung thdng nhat, tao thanh mét co ché dong bé6 dé thuc hién cac chtfc nang va nhiém vu cua nha nvéc. 10 Cac yéu t6 hop thanh b6 may nha nuéc 1a co quan nha nuéc. Cac co quan nha nuéc rat da dang. Tuy nhién, thong thwéng co quan nha nuéc bao gém 3 loai: co quan lap phap, co quan hanh phap va co quan tu phap. TAt cd cdc co quan nha nuéc tao thanh b6 may nha nuéc, nhung bo may nha nuéc kh6ng phai 1a tap hop don gian cac co quan nha nwéc, ma 1a hé thong thong nhat cdc co quan nha nuéc. Yéu t6 tao nén sy théng nhat trong bo may nha nu@éc 1a hé th6ng cdc nguyén tac t6 chic va hoat d6ng ctia cac co quan nha nuéc. Co quan nha nuéc 1a mét t6 chic co tinh déc lap tuong d6i vé mat t6 chic - co cau, bao gm nhifng can bd, céng chtfc duc giao nhitng quyén han nhat dinh dé thuc hién chttc nang va nhiém vu ctia co quan do trong pham vi do phap luat quy dinh. Co quan nha nuéc c6 cac dac diém sau: - Co quan nha nuéc 1a mét t6 chifc cong quyén, c6 tinh déc lap tuong di vdi céc co quan nha nuéc khac, mét t6 chtfc co cau bao g6m nhifng can b6, céng chitc duc giao nhifng nhiém vu va quyén han nhat dinh dé thyc hién nhiém vu va chtfc nang cia nha nuéc theo quy dinh cua php luat. - Co quan nha nuwéc mang quyén luc nha nuéc. Day 1a dac diém 1am cho co quan nha nuéc khac han voi cac t6 chifc khac. Chi co co quan nha nu’éc mdi co quyén nhan danh nha nuéc thy'c hién quyén luc nha nuéc, gidi quyét nhifng van dé quan hé véi céng dfn. Méi co quan nha nuéc déu cé tham quyén do phap luat quy dinh, do 1a tong thé cdc quyén va nghia vu phap ly ma nha nuéc trao cho dé thuc hién cac chic nang va nhiém vu. Yéu t6 co ban cua tham quyén 1a quyén ban hanh nhiing van ban phap luat cé tinh bat buéc chung phdi thyc hién d6i vdi nhifng chu thé lién quan. - Tham quyén ctia co quan nha nuéc cé nhitng gidi han vé khong gian, thdi gian va doi twong chju sy tac dong. Gidi han nay mang tinh phap ly vi né due phap luat quy dinh. - Méi co quan nha nuéc cé hinh thifc va phuong phap hoat d6ng riéng do phap luat quy dinh. - Co quan nha nuéc chi hoat dong trong pham vi tham quyén cia minh va trong pham vi dé, no hoat dong doc lap, cht dong va chiu trach nhiém vé hoat dong cia minh. Co quan nha nwéc cé quyén dong thdi co nghia vu phai thuc hién cdc quyén ctia minh. Khi co quan nha nuéc khéng thuc hién quyén hoac ti’ chéi kh6ng thu’c hién quyén dugc phap luat quy dinh 1a vi pham phap luat. MGi nha nwéc, phu thuéc vao kiéu nha nuéc, hinh thttc chinh thé ... nén c6 cach t6 chifc b6 may nha nuéc khac nhau. B6 may nha nwéc du¢c t6 chtic rat da dang, phong phti trén thirc té. 11 CHUONG 2. BO MAY NHA NUGC CONG HOA XHCN VIET NAM I. KHAI NIEM BO MAY NHA NUOC 1. Dinh nghia bé may nha nuéc XHCN B6 mdy nha nuéc x4 hdi chu nghia Ia hé th6ng cdc co’ quan nha nuéc tr trung uong xu6ng dén dia phuong, duc t6 chitc va hoat d6ng dua trén nhiing nguyén tac chung nhat dinh tao thanh mét co ché d6ng b6 thu hién cdc chitc nang va nhiém vu cua nha nude. Xuéat phat ti ban chat cla minh, b6 may nha nuéc xa héi cht nghia co nhifng dac diém sau day: - Nha nwéc x4 héi cht nghia bao dam sy th6ng nhat, tap trung quyén luc. Tinh thong nhat quyén luc xuat phat tiv nguén géc quyén luc thudc vé nhan dan. Trong b6 may nha nuéc xa hdi cha nghia kh6ng cé sy phan chia quyén luc nhung cé sy phan cng cac nhanh quyén: ap phap, hanh phap va tu phap mot cach hgp ly cho cac hé thong co quan tuong tng, bao dam cho viéc thuc hién théng nhat quyén luc nhan dan. Nhan dan thu'c hién quyén lyc ctia minh bang cac hinh thifc dan chu dai dién va dan chu tru tiép, trong d6 hinh tht’c dan cht dai dién théng qua hoat d6ng cia cac co quan dan ct? 1a hinh thitc quan trong nhat. Cac co quan nha nuéc khac déu bat nguén ti’ hé thong co quan quyén lyc nha nuéc va phi chju trach nhiém va bao cdo hoat dong cla minh tn’éc co quan quyén luc nha nuéc. - BO may nha nuéc x4 héi cht nghia c6 chtfc nang thong nhat quan ly moi linh vue ctia déi song xa hdi. Dé thu'c hién chifc nang nay nha nuéc thiét lap cdc hé théng co quan tuong tng, bao gom: cac co quan cuGng ché, cdc co quan quan ly kinh té, cdc co quan quan ly cac linh vu khac cla doi song xa . - BO may nha nuéc xa hoi chu nghia nam giif cac quyén lc: kinh té, chinh tri va tinh than. + Vé quyén luc kinh té, nha nuéc x4 hdi cha nghia 1a chu thé ctia nhifng co sé kinh té, co sé vat chat quan trong nhat ctia quéc gia: dat dai, ri’ng nui, sOng ng6i, tai nguyén thién nhién... Ngoai ra, nha nuéc xa héi cht nghia con 1a cha sé hitu cua nhifng tu liéu san xuat quan trong khac dugc quy dinh trong php luat nhu: bu'u chinh - vién théng, cdc trung tém céng nghiép, dién luc, tai chinh... cia quoc gia. 12 - Viéc thanh lap va hoat d6ng cua tat ca cdc co quan nha nuéc déu phdi tuyét d6i tuan theo céc quy dinh ctia phap luat. Trong qua trinh thi hanh tham quyén, tat cd cdc co quan nha nuéc, moi can bé, vién chifc nha nu‘éc phai thy'c hién theo dting tham quyén va chttc trach luat dinh. - Moi hanh vi vi pham phap luat phai nhanh chong dugc phat hién va xt ly nghiém minh. Thu hién tét nguyén tac phap ché xa héi chu nghia 1a co sé dé bao dam sw hoat dong déng bé, cé nang suat, hiéu qua cao ctia b6 may nha nvéc, dam bao sy céng bang ctia x4 hdi e. Nguyén tac dam bdo su doan két va binh dang cua cdc dan t6éc Cc nha nuéc xa héi cht nghia thuc hién rong rai sy doan két dan téc. Tat ca cdc dan téc cing chung s6ng trén lanh thé déu binh dang. Trong t6 chifc va hoat déng ctia b6 may nha nuéc ta, nguyén tac nay du¢c ghi nhan tai Diéu 5, Hién phap 2013: “Nha nuéc céng hoa x4 hdi cha nghia Viét Nam 1a quéc gia thong nhat cia cac dan téc cing sinh s6ng trén dat nudc Viét Nam.” Nha nuéc thuc hién chinh sach binh dang, doan két, tuong tr¢ giita cdc dan téc, nghiém cam moi hanh vi ky thi, chia ré dan t6c. Cac dan téc cé quyén ding tiéng noi, chi? viét, git? gin ban sac dan téc va phat huy nhiting phong tuc, tap quan, truyén thong va van hoa tét dep ctia minh. Nha nuéc thuc hién chinh sach phat trién vé moi mat, ti’ng budc nang cao ddi s6ng vat chat va tinh than ctia dong bao dan téc thiéu s6”. Nguyén tac dam bao sy doan két va binh dang giifa cdc dan téc luén dugc nhan manh trong suét cdc giai doan lich st’ cla Nha nuéc ta. Chinh sach doan két va binh dang giifa cdc dan téc lu6n duoc Nha nuéc xac dinh 1 chinh sach quan trong hang dau trong linh vu chifc nang déi ndi. Dé dam bao sy doan két va binh dang git’a cdc dan téc, Nha nvéc ta hién nay dang thi hanh nhiéu chinh sach nham gitip cdc dan toc thiéu s6 phat trién vé kinh té, chinh tri, van hoa, khoa hoc va cong nghé, nang cao mifc sOng cia nhan dan cac dan toc thiéu sé. Mat khac, Nha nuéc ciing thy'c hién nhiéu chinh sach nham bdo lwu, gin gii? nhifng v6n van hoa truyén thong quy bau ctia cdc dan téc thiéu so. Trén day 1a cdc nguyén tac co ban trong té chtfc va hoat d6ng cla b6 may nha nuéc xa hdi chu nghia. Ngoai cdc nguyén tac co ban ké trén, b6 may nha nuéc x4 hdi chu nghia cn dug t6 chttc va hoat d6éng dya trén nhifng nguyén tac khac nhu: Nguyén tac ké hoach hoa, nguyén tac tiét kiém...Day chinh 1a nhitng nguyén tac dé dim bao cho viéc xay dung mét b6 may nha nuéc trong sach, vitng manh, tién tdi muc dich xay dung mot x hdi céng bang, dan chu, van minh. II. CAC BO PHAN CAU THANH CUA BO MAY NHA NUOC CONG HOA XA HOI CHU NGHiA VIET NAM 1. Cac co’ quan quyén luc nha nuéc C4c co quan quyén luc nha nudc bao g6m Quoc héi, Héi déng nhan dan tinh, thanh phé tru thuéc trung wong, Héi dong nhan dan huyén, quan, thi xa, thanh phé thu6c tinh, Héi d6éng nhan dan xa, phudng, thi tran. a. Quéc hdi 14 co quan dai dién cao nhat cua nhan dan, 14 co quan quyén luc nha nuéc cao nhat, 1a co quan duy nhat c6 quyén lap hién va lap phap. Quéc héi quyét dinh nhifng chinh sach co ban vé d6i ndi, quéc phong, an ninh cua dat nu’éc, nhitng nguyén tac chu yéu vé t6 chtfc va hoat dong ctia b6 may nha nuéc, vé quan hé xa héi va hoat dong ctia céng dan. Quéc héi thc hién quyén giam sat t6i cao d6i voi toan bé hoat dong cia nha nuéc. Vé co cau t6 chic, Quéc héi cac nu’éc xa héi chu nghia co thé t6 chifc theo ché d6 nhiéu vién va cfing cé thé t6 chic theo ché d6 mét vién, tuy thudc vao thu tién ctia méi nuv’éc. Quéc hdi nuéc ta hién nay dugc t6 chifc theo ché d6 mot vién, do nhan dan trc tiép bau ra theo nguyén tac try tiép, ph6 thong dau phiéu. Nhiém ky ctia Quéc hi 14 5 nim. Quéc héi méi nam hop hai ky, do Uy ban thong vu qu6c hdi triéu tap. Uy ban thu@ng vu quéc héi 1a co quan thuéng tryc ctia Quéc héi. Thanh vién cia Uy ban thuéng vu quéc héi g6m cé: Chu tich quéc héi, cac Pho chu tich quéc hdi va cac uy vién. b. H6i d6éng nhan dan 1a co quan quyén luc nha nuwéc @ dia phuong, dai dién cho y chi, nguyén vong va quyén lam cht ctia nhan dan, do nhan dan dia phuong bau ra, chiu trach nhiém tréc nhan dan dia phuong va co quan nha nuéc cap trén. O nvéc ta, Hdi déng nhan dan du¢c té chtfc theo 3 cap: tinh va thanh phé tric thuéc trung wong, huyén, quan, thi xa va thanh pho thu6c tinh, x4 phu@ng thi tran. Theo quy dinh ctia Hién phap va Luat t6 chtfc Hi dong nhan dan va Uy ban nhan dan hién hanh, héi d6ng nhan dan can ct? vao chifc nang, nhiém vu va quyén han cua cap minh, xuat phat ti loi ich chung cia dat nudc va dia 15 phwong quyét dinh nhitng chu trong va bién phap quan trong dé phat huy tiém nang quan trong cla dia phuong, xay dung va phat trién dia phuong vé kinh té - x4 hdi, cting c6 quéc phong an ninh, nang cao d0i s6ng cua nhan dan dia phuong, lam nghia vu ctia dia phuong d6i vdi cd nuéc. Khi quyét nghi nhitng van dé thudc tham quyén cia minh, H6éi dong nhan dan ban hanh nghi quyét. Nhitng Nghi quyét vé cdc van dé ma theo quy dinh cua phap 1uat phai co sw phé chuan ctia cap trén thi truéc khi thi hanh phai duc trinh lén cap c6 tham quyén phé chuan. Héi dong nhan dan gidm sat hoat dong cla Thuong truc hdi dong nhan dan, Uy ban nhan dan, Vién kiém sat nhan dan, Toa an nhan dan citing cap. Héi déng nhn dan bau, bai nhiém, mién nhiém chi tich, pho chu tich héi déng nhan dan, chu tich, cac phé cht tich va cac thanh vién khac ctia uy ban nhan dan, trudéng ban va cac thanh vién khac ctia cac ban ctia héi dong nhan dan. H6i dong nhan dan bau, mién nhiém, bai nhiém héi tham nhan dan ctia toa an nhan dan cing cap theo quy dinh cua phap luat. héi d6éng nhan dan c6é tham quyén bai b6 nhiing quyét dinh sai trai cia uy ban nhan dan cing cap, nhitng nghi quyét sai trai cla hoi dong nhan dan cap dw6i trv tiép. HOi dong nhan dan co thé quyét dinh gidi tan hoi dong nhan dan cap dui tic tiép trong trvdng hop hdi déng nhan dan do lam thiét hai nghiém trong dén Igi ich cua nhan dan. Nghi quyét gidi tan h6i dong nhan dan cap duw6éi phai du¢c sy phé chuan cla héi d6ng nhan dan cap trén try tiép khi thi hanh. Nghi quyét ctia H6i dong nhan dan cap tinh gidi tan hoi dong nhan dan cap dui phai du¢c sy phé chuan cia Uy ban thu@ng vu quéc héi truéc khi thi hanh. 2. Nguyén thu quéc gia Nguyén tha quéc gia 1a ngwéi ditng dau nha nuéc xa héi cht nghia, 14 ngudi thay mat nha nu@c trong cdc quan hé déi ngoai, d6i ndi. O cdc nwéc x4 hdi chit nghia, trong cac giai doan phat trién cu thé, nguyén thi quéc gia co hic 1a co quan tap thé (HGi dong nha nuéc nhu @ Viét Nam theo Hién phap nam 1980). Co hic 1a ca nhan (Chu tich nuéc). Di 1a co quan tap thé hay ca nhan, nguyén tha qu6c gia cla cdc nuéc xa héi chu nghia cing dugc hinh thanh ti Quéc hdi va c6 nhiém ky theo nhiém ky ctia Quéc héi. O Viét Nam hién nay, nguyén thi quéc gia phai duc bau trong sé cac dai biéu quéc hdi. Chi tich nwéc chiu trach nhiém va bao cao hoat d6ng ctia minh trudc Quéc héi. Tham quyén ctia Chu tich nuéc co trén cd 3 nhanh: lap phap, hanh phap va tu phap. 3. Cac co quan hanh chinh nha nuéc Cac co quan hanh chinh nha nvéc 1a nhitng co quan co tham quyén quan ly moi mat hoat dOng ctia quéc gia. Cac co quan nay via 1a co quan chap hanh ctia co quan quyén lc cing cap, vita 1a co quan quan ly nha nu‘éc. - Chinh phu: 1a co quan chap hanh cua Quéc hdi, 1a co quan hanh chinh nha nuéc cao nhat. Vé co cau té chifc chinh phu, cac nha nuéc x4 héi chi nghia trong cdc giai doan phat trién khac nhau co sy t6 chtfc khac nhau, c6 hic chinh pha dugc t6 chifc dui hinh thitc dé cao trach nhiém tap thé (nhu H6i dong bé tnréng @ Viét Nam theo Hién phap 1980, Lién X6 cii theo Hién phap 1977), C6 hic t6 chtfc theo hinh thifc t6n trong ban bac tap thé nhung dé cao trach nhiém ca nhan. Chinh phi nuéc ta hién nay, theo quy dinh ctia Hién phap 2013, 1a co quan hanh chinh nha nuéc cao nhat, thyc hién quyén hanh phap, 14 co quan chap hanh ctia Quéc héi. Chinh phu théng nhat quan ly viéc thuc hién nhiém vu chinh tri, kinh té, van hoa, xa hdi, quéc phong, an ninh, déi ngoai cua dat nuéc. Chinh phi bdo dam hiéu luc cia b6 may nha nuéc tif trung wong xu6ng dén co sd, dim bdo viéc t6n trong va chap hanh Hién phap, phap luat, phat huy quyén lam chi cia nhan dan trong sw nghiép xay dung va bao vé t6 qu6c x4 héi chu nghia, dim bao 6n dinh va nang cao doi sng vat chat va van hoa cla nhan dan. Chinh pha chiu trach nhiém truéc Quéc hdi, va bao cdo céng tac voi Quéc hdi, Uy ban thu@ng vu quéc héi va Chu tich nuéc. Co cau cia Chinh phi g6m co: Thu tuong, cac Phé tha twéng, cdc bd trvéng va cac thanh vién khac thudc Chinh phu. Ngoai Thu tuéng chinh phu cac thanh vién khac cia chinh pht' kh6éng nhat thiét phai 1a dai biéu Quéc hdi. Thu tuong chinh phu 1a ngwéi dttng dau chinh phi do Quéc hdi bau ra. Tha twéng chiu trach nhiém truéc quéc héi va bao céng tac vdi quéc héi, uy ban thu@ng vu quéc hi va Chu tich nuéc. - BG va co’ quan ngang bé la cac co quan cia chinh phu thyc hién chtfc nang quan ly nha nuéc déi véi nganh hodac linh wre céng tac trong pham vi ca nuéc. B6 truéng va cac thanh vién thudéc chinh pha chiu trach nhiém quan ly nha nuéc vé linh vuc, nganh minh phy trach trong pham vi ca nuéc, bao dam cdc quyén ty chu trong hoat dong san xuat kinh doanh cuia cac co sé theo quy dinh ctia phap luat. Can cif vao Hién phap, Luat, Nghi quyét cia Quéc héi, Phap lénh, nghi quyét cua Uy ban thuéng vu quéc hdi, Lénh, Quyét dinh ctia Chu tich nuw6c, cdc van ban cia Chinh pht va Thu twéng chinh pha 16 dé ban hanh cac quyét dinh, chi thi hoac théng tu va kiém tra viéc thi hanh cac van ban d6 6 cac nganh, dia phuong va co sd. BO tnfdng va cac thanh vién cua chinh phu phai chju trach nhiém trudéc Thu twong, trudc Quéc hdi vé cac linh vc, nganh minh phy trach. - Uy ban nhdn dan cdc cap: do H6i d6ng nhan dan cing cap bau ra 14 co quan chap hanh cia H6i d6éng nhan dan, co quan hanh chinh nha nuéc @ dia phuong, chiu trach nhiém chap hanh Hién phap, luat cdc van ban cia co quan nha nuéc cap trén va nghi quyét cla Héi dong nhan dan. Uy ban nhan dan trong pham vi chifc nang, quyén han do phap luat quy dinh ra quyét dinh, chi thi va kiém tra viéc thi hanh nhitng van ban d6. Chu tich uy ban nhan dan lanh dao, diéu hanh hoat d6ng cia uy ban nhan dan. Theo quy dinh ctia Hién phap 2013, khi quyét dinh nhifng van dé quan trong ctia dia phwong, Uy ban nhan dan phai thao luan tap thé va quyét dinh theo da s6. Chu tich uy ban nhan dan co quyén dinh chi viéc thi hanh hoac bai b6 nhifng van ban sai trai cla uy ban nhan dan cap duéi; dinh chi thi hanh nghi quyét sai trai cla hoi dong nhan dan cap duoi, déng thdi dé nghi Héi déng nhan dan cing cap bai bo nhifng nghi quyét do. 4. Co’ quan xét xu Toa an 1a co quan xét xW cia nha nudc x4 héi cha nghia, hé thong toa an x4 héi cha nghia hoat d6ng trén cdc nguyén tac: - Xét xt dc lap chi tuan theo phap luat; - Xét xt cé sy tham gia cla hdi tham nhan dan; - Xét xi theo 2 cap. Hé th6ng Toa an nuéc cong hoa xa héi chi nghia Viét Nam g6m cé: Toa an nhan dan t6i cao, Toa 4n nhan dan dia phuong, Toa an quan sy cac cap, cac toa chuyén trach khac. CaAc toa thyc hién chtfc nang xét xW theo tham quyén duc phap luat quy dinh. 5. Vién kiém sat Vién sat 1a b6 phan cau thanh cia bo may nha nu@c xa héi chu nghia. Tuy theo tirng giai doan cu thé ma tham quyén ctia Vién kiém sat c6 sw quy dinh khac nhau. Giai doan truéc day, @ cac nha nuéc xa hdi cha nghia co quan kiém sat 14 co quan kiém tra, gidm sat hoat déng tuan tha phap luat cla cdc co quan nha nuéc, cac t6 chic x4 héi, can b6, vién chtfc nha nuéc, nhan vién cac t6 chitc xa hdi va moi céng dan trong viéc thuc hién phap luat. Vién kiém sat dong thi cing 1a co quan git? tham quyén c6ng té. O nwéc ta hién nay, hé théng co quan kiém sat bao gom: Vién kiém sat nhan dan tdi cao, Vién kiém sat nhan dan dia phuong, Vién kiém sat quan sy’ cdc cap. Theo quy dinh Hién phap nam 2013, Vién kiém sat co tham quyén kiém tra, giém sat hoat dong cia cac co quan tu phap va git? quyén cong t6 tai phién toa. 17 Ciing nhu quy pham phap luat, céc quy pham xa hdi khac déu c6 nhifng quy tac xw su chung. Nhung khac voi cac quy pham x4 hdi, phap luat cé tinh quy pham pho bién. Tinh quy pham phé bién ctia phap luat duc biéu hién & ché cdc quy pham phap luat duc 4p dung nhiéu Jan trén lanh thé, viéc 4p dung cac quy pham nay chi bi dinh chi khi co quan nha nuéc co tham quyén bai b6, b6 sung, stfa déi hoac thdi hiéu cac quy pham da hét. Tinh quy pham phé bién ctia phap luat da trén y chi ctia nha nuéc “ dugc dé lén thanh luat”. Phap luat da hop phap hoa y chi nay lam cho né cé tinh chat chi quyén duy nhat trong m6t quéc gia. Chinh quyén luc chinh tri dem lai cho phap 1uat tinh quy pham dac biét- tinh quy pham phé bién. b. Tinh xdc dinh chat ché vé mat hinh thitc Thu6c tinh tht? hai cua phap luat 1a tinh xac dinh chat ché vé mat hinh thtic, no 1a sy thé hién ndi dung phap luat dui nhitng hinh tht’c nhat dinh. Thudc tinh nay thé hién: N6i dung ctia phap luat duoc xac dinh 16 rang, chat ché khai quat trong cdc diéu, khodn cua cac diéu luat trong mét van ban quy pham phap luat ciing nhu toan b6 hé thong phap luat do nha nudc ban hanh. Ng6n ngif sw’ dung trong phap luat 1a ng6n ngif phap luat, 1di van trong sang, don nghia. Trong phap luat khong xt dung nhifng ti’ “ van van” va cdc dau (...) mét quy pham phép luat kh6ng cho phép hiéu thé nay cing du'gc ma hiéu thé khac cing dugc. c. Tinh dugc bao dam bang nha nuéc Khac voi cac quy pham xa hdi khac phap luat do nha nuéc ban hanh hoac thifa nhan va dudgc nha nuéc bdo dam thc hién. Sy bao dam bang nha nuéc 1a thuéc tinh cla phap luat. Phap luat khong chi do nha nuéc ban hanh ma nha nuéc con bao dam cho phap luat duc thu'c hién, cé nghia 1a nha nu@c trao cho caéc quy pham phap luat c6 tinh quyén luc bat budc déi vdi moi co quan, t6 chtfc va ca nhan. Nhu vay phap luat tré thanh quy tac xt sy c6 tinh bat bu6c chung nhé vao st’c manh quyén luc ctia nha nuéc. Tuy theo mifc d6 khac nhau ma nha nwéc ap dung cac bién phap vé tu tudng, t6 chtfc, khuyén khich.... ké cd bién phap cuwng ché can thiét dé dam bao cho phap luat dugc thuc hién. Nhu vay, tinh duc bao dam bang nha nuéc cua phap luat duoc hiéu dui hai khia canh. Mét mat, nha nuéc t6 chifc thyc hién phap luat bang cd hai phuong phap thuyét phuc va cuGng ché. Mat khac, nha nu‘éc 1a nguéi bao dam tinh hgp ly va uy tin ctia phap luat, nho do phap luat du'¢c thy’c hién thuan Igi trnong d0i séng x4 hdi. 5. Cac chifc nang cia phap luat Chifc nang cua phap luat 14 nhitng phvong dién, mat tac dong chu yéu cua phap luat phan anh ban chat giai cap va gia tri x4 h6i cla phap luat. Phap lat c6 ba chttc nang chu yéu: - Chic nang diéu chinh; - Chtic nang bdo vé; - Chtfc nang giao duc. Chifc nang diéu chinh ctia phap luat thé hién vai tro va gia tri x@ hdi cla phap luat. Phap luat dugc dat ra nham hung téi sy diéu chinh cdc quan hé xa hdi. Su diéu chinh cia phap lat lén cac quan hé xa hdi du’gc thy hién theo hai huéng: m6t mat phap luat ghi nhan cac quan hé x4 h6i chi yéu trong xa héi. Mat khac phap luat bao dam cho sy phat trién cla cdc quan hé xa h6i. Nhu vay phap luat da thiét lap “trat ty ” d6i véi cdc quan hé x4 hGi, tao diéu kién cho cac quan hé xa héiphat trién theo chiéu hung nhat dinh phi hop véi y chi cua giai cap thong tri, phi hop vdi quy luat van dong khach quan ctia cac quan hé xa hdi. Bén canh chifc nang diéu chinh, phap luat con c6 chic nang bao vé. Phap luat 1a céng cu bao vé cac quan hé xa h6i ma né diéu chinh. Khi cé cac hanh vi vi pham phap luat xay ra, xm pham dén c4c quan hé xa h6i duc phap luat diéu chinh thi cac co quan nha nuéc co tham quyén sé 4p dung cac bién phap cuGng ché du¢c quy dinh trong b6 phan ché tai cua céc quy pham phap luat d6i voi cdc cha thé co hanh vi vi pham phap luat. Chic nang giao duc ctia phap luat du'gc thy'c hién thong qua sy tac dong cla phap luat vao y thtfc cla con ngudi, lam cho con ngu@i xv sy pht hgp véi cach xt sy du'gc quy dinh trong cac quy pham phap lat. Ti sw nhan thtfc nay huéng con ngwéi dén nhifng hanh vi, cach xw sy phi hop vdi loi ich cia x héi, loi ich cia nha nvéc, loi ich cua ban than. Tw cac van dé : nguGn géc, ban chat, cac thudc tinh va chifc nang cua phap luat cé thé dua ra dinh nghia : Phdp ludt la hé th6ng cdc quy tac xt su’ mang tinh bat buéc chung, do nha nuéc ban hanh hoac thita nh4n, thé hién y chi va bao vé Igi ich cua giai c@p théng tri trong xd hdi, dug’c nha 20 nutc bdo dam thu'c hién nham muc dich diéu chinh cdc quan hé xd hdi. Phdp luat la céng cu dé thu hién quyén luc nha nu@c va Ia co’ sé phdp ly cho déi s6ng xd hi co nha nud. Il. KIEU VA HINH THUC PHAP LUAT 1. Kiéu phap luat Kiéu phap luat 1a hinh thai phap luat duc xac dinh bdi tap hop cac dau hiéu, dac trung co ban cua phap luat thé hién ban chat giai cap, diéu kién t6n tai va phat trién cua phap luat trong mot hinh thai kinh té - x4 h6i nhat dinh. Chu nghia Mac - Lé Nin xem xét lich st? xa hdi nhu 1a mot qua trinh lich sw ty nhién cua sy’ thay thé mét hinh thi kinh té - x h6i khac. M6i mét hinh thai kinh té - x4 hdi 14 mét kiéu lich st? cia xa h6i dugc thiét lap trén co sé cla mét phuong thttc san xuat. Phap luat 1a mt yéu t6 thudc kién tric thong tang. Ban chat, ndi dung cua phap luat suy cho cing 1a do co s@ kinh té quyét dinh, vi vay, dé phan loai cdc kiéu phap luat da t6n tai trong lich sw can dua vao hai tiéu chuan: Thif nhat, phap luat ay ra doi va t6n tai trén co sé kinh té nao? Do quan hé san xuat nao quyét dinh? Thi hai, phap luat thé hién y chi cia giai cap nao? Bao vé va cting c6 quyén loi cua giai cap nao? La mét bé phan thudc kién tric thugng tang dua trén co sé kinh té cua mot xa héi nhat dinh, vi thé tuong tng voi cac hinh thai kinh té - x4 hdi c6 giai cap c6 cac kiéu phap luat: - Phap luat chu n6. - Phap 1uat phong kién. - Phap luat tu san. - Phap luat xa hdi chu nghia. Trong s6 cac kiéu phap luat da va dang ton tai trong lich st? xa hdi loai nguw@i, ba kiéu phap luat: cht n6, phong kién va tu san tuy cé nhitng dac trung riéng biét, song chting déu cd dic diém chung 1a: déu thé hién y chi cia thiéu s6 giai cap boc 16t trong xa hi; cling c6 va bao vé ché do tu hifu vé tu liéu san xuat; bao dam vé mat phap ly su 4p bifc, boc 16t cia giai cap thong tri déi voi nhan dan lao d6ng, duy tri tinh trang bat binh dang trong xa hdi. Kiéu phap luat xa hdi chi nghia dang trén con duéng hinh thanh va phat trién, titng buéc xay dung m6t ché do sé hifu cong cng vé tu liéu san xuat cht yéu; thé hién y chi cia da s6 nhan dan lao dOng ttrong x4 hdi; han ché dan va di dén xo4 bo boc 16t, xy dung m6t x4 hdi cong bang, binh dang, dam bao cho moi cng dan c6 cudc séng 4m no, hanh phtic, tat cd vi gia tri cla con ngudi. Sy thay thé cac kiéu phap luat 1a mét tat yéu khach quan phi hop véi quy luat. Co sé cla su thay thé dé 1a sy van dong va phat trién khach quan cua cdc quy luat kinh té - xa hdi, trong do quy luat quan hé san xuat phai phi hop voi tinh chat va trinh d6 cua lyc long san xuat c6 tinh quyét dinh. Sy thay thé hinh thai kinh té - x4 hdi dwgc thuc hién thong qua m6t cuGc cach mang xa h6i da lam thay thé kiéu nha nu6c va phap luat tuong tng. Su thay thé mot kiéu phap luat nay bang mot kiéu phap luat khac tién bd hon 1a mét quy luat tat yéu. Tuy nhién cdc diéu kién, béi cdnh lich st? khdc nhau @ méi nwéc ciing chi phéi téi sy thay thé kiéu phdp luat. Vi vay su thay thé kiéu phap luat 6 mdi quéc gia dién ra cing rat khdc nhau. Su thay thé nay cing kh6ng nhat thiét phai dién ra theo trinh ty: phap luat chu nd, phap luat phong kién, phap luat tu san, phap luat xa hdi cha nghia. Chang han 6 Viét Nam khong cé kiéu phap luat cha n6, Hop ching quéc Hoa Ky khéng cé kiéu phap luat phong kién... Theo quy luat thi kiéu phap luat sau bao gid cing tién bé hon kiéu phap luat truéc, bdi 1é diéu nay phi hop véi quy 1uat thay thé cac hinh thai kinh té - xa hdi, va vi thé kiéu phap luat sau duoc xay dung trén nén tang ctia quan hé san xuat tién bd hon. 2. Hinh thifc cia phap luat a. Khdi niém hinh thitc cua phdp luat Phap luat cing gi6ng nhu moi hién twong x hdi, c6 cac hinh thitc thé hién va hinh thifc ton tai riéng. Trong khoa hoc phap ly quan niém: Hinh thtfc ctia phap luat 1a khai niém ding dé chi ranh gidi (gidi han) t6n tai cia phap luat trong hé thong cdc quy pham xa 1a hinh thitc biéu hién ctia phap luat, d6ng thai cing 14 phwong thtic t6n tai, dang t6n tai thy'c té cla phap luat. Hinh thitc phap luat g6m: hinh thttc bén ngoai (ngu6én cua phap luat ) va hinh thifc bén trong cua phap luat (cau tric ctia phap 1uat). b. Cac hinh thitc cua phap luat 21 Khi noi dén hinh thifc bén ngoai ctia phap luat 14 ndi dén sy biéu hién ra bén ngoai cua phap luat. Dva vao phuong thifc thé hién y chi ctia nha nwéc thanh phap 1uat, ta c6: Tap quan phap, van ban quy pham phap luat, tién 1é phap va nhitng nguyén tac cua phap luat ton giao. Co nu’éc con quan niém ca tu tudng, hoc thuyét khoa hoc phap ly ciing cé gia tri dugc ap dung nhu phap luat. - Tap quan phap 1a nhiing tap quan hinh thanh va wu truyén trong x4 héi, phi hop voi loi ich cia giai cap thong tri va du¢c nha nuéc thita nhan, nang chting lén thanh nhiing quytac xv su chung va dugc nha nu'éc bao dam thy'c hién. Hinh thifc nay duoc sw dung réng rai trong phap luat chu n6 va phap luat phong kién; nha nu@éc tu san va phap luat x hdi cha nghia ngay nay tuy co st? dung nhung 6 pham vi hep. Viét Nam chting ta trudéc day khong thifa nhan hinh thttc nay, nhung hién nay Nha nu‘éc cho phép ap dung tap quan néu tap quan d6 kh6ng trai véi phap luat va dao difc tién b6 x4 hi (vi du nhw quy dinh tai Diéu 14 - B6 luat Dan sy nam 1995, Diéu 6 - Luat Hon nhan va Gia dinh nam 2000). - Tién 1é phap 1a cac quyét dinh cia co quan hanh chinh hoac xét xW dugc nha nuéc thita nhan 1a khuén mau dé gidi quyét cdc vu viéc tuong tu. Hinh thivc nay du¢c sw dung rong rai trong phap luat cht nd, phap luat phong kién va hé théng phap luat Ang 16- xc xéng cia cdc nuéc tu’ san. - Van ban quy pham phap Iuat 1a nhi’ng van ban do co quan nha nuéc c6 tham quyén ban hanh, trong d6 cé chifa dung cac quy tac xW sy mang tinh bat budc chung dugc ap dung nhiéu lan trong thu té cudc song. O méi quéc gia, cin cif theo truyén thong va diéu kién cu thé cé nhiing quy dinh cu thé vé tén goi va hiéu luc phap ly cua ting van ban quy pham phap luat. Nhung nhin chung, trén thé gidi ngay nay cdc van ban quy pham phap luat chia 1am 2 loai: van ban luat va van ban duéi luat. - Luat ton gido 1a nhitng quy tac cla ton gido dugc nha nuéc thia nhan va nang Jén thanh phap luat. Hinh thifc nay dugc sw dung r6ng rai trong nha nuéc phong kién. Ngay nay & mot s6 nuéc theo Dao héi kinh C6 ran dug¢c coi nhu mé6t loai ngu6n chu yéu cua phap luat (mét sé nuéc 6 Trung déng nhw A rap saudi...). 22 Vi du: “Ngu@i nao xtic pham nghiém trong nhan pham, danh dy ctia ngudi khac, thi bi phat canh co, cai tao kh6ng giam git? dén 2 nam hodac phat ti ti’ 3 thang dén 2 nam” (khoan 1, Diéu 121 BO luat Hinh sy nam 1999, bé phan ché tai cua quy pham 1a: thi bi phat canh cdo, cai tao khong giam giif dén 2 nam hoac phat ti ti’ 3 thang dén 2 nam”). BO phan ché tai cla quy pham phap luat tra 161i cho cau hoi: Hau qua sé nhw thé nao néu vi pham phap luat, khong thy'c hién ding ménh lénh cuia nha nuéc da néu 6 bd phan quy dinh ctia quy pham phap lat, hoac du'gc huéng gi néu thyc hién tot cdc quy dinh cla phap luat. C4c bién phap tac d6ng ma nha nuéc néu ra trong ché tai phap luat rat da dang, do c6 thé 1a: - Nhitng bién phap cuGng ché nha nuéc mang tinh tritng phat co lién quan toi trach nhiém phap ly. Loai ché tai nay g6m cé: + Ché tai hinh su; + Ché tai hanh chinh; + Ché tai dan su; + Ché tai ky luat; - C6 thé chi 14 nhitng bién phap chi gay ra cho chu thé nhifng hau qua bat loi nhu dinh chi, bai bé cac van ban sai trai cla co quan cap du6i, tuyén bé hop dong v6 hiéu va cdc bién phap khac. Ché tai quy pham phap luat c6 thé 14 c6 dinh hoac kh6ng cé dinh. Ché tai c6 dinh 1a ché tai quy dinh chinh xac, cu thé bién phap tac d6ng can phai 4p dung déi v6i cht thé vi pham quy pham phap luat do. Ché tai khong cé dinh 1a ché tai kh6ng quy dinh cdc bién phap tac dong mét cach dit khoat hoac chi quy dinh mifc thap nhat va mtic cao nhat cua bién phap tac dong. Vi du: “Ngudi nao cé y gay thuong tich hoac gay tn hai sttc khoé ctia ngwéi khac ma ty 1é thuong tat ti’ 31% trd 1én hoac din dén chét ngudi do vuot qua gidi han phong vé chinh dang, thi bi phat canh cdo, cdi tao khong giam git? dén 2 nam hoac phat ti ti’ 3 thang dén Inam”(khodn 1, Diéu 106 B6 luat Hinh sy nam 1999). Viéc ap dung bién phap nao? mifc d6 bao nhiéu 1a do co quan nha nuéc cé tham quyén 4p dung lya chon cho phi hop véi hoan canh, diéu kién cu thé ctia vu viéc can 4p dung. - Ché tai c6 thé 1a nhitng bién phap tac dong khac mang tinh khuyén khich dé cac chu thé ty giac thyc hién phap luat (bién phap khen thuéng cho cht thé c6 thanh tich trong viéc thuc hién phap luat). Vi du: “Co quan, t6 chic, cé nhan cé thanh tich trong viéc gidi quyét khiéu nai, t6 cdo, ngudi to cdo c6 céng trong viéc ngan ngiva thiét hai cho nha nvéc, t6 chtfc, ca nhan thi dugc khen thuéng theo quy dinh cia phap luat ’(Diéu 95 Luat khiéu nai, t6 cdo nam 1998, sia doi, b6 sung nam 2004), bién phap tac dong @ day la: “thi duc khen thu'éng theo quy dinh cua phap luat”. 3. Nhitng hinh thifc thé hién quy pham phap luat trong cac diéu luat Dé dam bao tinh légic, chat ché doi héi quy pham phap luat phdi duc trinh bay ca 3 bd phan theo mot két cau 1a: néu mét to chtfc hay mét cd nhan nao do 6 vao nhing hoan canh, diéu kién nhat dinh nao d6 (gia dinh); thi dugc phép xW sw hoac buéc phdi xW sy theo m6t cach thifc nhat dinh (quy dinh); néu kh6ng xw su diing voi cach thtfc ma Nha nuéc budc phai thy'c hién ho sé phai ganh chiu nhitng hau qua bat Ioi (ché tai). Tuy nhién, trong cac quy dinh cua phap luat (goi chung 1a cac diéu luat) khong phai bao gi@ ciing co hinh thifc biéu dat nhu vay. Nhiéu diéu luat khong c6é hodc khéng nhat thiét phai co day di cdc bé phan vi khéng néu thi moi ngw@i cing biét hodc né dugc vién din 6 diéu luat khac. Kh6ng dugc dong nhat diéu luat véi quy pham php luat. Diéu luat chi 1a hinh thtfc thé hién ctia quy pham phap luat. Thuc tién trinh bay quy pham php luat trong cdc diéu luat rat da dang. Trong diéu luat c6 thé trinh bay tat ca cdc b6 phan cla quy pham phap !uat, cing cé thé chi trinh bay mét s6 bd phan nao dé ctia quy pham phap luat. Do vay: - MOt quy pham phap luat co thé dugc trinh bay trong mot diéu luat. - Ciing c6 thé ttrinh bay nhiéu quy pham phap luat twong ty nhau trong cing mot diéu luat, néu viéc trinh bay nhuw vay tién loi cho viéc so sanh va nhan thifc ni dung cac quy pham phap luat do. - Trat ty cdc bé phan ctia quy pham phap luat c6 thé thay déi cht? khong nhat thiét phai trinh bay theo trat tu: gia dinh, quy dinh va ché tai. - C6 thé trinh bay day du cac bé phan ctia quy pham phap luat trong m6t diéu luat nhung cing c6 thé mét bé phan thanh phan nao do ctia quy pham c6 thé dugc gidi thiéu (vién dan) 6 cdc diéu khoan khac trong van ban quy pham phap luat do. II. QUAN HE PHAP LUAT 1. Khai niém va dac diém cia quan hé phap lat 25 Con nguw@i dé sinh t6n va phat trién budc phdi lién két voi nhau thanh nhifng cong dong, gitta cac thanh vién trong cng d6ng lu6én nay sinh nhifng sy lién hé vé vat chat, vé tinh than voi nhau, nhitng mdi lién hé nay dug goi 1a cac “quan hé”. Trong ddi sng, con ngw6i tham gia cdc quan hé xa hdi khac nhau: quan hé chinh tri, phap luat, kinh té, gia dinh Quan hé x héi rat da dang va phong phu, no t6n tai dui nhiéu dang khac nhau, c6 thé 1a quan hé gia dinh, quan hé lao dong, quan hé tai san, quan hé chinh tri... Tinh da dang ctia quan hé xa héi dan dén sy phong phui ctia cdc hinh thttc tac dong dén ching. Trong lich st’, nguoi ta da ding rat nhiéu loai quy tac xw su khac nhau (quy pham xa hdi) dé diéu chinh cac quan hé xa héi. Ching c6 thé la quy pham dao dtic, quy pham t6n gido, phong tuc, tap quan, quy pham phap luat... Tuy nhién, hiéu qua tac d6ng ctia mdi loai quy pham x4 hdi cé su khac nhau rat 1én. Chinh vi vay, viéc lya chon loai quy pham xa hGi nao can ap dung cé y nghia rat lon d6i voi viéc dat muc dich ma con ngu@i dat ra khi tac dong vao quan hé xa hdi. Trong hé thong cac quy pham xa hdi, quy pham phap luat co vi tri dic biét quan trong. Chung 1a loai quy pham co hiéu qua nhat, béi vay, trong xa hdi xa hdi chi nghia, nha nuéc da sw dung hé théng cac quy pham phap luat diéu chinh cac quan hé xa héi quan trong nham dam bao cho chting phat trién phi hop véi ¥ chi va gi ich cua minh. Quan hé phap luat cé nhitng dac diém sau: - Quan hé phap luat thuéc loai quan hé tu twéng. Quan hé phap luat thuéc kién tric thugng tang va phy thudc co so ha tang. Trong xa hdi co giai cap, mdi kiéu quan hé san xuat c6 kiéu phap luat phi hop. Cac quan hé phap 1uat phat trién, bién déi theo sy phat trién, bién d6i cia quan hé san xuat va phuc vu quan hé san xuat. Mat khac, quan hé phap luat cing cé anh hung rat 1én toi su phat trién ctla co sé ha tang. - Quan hé phap luat 1a quan hé x4 hi c6 y chi. Noi cach khac, quan hé phap luat xuat hién do y chi ctia con ngu@i. Tinh y chi ctia quan hé phdp luat thé hién & ché quan hé phép luat 14 dang quan hé cu thé hinh thanh giifa nhitng chi thé nhat dinh. Cac quan hé nay du¢c hinh thanh théng qua hanh vi c6 ¥ chi cla cdc chu thé. C6 nhitng quan hé phap luat ma sy hinh thanh doi hoi cd hai bén chu thé déu phai thé hién y chi. Vi du nhu quan hé hop dong. Ciing c6é nhifng loai quan hé phap luat dugc hinh thah trén co sé y chi nha nuéc, vi du: quan hé phap luat hinh sy. Du 1a quan hé du¢c phat sinh théng qua hanh cé y chi ctia cdc bén chi thé tham gia quan hé thi y chi do cing phai nam trong khuén kh6 y chi cia nha nuéc, va chi khi quan hé phap luat duc hinh thanh trén co s@ phi hop véi y chi nha nu‘éc no voi du’gc nah nuéc céng nhan. Thong qua y chi, quan hé x4 hdi ti’ trang thai v6 dinh (kh6ng c6 co cau chu thé nhat dinh) da chuyén sang trang thai cu thé (cd co cau cht thé nhat dinh). - Quan hé phap luat xa hdi chu nghia xuat hién trén co s@ cdc quy pham phap 1uat, tt’c 1a trén co sé y chi ctia giai cap céng nhan va nhan dan lao d6ng dugc thé ché hoa, vi thé, quan hé phap luat mang tinh giai cap sau sac. - N6i dung ctia quan hé phap luat dugc cau thanh béi cac quyén va nghia vu phap ly ma viéc thuc hién dugc dam bao bang sy cuGng ché cia nha nuéc. Day 1a dic trung co ban cia quan hé phap luat. Trong quan hé phap luat, quyén va nghia vu cua cdc bén tham gia gan bo chat ché véi nhau vé mat phap luat. - Su xuat hién, thay d6i, cham dtft c4c quan hé phap !uat lu6n gan lién véi sw kién phap ly. Ndi cach khac, chi khi c6 cdc tinh hu6ng, hién twong, qua trinh xdy ra trong cuéc s6ng dugc ghi nhan trong quy pham 1a su kién phap ly va cac chu thé phap luat tham gia thi mdi xuat hién, thay doi, cham dttt quan hé phap luat. Tw sy phan tich trén c6 thé dinh nghia: Quan hé phdp ludt Ia hinh thie phdp ly cia quan hé xd hdi, xuat hién dui su’ tac d6ng ctia cdc quy pham phdp ludt, theo dé cdc bén tham gia quan hé co quyén chu thé va nghia vu phdp ly theo quy dinh cua quy pham phdp ludt, quyén va nghia vu do duoc phdp luat ghi nhan va nha nuéc bao dam thuc hién bang cdc bién phdp té chitc, cuéng ché nha nuéc. 2. Thanh phan quan hé phap luat Quan hé phap luat duoc cau thanh béi: chu thé, ndi dung va khach thé. a. Khai niém chu thé quan hé phap luat Chu thé cuia quan hé phdp ludt la cdc bén tham gia quan hé phdp ludt, ndi cach khdc, do la cdc bén tham gia vao quan hé phdp ludt trén co’ sé nhitng quyén va nghia vu do nha nu’éc quy dinh trong phdp luat. Chu thé cua quan hé phdp ludt co thé la ca nhan, t6 chitc. 26 Nhitng ngw@i c6 y thie va y chi nhat dinh sé co da tu cach dé tham gia quan hé phap luat. Quan hé phap luat 1a quan hé gitta nguoi véi ngudi. Trong quan hé phap luat co sy tham gia ctla con ngwdi hoac t6 chifc cia con ngw6i. Chu thé phap luat co nhitng pham chat riéng biét nha nuéc trao cho 1a nang luc cht thé. Nang luc chu thé g6m: nang lc phap luat va nang luc hanh vi. Nang luc php luat 1a kha nang cua chi thé duc nha nuéc thiva nhan, c6 dugc cdc quyén va nghia vu phap ly theo quy dinh cua phap luat. Nang lve hanh vi 1a kha nang cia cht thé dugc nha nuéc thiva nhan bang hanh vi cia minh thuc hién mét cach doc lap cdc quyén chu thé va nghia vu phap ly, d6c lap tham gia cac quan hé xa hdi. Co thé noi, nang lyc phap luat dugc nha nuéc thita nhan mang quyén va nghia vu phap ly cla chu thé co 6 tuyét dai da s6 céng dan. Nang lvc phap luat cé thé coi 1a phan téi thiéu trong nang luc chu thé ctia ca nhan va phap nhan.Véi nang luc phap luat, cdc chu thé chi tham gia thu d6ng vao cac quan hé phap luat hodc duc phap luat bao vé trong cac quan hé nhat dinh. Tinh thu dong cua cht thé thé hién 6 ché 1a kh6ng tu ra duc cho minh cac quyén va nghia vu phdp ly. Cac quyén va nghia vu phap ly ma ho co du¢c trong quan hé phap !uat cu thé 14 do y chi ctia nha nuéc. Nang lyc hanh vi 1a kha nang cua cht thé co thé ty ban than minh thu'c hién cac hanh vi phap ly do nha nuéc quy dinh, ty minh tham gia vao cdc quan hé xa hdi. Mu6n tham gia vao cac quan hé, con ngw0i phai co y thttc va y chi nhat dinh. Thc té kh6ng phai tat cd moi ngu@i déu cd ¥ thitc, ¥ chi nhat dinh do do khéng phai tat cd moi ngw6i déu cé day du cac tiéu chuan dé tham gia vao cdc quan hé phap luat. Nang luc php luat va nang lyc hanh vi hinh thanh nén quyén chu thé ctia quan hé phap luat. Nhw vay, kha nang tré thanh chu thé quan hé phap luat 1a thuéc tinh kh6ng tach roi ctia méi cé nhan nhung kh6ng phai 1a thuéc tinh ty nhién, khéng phai san cé khi ngw@i do sinh ra, ma 1a nhifng thudc tinh phap ly. Ching déu do nha nuéc thiva nhan cho mi t6 chifc hoac cé nhan. Chi thong qua quan hé phap luat ta méi biét duc t6 chtic, cd nhan nao cé nang luc chu thé phap luat dé tham gia vao nhitng quan hé phap luat nhat dinh. Di véi cé nhan, nang lyc phap luat do nha nuéc quy dinh. N6 xuat hién ké tiv khi ca nhan d6 sinh ra va chi mat di khi ngu0i d6 chét. Trong m6t sé linh wre, nang lyc phap luat dugc mé rong dan titng bu’éc phu thudéc vao sy phat trién thé lye va tri luc cla cd nhan. Khac véi nang lyc phap luat, nang luc hanh vi chi xuat hién khi ca nhan da dat dén d6 tudi nhat dinh va dat duoc nhitng diéu kién nhat dinh. Phan 16n phap luat cdc nwéc déu lay d6 tudi 18 va tiéu chuan ly tri lam diéu kién cng nhan nang lyc hanh vi cho chu thé ctia da s6 cac nhom quan hé phap luat. D6i véi t6 chtic, nang lyc phap luat va nang lye hanh vi xuat hién cing mét hic, vao théi diém t6 chic dugc thanh lap va duc ghi nhan trong diéu 1é, quy ché hoac van ban ctia nha nuéc, nang luc hanh vi cua t6 chtfc thyc hién thong qua ngw6i ditng dau co quan hodac ngwéi dai dién. * Cdc logi chu thé quan hé phdp luat xa héi chu nghia Chu thé quan hé phap luat xa héi cha nghia bao g6ém ca nhan, phap nhan. * Chu thé 1a ca nhan g6m co céng dan, ngudi nudc ngoai, ngudi khéng quéc tich. C6ng dan 1a loai cht thé ca nhan phé bién va cha yéu ctia quan hé phap !uat. Nguw@i nu’éc ngoai va nguoi kh6éng quéc tich c6 thé tro thanh cht thé quan hé phap 1uat theo cdc diéu kién ap dung déi véi c6ng dan Viét Nam. * Phap nhan. Phap nhan 1a t6 chtfc du¢c nha nuéc thiva nhan 1a chi thé cla quan hé php luat. Phap nhan 1a m6t thuc thé nhan tao duc ca nhan hoac nha nuéc dung lén. Phap nhan chi xuat hién khi dugc nha nuéc cho phép, tifc 14 duc nha nuéc thanh 14p hoac thiva nhan. Tuy nhién, khéng phdi t6 chtfc nao do nha nu6c lap ra hodc thiva nhan ciing co tu cach phap nhan. Phap nhan 1a mot khai niém phap ly phan anh dia vi phap ly cua m6t t6 chifc. Dé dugc cong nhan 1a phap nhan t6 chifc phai co nhifng diéu kién sau: - Phai 14 m6t t6 chifc hop phap. - C6 co cau t6 chic chat ché. - Phdi cé tai san riéng, va bang chinh tai san cia minh phap nhan thu hién céc quyén va nghia vu vé tai san cia minh. - Phap nhan nhan danh chinh ban than minh tién hanh cdc hoat d6ng (ké ca hoat déng t6 tung) va phdi chiu trach nhiém vé hau qua phat sinh ti nhitng hanh dong do. 27 du: Téng két qué trinh gidi quyét mét sé vu viéc cy thé, dién hinh dé dé ra dung 16i huong dan giai quyét cac vu viéc tuong ty khi con thiéu phap luat. Van ban quy pham phap luat, hinh thie phap luat tién bd nhat, 1a hinh thifc co ban ctia phap luat xa hdi chu nghia. Van ban quy pham phdp ludt la van ban do co’ quan nha nutc co tham quyén ban hanh theo thu tuc, trinh wy ludt dinh, trong do co cdc quy tac xt su’ chung, duc nha nu’éc bao dam thuc hién nham diéu chinh cdc quan hé xd hdi theo dinh hu6ng xd héi chi nghia va duoc dp dung nhiéu lan trong thu té doi s6ng. Tw dinh nghia trén rut ra nhitng nhan xét sau: - Van ban quy pham phap luat 1a van ban do co quan nha nuéc co tham quyén ban hanh. Nghia 1a chi c6 nhifng van ban nao dugc co quan nha nuéc cé tham quyén (theo luat dinh) ban hanh mi c6 thé 1a van ban quy pham phap luat. Van ban quy pham phap luat 1a van ban c6 chtfa dung cdc quy tac xW sw chung (cac quy pham phap luat). Diéu nay dé phan biét voi nhitng van ban mac di cé ¥ nghia phap ly nhung khong chita dung cac quy tac xt su chung thi cing kh6ng phdi 1a van ban quy pham phap luat. Vi du: Ldi kéu goi, 10i hiéu triéu, thong bao, tuyén b6 cua nha nuéc xa h6i chu nghia ... mac di cé ¥ nghia phap ly nhung khéng phai la van ban quy pham phap luat. - Van ban quy pham phap luat dugc 4p dung nhiéu an trong d0i s6ng, trong moi trudng hop. Khi co sy kién phap ly xdy ra van ban quy pham phap luat lai du'gc ap dung. - Tén goi, ndi dung va trinh ty ban hanh cac loai van ban quy pham phap luat duc quy dinh cu thé trong phap luat. 2. Hé thong van ban quy pham phap luat 6 Viét Nam Hé thong van ban quy pham phap luat @ Viét Nam theo Hién phap 2013 va Luat ban hanh Van ban quy pham phap luat 2015 bao gom: - Van ban do Quéc héi ban hanh: Hién phap, Luat, Nghi quyét. - Van ban do Uy ban Thu6ng vu Quéc héi ban hanh: Phap lénh, Nghi quyét. - Van ban do cac co quan nha nuwéc co tham quyén & Viét Nam ban hanh dé thi hanh van ban quy pham phap luat cia Quéc héi, Uy ban Thuéng vu Quoc hdi. Cn ctf vao trinh ty ban hanh va gia tri phap ly, cac van ban quy pham phap luat duc chia ra thanh 2 loai 1a cac van ban luat va van ban dui luat. a. Cac van ban ludt Van ban luat 1a van ban quy pham phap luat do Quéc héi, co quan cao nhat ctia quyén luc nha nuéc ban hanh. Trinh ty, tha tuc va hinh thifc ctia van ban luat du¢c quy dinh tai Hién phap nam 2013 ctia nuéc Cong hoa xa héi cht nghia Viét Nam. Cac van ban nay cé gia tri phap ly cao nhat. Moi van ban khac (van ban duéi luat) khi ban hanh déu phai dva trén co s@ cua van ban luat va kh6éng dugc ttrai voi cac quy dinh trong van ban do. Van ban Luat c6 cac hinh thifc 1a Hién phap va luat. - Hién phap (bao gém Hién phap va cac Dao luat vé bé sung hay sta déi Hién phap). Hién phap quy dinh nhiing van dé co ban nhat cua Nha nuéc nhw: Hinh thifc va ban chat cua Nha nuéc, ché d6 chinh tri, ché d6 kinh té, van hoa, xa hdi, quyén va nghia vu co ban cua c6ng dan, hé thong t6 chifc, nguyén tac hoat dong va tham quyén ctia cac co quan nha nwéc. Trong hé thong van ban quy pham phap luat, Hién phap 1a luat co ban ctia nha nvéc, co hiéu lc phap ly cao nhat. Moi van ban phap luat khac déu phai phi hop véi cac quy dinh ctia Hién phap. Luat (b6 luat, luat), nghi quyét cla Quéc hdi c6 chiva dung cac quy pham phap luat 1a nhitng van ban quy pham phap luat do Quéc héi co quan quyén lyc nha nuéc cao nhat ban hanh dé cu thé hoa Hién phap, nham diéu chinh cac quan hé x hi trong cdc linh wrc hoat dOng ctia nha nuéc. C4c luat va nghi quyét cia Quéc héi cé gia tri phap ly cao (chi sau Hién phap), vi vay khi xay dung cac van ban dui luat phai da trén co sé cdc quy dinh thé hién trong van ban luat, khéng du'gc trai vdi cac quy dinh do. b. Cac van ban duoi luat Van ban duéi luat 1a nhifng van ban quy pham phap luat do co quan nha nuéc ban hanh theo trinh ty, thu tuc va hinh thifc duc phap luat quy dinh. Nhifng van ban nay cé gia tri phap ly thap hon cac van ban luat, vi vay khi ban hanh phai cht y sao cho nhifng quy dinh cua chting phai phu hop v6i nhifng quy dinh ctia Hién phap va luat. 30 Gia tri phap ly cua titng loai van ban dui luat cing khac nhau, tuy thudc vao tham quyén cia cac co quan ban hanh chting. Theo Hién phap nam 2013 va Luat ban hanh van ban quy pham phap luat 2015, hién nay @ nuéc ta co nhifng loai van ban du’éi luat sau: - Phap lénh do Uy ban thuéng vu Quoc héi ban hanh quy dinh nhitng van dé dugc Quéc héi giao. Tham quyén ban hanh Phap lénh ctia Uy ban thuéng vu Quoc héi duc quy dinh trong Hién phap nam 2013. - Nghi quyét cua Uy ban thuong vu quéc hdi dugc ban hanh dé gidi thich Hién phap, luat, phap lénh, giam sat viéc thi hanh Hién phap, van ban quy pham phap luat ctl Quéc héi va giam sat hoat dong ctia cac co quan nha nuéc khac. - Lénh, quyét dinh ctia Chu tich nuéc dugc ban hanh dé thuc hién nhifng nhiém vu, quyén han ctia Chu tich nuéc do Hién phap, Luat quy dinh. - Nghi dinh cia Chinh phi; nghi quyét lién tich gitta Chinh phi véi Doan Chu tich Uy ban trung wong Mat tran T6 quéc Viét Nam. - Quyét dinh cua Thu twéng Chinh phu. - Nghi quyét cia H6i d6éng Tham phan Téa an nhan dan téi cao. - Th6ng tu cia Chanh 4n Toa an nhan dan t6i cao; thong tu’ cua Vién truvéng Vién kiém sat nhan dan tdi cao; thong tu cia B6 trudéng, Thu truéng co quan ngang bd; thong tu lién tich gitta Chanh an Toa an nhan dan téi cao voi Vién truéng Vién kiém sat nhan dan téi cao; thong tu lién tich gitfa BO truéng, Thu truéng co quan ngang bo voi Chanh an Toa an nhan dan tdi cao, Vién trvéng Vién kiém sat nhan dan téi cao; quyét dinh cia Téng Kiém toan nha nwéc. - Nghi quyét cua H6i d6ng nhan dan tinh, thanh phé tryc thu6c trung wong (sau day goi chung 1a cap tinh). - Quyét dinh cia Uy ban nhan dan cap tinh. - Van ban quy pham phap lat cua chinh quyén dia phwong 6 don vi hanh chinh - kinh té dic biét. - Nghi quyét cia H6i dong nhan dan huyén, quan, thi xa, thanh phé thudc tinh, thanh phé thuéc thanh pho truc thuéc trung wong (sau day goi chung 1a cap huyén). - Quyét dinh cia Uy ban nhan dan cap huyén. - Nghi quyét cia H6i d6ng nhan dan xa, phu6ng, thi tran (sau day goi chung 1a cap xa). - Quyét dinh cia Uy ban nhan dan cap xa. 3. Hiéu luc cia van ban quy pham phap luat a. Hiéu luc vé thoi gian Hiéu luc vé thdi gian cla van ban quy pham phap luat dugc xac dinh ti thdi diém phat sinh cho dén khi cham dift sy tac dong ctia van ban dé. Thoi diém phat sinh hiéu lyc ctia van ban quy pham phap luat duc xac dinh rat khac nhau, thong thu@ng du¢c thé hién dw6i 2 hinh thitc: Ghi r6 trong van ban thdi diém phat sinh hiéu luc va kh6ng ghi 16 thoi diém do. Nhiing van ban quy pham phap luat ma trong d6 kh6ng ghi 16 thoi diém phat sinh hiéu lye can cht y téi dac diém riéng cua tifng loai van ban. Déi véi van ban Luat, phap lénh, nghi quyét ca Uy ban thu@ng vu Quoc héi théi diém phat sinh hiéu lye duc tinh ti’ khi chting dugc céng bé6 chinh thttc béi lénh céng b6 cla Chu tich nvéc, trv tvGng hop van ban dé quy dinh ngay co hiéu lite khac. Con déi vi cdc van ban dui luat thi viéc x4c dinh thoi diém phat sinh hiéu luc ctia ching phai dugc xem xét cu thé hon, cu thé: “Van ban quy pham phap luat cia Chu tich nudc co hiéu lyc ké tiv ngay dang Céng bao, tri trudng hop van ban do quy dinh ngay cé hiéu luc khac” (Khoan 2, Diéu 75, LBHVBQPPL); “Van ban quy pham phap luat cua Chinh pha, Thu twong Chinh pha, B6 trvéng, Thu trvéng co quan ngang bé, H6i dong tham phan Toa dn nh4n dan téi cao, Vién kiém sat nhan dan téi cao va cac van ban quy pham phap luat lién tich c6 hiéu lc sau 15 ngay, ké ti ngay dang Céng bao hoac cé hiéu lyc mu6n hon néu duc quy dinh tai van ban d6” ( Khoan 3, Diéu 75). Tuy nhién, cing tai quy dinh nay cho phép d6i voi cac van ban quy pham phap luat ctia Chinh phd, Thu tuwéng Chinh pht quy dinh cdc bién phap thi hanh trong tinh trang khan c4p, thi van ban cé thé quy dinh ngay co hiéu luc sém hon. Van ban quy pham phap luat c6 thé bi ngung hiéu luc khi no bi dinh chi thi hanh cho dén khi co quyét dinh xw ly cla co quan nha nuéc co tham quyén. Van ban bi ngung hiéu lyc sau thdi gian bi dinh chi thi hanh cé thé sé tiép tuc co hiéu lye hoac sé hét hiéu luc khi né bi huy bé (Diéu 77). 31 Thoi diém cham ditt hiéu luc ctia van ban quy pham phap luat cing duc xac dinh theo cac cach sau: Néu trong van ban da ghi ré thdi han hiéu lc, thi dén thi diém da dugc xac dinh do, van ban sé cham drt hiéu luc cua minh; Déi voi cdc van ban khGng c6 diéu khodn xac dinh r6 diéu do thi no chi bi cham ditt hiéu lyc toan bé hay m6t phan khi c6 mét van ban méi thay thé nd, hodc c6 mét sé quy pham mdi dugc ban hanh dé thay thé m6t bé phan quy pham ctia n6; Bi huy bd hoac bai bé bang mét van ban cla co quan nha nu@c cé tham quyén. Trung hop déi véi van ban quy dinh chi tiét, hwéng dan thi hanh ctia van ban hét hiéu lc cing dong thoi hét hiéu lyc cing véi van ban do, trv trudng hop duc gif? lai toan b6 hay mét phan vi con phi hgp voi cac quy dinh ctia van ban quy pham phap luat mdi. Theo nguyén tac chung, van ban quy pham phap luat khéng cé hiéu luc hGi té (hiéu ly tro vé truéc). Tuy nhién, trong m6t sé trudng hop can thiét co thé ap dung hiéu lc hGi t6 d6i voi mat s6 quy pham phap luat cht? kh6ng dat thanh quy dinh chung véi toan bé van ban quy pham phap luat. Theo quy dinh tai Diéu 76, Luat BHVBQPPL kh6ng du¢c quy dinh hiéu luc hoi t6 déi véi cdc trvdng hop: a. Quy dinh trach nhiém phap ly mdi d6i véi hanh vi ma vao thdi diém thuc hién hanh vi d6 phap luat khong quy dinh trach nhiém phap ly. b. Quy dinh trach nhiém phap ly nang hon hoac hinh phat nang hon . b. Hiéu luc vé khong gian: Gidi han tac déng vé khong gian cia van ban quy pham phap luat dugc xac dinh bang lanh thé quéc gia hay dia phuong hodc theo m6t ving nhat dinh. Hiéu lyc vé kh6ng gian cula van ban quy pham phap luat dug xac dinh theo hai cach co ban: Ghi ré trong van ban va khong ghi ré trong van ban. Nhifng van ban khéng chi ra hiéu lc vé thdi gian thi phai dya vao tham quyén va néi dung cac quy pham trong van ban dé x4c dinh hiéu lve. Vi du, van ban do Quéc héi hay Chinh phu ban hanh cé hiéu lyc trong pham vi toan quéc, tri’ mét sé van ban cu thé can xem xét ndi dung dé xac dinh hiéu luc cia chting. Cac van ban do Hi d6éng nhan dan va Uy ban nhan dan cac cap ban hanh chi co hiéu lyc trén pham vi lanh thé thudc tham quyén cia cdc co quan do. c. Hiéu luc vé doi tuong dp dung: Déi twong tac dong cia van ban quy pham phap luat bao gom: ca nhan, cdc t6 chtfc va nhitng méi quan hé ma van ban do can phat huy hiéu luc. Cac van ban quy pham phap luat thuéng xac dinh r6 d6i tuong tac dong, song trong m truéng hop nhat dinh d6i tugng tac dong kh6ng duc ghi r6 trong van ban, vi vay can lién hé voi hiéu luc vé théi gian, khong gian dé xem xét, d6ng thdi luu y nhifng quy dinh cua cdc van ban cé lién quan khac. 32 nang ty lua chon cach xw sy va cé ty do y chi, noi mét cach khac, ngudi do phai cé kha nang nhan thitc hodc kha nang diéu khién hanh vi cia minh. Nhifng hanh vi mac di trai phap luat nhung do nhitng ngu6i mat kha nang nhan thttc hoac kha nang diéu khién hanh vi cia minh thi kh6ng thé coi 1a vi pham phap luat. Hanh vi trai phap luat cia tré em (chua dén d6 tudi phap luat quy dinh phai chiu trach nhiém phap ly) citing khong bi coi 1a vi pham phap luat. Nhu vay, trach nhiém phap ly trong phap luat xa hdi cha nghia chi quy dinh cho nhitng ngw6i da dat mét d6 tudi nhat dinh theo quy dinh ctia phap luat, co kha nang ly tri va ty do y chi. Tw nhifng dau hiéu trén c6 thé xac dinh: Vi pham phdp ludt Ia hanh vi (hanh d6ng hoac khéng hanh d6ng) trdi phdp ludt va co 16i do cht: thé cé nding luc trdch nhiém phdp ly thu hién, xam hai téi cdc quan hé xd hdi duoc phdp ludt xd hdi chu nghia bdo vé. 2. Cau thanh vi pham phap luat. Vi pham phap luat 1a co so dé truy cifu trach nhiém phap ly, song dé truy ctfu trach nhiém phap ly trudc hét phdi xdc dinh cau thanh ctia vi pham phap luat. Cau thanh vi pham phap luat gm cac yéu t6: - Mat khach quan ctia vi pham phap 1uat; - Khach thé ctia vi pham phap 1uat; - Mat cht quan ctia vi pham phap luat; - Chu thé cia vi pham phap luat. a. Mat khdach quan cua vi pham phdp ludat Mat khach quan cua vi pham phap !uat 1a toan b6 cac dau hiéu bén ngoai cua vi pham phap luat, gom hanh vi nguy hiém cho xa héi, hau qua thiét hai cho xa héi, mdi quan hé nhan qua gitfa hanh vi nguy hiém cho x4 hi va hau qua thiét hai cho xa hdi cing cac dau hiéu khac. Vi pham phap luat truéc hét phdi 1a hanh vi thé hién bang hanh dong hoac kh6éng hanh dong. Khong thé coi y nghi, tu twéng, y chi cua con ngwéi 1a vi pham phap luat néu né khéng duc thé hién thanh nhifng hanh vi cu thé. Hanh vi dé bi coi 14 nguy hiém cho xa héi phai 1a hanh vi trai phap luat. Tinh trai phap luat dugc biéu hién dui hinh thttc lam ngug¢c lai diéu phap luat quy dinh, thyc hién hanh vi vut qua gidi han phap haat cho phép hoac lam khac di so véi yéu cau cia phap luat. Hau qua thiét hai cho xa a nhifng ton that vé vat chat hodc tinh than ma xa hdi phai ganh chju. X4c dinh sy thiét hai cua x hdi chinh 1a xac dinh mifc d6 nguy hiém cua hanh vi trai phap luat. MGi quan hé nhan qua git¥a hanh vi trai phap luat voi hau qua thiét hai cho xa hdi dugc biéu hién: sw thiét hai cho x4 hdi phai do chinh hanh vi trai phap luat noi trén tnc tiép gay ra. Trong trv6ng hop giiva hanh vi trai phap luat va hau qua thiét hai cho xa héi kh6ng c6 mi quan hé nhan qua thi sy thiét hai ctia xa hdi khong phai do hanh vi trai phap luat trén gay ra ma co thé do nhifng nguyén nhan khac, trudng hop nay kh6ng thé bat chu thé ctia hanh vi trai phap luat phdi chiu trach nhiém vé nhifng thiét hai ma hanh vi trai phap luat ctia ho kh6ng tru tiép gay ra. Ngoai ra, trong mat khach quan c6n c6 cac dau hiéu khac nhu: théi gian, dia diém, phuong tién, cong cu... vi pham phap luat. b. Khdch thé cua vi pham phdp luat Moi hanh vi trai phap luat déu x4m hai téi nhi’ng quan hé xa héi duc phap luat diéu chinh va bdo vé. Vi vay, khach thé ctia vi pham phap luat chinh 1a nhitng quan hé x4 héi ay. Mic d6 nguy hiém cua hanh vi trai phap luat phy thuéc vao tinh chat ctia cdc quan hé xa héi bi x4m hai, ndi cach khac nd phu thuGc va tinh chat ctia khach thé. c. Mat chu quan cua vi pham phdp luat Mat cha quan cua vi pham phap luat 1a toan b6 cac dau hiéu bén trong ctia né, bao gém yéu t6 16i va cc yéu t6 c6 lién quan dén 14i 1a déng co, muc dich ctia chii thé thyc hién vi pham phap luat. L6i 1a trang thai tam ly phan 4nh thai d6 ctia cht thé déi véi hanh vi trai phap 1uat cia minh, cing nhw d6i voi hau qua ctia hanh vi do. L6i dugc thé hién du6i 2 hinh thttc: 16i c6 y va 16i v6 y. L6i c6 ¥ cé thé 1a c6 ¥ tric tiép cé thé 1acé y gidn tiép. Li v6 ¥ co thé 1a v6 ¥ vi qué ty tin cling cé thé 1a v6 y do cau tha. - Léi c6 y tryc tiép: chu thé vi pham phap luat nhin thay trréc hau qué thiét hai cho x4 hdi do hanh vi cua minh gay ra, mong muén cho hau qua d6 xay ra. - L6i c6 ¥ gidn tiép: Cha thé vi pham phdp luat nhan thay trvéc hau qua thiét hai cho xa héi do hanh vi ctia minh gay ra, tuy kn6ng mong mu6n nhung dé mac cho hau qua xdy ra. 35 - Léi v6 y vi qué ty tin: Chu thé vi pham nhin thay tr’éc hau qua thiét hai cho x héi do hanh vi ctia minh gay ra, nhung hy vong, tin twéng diéu do kh6ng xay ra hodc néu xdy ra co thé ngan chan dugc. - L6i v6 ¥ do cau tha: Chu thé vi pham kh6ng nhan thay trv’éc hau qua nguy hiém cho xa héi do hanh vi ctia minh gay ra, mac dit co thé thay hoac can phai nhan thay trvéc. Dong co 1a ly do thtic day chu thé thc hién hanh vi vi pham phap luat. Muc dich la két qua ma cht thé mu6n dat du¢c khi thyc hién hanh vi vi pham. Trong mat chi quan, 14i 14 d&u hiéu bat buéc, con dong co va muc dich khéng phai 1a dau hiéu bat buéc, trong thuc té, nhiéu trvéng hop vi pham phap luat chu thé thc hién hanh vi kh6ng cé muc dich va d6ng co. d. Chu thé vi pham phdp luat Chu thé vi pham phap luat 1a ca nhan, t6 chttc cé nang lve trach nhiém phap ly thuc hién hanh vi vi pham phap luat. Khi truy ctfu ttrach nhiém phap ly néu chu thé hanh vi trai phap luat 1a ca nhan phai xac dinh ngu@i d6 c6 nang luc trach nhiém phap ly ttrong trvéng hop do hay khéng, mu6n vay phai xem ho da du d6 tudi theo quy dinh cua php luat phai chiu trach nhiém phap ly trong truéng hop do hay chua? Kha nang nhan thifc va diéu khién hanh vi trong trudng hop do nhu thé nao? Con déi v6i chu thé 1a t6 chic phai chu y téi tu cach phap nhan hodac dia vi phap ly ctta t6 chic dé. O mi loai vi pham phap luat déu cé co céu cht thé riéng, chung ta sé xem xét ty my trong tifng nganh khoa hoc phap ly cu thé. 3. Phan loai vi pham phap luat Trong d0i s6ng xa hdi ton tai nhiéu nhing vi pham, theo tinh chat va mic dé nguy hiém cho xa héi c6 thé phan vi pham phap luat ra lam 2 loai: toi pham va cac loai vi pham phap luat khac. Tiéu chi th’ hai dugc st’ dung nhiéu hon trong thuc té 1a da vao mdi quan hé giiva vi pham phap luat voi cac nganh luat, ché dinh phap luat, ta co: - T6i pham ( vi pham hinh sy): 1a hanh vi nguy hiém cho x4 héi duc quy dinh trong B6 luat Hinh sy, do ngudi co nang lic trach nhiém hinh sy thyc hién mét cach c6 ¥ hoac v6 y, xam pham doc lap, cha quyén, thong nhéat, toan ven lanh tho t6 quéc, x4m pham ché d6 chinh tri, ché d6 kinh té, nén van hoa, quéc phong, an ninh, trat ty’ an toan xa hdi, quyén, loi ich hop phap ctia t6 chifc, xam pham tinh mang, st?c khoé, danh du, nhan pham, ty do, tai san, c4c quyén, loi ich hop phap khac cia cong dan, x4m pham nhifng linh wc khac ctia trat ty’ phap luat xa hdi chu nghia. Chu thé vi pham hinh sy chi 1a ca nhan. - Vi pham hanh chinh: 1a hanh vi do ca nhan ,t6 chifc thy'c hién mot cach cé y hoac v6 y, xm pham cdc quy tac quan ly nha nudc ma kh6ng phdi 1a tdi pham hinh sy va theo quy dinh cua phap luat phai bi xt phat hanh chinh. Chu thé vi pham hanh chinh co thé 1a ca nhan va cing cé thé 1a t6 chtic. - Vi pham dan su: 1a nhifng hanh vi trai phap 1uat, c6 16i cla cdc ca nhan, té chttc c6 nang luc trach nhiém dan sy, xam hai téi cc quan hé tai san, quan hé nhan than. Chu thé vi pham dan sy cé thé 1a ca nhan ciing c6 thé 14 t6 chitc. - Vi pham ky luat nha nuéc: 14 nhifng hanh vi cé Idi, trai voi nhitng quy ché, quy tac xdc lap trat ty trong ndi bé co quan, xi nghiép, trong hoc... noi khac di, 1a khong thy'c hién dting ky luat lao dong, hoc tap, phuc vu dugc dé ra trong co quan, xi nghiép, trvdng hoc do. Chu thé vi pham ky 1uat co thé 1a ca nhan, ciing c6 thé 1a tap thé va ho phdi c6 quan hé rang budc vdi co quan, don vi, trudng hoc... nao do. II. TRACH NHIEM PHAP LY 1. Khai niém va dac diém cua trach nhiém phap ly Trong ng6n ngif hang ngay thuat ngif “trach nhiém” dugc hiéu theo cac nghia khac nhau, tuy thuéc vao linh wre hodac ngif cdnh cu thé. Trong linh vuc chinh tri, dao ditc, thuat ngif “trach nhiém” thu@ng duc hiéu 1a bon phan, thai d6 tich cwc déi véi b6n phan do. Trong linh vuc phap luat, thuat ngif “trach nhiém” citing du'gc ding theo 2 nghia: tich cy va tiéu cuc. O khia canh tich cuc, khai niém “trach nhiém” co nghia la chifc trach, cong viéc dugc giao, no bao ham ca quyén va nghia vu duc phap luat quy dinh. 36 O khia canh tiéu cutc, khai niém “trach nhiém” duoc hiéu 1a hau qua bat Ioi (sw phan tng mang tinh tring phat cla Nha nuc) ma ca nhan, to chifc phai ganh chiu khi khéng thuc hién ding ménh lénh cia Nha nuéc da quy dinh trong cac quy pham phap luat. Chuong nay chi nghién ctfu trach nhiém phap ly theo nghia “tiéu cu'c”. Theo nghia nay trach nhiém phap ly cé mot s6 cac dic diém sau: - Co sé ctia trach nhiém phap ly 1a vi pham phap luat. Co vi pham phap luat thi co trach nhiém phap ly. Trach nhiém phap ly chi 4p dung d6i voi cht thé c6 nang luc cht thé thy hién hanh vi trai phap luat trong trang thai cé ly tri va ty do vé y chi. N6i cach khac, chu thé trach nhiém phap ly chi c6 thé 1 cA nhan hoic t6 chifc c6 16i khi vi pham céc quy dinh ctia phap luat. - Trach nhiém phap ly chi do co quan nha nuéc c6 tham quyén, ngw6i cé tham quyén tién hanh theo dting trinh ty, tht tuc 1uat dinh. M6i loai co quan nha nuéc, cdn b6 nha nuéc chi c6 quyén truy ctfu m6t hodc mét sé loai trach nhiém phap ly theo dting trinh ty, thi tuc phap luat da quy dinh. - Trach nhiém phap ly lién quan mét thiét toi cvGng ché nha nuéc. Khi vi pham phap luat xay ra, thi co quan nha nvéc cé tham quyén, ngu@i cé tham quyén ap dung cac bién php cé tinh cuéng ché khac nhau, nhung khong phdi bat ct? bién phap tac dong nao ciing 1a trach nhiém phap ly. Bién phap trach nhiém phap ly chi 1a nhifng bién phap cé tinh chat tring phat, lam thiét hai hoac twéc doat 6 m6t pham vi nao dé cac quyén ty do, loi ich hop phap ma chu thé vi pham phap luat trong diéu kién binh thudng dang ra duc hu'6ng. - Co sé phap ly ctia viéc truy cifu trach nhiém phap ly 14 quyét dinh c6 hiéu lye phap luat cua co quan nha nuéc cé tham quyén. - Trach nhiém phap ly 1a sy lén an cia nha nu@c va x4 hdi déi véi cht thé vi pham phap luat, 1a su phan tng ctia nha nwéc d6i voi hanh vi vi pham phap luat. Tom lai, trach nhiém phap ly Ia mot logi quan hé phdp luat dac biét gitta nha nuéc (théng qua co quan nha nutc cé tham quyén) va chu thé vi pham phdp ludt, trong dé nha nu’éc (théng qua co quan cé tham quyén) co quyén dp dung cdc bién phdp cuéng ché cé tinh chat tritng phat duoc quy dinh 6 ché tai quy pham phdp ludt déi voi chu thé vi pham phdp ludt va chi thé dé phdi ganh chiu h@u qua bat Igi vé vat cht, tinh than do hanh vi cua minh gay ra. 2. Cac loai trach nhiém phap ly Tuong ting vdi cac dang vi pham phap luat 1a cac dang trach nhiém phap ly. Thong thuong, trach nhiém phap ly duc phan loai nhu’ sau: - Phu thu6c vao céc co quan nha nuéc c6é tham quyén ap dung trach nhiém phap ly, ta cé: trach nhiém do Toa an ap dung va trach nhiém do co quan quan ly nha nu’6c ap dung. - Can ci’ vao méi quan hé cua trach nhiém phap ly voi cac nganh luat, ta c6: trach nhiém hinh su, trach nhiém hanh chinh, trach nhiém dan sy, trach nhiém ky luat, trach nhiém vat chat. a. Trach nhiém hinh sy dugc Toa an ap dung d6i véi nhifng ngw6i co hanh vi pham tdi dugc quy dinh trong B6 luat Hinh sy. Ché tai trach nhiém hinh sy 1a nghiém khac nhat trong s6 cdc bién phap trach nhiém phap ly khi xem xét & gdéc d6 chung nhat. b. Trach nhiém hanh chinh cha yéu do caéc co quan quan ly nha nuéc hay nha chifc trach cé tham quyén ap dung ddi voi cac chu thé co hanh vi vi pham hanh chinh. c. Trach nhiém dan sy 1a loai trach nhiém phap ly do Toa an 4p dung d6i véi cdc chu thé vi pham dan sw. d. Trach nhiém ky luat 1a loai trach nhiém phap ly ap dung d6i véi cht thé vi pham ky luat, do tha trv'éng cac co quan, don vi tién hanh. d. Trach nhiém vat chat 1 loai trach nhiém phap ly do cac co quan, don vi... ap dung déi voi can bd, céng chic, céng nhan, ngudi lao dong... cla co quan, don vi minh trong tru@ng hop ho gay thiét hai vé tai sin cho co quan, don vi. 37 Luat hanh chinh g6m tong thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh cdc quan hé x4 hdi hinh thanh trong qua trinh t6 chifc va thuc hién hoat dong chap hanh- diéu hanh cua nha nuéc trén cac linh vuc chinh tri, kinh té, xa hdi... Luat hanh chinh quy dinh nhifng van dé co ban sau: - Cac nguyén tac quan ly hanh chinh nha nuéc, ttfc 1a cac nguyén tac thy'c hién quyén hanh phap trong quyén luc nha nuéc; - T6 chtfc hé thong quan ly hanh chinh nha nuéc; - Hoat dong quan ly hanh chinh nha nuéc - Kiém soat (giam sat, kiém tra, thanh tra, kiém sat, tai phan) d6i véi hanh chinh nha nuéc. Luat hanh chinh st dung phuong phap ménh Jénh thé hién tinh quyén luc phuc ting trong quan hé quan ly nha nuéc 1a cha yéu. Dong thdi, no con ding phuong phaép hop dong hanh chinh dé diéu chinh cac quan hé xa héi trong Iinh vue dich vu cng va phdi hop thyc hién quyén hanh phap. c. Luat hinh su Luat hinh sy 1a tong thé nhitng quy pham phap luat quy dinh hanh vi nao 1a tdi pham, muc dich ctia hinh phat va nhitng diéu kién 4p dung hinh phat, hinh thttc va mic d6 hinh phat d6i voi nhifng ngudi c6 hanh vi pham tdi. d. Lut t6 tung hinh sw Luat t6 tung hinh sy g6m nhifng quy pham phap luat diéu chinh nhitng quan hé xa hdi phat sinh trong viéc diéu tra, xét x va kiém sat viéc diéu tra, xét xi nhiing vu an hinh sy. Luat t6 tung hinh sy cing quy dinh nhifng nguyén tac, tha tuc va diéu kién dé tién hanh diéu tra, kiém sat va xét xv cac vu 4n hinh sy, quyén va nghia vu cua nhiing nguéi tham gia t6 tung hinh sw. e. Lut Dan su Luat dan su g6m tong thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh cdc quan hé tai san duéi hinh thifc hang hoé- tién té va cdc quan hé nhan than. f. Ludt h6n nhan va gia dinh Luat h6én nhan va gia dinh bao g6m t6ng thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh nhitng quan hé nhan than va quan hé tai san phat sinh do viéc két hén gitfa nam va ni nhu: diéu kién két h6n, quan hé tai san gitfa vo va chong, cha me va con cai nham muc dich bao vé ché d6 h6n nhan ty do, tién bd, quyén binh dang giita nam va nif, xay dung gia dinh hanh phic, bao vé loi ich cia phu nif va tré em, cham soc va giao duc con cai. g. Ludt t6 tung dan su Luat t6 tung dan sy 1a tong thé nhitng quy pham phap !uat diéu chinh nhifng quan hé phat sinh gitfa co quan xét xW, Vién kiém sat nhan dan, cdc bén duong sy va nhifng ngu0i tham gia t6 tung dan su khac trong qué trinh Toa an thu ly va giai quyét nhifng vu an dan su’. Cac quy pham ctia luat t6 tung dan sy quy dinh thame quyén xét xt, trinh tu, thi tuc xét xt va nhitng van dé khac nham gidi quyét ding dan cac vu an dan sy. h. LuGt tai chinh Luat tai chinh gdm nhitng quy pham phap luat diéu chinh nhitng quan hé xa hdi phat sinh trong linh vu'c hoat d6ng tai chinh ctia nha nu@éc, trong qua trinh hinh thanh, phan phdi va st? dung cac quy tién té ctia cdc cht thé hoat déng phan ph6i cia cdi dui hinh thitc gia tri. i. Lu@t ngan hang Luat ngan hang 1a tong thé céc quy pham phap luat diéu chinh cdc quan hé xa héi phat sinh trong hoat d6ng tién té, tin dung va ngan hang. k. Luat dat dai Luat dat dai 1a tong thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh cac quan hé x4 hi hinh thanh trong linh vuc bao vé, quan ly va sw dung dat, trong d6 dat dai 1a tu liéu san xuat thudc sé hitu nha nuéc, do Nha nuéc thong nhat quan ly theo quy hoach va ké hoach chung. I. LuGt thuong mai Luat kinh té 1a tong thé nhi’ng quy pham phap lat diéu chinh nhitng quan hé phat sinh trong qua trinh t6 chifc va hoat dong san xuat, kinh doanh giifa céc doanh nghiép voi nhau va véi cdc co quan quan ly nha nu@éc co tham quyén. m. Ludt lao d6ng Luat lao dng 1a tong thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh cac quan hé xa hdi phat sinh gitta ngudi lao d6ng voi ngudi st dung lao d6ng (ca nhan, t6 chifc) va nhitng quan hé xa héi khac lién quan truc tiép téi quan hé lao déng. n. Ludt mdi trudng Luat méi trv6ng 1a tong thé nhitng quy pham phap luat diéu chinh cdc quan hé xa héi phat sinh trong qua trinh sw dung, khai thac, quan ly, bdo vé cdc ngu6n tai nguyén thién nhién. Ngoai nhifng nganh luat thudc hé thong phap luat quéc gia con tén tai b6 phan phap luat quéc té c6 vi tri hét stfc quan trong trong viéc diéu chinh cac quan hé x4 héi, tao lap trat ty phap luat. Luat quéc té bao gém céng phap quéc té va tu phap quéc té. - Céng phap quéc té 1a tong hop nhiing nguyén tac, nhiing ché dinh, nhitng quy pham dugc cac quéc gia va cac chu thé khac ctia luat quéc té xay dung trén co s@ thod thuan ty nguyén va binh dang, nham diéu chinh quan hé nhiéu mat gitfa chung. - Tu phap quéc té bao gém nhifng nguyén tac va nhitng quy pham phap luat diéu chinh nhitng quan hé dan sv, hén nhan - gia dinh, lao d6ng va t6 tung dan su nay sinh git¥a cdc céng dan, cac to chifc ctia cac nu'éc khac nhau. Il. Y THUC PHAP LUAT 1. Khai niém y thifc phap lat Y thifc phap luat 14 mét hinh thai y thttc x4 hdi dugc phat sinh va hinh thanh cing voi y thifc chinh tri cla giai cap cong nhan va nhan dan lao dong. Ciing nhu bat ky hinh thai y thttc x héi nao khac, y thtfc phap luat x4 hdi chi nghia do tén tai x4 hi quyét dinh. ¥ thiic phdp ludt Ia téng thé nhitng hoc thuyét, wr’ wréng, quan diém, quan niém thinh hanh trong xa hdi xa hdi chu nghia, thé hién méi quan hé cua con ngubi déi voi phdp luat hién hanh, phap ludt dé qua va phdp luat can phdi co, thé hién su ddnh gid vé tinh hop phdp hay khéng hop phdp trong hanh vi xt su’ cia con ngudi, cting nhu trong t6 chitc va hoat d6ng cua cdc co quan nha nuéc va t6 chic xd hdi. Trong x4 h6i noi chung, trong x4 hdi x4 hdi cht nghia ndi riéng c6 nhiéu hoc thuyét, tu twong va quan diém khac nhau vé phap luat. S6 di nh vay vi diéu kién sinh hoat vé vat chat va tinh than ctia méi giai cap, mdi tang 16p xa héi khéng hoan toan giéng nhau dan dén sy nhan tht'c phap luat ciing c6 nhitng khac biét nhat dinh. Trong x4 hdi cé giai cap déi khang thi khong thé co y thitc phap luat thong nhat-Y thife phap luat ctia cdc giai cap d6i khang luén luén mau thuan véi nhau, trong dé chi cé ¥ thttc phap luat thong tri méi duoc thé hién day du trong phap luat; y thtfc phap luat thong tri trong xa hi 1a y thc phap luat cia giai cap nam quyén. Trong chu nghia xa hdi, y thtfc phap luat thong tri 1a y thtfc phap luat cia giai cap cng nhan va nhan dan lao d6ng. Y thifc phap luat x4 hdi chit nghia mang tinh chinh tri sau sc. NOi dung ctia y thttc phap luat luén phan anh nhifng nhu cau vé chinh tri, thé hién mGi quan hé giifa giai cap c6ng nhan va nhan dan lao d6ng d6i vdi cdc quy dinh cua phap luat do nha nuéc ban hanh co lién quan try tiép dén doi s6ng chinh tri, x4 hdi. Chang han nhitng quy dinh vé hinh thifc nha nuéc, ché d6 bau ct’, nguyén tac t6 chifc va hoat d6ng cia b6 may nha nwéc ... Y thifc phap luat cfing thé hién nhiing nhu cau vé kinh té, dao difc, van hoa cua giai cap céng nhan va nhan dan lao déng. Y thitc phap luat x4 hdi chi nghia khong chi mang tinh giai cép ma dong thdi con bao gom ca nhifng yéu to tam ly xa hdi nhu cam giac, tinh cdm, quan niém thé hién nhitng mdi quan hé cu thé cua con ngu@i d6i voi cac quy pham phap 1uat, d6i véi quyén va nghia vu. Y thifc phap luat cé 2 dac trung co ban. Thw nhat, y thie phap luat 1a mét hinh thai y thttc xa héi vi vay no lu6n chiu sw quy dinh ctia t6n tai xa hdi. Mat khac, y thifc phap luat co tinh déc lap twong déi so voi ton tai x4 hdi, tinh déc lap twong déi cia y thttc phap luat dugc thé hién: - Y thttc phap luat thwéng lac hau hon so véi tén tai x4 hi. Thyc té cho thay tén tai xa héi cit da mat di nhung y thttc noi chung trong dé cé y thttc phap luat van con ton tai dai dang trong mét thdi gian dai. Nhifng tan du cua tu twong qua khi dugc git? lai, nhat 14 trong Iinh vc tam ly phap luat, noi thdi quen va truyén thong cén dong vai tré to lon. Vi du nhitng biéu hién cua tam ly phap luat phong kién nhu sy thé o, phi nhan d6i véi phap luat hién van t6n tai trong x4 héi nuéc ta hién nay. - Mat khac, tu tuwéng phap luat dac biét 1a tu twéng phap luat khoa hoc lai c6 thé vuot lén trén su phat trién ctia t6n tai xa hdi. Hé tu twong phap luat mdi co thé sinh ra trong long xa hdi ci. 41 - Y thitc phap luat phan anh t6n tai x4 h6i cia mt thdi dai nao d6, song né ciing ké thita nhitng yéu to nhat dinh ctia y thifc phap luat thoi dai trudéc d6. Nhitng yéu t6 dugc ké thiva co thé 1a tién b6 hodc khéng tién bd. - Y thitc phap luat tac déng tré lai d6i véi t6n tai xa h6i, véi y thtfc chinh tri, dao dtc va cac yéu t6 thuéc thugng tang kién tric phap ly nhu nha nuéc va phap luat. Thw hai, ¥ thitc phap luat 1a hién twong mang tinh giai cap. Thé gidi quan phap ly cia mét giai cap nhat dinh dugc quy dinh bdi vi tri cla giai cap do trong xa hi. M6i quéc gia chi cd mot hé thdéng phap luat nhung t6n tai mGt s6 hé thong y thifc phap luat. Vé nguyén tac chi cé y thtfc phap luat cuia giai cap thong tri méi duc phan anh day du vao trong phap luat.Trong ché d6 xa h6i cht nghia, loi ich co ban gii¥a giai cap cong nhan, nong dan va cac tang 16p lao d6ng khac 1a thong nhat voi nhau, do do y thifc phap luat x4 h6i cha nghia c6 tinh th6ng nhat cao. Sy théng nhat d6 thé hién & nhifng tu twong, quan diém vé ban chat, chtfc nang, vai tro va nhifng gia tri xa hdi ctia phap luat xa hi chu nghia, vé sy danh gia hanh vi va vé tinh cam, thai d6 d6i véi phap luat x4 hdi chu nghia. 2. Chifc nang cia y thifc phap luat Y thifc phap luat co 3 chifc nang: chitc nang nhan thttc, chifc nang m6 hinh hod phép ly, chifc nang diéu chinh. Dé hinh thanh cac tu tuéng, quan diém, quan niém, niém tin vao cac quy pham phap luat hién hanh, can phi phan tich hién thyc khach quan va nhan thifc hién thy'c dé. Nhu vay, y thitc phdp ludt thuc hién chifc nang nhan thc. Th6ng qua qua trinh nhan thie d6 ma hinh thanh nén cdc m6 hinh hanh vi nhat dinh (cac quy tac x sw), nhd cé ¥ thie phap luat ma danh gid m6 hinh nao 1a can thiét va tat yéu dé huéngcac quan hé xa hdi phat trién co két qua. Day chinh Ia chic nang m6 hinh hod phap ly cua y thie phdp luat. Y thttc phap luat dinh hw6ng cho hanh vi ctia con ngwéi phi hop voi yéu cau ctia phap luat hién hanh, hoac lam cho hanh vi ctia con ngu@i tré nén sai lac khéng phi hop véi cac yéu cau dé. Nhu’ vay, y thitc phdp ludat cé chitc ndng diéu chinh. Cac chtfc nang ctia y thifc phap luat lién hé chat ché vdi nhau va tac dong qua lai trong mdt hé théng théng nhat. Chinh vi vay, khi xem xét cac chtfc nang ctia y thifc phap luat phdi xem xét trong mét chinh thé thong nhat, qua lai, tac dong 14n nhau cht’ khéng thé xem xét cdc chttc nang mét cdch biét lap. 3. Cau tric va phan loai y thifc phap luat Y thttc phap luat noi chung va y thite phap luat x4 hdi chi nghia ndi riéng cé cau tric kha phic tap. C6 nhiéu cach tiép can dé xac dinh cau tric va phan loai y thie phap luat, song nhin chung phan 1én cac hoc gia tan dong quan diém duoi day: a. Cau tric aia y thifc phap luat Can ct? vao ndi dung, tinh chat cia cdc b6 phan hgp thanh, y thitc phdp luat duoc cau thanh ter hé tu’ tu'éng phdp luat va tam ly phap ludt. Hé tu twong phap luat 1a toan bé nhifng tu tudng, quan diém va hoc thuyét cla phap luat. Hé tu tuoéng mang tinh ty giac, tinh hé thong, tinh khoa hoc. Tu tudéng phap luat xa hdi cha nghia 6 nuéc ta dugc hinh thanh trén co sé hoc thuyét Mac-Lé Nin, tu twéng H6 Chi Minh, quan diém, dudng 16i, chinh sach cia Dang va Nha nuéc ta vé phap luat. Tam ly phap luat 14 sy phan anh nhifng tam trang, cém xtc, thai d6, tinh cam d6i voi phap luat va cdc hién tuong phap ly cu thé khac. Néu yéu t6 tu twong cua y thifc phap luat bao g6m cac yéu t6 thudc pham vi y thtfc hé, thi yéu té tam ly php luat thudc linh vue tinh cam php luat. O day déi tuong mang tam ly phap luat 1a con ngu@i voi tu cach 14 mét ca nhan, mét thanh vién tap thé, thanh vién cOng dong dan téc, mét céng dan cia mé6t quéc gia. Trong tam ly phap luat, thoi quen phap luat 1a yéu to quan trong. Nh@ cé6 thoi quen phap luat ma con ngw6i hanh d6ng mét cach rat r6 rang, ditt khoat. So vdi tu tuoéng phap luat, tam ly phap luat 1a bd phan bén vitng hon, bdo tht hon. Tam ly phap luat gan b6 chat ché voi nhifng truyén thong, tap quan, thoi quen ctia con ngudi. No dugc hinh thanh cham chap va it thay di. Tuy nhién giita hé tu twong phap luat va tam ly phap luat cé méi quan hé qua lai vdi nhau: Hé tu twong phap luat tac dng manh mé téi tam ly phap luat, dong théi tam ly phap luat 1a tién dé cho sy hinh thanh va phat trién cdc tu tuwoéng, quan diém phap luat. b. Phan loai y thifc phap luat 42 Nhifng bao dam do la: 1. Nhiing bdo dam vé kinh té: nén kinh té xa héi cha nghia ngay cang phat trién theo xu huéng thong nhat, nang suat lao dong ngay cang cao tao kha nang nang cao mifc song, thod man nhu cau vat chat ctia nhan dan lao déng. 2. Nhitng bao dam vé chinh tri: su phat trién cua hé thong chinh tri va cac thé ché chinh tri, su lanh dao cia Dang cOng san d6i vei Nha nu‘éc va Hé thong chinh tri thong nhat 1a nhitng bao dim cho phap ché duc cing cé va hoan thién. 3. Nhiing bdo dam vé tu tung: x4 hi xa hdi chu nghia dé cao c6ng tac gido duc, dao tao con ngu6i mdi xa hdi chu nghia, chu trong phat trién va nang cao trinh d6 chinh tri, trinh d6 van hoa va y thtfc phap luat cua nhan dan. 4. Nhiing bdo dam phap ly: cac bién phap phong ngifa, ngan chan va xoa bo nhiing nguyén nhan dan dén vi pham phap luat ngay cang day du, hoat dong ctia cdc co quan bao vé phap luat ngay cang dat hiéu qua cao hon, cac quy dinh ctia phap luat bao dam cho nhan dan tham gia vao cOng tac phap ché ngay cang day du va phi hop. 5. Nhiing bdo dam vé t6 chifc: cac bién phap nhv thanh tra, kiém tra... ngay cang phat trién voi su tham gia rong rai ctia quan chting. 6. Nhitng bdo dam vé xa hi: cing véi sv phat trién cia nhiéu hinh thifc hoat dong phong pht mang tinh chat xa hdi ctia cdc t6 chifc va doan thé quan chting sé tao ra nhitng bdo dam vé mat xa hdi cho viéc cing c6 nén phap ché xa hoi chu nghia. 2. Nhitng yéu cau co ban ctia phap ché xa hdi chi nghia a. T6n trong tinh t6i cao cua Hién phdp va luat Hién phap va luat (dao luat) 14 nhitng van ban phap ly do co quan cao nhat ctia quyén lye nha nuéc ban hanh, thé hién mét cach tap trung y chi va Igi ich co ban cia nhan dan lao dOng trén cac linh vuc cla d0i s6ng x4 h6i va nha nuéc. Dé 1a nhifng van ban co gia tri phap ly cao nhat. Vi vay, khi xay dung phap luat phai dya trén nhifng co sé nhitng quy dinh cua Hién phap va luat. Moi quy dinh cla cdc van ban du6i luat déu phai phi hop voi Hién phap va luat. Dé thuc hién tét yéu cau nay can chu y ca hai mat: th nhat, phai chu trong téi viéc phai hoan thién Hién phap va x4y dung cac van ban luat dé lam co sé cho sy phat trién va hoan thién cia cd hé thdéng phap luat; tht? hai, phai nhanh chong cu thé hoa nhifng quy dinh cua Hién phap va luat, triét dé t6n trong tinh t6i cao cla Hién phap va luat. b. Bao dam tinh théng nhat cua phdp ché trén quy m6 toan quéc Xuat phat ti ban chat va nhitng dic diém dac thi cla Nha nuéc va php luat x4 hoi cht nghia va nguyén tac moi c6ng dan déu binh dang tru’éc phap luat, phap ché xa héi chu nghia doi hdi phai co tinh th6ng nhat vé nhan thc va t6 chic thu’c hién phap luat trén quy m6 toan quéc. Khéng chap nhan nhitng dic quyén va biét 1é v6 nguyén tac nao, kh6ng thé dem loi ich cia dia phuong, ctia nganh déi lap véi lgi ich chung ctia nha nuéc. Tinh théng nhat cua phap ché kh6ng loai b6 viéc cén nhac nhitng diéu kién cia dia phuong. C4c co quan nha nuéc @ dia phuong bén canh viéc chap hanh nghiém chinh phap luat con can phai xem xét nhifng diéu kién, hoan canh cu thé cua dia phuong dé tim ra nhifng hinh thtfc va phuong phap phi hop nham thc hién, 4p dung phap luat mot cach nang dOng, sang tao, co hiéu qua. c. Cdc co’ quan xdy dung phdp ludt, t6 chitc thuc hién va bdo vé phdp luat phdi hoat d6ng m6t cach tich cuc, chu d6ng va co hiéu qua Phap luat 1a co sé dé cing c6 va tang cwOng phap ché, vi vay, doi hoi phai co m6t hé thong phap luat hoan chinh va déng b6. Mu6n lam dug diéu do doi hdi c4c co quan xay dung phap luat phai chu y dén nhitng bién phap bdo dam cho céng tac xay dung phap luat hoat d6ng cé hiéu qua. Mat khac, dé dua phap luat vao ddi s6ng, can phai chu y téi cOng tac t6 chic va thuc hién phap luat. Két qua ctia viéc t6 chifc va thu hién phap luat 14 m6t trong nhing tiéu chuan dé xac dinh tinh chat cia nén phap ché xa hdi chu nghia. Vi vay, m6t trong nhiing yéu cau dat ra 14 mu6n cling cO va tang cuwOng phap ché thi phai bao dim cho cho cac co quan t6 chifc va thy'c hién phap luat hoat dong co hiéu qua. M6t trong nhifng yéu cau cia phap ché xa hdi chu nghia 1a phai c6 nhifng bién phap nhanh chong va hifu hiéu dé xw@ ly nghiém minh va kip thdi cdc hanh vi vi pham phap luat, dac biét 1a toi pham. Can phai cht trong cac bién phap dé bdo dam cho cac co quan bao vé phap luat co thé hoat d6ng mot cach tich cyc, cht dong va co hiéu qua. Dong thdi nhiém vu bdo vé phap luat, phap ché con 1a nhiém vu ctia toan xa hdi, vi vay yéu cau nay ciing doi hoi cac t6 chifc va moi céng dan phdi cd trach nhiém tham gia dau tranh phong - chong vi pham phap luat, bdo vé phap ché x4 héi chu nghia. d. Kh6ng tach roi cng tdc phdp ché voi van hod va van hod phap ly Trinh d6 van hoa ndi chung va trinh d6 van hoa phap ly noi riéng ctia cac chu thé phap luat co anh huong rat lon tdi qua trinh cting c6 nén phap ché x4 héi cht nghia. Trinh d6 van hoa ctia céng ching cang cao thi phap ché cang dugc cling cé manh mé. Vi vay, mét yéu cau dat ra la phdi chi trong gan c6ng tac phap ché vi viéc nang cao trinh d6 van hoa noi chung va van hoa phap ly ndi riéng cua can bé, cOng chifc nha nu6c, nhan vién cac t6 chic x4 h6i va moi céng dan. 3. Van dé tang cuéng phap ché xa héi chu nghia Trong giai doan hién nay van dé cing c6 va tang cong phap ché xa hi chu nghia 6 nuéc ta dang 1a van dé cap thiét dé nang cao hiéu luc quan ly cia Nha nuvéc, mé réng dan chu x4 hdi cha nghia, phat huy quyén lam chu ctia nhan dan lao dong. Dé cting co va tang cudng phap ché xa h6i chu nghia phai ap dung nhiéu bién phap dong bd trong d6 co cac bién phap co ban nhu: Tang cu@ng sw lanh dao cla Dang d6i vdi cong tac phap ché; Day manh céng tac xay dung va hoan thién hé thong phap luat x4 hdi cha nghia; Tang cu6ng céng tac t6 chtfc thy’c hién va 4p dung phap luat; Tang cu@ng c6ng tac kiém tra, gidm sat va xw ly nghiém minh nhifng hanh vi vi pham phap luat. a. Tang cuéng sw lanh dao cua Dang déi véi céng tac phdp ché Day 1a bién phap co ban, bao trim, xuyén sudt trong qua trinh cling c6 va tang cu6ng phap ché xa hdi cht nghia. Sy lanh dao cia Dang thé hién tru’éc hét @ viéc Dang dé ra du@ng 16i, chinh sach, chién lugc phat trién kinh té - x4 hdi, dong thoi dé ra chién lugc toan dién vé cong tac phap ché. Trong ting thi ky Dang dé ra nhitng phuong huéng vé xay dung phap !uat, t6 chttc thyc hién phap luat, gido duc nang cao y thifc phap luat cua nhan dan, dao tao, béi dung can bd phap ly dé tang cuéng cho cac co quan lam c6ng tac phap luat, phap ché, t6 chifc lanh dao phong trao quan ching tham gia tich cyc, chéng vi pham phap luat ... do 14 sy lanh dao toan dién, cé y nghia quyét dinh déi v6i két qua cia cOng tac phap ché. b. Day manh céng tdc xdy dung va hoan thién hé théng phdp ludt xa hdi chu nghia Phap luat x4 hoi cht nghia 1a tién dé cia phap ché x4 hdi chi nghia, mun tang cudng phap ché xa héi chi nghia va quan ly x4 hdi bang phap luat, phai cé m6t hé thong phap luat tuong d6i hoan chinh va d6ng b6. Dé c6 dugc mét hé thong phap luat nhu vay, phai thy'c hién nhiéu bién phap nhu: phai thu@ng xuyén tién hanh hé th6ng hoa phap luat dé phat hién va loai bé nhifng quy dinh phap luat tring 1ap, mau thuan, lac hau, bé sung nhifng thiéu sot trong hé théng php luat; kip thi thé ché hod dung 16i, chinh sach ctia Dang thanh phap luat; c6 ké hoach xay dung phap luat phi hop véi méi giai doan cu thé, day manh c6ng tac nghién ctfu khoa hoc phap ly, k¥ thuat xay dung phap luat dé dam bao cho hé thong cac van ban phap luat dugc mang tinh khoa hoc va dat trinh d6 ky thuat cao, mé réng cac hinh thifc nhan dan lao dong tham gia vao viéc xay dung phap luat. c. Tang cuéng céng tdc t6 chifc thuc hién phdp luat Day 1a mét bién phap 16n bao gdm nhiéu mat hoat dong nham bao dam cho phap luat dugc t6n trong va thy'c hién nghiém chinh, cy thé 1a: - Day manh c6ng tac nghién ctfu khoa hoc phap ly, tang cu@ng céng tac gidi thich phap luat dé lam sang to ndi dung va y nghia ctia cdc quy dinh phap luat lam co so cho viéc tuyén truyén va gido duc phap luat dat két qua tot. - Day manh c6ng tac th6ng tin, tuyén truyén va gido duc phap luat nham nang cao trinh do nhan thttc phap luat va y tht’c phap luat cia nhan dan. - Chui trong céng tac dao tao déi ngii can bé php ly c6 du trinh d6, pham chat chinh tri va kha nang c6ng tac dé xap xép vao cac co quan lam cng tac phap luat, phap ché. - Chi trong c6ng tac t6 chtic, kién toan caéc co quan lam c6ng tac phap luat, phap ché. Xac dinh ré chifc nang, quyén han, nhiém vu, nguyén tac hoat dOng, cai tién cac phuong phap chi dao va thu hién, d6ng théi tao diéu kién vat chat can thiét bao dam cho hoat d6ng ctia cdc co quan dé dat hiéu qua cao. - Trong tifng théi ky can cé su tong két, rit kinh nghiém kip thdi dé thay 16 nhifng thiéu sot, nhugc diém trong cng tac t6 chifc thuc hién phap luat, dé ra nhitng phuong hung va bién phap tang cudng hiéu luc cng tac do. d. Tang cuéng céng tdc kiém tra, gidm sdt, xr ly nghiém minh nhitng hanh vi vi pham phdp luat Bién phaép nay nham bao dam cho phap luat dugc thuc hién nghiém chinh, moi ngwéi déu binh dang trvéc phap luat. Bién phap nay doi hoi trvéc hét phai thudng xuyén t6 chifc viéc kiém tra hoat dong ctia b6 may nha nuéc, dac biét 1a hé thong co quan lam céng tac bdo vé phap ché dé phat hién nhifng sai sot, léch lac, kip thdi u6n nan, nit kinh nghiém bao dam cho b6 may nha nuéc hoat d6ng nhip nhang theo diing nguyén tac va yéu cau cla phap luat. XW ly nghiém minh nhiing vi pham phap luat cia can bé, céng chifc theo nguyén tac moi ngwoi déu binh dang truéc phap luat. D6i vdi co quan bdo vé phap ché x4 h6i cht nghia doi hoi phdi co phuong phap hoat dong thich hgp, c6é hiéu qua dé nhanh chong phat hién, lam sang t6 cdc vu viéc tiéu cc, vi pham phap luat va ap dung cac bién phap xt ly nghiém minh, chinh xac, dting quy dinh cua phap luat. CHUONG 7 PHAP LUAT VE PHONG, CHONG THAM NHUNG Tham nhiing 1a thudc tinh gan lién véi quyén luc. Tham nhiing gay nguy hai d6i voi kinh té, chinh tri, van hoa, xa hdi va su phat trién cua quéc gia. Dé gitip ngwdi hoc am hiéu vé tham nhiing, chuong nay cung cap nhitng kién thifc co ban vé tham nhiing, phan tich nhifng tac d6ng tiéu cuc cla tham nhing dén moi mat di séng xa hdi dong thdi gidi thiéu nhiing quy dinh cua phap luat vé trach nhiém cua céng dan, cla ngudi cé chtfc vu, quyén han trong viéc dau tranh phong, chéng tham nhiing. 6.1. Khai niém, dac diém va cac hanh vi tham nhiing 6.1.1. Khdi niém Tham nhiing 1a hién tugng xa hdi gan lién véi quyén lc va phat trién manh mé trong diéu kién cia quyén lye nha nuéc. Trai qua cdc ché d6 khac nhau, hinh thtfc, cach thie cing nh hanh vi tham nhiing cé nhiing biéu hién va cach tiép can khac nhau. Nghién ctfu vé Tac dong cua tham nhiing ti tang truéng kinh té ctia cdc nuéc dang phat trién (2008), t6 chifc Minh bach Quéc té (Transparency International -TI) - T6 chifc quéc té 1én nhat thé 47 chat khéng chinh dang”. Nhu vay, vu loi dugc hiéu 1a nhitng Idi ich vat chat, loi ich phi vat chat hodc ca gi ich vat chat, loi ich phi vat chat ma ngw@i cé chtic vy, quyén han mong muén dat dugc khi Igi dung chifc vu, quyén han cua minh thu hién hanh vi trai phap luat. Hanh vi cia chi thé tham nhiing kh6ng vi c6ng viéc chung hay vi trach nhiém ban than déi véi c6ng viéc ma loi dung chifc vu, quyén han nham chiém doat tai san hoac huéng nhifng loi ich riéng mét cach bat hop phap. Yéu t6 vu loi 1a dac diém kh6ng thé thiéu ctia hanh vi tham nhiing. Nhu vay, cht thé phai c6é chtfc vu, quyén han va chu thé do cé hanh vi loi dung chifc vu, quyén han vi vu loi 1a nhitng dac trung kh6ng thé tach réi ctia tham nhiing. Day 1a nhifng dau hiéu phan biét hanh vi tham nhiing voi nhifng hanh vi vi pham phap luat khac nhuw hanh vi trom cap tai san, lita dao chiém doat tai san, buén au... 6.1.3. Cac hanh vi tham nhing va téi pham vé tham nhiing Tham nhiing biéu hién dui nhiéu cach thitc khac nhau va phan anh cac yéu t6 kinh té, chinh tri, van héa, truyén thong, tap quan cla mét dan téc, mét quéc gia. Dé nhan dién cac hanh vi va nham bdo dam su théng nhat chung trong c6ng tac dau tranh phong, ch6ng tham nhiing Luat Phong, chong tham nhiing nam 2018 da xac dinh tham nhiing gom hai nhém hanh vi sau: Thw nhat, cac hanh vi tham nhiing trong khu vuc nha nuvéc do ngwéi c6 chtfc vu, quyén han trong co quan, t6 chifc, don vi khu wie nha nu@éc thuc hién bao gom: + Tham 6 tai san; + Nhan hdi 16; + Lam dung chifc vu, quyén han chiém doat tai san; + Loi dung chic vu, quyén han trong khi thi hanh nhiém vu, céng vu vi vu loi; + Lam quyén trong khi thi hanh nhiém vu, cng vu vi vu loi; + Loi dung chic vu, quyén han gay anh hu@ng déi voi ngudi khac dé truc loi; + Gia mao trong c6ng tac vi vu Idi; + Dua héi 16, mdi gidi hdi 16 dé giai quyét céng viéc ctia co quan, t6 chic, don vi hodc dia phu'ong vi vu loi; + Loi dung chifc vu, quyén han sw dung trai phép tai san cong vi vu loi; + Nhiing nhiéu vi vu loi; + Khong thu hién, thy'c hién kh6ng dting hodc khéng day du nhiém vu, céng vu vi vu loi; + Loi dung chifc vu, quyén han dé bao che cho ngu@i c6 hanh vi vi pham phap 1uat vi vu loi; can tré, can thiép trai phap luat vao viéc gidm sat, kiém tra, thanh tra, kiém toan, diéu tra, truy t6, xét xt, thi hanh an vi vu loi. Thw hai, cac hanh vi tham nhiing trong khu vuc ngoai nha nudc do ngwéi c6é chttc vu, quyén han trong doanh nghiép, to chic khu vu'c ngoai nha nuwéc thy hién bao gom: 50 + Tham 6 tai san; + Nhan hdi 16; + Dua héi 16, méi gidi hdi 16 dé gidi quyét c6ng viéc ctia doanh nghiép, t6 chifc minh vi vu Igi. Tham nhiing xuat hién va ton tai trong xa hdi c6 quyén luc va gan voi quyén lye nha nuéc. Tham nhiing khéng chi 1a hanh vi vi pham hanh chinh, ky luat ma d6i vdi nhifng hanh vi nguy hiém cho x4 héi tham nhiing c6n 1a tdi pham. Tdi pham vé tham nhiing 1a mt loai tdi pham chttc vu, trong dé nguéi pham tdi vi vu Igi ma cé hanh vi loi dung hoac lam dung chtic vu, quyén han duc giao gay thiét hai cho loi ich Nha nuéc, xa héi cing nhu quyén va cac Igi ich hop phap khac ctia c6ng dan. O Viét Nam, tdi pham tham nhiing theo quy dinh tai Luat s6 57/L-CTN stta ddi, b6 sung mot s6 diéu cla BO luat hinh sw duoc Quéc héi khoa IX théng qua tai ky hop ngay 10 thang 5 nam 1997 v6i 11 tdi danh. Cac tdi pham nay bao g6m Ti tham 6 tai san xa héi chu nghia (Diéu 133); Tdi loi dung chifc vu, quyén han liva dao chiém doat tai san x4 hdi chu nghia Diéu 134a); Tdi loi dung chic vu, quyén han sw dung trai phép tai san xa hdi chi nghia (Diéu 137a); Tdi lam dung chic vu, quyén han chiém doat tai san ctia céng dan (Diéu 156); Tdi lap quy trai phép (Diéu 175); Tdi loi dung chitc vu, quyén han trong khi thi hanh céng vu (Diéu 221); Ti gid mao trong céng tac (Diéu 224); Toi nhan hdi 16 (Diéu 226); Tdi dua hdi 16, tdi lam méi gidi hdi 16 (Hiéu 227); Toi lam quyén trong khi thi hanh céng vu (Diéu 22 1a); Tdi loi dung chifc vu, quyén han gay anh hung véi ngwéi khac dé truc Igi (Diéu 228a). Tuy nhién, Bé luat hinh sy nam 1999 quy dinh cac tdi pham vé tham nhiing bao g6m 7 tdi danh, g6m i) TOi tham 6 tai san (Diéu 278); ii) Tdi nhan héi 16 (Diéu 279); iii) Tdi lam dung chic vu, quyén han chiém doat tai sin (Diéu 280); iv) Tdi loi dung chttc vu, quyén han trong khi thi hanh cong vu (Diéu 281); v) Tdi lam quyén trong khi thi hanh céng vu (Diéu 282); vi) Tdi loi dung chttc vu, quyén han gay anh huéng d6i véi nguéi khac dé truc loi (Diéu 283); vii) Tdi gid mao trong céng tac (Diéu 284). Thuc tién dp dung da béc bé nhiéu han ché trong quy dinh ctia B6 luat hinh sy nam 1999 vé t6i pham tham nhiing can stfa déi, b6 sung dong thoi nham bao dam sy tuong thich cia phap luat quéc gia voi Céng wdc quéc té vé chong tham nhiing, cdc tdi pham vé tham nhiing trong B6 luat hinh sv nam 2015 da c6 nhitng diéu chinh phi hop. T6i pham vé tham nhiing dugc quy dinh tai muc 1 Chuong XXIII ctia BO luat hinh sy nam 2015 gém: + T6i tham 6 tai san (Diéu 353); +T@6i nhan héi 16 (iéu 354); + T6i lam dung chic vu, quyén han chiém doat tai san (Diéu 355); + TOi loi dung chic vu, quyén han trong khi thi hanh céng vu (Diéu 356); + TOi lam quyén trong khi thi hanh céng vu (Diéu 357); 51 + T6i loi dung chifc vu, quyén han gay anh huéng d6i vdi ngwoi khac dé truc loi (Diéu 358); + T6i gid mao trong c6ng tac (Diéu 359). Dau hiéu phap ly cua tdi pham vé tham nhiing co nhifng dac trng quan trong. Truéc hét, chu thé ctia cac toi pham nay phdi 1a ngui cé chifc vu, quyén han va ho da loi dung chtfc vu quyén han duc giao dé dat duc Ioi ich riéng cho ban than bang cac hinh thifc khac nhau. Yéu t6 “chtfc vu, quyén han” 1a dau hiéu bat budc trong cau thanh dinh tdi va trong cau thanh dinh khung @ nhifng tdi pham tham nhiing, déng thdi day ciing 1a dau hiéu quan trong nhat dé phan biét cdc tdi tham nhiing v6i céc tdi pham khac trong B6 luat hinh sy. Chu thé thuc hién t6i pham tham nhiing khéng chi trong khu vuc céng ma con bao gém cac chu thé 6 khu vuc ngoai nha nuvéc. Ti pham vé chtic vu 6 khu vuc ngoai nha nwéc ap dung déi voi 4 tdi danh 1a “T6i tham 6 tai san”, “TOi nhan hdi 16”, “TOi méi gidi hdi 16” va “Tdi dua hdi 16”. Trong d6, tdi danh tham nhiing c6 2 tdi 1a “TOi tham 6 tai san” quy dinh tai khodn 6, Diéu 353 va “Toi nhan héi 16” quy dinh tai khodn 6, Diéu 354 BO luat hinh su’ nam 2018. Ngoai ra, theo BO luat hinh sy’ nam 2015 khong chi co hoat d6ng thuc hién céng vu cia ngudi co chtfc vu, quyén han cui Viét Nam ma con bao gém hoat dng thuc hién c6ng vu ctia céng chic nu@c ngoai hodc céng chifc ctia t6 chifc quéc té. Hanh vi héi 16 c6ng chttc nuéc ngoai da chinh thitc dugc ghi nhan 1a mot trudng hop cua “Tdi dua héi 16” theo khodn 6 Diéu 364 Bé6 luat hinh sy nam 2015. Mat khach quan cua cac téi tham nhiing c6 dac diém chung 1a déu co hanh vi loi dung chttc vu, quyén han. Loi dung chtfc vy, quyén han 1a hanh vi cla ngu@i c6 chtfc vy, quyén han da st’ dung chifc vu, quyén han d6 mét cach trai phap luat nham muc dich vu loi. Hanh vi trai phap luat cia ngwdi co chifc vu, quyén han thé hién du6i hinh thitc khong lam nhifng gi phap luat yéu cau, lam nhifng gi phap luat cam, lam kh6ng dting véi quy dinh ctia phap luat hodc lam dung quyén han cla minh. Hanh vi trai phap luat do hanh vi tham nhiing gy ra tréc hét x4m pham dén tai san cla nha nw@éc, ctia cdc co quan, t6 chtfc, don vi hodc ctia céng dan. Gia tri tai san bi hanh vi tham nhiing x4m hai trong trvéng hgp tham 6, nhan héi 16, lam dung chifc vu, quyén han chiém doat tai san 1a ti’ 2.000.000 dong tré lén hoac duéi 2.000.000 nhung da bi xw ly ky luat vé hanh vi do hoac da bi két an vé mot trong cdc t6i tham nhiing khac chwa dugc xéa 4n tich. Déi vdi Téi loi dung chifc vu, quyén han khi thi hanh cong vu (Diéu 356), Téi lam quyén trong khi thi hanh céng vu (Diéu 357) hanh vi trai phap luat gay thiét hai ti’ 10.000.000 dong tré lén. Truong hop Téi nhan héi 16, hanh vi cua nguwéi co chtfc vu, quyén han loi dung chtic vu, quyén han tru tiép hoac qua trung gian nhan hoac sé nhan khéng chi loi ich vat chat ma con cd Igi ich phi vat chat. Tuong ty nhu vay, ngoai loi ich vat chat, cha thé tham nhiing néu Igi dung chifc vu, quyén han truc tiép hoac qua trung gian doi, nhan hoac sé nhan loi ich phi vat chat du6i moi hinh thttc dé ding anh huéng cia minh thtic day ngu6i c6 chtfc vu, quyén han lam hodc khéng lam mét viéc 52 bao che cho ngu6i c6 hanh vi vi pham phap luat vi vu Idi; can tré, can thiép trai phap luat vao viéc gidm sat, kiém tra, thanh tra, kiém todn, diéu tra, truy t6, xét xt, thi hanh 4n vi vu Ioi phap luat van chwa co bién phap xt ly nghiém khac. Thi? hai, co ché quan ly nha nuéc déi vdi nén kinh té va hoat dng ctia co quan nha nuéc thiéu khoa hoc, con léng léo. Tham nhiing ton tai 6 hau hét cdc nén kinh té, dac biét tré nén pho bién cac quéc gia dang phat trién nhu Viét Nam, do cac co ché kiém soat chua hoan thién va diéu kién vat chat, ha tang kh6ng dap tng du¢c nhiing yéu cau cia nén kinh té. Viéc phan cap, phan cng quyén luc cing nhu co ché kiém soat quyén luc chua hiéu qua. Diéu 2 Hién phap nam 2013 da khang dinh “Quyén luc nha nuéc la thong nhat, cé su’ phan céng, phdi hop, kiém sodt gita céc co quan nha nu'éc trong viéc thuc hién cdc quyén lap phdp, hanh phdp, tu’ phap”. Su khang dinh quyén luc nha nwéc 1a théng nhat nhu’ng c6 su phan c6ng, phéi hop va kiém soat 14n nhau gitfa céc co quan nha nwéc trong viéc thic thi quyén lc, dac biét nhén manh co ché kiém soat quyén luc 1a buéc phat trién manh mé trong nguyén ly t6 chifc quyén luc cia nha nudc Viét Nam. Phan cong quyén luc 6 nha nuéc ta dugc thuc hién theo chiéu ngang (bao g6m quyén lap phap, quyén hanh phap, quyén tu phap) va theo chiéu doc (phan cap quan ly gitfa trung wong voi dia phuong). Hoat dong kiém soat quyén luc dugc thyc hién voi nhiéu cach thttc khac nhau song théng thudng duc thuc hién theo co ché kiém soat ti’ bén trong b6 may nha nuéc (quyén lc kiém soat quyén luc) va co ché kiém soat tiv bén ngoai (tt Nhan dan). Tuy nhién, co ché kiém soat quyén luc nha nuéc hién nay chwa hiéu qua. Viéc kiém soat quyén hanh phap, quyén tu phap clia Quéc héi con nhiéu han ché. Viéc kiém soat cla Quéc héi théng qua xem xét bao cao, chat van tai ky hop va thong qua hoat déng gidm sat ca Quéc hi chwa thé thc hién viéc kiém tra, giam sat m6t cach toan dién va sau sac hoat dong cia cdc co quan thc hién chttc nang hanh phap, tu phap. Tinh d6c lap ctia Quéc héi chua dugc dam bao, dai biéu Quéc héi chuyén trach con thap, nhiéu dai biéu Quéc héi déng thdi lam viéc tai céc co quan hanh phap hoac tu phap nén kh6ng thé thuc hién tét nhiém vu dai biéu dong thdi kho kiém tra, giam sat hoat dng cla cdc nhanh quyén luc mot cach hiéu qua. Quy trinh lam luat hién nay ciing chua bdo dam kiém soat tét quyén luc. Viéc thanh 14p Ban soan thdo luat, sta déi luat, chi dinh co quan soan thao déu do Uy ban thudéng vu Quéc héi va Chinh pht thyc hién va thong thu6ng luat lién quan dén linh vuc, co quan, t6 chifc nao thi do b6, nganh d6 dugc phan céng soan thao. Cach lam luat nay dan dén viéc l6ng ghép Igi ich cuc bé, Ioi ich nhém va tinh trang tham nhiing chinh sach vi vay ciing gia tang dang ké. Ngoai ra, nhitng cong cu phuc vu cho qua trinh quan li, diéu hanh nén kinh té, quan li tai sin cong nhw kiém ké, kiém toan, kiém soat, thanh tra... chua dugc thyc khoa hoc, nghiém tic. Day chinh 1a nhiing yéu to thuan loi dé nhiéu can bé, céng chifc, vién chic loi dung nham tham 6, bién tai sin cOng thanh tai san riéng, sw dung tai san c6ng trai muc dich, trai phap luat. Doi véi chinh quyén dia phuong viéc phan dinh ranh gidi vé quyén luc chwa r6 rang, dac biét 14 gidi han quyén, pham vi trach nhiém cua cac co quan, cac cap thiéu khoa hoc da anh hung tiéu cuc dén hoat déng kiém soat quyén lc. Trong ltic d6, co ché bao dam quyén kiém tra, gidm sat quyén luc cia Nhan dan con nhiéu han ché nén Nhan dan khé tham gia gidm sat hoat déng céng vu ctia ngw@i c6 chic vu, quyén han. 55 Co ché “xin - cho”, tu duy ban phat van t6n tai ning né trong thu tién hoat d6ng ctia b6 may nha nuéc. Viéc céng khai, minh bach trong cap phat v6n dau tu xay dung co ban; co ché cap han ngach xuat, nhap khau, dac biét 1a xuat nhap khau c4c mat hang thiét yéu, quan trong; co ché dau thau; co ché cap giay phép; co ché duyét dy 4n... din dén nhiing hanh vi loi dung sach nhiéu, gay kh6 khan, doi héi 16 cing nhu’ dua hdi 16 dé du¢c tham gia hoac thyc hién. Kh6ng nhifng thé, co ché quan ly nha nudc thiéu khoa hoc, nang tht tuc hanh chinh tao co hdi cho ngu@i cé chic vu, quyén han loi dung sach nhiéu. Mac di, nha nu6c trong thdi gian qua d& quyét liét tién hanh cai cdch hanh chinh, tuy nhién két qua van chua dap tng duc yéu cau ctia nén kinh té - x4 h6i. Thi tuc hanh chinh phttc tap, rum 1a, kéo dai thdi gian, gay nhiéu kho khan cho ngw6i dan va doanh nghiép. Viéc diéu hanh, quan li nén kinh té long léo, yéu kém, nhat 1a co ché xét cap phat von dau tu, vén vay ODA, cac thi tuc vay vén, cap phép... con phtic tap, thiéu minh bach. Thu tuc hanh chinh kéo dai khién nhiing nguéi khéng co thdi gian, nhitng ngudi mu6n c6 két qua nhanh chong hoac dé dap ting co héi kinh doanh buéc phai dua héi 16. Co ché tuyén dung, b6 nhiém, luan chuyén can bé chwa hgp ly, thiéu minh bach tao diéu kién cho tham nhiing phat sinh va phat trién. Dac biét, ha tang vat chat lac hau, quan ly thiéu hién dai, viéc quan ly thu nhap ctia can bd, c6ng chtfc chua phi hop lam cho viéc giam sat cc ngu6n thu nhap cia ngwéi cé chifc vu, quyén han rat kh6 khan. Do Viét Nam chva phat trién hé thong thanh todn kh6ng ding tién mat nén cdc ngu6n thu nhap cua quan chttc khéng dugc kiém soat, nhiéu cng chtfc giau lén nhanh chong nhung khong ro ngudn géc thu nhap nén di cac co quan chtfc nang nghi ngo ciing khéng chifng minh dug cac nguon thu nhap do 1a bat hgp phap. Nhifng han ché trong co ché kiém soat quyén luc, trong céng tac quan li, diéu hanh nén kinh té cing nhw trong hoat d6ng cla cac co quan Nha nuéc, t6 chtfc xa héi chinh 1a nhitng nguyén nhan quan trong thuic day sy’ gia tang cua tham nhiing. Thw ba, tam ly, truyén thong van hda duy tinh cua nguéi Viét Nam ciing anh huéng khong nho dén tham nhiing. Ngudi Viét Nam thudng gan tinh cam voi tam ly tang qua, van hoa “Miéng trau 1a dau cau chuyén” da an sau vao tiém thtfc ctia nhiéu ngwéi dan. Ban dau mon qua don thuan chita dung tam long ctia ngu6i tang nhung trong co ché kinh té thi trvdng, hinh thifc nay duc st? dung nhu mét phuong thtic trao déi loi ich. Dong thi, dac diém gia dinh dai dong, cha me luén lo cho con chau khién nhitng ngu@i co chifc vu, quyén han co long tham v6 han, luén muGén kiém that nhiéu tién, kh6ng nhiing thoa man nhu cau cuéc s6ng xa hoa cua ban than ma con cat gif? tién cho con chau. Cing véi do, tu duy kinh té tiéu néng, tam nhin han hep, chi biét li ich riéng ma kh6ng quan tam tdi Ioi ich cla ngudi khac, Ioi ich cua dat nuéc da anh huéng sau sac téi tu duy chinh tri cla nhiéu can bé, céng chifc. Déi vdi nhiéu céng chic, dugc nha nuéc trao quyén nghia 1a ho co quyén ban phat Igi ich cho Nhan dan. Vi vay, ho co tam ly hach sach, gay kho khan cho Nhan dan budc ngwoi dan phai héi 16. Hon nia, trinh d6 nhan thitc cia m6t bé phan ngwéi dan con han ché, vdi quan niém “d6ng tién di trvéc 1a dong tién kh6n” nén nhiéu nguéi mac dinh, muén dugc viéc phai dua héi 56 16. Chinh quan niém nay da lam cho khong it can bd, cong chtic tham nhiing thy d6ng va ti’ tham nhiing thy dong dan dan da tré thanh tham nhiing chu d6ng khi hinh thanh thoi quen nhan du¢gc loi ich m6i gidi quyét c6ng viéc. Ltic nay ngw6i dan muén dugc hudng nhifng quyén va Igi ich hop phap cua minh ho buéc phai lam diéu bat hop phap. Day ciing 14 nguyén nhan khién tham nhiing tro nén phd bién va néu kh6ng cé bién phap ngan chan kip thdi tng xt nay hinh thanh théi quen, lau dan tro thanh van héa, tap quan. Thi tu, dao divc, pham chat cia mét b6 phan can bd, céng chiic, vién chtfc con han ché. Do co ché tuyén dung chwa chat ché, viéc tuyén dung, t6n vinh ngu@i gidi, nguéi tam huyét chwa hiéu qua nén nhiéu can bé, c6ng chifc dugc tuyén dung vao b6 may nha nuéc khéng dap tng yéu cau vé pham chat, nang luc. Vi vay, khi nam trong tay quyén lyc ho co xu hung lam quyén, long quyén. Cing vdi ban tinh ludi lao d6ng, ham mé vat chat, thich huéng thu ctia mét bé phan can bé, céng chtic da lam cho té tham nhiing cang co diéu kién thuan loi dé nay sinh va lan réng trong xa hdi. Tu tuéng cuc bd, dia phuong, bé phdi trong céng tac b6 nhiém can bé van con, tinh trang can nhac, bé nhiém nhifng can bé6 cing qué, nhitng ngu@i ho hang hoac ngw@i than thiét hinh thanh cac dong day tham nhiing khép kin, v6 hiéu hoa co ché kiém soat. Chién lugc Quéc gia phong, chéng tham nhiing dén nam 2020 da nhan dinh, mét trong cdc nguyén nhan chu yéu dan dén tinh trang tham nhiing hién nay @ nwéc ta 1a do “m6t bé phan can bé, céng chic thiéu tinh chuyén nghiép, y thitc ty tu dung, rén luyén vé tu’ tuéng chinh tri, dao dtic, 16i s6ng con thap”. Bén canh dé, ché dé luong chua dap ting tot nhu cau cuGéc séng ctia cdn bé, céng chttc, vién chitc nén nhiéu cén bé, céng chitc kh6ng vu'ot qua duoc nhitng cdm dé cua tién tai, danh vong. Ché do tié n luong thap, su dai ng6 chwa tong xtfng, cha gan vdi trinh dé, nang luc citing 1a nguyén nhan lam triét tiéu dong luc lao dong cua céng chifc, vién chtfc va budc nhiéu céng chic tham nhiing “vat” hoac sw dung théi gian céng vu dé lam viéc riéng nham tang thém thu nhap. O Viét Nam loi ich va dic quyén, dac loi van 1a yéu t6 gan voi chttc vu, chitc vu cng cao quyén loi cang nhiéu dan dén hién twong tham nhiing dé c6 chtfc quyén va c6 chifc quyén dé tham nhiing 1am tinh trang tham nhing tré nén tram trong hon. Thi nam, triét ly giao duc cla nén giao duc Viét Nam chwa phi hop, chat lugng gido duc thap dan dén nhiéu thé hé con nguéi Viét Nam thiéu cdc chuén muc c&n thiét ctia céng chttc mau mu, thiéu d6i ngii quan ly, lanh dao da ditc dui tai cfing 14 nguyén nhn quan trong dan dén tham nhiing. Gido duc hién nay con qua chu trong phat trién vé tri lc ma chwa coi trong giao duc dao dttc, nhan cach cing nhu’y thifc ton trong tinh tdi cao cua phap luat. Con ngw6i 1a thé thong nhat giifa vat chat va tinh than, viéc dao tao va gido duc con ngu@i bao g6m phat trién thé chat (mat vat chat) va phat trién vé tri tué, pham chat chinh tri, phap luat, dao difc, tham mj...(mat tinh than). Chi khi nao cdc mat trén duc cham lo gido duc thi nang luc cia con ngu@i méi phat trién toan dién, ti’ dé 1am cho con nguéi séng cé trach nhiém, c6 long ty trong, biét cng hién, biét xau h6 khi nhan hoac lay cai khéng thudc vé minh. Tuy nhién, hoat d6ng giao duc hién nay cua Viét Nam chwa lam duc diéu nay, cing véi hién tong tiéu cuc trong gido duc, bénh hinh thifc, thanh tich v6 hinh trung hinh thanh @ nhiéu hoc sinh 16i sng lw6i biéng, 57 nha nuéc. Nhiéu chinh sach dting dan cia nha nuéc nhu chinh sach xéa déi gidm nghéo, chinh sach d6i vdi ngudi co céng vdi cach mang, chinh sach an sinh xa hdi...da bi cdc can b6, céng chifc, vién chifc loi dung dé truc Igi lam cho cac chinh sach d6 khéng dat hiéu qua, anh huong nghiém trong dén ddi s6ng xa hdi. Cac chong trinh quéc gia, cac chinh sach vé tro gia, dén bi gidi phong mat bang... bi hanh vi tham nhing st? dung nhiéu phuong thifc khac nhau chiém doat tai san 1am cac chién luc phat trién kinh té - x4 héi cia dat nuéc khéng dat du¢c muc tiéu, vita gay thiét hai dén tai san cua nha nuéc, vita gay bat binh trong Nhan dan, anh huong sau sac dén niém tin cua Nhan dan d6i voi cha trong cla Dang, chinh sach cla nha nuéc. Mat khac, cac chu thé tham nhiing loi dung céng tac kiém tra, giém sat, kiém toan dé doa dim, déi héi 16 ctia d6i twong bi thanh tra, kiém tra. Dac biét, mat s6 ca nhan va nhom ca nhan dugc trao nhiém vu xay dung chinh sach l6ng ghép Idi ich, tao ra cdc “khe h6” trong van ban ctia Dang va nha nu‘éc hoac dua ra cac quy trinh, tht tuc cé Igi cho ban than khi duy tri nhifng dac quyén vé thong tin, sy kiém soat, hay phan b6 ngu6n lve nham truc Igi. Luc nay co ché, chinh sach tro thanh c6ng cu phuc vu nhifng loi ich cé nhan. Nghiém trong hon, nhiéu ngwoi loi dung nhiing wu an tham nhiing dé xuyén tac chinh sach cla Dang va nha nuéc, 16i kéo, kich dong Nhan dan tu tap, khiéu kién gay bat 6n vé chinh tri va sy 6n dinh ctia xa hdi. KhOng nhifng thé, tham nhiing lam gia tang ganh nang ng céng, nhat 1a céc khodn ng ti Chinh pha nuéc ngoai va cac t6 chitc tai chinh quéc té. Néu nha nu‘éc kh6ng cé chinh sach kiém soat tot cdc khoan ng nuéc ngoai sé dé dan dén su phu thuéc va lau dai sé 1é thudc vao cdc quéc gia chi ng. Ngoai ra, mét trong nhifng hé qua ci tham nhiing, dé 1a thtic day hanh vi nifa tién. Tai san bat minh, cdc ngu6n thu nhap bat hop phap dugc cac chu thé tham nhiing hop phap hoa théng qua hoat d6ng dau tu, kinh doanh hoac cac giao dich tai chinh, ngan hang. Hoat d6ng nay 1am réi loan thi trvGng tién té, tac dOng tiéu cuc dén chinh sach tién té dong thi gay khé khan cho céng tac diéu hanh nén kinh té. Hon thé nifa, tham nhing con lam anh hung dén uy tin cia Viét Nam trén trudng quéc té. Khong nhifng cdc nha dau tu nuéc ngoai e ngai dau tu vao Viét Nam ma sw tng h6 cua cong dong quéc té d6i véi Viét Nam sé gidm stit. Thuc té di khang dinh, trong quan hé quéc té rong md, mdi quéc gia 1a m6t mat xich quan trong trong hé théng toan cau, néu Viét Nam kh6ng nhan du¢gc su ing h6 ctia cac nuéc trén thé gidi, thiét hai vé kinh té, chinh tri va cac linh vue déi sng x4 hdi sé v6 cing tolén. 6.2.2.3. Tac hai vé xd hdi Tham nhiing anh hung nghiém trong tdi cdc gid tri dao difc va tinh tdi cao cila phap luat trong ddi séng xa hdi. Tham nhiing 1am léch chuan cac gia tri dao ditc va phap luat thong qua viéc huéng tng x cla con ngudi trong xa hdi bang yéu sach vat chat hodc phi vat chat. Tham nhiing kh6ng chi thé hién sw suy d6i dao difc ctia cac chu thé tham nhiing ma con kéo theo hang loat cac ca nhan, t6 chttc khac phai lam diéu bat hop phap dé dugc dam bdo quyén Igi. Qua trinh nay néu kh6éng kip thoi ngan chan sé tré thanh chuan mvc tng xW trong x hdi, lam chéch chuan cac hé gia tri tot dep trong ddi s6ng con nguéi. Dac biét, tham nhiing lam mat niém tin cia nguéi lao dong, nhat 14 thé hé 60 tré khién ho khéng mu6n céng hién, kh6ng mu6n dem tai nang, tri tué dé xay dung dat nuéc. Mat khac, nhitng ngwéi cé céng viéc, co chtfc quyén nh@ hdi 16 sé tré nén nguy hiém hon khi ho quay tré lai sw dung vi tri, chtfc quyén cia minh vita cé duc dé tham nhiing, viva thoa man nhu cau ban than vita bi dap chi phi bo ra dé héi 16. Tham nhiing sinh ra tham nhiing va khi tham nhiing tro thanh pho bién sé lam suy gidm d6ng luc phat trién cua xa hdi. Tham nhiing lam dao 16n trat ty xa hdi. Khi cdc quan hé xa h6i kh6ng dugc thiét lap bi phap luat ma thay vao dé 1a cac gia tri vat chat thi ky cuong, phép nu’éc khéng dugc git? vitng, tinh nghiém minh ctia phap luat khéng du’gc t6n trong. Tham nhiing trong linh wc tu phap con dan dén viéc xét x kh6ng nghiém, cong ly kh6ng dugc thu thi, ngw6i héi 16 sé duc gidm 4n, ngudi khdng cé tién hoadc kh6ng chju héi 16 co nguy co bi 4p dung hinh phat cao. Day chinh 1a rao can d6i véi qua trinh xay dung Nha nuéc phap quyén 6 Viét Nam. Nghiém trong hon, tham nhiing cha dap lén cac gia tri dao dtc truyén thong. Cac chan gia tri t6t dep cia dan toc nhu “doi cho sach, rach cho thom”, long nhn di, dic hy sinh, tinh than twong than tuong di...tré nén md nhat, thay vao dé 1a sy banh truéng ctia dong tién, su tham lam, ich ky cla mét b6 phan quan chifc tham nhiing, sy v6 cam, v6 trach nhiém cua nhitng ngudi loi dung chifc vu, quyén han dé nhiing nhiéu, yéu séch. Nhifng hanh vi tham 6 tién v6n dau tu cdc c6ng trinh phuc vu dan sinh nhu cau, dung, cong trinh nwéc sach, c6ng trinh t6n vinh cac anh hing liét sy hay hanh vi an chan tién, lwong thuc, thc pham ctfu h6 Nhan dan bi thién tai, bao 1i...1a nhitng hanh vi di ngu¢gc lai vdi dao difc con ngw6i va dao ly dan téc. Hanh vi nhan hoi 16 dé dung tting cc hanh vi pham tdi nhu nhap khau, chén lap rac déc hai vao mdi truéng, bé qua hanh vi vi pham vé vé sinh, an toan thyc pham lam anh huéng nghiém trong dén méi truong song, dén stfc khée, gia tang bénh tat, gidm chat lwong nguon lyc lao d6ng, anh hung dén noi gidng. D6 1a nhifng viéc phi dao dttc. Cing véi d6 tham nhiing lam sau sac hon qua trinh phan hoa giau nghéo. Sy phan hda giau nghéo do tham nhiing dan dén triét tiéu y thifc vi Ii ich chung cia cong dong xa hi. Khi Nhan dan kh6ng tim thay niém tin vao chinh quyén ho kh6ng mu6n dong gdp ngudn luc, chia sé nhitng khé khan ctia dat nuéc ciing nhu kh6ng muén hé tro, gitip dd ngudi khdc thong qua cdc cA nh4n, t6 chttc trong hé thong chinh tri. Tham nhiing con lam tham hut ngan sach buéc nha nuéc phai cat giam cac khoan chi, trong d6 c6 cac khoan chi danh cho ngudi nghéo nhuw chi cho céng tac x6a doi, giam nghéo, gidi quyét viéc lam... khién khoang cach giau nghéo cang gia tang, niém tin cua Nhan dan bi x6i m6n, tém ly bat 6n dé kéo theo nhiéu hanh vi léch chuan nhu bao luc, gay réi trat ty cong cong. Dong thoi nghéo nan, that nghiép kéo theo nhiéu té nan xa héi nhu trém cap, cuép tai san, cudp giat...gay bat On xa hdi. Vé giao duc, tham nhiing anh hu@ng sau sac dén chat lvong ngu6n nhan lyc. Ngu6n nhan lyc 1a yéu t6 quan trong, quyét dinh dén sy phat trién ctia quéc gia, dan toc. Tham nhiing lam giadm chi phi thuc té vao hoat d6ng gido duc va dao tao, co héi dé cdc em hoc sinh duc gido duc trong diéu kién vat chat tot, d6i ngii nha giao cé chat luong bi han ché. Viéc nhan hdi 16 dé nang diém hay kiém tra, 61 danh gid dé dai & cdc ky thi din dén nén gido duc cung tng cho xa hdi Ic lwgng lao déng han ché vé nang luc va pham chat. Kh6ng nhifng thé, khi chifng kién sy thang tién trong xa héi duc thyc hién théng qua cac hanh vi dua va nhan hdi 16, thé hé tré sé coi nhe giao duc hoc du@ng, con em gia dinh nghéo hoc gidi sé bi chiém doat co héi hoc tap va céng hién cho xa hi. Tham nhiing trong gido duc pha v@ cac chuan mvc van héa, dao difc, phap luat trong nha tru@ng, cac thay c6 gido kh6ng con 1a tém guong dé hoc sinh noi theo va trong nhiéu tnrdng hop hoc sinh bi lay nhiém hanh vi ctia ngudi 1én, nhat 1a déi véi nhitng hoc sinh co bé me da héi 16 dé nang diém hoac dé qua bai thi trong tuong lai cdc em c6 nguy co tham nhiing khi cé diéu kién. Gido duc 1a géc ré ctia xa hdi, mét khi nén gido duc tiéu cuc va tham nhiing thi ham chifa cing nhu nudi du@ng sy tham nhiing 6 mét bd phan thé hé tré, diéu nay dan dén nguy co lay lan qua nhiéu thé hé va tao hiéu tng tiéu cu'c trong x4 hdi, lam anh huéng nghiém trong dén sy phat trién cuia quéc gia. Cing véi giao duc, y té dong vai tro dac biét quan trong trong qua trinh xay dung nguén nhan lyc. Muén phat trién dat nuéc Viét Nam can xay dung thé hé tré thanh nhitng ngwoi kh6ng chi phat trién cao vé tri tué, trong sang vé tam hon, song c6 ly twong, cé trach nhiém ma con 1a nhifng ngwdi cé sttc khde. Tham nhiing trong y té din dén han ché chat lwgng chim soc stfc khde cho Nhén dan, anh huéng dén noi gidng va sy phat trién bén ving ctia dat nude. Nhu vay, tham nhiing gay ra nhifng hau qua nghiém trong vé kinh té, chinh tri va x4 hdi, tac dOng tiéu cu'c dén moi mat doi s6ng, xa hdi. Dau tranh phong, chéng tham nhiing 1a yéu cau cap thiét va c6 y¥ nghia quan trong trong sy’ phat trién ctia quéc gia. 6.3. Tam quan trong cia cong tac phong, chong tham nhiing 6.3.1. Gop phan bdo vé ché d6, xy dung nha nuéc phdp quyén Tham nhiing gay nhifng thiét hai to 1én déi véi su phat trién ctia mGi quéc gia. Sy thinh wong hay suy yéu cua méi triéu dai hay quéc gia déu bi tac déng sau sac béi tinh trang tham nhiing. Tham nhiing anh hu@ng tiéu cuc dén cdc ngu6n lyc ctia x4 hi, x4m hai hoat dong dting dan ctia b6 may nha nuéc, vi pham c6ng bang x4 hdi, can tro co hOi phat trién cia cé nhan va sy phat trién dat nuéc. Vi vay, phong ch6ng tham nhiing ngan ngiva sy’ suy thodi nén kinh té, nang cao thu nhap cho Nhan dan, phat trién luc lugng lao dong tao nén tang phat trién quéc gia. Sy phat trién bén vitng ctia dat nuéc 1a co sé dé bao vé ché d6, bao vé T6 quéc. Dong thoi, dau tranh phong ch6ng tham nhiing xay dung niém tin trong Nhan dan. Day 1a yéu t6 quyét dinh dén sy ton tai va phat trién cia dan toc. Tham nhiing 1a thudc tinh di cing quyén luc va no phat trién manh mé trong quyén quyén lye nha nuéc. Ché d6 xa hdi nao ciing co tham nhiing, tuy nhién mttc dé, hinh thtfc khac nhau ti thuéc vao hiéu qua cia viéc dau tranh chéng tham nhiing. Vi vay, ché d6 nao kién quyét dau tranh chong tham nhiing thi sé duoc Nhan dan ung hé, bao vé, ban bé quéc té ghi nhan, danh gia cao. Bén canh do, phong chéng tham nhiing gitip thiét 14p trat try phap luat, bao dam quyén luc thudéc vé Nhan dan va bdo vé quyén ty do, dan chu ctia c6ng dan. Khi phap luat dugc tn trong va thuc 62 Lay dan lam géc la triét ly tri quéc tir ngan xua cla cac bac vua anh minh va nhiéu triéu dai phong kién Viét Nam. Tran Hung Dao, trong phut lam chung da khong quén cain dan Duc vua Tran Anh Tong: “Khoan thu ste dan lam ké sau ré bén géc, do la thuong sach gitr nu6c”. Nguyén Trai, qua 10 nam pho Lé Loi khang chién chéng giac Minh da duc két: “Cho thuyén la dan, lat thuyén cing la dan”. Dén thdi dai H6 Chi Minh, Ngudi cing da khang dinh “Nuéc lay dan lam géc. Géc cé ving cay mdi bén”. Nhan dan 1a cdi ngudén clia dan téc, niém tin, sw Ung hd cua Nhan dan vao chinh quyén, vao nha nuéc sé la stte manh to lén thuc day dat nut phat trién manh mé. Tuy nhién, hién nay & Viét Nam, tinh trang tham nhiing dang lam Nhan dan mat niém tin vao nha nude va phap luat. Dé khéi phuc niém tin, lay lai su tng ho cua Nhan dan, nha nu6t can tang cudng dau tranh va kién quyét xtrly cdc hanh vi tham nhiing. Ngan ngita cdc hanh vi tham 6, nhan héi 16, cdc hanh vi chiém doat tai san khi thi hanh cong vu hay gay anh huOng t6i nguOi khdc nham truc loi 1a bao vé tai san cla nha nubr, tai san cla Nhan dan, bao vé cong bang, lé phai. Nhimng cong viéc chinh nghia do sé luén due Nhan dan d6ng tinh, ing hd. Khong nhitg déng long v6i viéc dau tranh chOng tham nhiing, Nhan dan con tich cut tham gia phat hién, t6 cao va bao vé nhtmng nguoi t6 cdo hanh vi tham nhiing. Dau tranh phong ch6ng tham nhiing mét mat cling cé niém tin cla Nhan dan, mat khac Nhan dan Ung h6 va sat canh cing cdc co quan chtte nang trong cudéc dau tranh phong, ch6ng tham nhiing. Dau tranh phong, chong tham nhiing 14 m6t trong nhimg van dé co y nghia quyét dinh trong viéc cling c6 niém tin cla Nhan dan, bao vé ché d6 va sy trudng ton ctia dan téc. Dé cudc dau tranh phong, chong tham nhiing cé hiéu qua doi hdi phai hoan thién hé thong phap luat, xay dung co ché quan tri nha nudc hiéu qua, nang cao chat luong gido duc, cai cach tu phap, nang cao d0i sOng vat chat va tinh than cho can b6, cong chtir, vién chr va Nhan dan lao dOng. Viéc thuc hién déng bé cac gidi phap trén cing v6i quyét tam cla Dang, nha nubt va Nhan dan, cuéc dau tranh phong, ch6ng tham nhiing sé hiéu qua. 6.4. Trach nhiém phong chong tham nhiing 6.4.1. Trach nhiém cua céng dan Phong, chéng tham nhiing 1a c6éng viéc v6 cing khé khan, phifc tap. D6 khéng chi 1a trach nhiém ctia cc co quan Nha nuéc, t6 chifc x8 héi ma con 1a trach nhiém ctia méi céng dan. Theo quy dinh tai Diéu 5, Diéu 77 Luat phong chéng tham nhiing nam 2018 va cdc van ban phap luat lién quan, c6ng dan cé quyén, nghia vu ciing nhu trach nhiém phong, chéng tham nhiing nhv sau: Thi nhat, chap hanh nghiém chinh phap luat vé phong, chong tham nhiing. Thu'c hién day da va nghiém minh phap luat noi chung va phap luat phong, chéng tham nhiing noi riéng 1a nghia vu cula mi céng dan. Truc hét, ngudéi cé chttc vu, quyén han phai thudng xuyén tu du@ng, rén luyén ban than, gif? sy liém chinh, lu6n dat ban than trong khu6n kh6 phdap luat dé thyc hién céng vu. Déng thoi 65 mi céng dan con cé trach nhiém van déng, khuyén rain ngw@i than trong gia dinh, ho hang, ban bé than thiét thyc hién nghiém chinh phap luat vé phong, chéng tham nhiing, tranh xa hanh vi tham nhiing. Méi c6ng dan luén ty’ y thifc vé danh dy ctia ban than, cém thay x4u hé khi chiém doat tai san kh6ng thudc vé minh, ti do khong tham nhiing hoc tham gia vao cac hanh vi tham nhiing. Nhan dan di 6 trong hoan canh nao ciing kién quyét khéng tiép tay cho tham nhiing bang viéc dua hdi 16. Luén tuan thu ding phap luat dé nhitng ngwoi c6é chtfc vu, quyén han khéng loi dung sai sét cla minh dé gay kho khan, sach nhiéu. Thw hai, 1én an, dau tranh véi nhitng hanh vi tham nhiing. Tham nhiing 1a hanh vi xau xa, phi dao ditc, vi vay méi céng dan phai bay to thai d6 phé phan va bai tn cdc hanh vi tham nhiing. Sy lén 4n manh mé cua xa hdi sé cé 14p nhitng ngw6i c6 hanh vi tham nhiing, 1am ho lo s¢ hodc xau hé ma ti? bo hanh vi trai phap luat cla minh. Viéc c6ng dan va x hdi to r6 thai d6 dau tranh kh6ng dung tht, khéng khoan nhu'gng voi hanh vi tham nhiing co y nghia dac biét quan trong trong viéc tac dong lén lvong tam, y thifc cia nhifng cht thé co chic vu, quyén han, qua do han ché tham nhiing. Thw ba, céng dan cé trach nhiém phat hién, phan anh, t6 cao, t6 gidc, bao tin vé hanh vi tham nhiing va dugc bao vé, khen thu'éng theo quy dinh ctia phap luat. Nhan dan da khang dinh “Dé tram lan kh6ng dan ciing chiu. Kho van lan dan liéu cing xong”. Trong céng cudc dau tranh chéng tham nhiing - mét loai “gidc ndi xém” khéng thé kh6ng co sy dong hanh cua Nhan dan. Phat hién, phan Anh, t6 cdo, t6 gidc, bao tin vé hanh vi tham nhiing vita 1a quyén vita 1a trach nhiém ctia méi céng dan. Sau khi da phat hién, céng dan phan anh, t6 cao, t6 giac, bao tin vé hanh vi tham nhiing theo hai hinh thifc co ban. M6t Ia, phan anh véi Ban thanh tra Nhan dan, Ban giam sat dau tu cla cong dong hoac t6 chifc ma minh 1a thanh vién vé hanh vi tham nhiing. Ban thanh tra Nhan dan, Ban gidm sat dau tu ctia cong d6ng hoac t6 chifc, ca nhan cé trach nhiém tiép nhan phan 4nh ctia céng dan vé hanh vi c6 dau hiéu tham nhiing hoac vu viéc tham nhiing, xem xét, kién nghi co quan c6 tham quyén xem xét, gidi quyét theo quy dinh cua phap luat va gidm sat viéc gidi quyét do, d6ng thoi thong bao két qua gidi quyét cho c6ng dan da c6 y kién phan anh biét. Hai Id, t6 cdo véi co quan, t6 chifc, c4 nhan c6é tham quyén phong chéng tham nhiing. Trong c6ng viéc lién quan hoac do thu thap tin tifc, tai liéu ti’ nhiéu nguon tin khac nhau ma c6éng dan biét dugc hanh vi tham nhiing, vu viéc tham nhiing, cong dan té cao, t6 gidc, bao tin vé hanh vi, vu viéc tham nhiing do voi co quan, té chifc, ca nhan cé tham quyén dé xw ly theo quy dinh cua phap luat. Dé bao dam thu'c hién trach nhiém nay, c6ng dan co quyén tiép can théng tin va yéu cau co quan nha nu@c cung cap théng tin theo quy dinh cia Luat Tiép can thong tin ném 2016 dé lam can ctf phan anh, t6 gidc ding dan, khach quan va hiéu qua. Céng dan phan anh, t6 cdo, t6 giac, bao tin vé hanh vi tham nhiing dugc bdo vé theo Luat TO c4o nam 2018. Theo do, co quan, t6 chifc, ca nhan cé tham quyén khi tiép nhan, chuyén don t6 cdo, gidi quyét t6 cdo can cif vao tinh hinh cu thé quyét dinh ap dung bién phap gif? bi mat ho tén, dia chi, but tich va cac th6ng tin ca nhan khac cla ngw6i t6 cdo trong qua trinh khai thac, st’ dung th6ng tin, tai liéu do ngu@i t6 cdo cung cap. Lugc bo ho tén, dia chi, but tich, cdc th6ng tin ca nhan khac ctla 66 ngwdi t6 cdo ra khoi don té cao va cac tai liéu, chitng ct? kém theo dé quan ly theo ché d6 mat khi giao co quan, t6 chic, c4 nhan xac minh ni dung t6 cao. B6 tri thdi gian, dia diém, Iva chon phuong thttc lam viéc phi hop dé bao vé bi mat thong tin cho ngw6i t6 c4o khi lam viéc truc tiép voi ngudi bi t6 cAo, co quan, t6 chic, c4 nhan co lién quan; 4p dung bién phap khac theo quy dinh cua phap luat. Bén canh d6 co quan, t6 chifc, ca nhan cé tham quyén ciing phdi dé nghi co quan, to chifc, ca nhan cé lién quan ap dung bién phap c4n thiét dé giiv bi mat thong tin cla nguOi t6 cdo. Dac biét, ngoai bao vé bi mat thong tin, ngu@i t6 cdo con dugc bao vé vi tri cOng tac, viéc lam, tinh mang, stfc khée, tai san, danh dy, nhaén pham cia minh va ctia vo, chdng, cha dé, me dé, cha nudi, me nudi, con dé, con nudi cia ngwOi t6 cdo. Trong trudng hop can thiét c6 thé xem xét bé tri c6ng tac khac cho nguw@i té cao, ngwdi than ngw6i t6 cdo sang co quan, t6 chifc, don vi khac néu co sy dong ¥ cia ho dé tranh bi tra dap, phan biét déi xW; xi ly theo tham quyén hoac kién nghi ngu@i c6 tham quyén xq ly theo quy dinh cia phap luat di véi nguéi cé hanh vi tra thi, tru dap, de doa lam anh huéng dén quyén va Igi ich hgp phap ctia ngudi dug bao vé. Viéc phan anh, t6 cao, t6 gidc, bao tin tham nhiing 1a nhifng viéc lam diing cam, trach nhiém can dugc ton vinh. Vi vay, nhifng hanh vi nay sé duc khen thudng theo quy dinh ctia phap luat. Tuy nhién, viéc t6 cdo, t6 gidc phai trung thuc, khach quan va dung phap luat. Céng dan kh6ng duoc loi dung quyén ctia minh dé t6 cao sy that. Trvdng hop cong dan bia dat va t6 cdo ngudi khac 1a tham nhiing nham xtic pham danh dy hoac gay thiét hai cho quyén loi cua ngwéi bi t6 cao thi tuy theo tinh chat, mtic d6 nguy hiém ctia hanh vi ma c6 thé bi xW phat hanh chinh, budc béi thu6ng thiét hai hoac truy ctfu trach nhiém hinh sy vé t6i vu kh6ng theo Diéu 156 B6 luat hinh sy nam 2015. Thw tu, céng dan c6 trach nhiém kién nghi véi co quan nha nuéc hoan thién phap luat vé phong, chéng tham nhiing. Tir thc tién, néu phat hién ra nhitng quy dinh chua phi hgp hodc khéng kha thi ctia phap luat phong, chong tham nhiing céng dan théng qua co quan, don vi minh hoac thong qua cdc dién dan, thong qua hinh thttc gop y truc tuyén tai trang web ctia Thanh tra Chinh phi, ctia Chinh phu hay cac co quan lién quan kién nghi stta déi, b6 sung cac quy dinh nham hoan thién phap luat vé phong, chong tham nhiing. Y kién dong gop ctia céng dan déi vdi cdc quy dinh phap luat 14 kénh dic biét quan trong, gitip phap luat sat voi thu'c tién cing nhu phan anh dting y chi, nguyén vong ctia Nhan dan trong qua trinh phong, chéng tham nhiing, qua d6 thtic day c6ng tac dau tranh phong chong tham nhiing co hiéu qua. Thw nam, cong dan cé trach nhiém gidm sat viéc thitc hién phap luat vé phong, chéng tham nhiing. Gidm sat cua cong dan 1a hinh thitc kiém soat quyén luc bén ngoai nham ngan ngita, day lui tinh trang tham nhiing. Thong qua cdc hoat d6éng nhw gidm sat viéc ké khai tai san, xdc minh tai san, thu nhap, gidm sat viéc bdo cao va xt ly tham nhiing...cOng dan xem xét, danh gia tinh chat, mitc dé nghiém minh cua viéc thu thi phap luat vé tham nhiing, tir dé 67 ¢ Déi voi ngudi dugc giao nhiém vu, céng vu néu biét hodc buéc phai biét nhiém vy, cong vu dugc giao c6 xung dot Idi ich thi phai bao cdo nguéi cé tham quyén dé xem xét, xt ly. Khoan 8 Diéu 3 Luat Phong, chéng tham nhiing nam 2018 quy dinh “Xung d6t loi ich Ia tinh hudng ma trong do loi ich cia ngubi co chic vu, quyén han hodc nguéi than thich cua ho tac d6ng hoac sé tac d6ng khéng dting dan dén viéc thuc hién nhiém vu, c6ng vu”. Xung dot i ich co nhiéu tinh hu6ng véi mtfc dé anh huéng khac nhau, c6 thé xay ra trong hoat d6ng quan ly, diéu hanh ctia bat ky co quan, t6 chtic, don vi nao. Dé kiém soat xung dot loi ich, Khodn 1 va Khodn 2 Diéu 23 Luat Phong, ch6ng tham nhiing nam 2018 quy dinh “Nguoi duoc giao thyc hién nhiém vu, céng vu néu biét hodc buéc phdi biét nhiém vu, céng vu duc giao c6 xung dét loi ich thi phai bdo cdo nguéi cé tham quyén dé xem xét, xu’ ly. Co’ quan, t6 chic, don vi, cd nhan khi phat hién cé xung dét loi ich cua ngu@i co chtic vu, quyén han thi phdi théng tin, bdo cdo cho ngudi truc tiép quan ly, st? dung ngudi do dé xem xét, xv ly”. # Nguoi co chttc vy, quyén han khéng dugc str dung tai chinh c6ng, tai san cong lam qua tang, tri’ trudng hop tang qua vi muc dich tir thién, doi ngoai va trong trudng hop can 'thiét khac ‘theo quy dinh cua phap luat. Diéu 22 Luat Phong, chong tham nhiing nam 2018 cling quy dinh r6 nguwéi cd chic vu, quyén han khong duc truc tiép hoac gian tiép nhan qua tang duéi moi hinh thi’c ctia co quan, t6 chic, don vi, ca nhan cé lién quan dén céng viéc do minh giai quyét hoac thuéc pham vi quan ly cua minh. Thi hai, trach nhiém cia ngwdi co chifc vy, quyén han 1a nguéi ding dau co quan, t6 chitc, don vi. Ni dung trach nhiém ctia ngudi c6é chifc vu, quyén han d6ng thoi 1a ngwéi ding dau co quan, t6 chtfc, don vi trong phong, chéng tham nhiing bao gom: ¢ Ngu@i dting dau co quan, t6 chtfc, don vi cé trach nhiém chi dao thy hién cac bién phap phong ngiva tham nhiing, kip thdi phat hién, xiv ly theo tham quyén va kién nghi co quan nha nuéc cé tham quyén xW ly tham nhiing trong co quan, t6 chtfc, don vi minh va thuc hién quy dinh khac ctia phap luat vé phong, chong tham nhiing. Dong thoi ngwéi ditng dau co quan, t6 chifc, don vi cé trach nhiém bdo vé quyén va loi ich hop phap cia ngu@i phan anh, bao cao, t6 cao, t6 gidc, bao tin, cung cap th6ng tin vé hanh vi tham nhing. Kh6ng nhifng thé, ngw6i dt’ng dau co quan, t6 chifc, don vi phai co trach nhiém tiép nhan, gidi quyét nhitng phan anh, bao cao vé hanh vi co dau hiéu tham nhiing xay ra trong co quan, t6 chic, don vi cia minh. Theo Diéu 66 Luat phong, ch6ng tham nhiing nam 2018, sau khi tiép nhan bao cao vé hanh vi, vu viéc cé dau hiéu tham nhiing, trong thoi han 15 ngay, d6i voi ‘vu viéc phifc tap thi cé thé kéo dai thdi gian nhung khGng qua 30 ngay, “ngu6i dudc bdo cdo phdi xt ly vu viéc theo tham quyén hodc chuyén cho co’ quan, t6 chtfc, ca nhan c6é tham quyén xem xét, xu ly va théng bdo cho ngu’i bdo cdo biét”. Nguoi ditng dau co quan, t6 chtfc, don vi con phai kip théi cung 70 cap théng tin va thc hién yéu cau cua co quan, té chtfc, don vi, ca nhan cé tham quyén trong qua trinh phat hién, xw ly tham nhiing. + Nguéi ditng dau co quan, t6 chifc, don vi phai guong mu, liém khiét, chap hanh nghiém chinh quy dinh ctia phap luat vé phong, ch6éng tham nhiing, quy tac tng xt’, quy tac dao dic nghé nghiép, quy tac dao difc kinh doanh. Khi co can ctf cho rang ngu@i c6 chttc vu, quyén han co hanh vi vi pham lién quan dén tham nhiing, ngu@i dttng dau co quan, don vi theo tham quyén hoac dé nghi ngwdi co tham quyén quan ly can bé d6i véi ngwdi cé chtfc vu, quyén han tam dinh chi cng tac hoac chuyén sang vi tri cng tac khac d6i véi ngw@i vi pham dé x4c minh, 1am r6 néu xét thay ngwi do tiép tuc lam viéc cé thé gay khé khan cho viéc xem xét, xi ly. D6i véi trudng hop Co quan thanh tra, Co quan kiém toan, Vién kiém sat Nhan dan, Téa 4n Nhan dan yéu cau ngu@i ding dau co quan, té chtic, don vi tam dinh chi c6ng tac hoac chuyén sang vi tri cong tac khac ngu@i c6 chifc vu, quyén han néu qua trinh thanh tra, kiém toan, truy t6, xét xt c6 can ctf cho rang ngu@i dé co hanh vi tham nhiing. Néu co quan c6é tham quyén két luan ngw@i c6 chifc vu, quyén han kh6ng tham nhing, nguw6i ding dau co quan, don vi co trach nhiém hay b6 quyét dinh, thong bao 6ng khai quyét dinh huy bo va khéi phuc lai quyén Idi ich ctia ngu@i c6 chifc vu, quyén han. Trach nhiém nay du¢c quy dinh ré tai Diéu 71 Luat phong, chéng tham nhiing nam 2018. Dong thoi Diéu 72, 73 Luat phong, chéng tham nhiing ném 2018 néu 16 ngudi ditng dau co quan, t6 chtfc, don vi phai chiu trach nhiém truc tiép khi dé xdy ra tham nhiing cua ngudi do minh quan ly, giao nhiém vu. Cap pho cua nguéi ding dau phai chiu trach nhiém truc tiép khi dé xdy ra tham nhiing trong linh wre c6ng tac va trong don vi do minh duc giao truc tiép phu trach. Trong trvéng hop nay ngw6i difng dau co quan, t6 chtfc phai chiu trach nhiém lién doi. Truong hop nguéi ditng dau, cap pho cua nguéi dting dau co quan, t6 chifc, don vi dé xay ra tham nhiing trong co quan, t6 chtfc, don vi do minh quan ly, phu trach ma chu d6ng ti chifc trréc khi co quan co tham quyén phat hién, xt ly s@ duoc xem xét mién hodc gidm hinh thitc ky lat, trv trudng hop bi truy ctfu trach nhiém hinh sy. @ Trach nhiém thyc hién viéc céng khai, minh bach. Theo quy dinh tai Diéu 12 Luat Phong, chong tham nhiing nam 2018 nguw@i ditng dau co quan, t6 chtic, don vi c6 trach nhiém t6 chifc thyc hién c6ng khai, minh bach vé t6 chtfc va hoat dong ctia co quan, t6 chtfc, don vi minh theo quy dinh cua phap luat. Dong thdi, ngwéi ditng dau co quan, t6 chic, don vi con cé trach nhiém chi dao, kiém tra, d6n d6c va huéng dan co quan, t6 chifc, don vi, cé nhan thuéc quyén quan ly thuc hién c6ng khai, minh bach. Trudng hop phat hién vi pham phap luat vé cong khai, minh bach thi phai xw ly theo tham quyén hoac kién nghi ngw6i cé tham quyén xw ly theo quy dinh cua phap luat. @ Nguoi ditng dau co quan, t6 chic, don vi hoac ngudi du¢c phan céng, ngudi dugc ty quyén hop phap cé trach nhiém gidi trinh vé quyét dinh, hanh vi cua minh trong viéc thuc hién nhiém 71 vu, cng vu dugc giao khi c6 yéu cau cla co quan, t6 chifc, don vi, ca nhan bi tac dong tc tiép bdi quyét dinh, hanh vi dé. @ Ngudi ding dau, cap pho cia nguéi ditng dau co quan, t6 chifc, don vi khéng dugc bé tri vg hoac chéng, bé, me, con, anh, chi, em ruét cua minh gii? chifc vu quan ly vé t6 chic nhan sy, ké toan, lam thu quy, thi kho trong co quan, t6 chifc, don vi hoac giao dich, mua ban hang héa, dich vu, ky két hop d6ng cho co quan, t6 chic, don vi do. Ngw6i ditng dau, cap pho cua ngwéi ditng dau co quan nha nuéc khéng duoc gop von vao doanh nghiép hoat déng trong pham vi nganh, nghé ma ngwdi do tc tiép thc hién viéc quan ly nha nu@c hoac dé vo hoac chéng, bé6, me, con kinh doanh trong pham vi nganh, nghé do ngw@i do tru tiép thyc hién viéc quan ly nha nuéc. Di véi thanh vién H6i dong quan tri, thanh vién H6i dong thanh vién, Chu tich céng ty, Téng giam doc, Pho Téng giam doc, Gidm déc, Pho Gidm doc, Ké ton truéng va ngw@i gif’ chifc danh, chifc vu quan ly khac trong doanh nghiép nha nu6c, theo Diéu 20 Luat Phong, chong tham nhiing nam 2018, khong dugc ky két hop dong vdi doanh nghiép thudc sé hifu ctia vg hoac chéng, bd, me, con, anh, chi, em ruét; cho phép doanh nghiép thudc sé hifu ctia vo hoac chong, b6, me, con, anh, chi, em rudt tham dy cac g6i thau cua doanh nghiép minh; b6, me vo hoac chong, bé, me, con, anh, chi, em rudt gii? chifc vu quan ly vé t6 chifc nhan su, ké toan, 1am thu quy, thi kho trong doanh nghiép hoac giao dich, mua ban hang héa, dich vu, ky két hop dng cho doanh nghiép. @ Ngwoi ditng dau co quan, t6 chtfc, don vi cé trach nhiém kiém soat xung dot Igi ich theo quy dinh tai Diéu 23 Luat Phong, chéng tham nhiing nm 2018. Khi c6 tinh huéng dan dén xung dot loi ich, néu thay viéc tiép tuc thuc hién nhiém vu, céng vu khGng bdo dam tinh dting dan, khach quan, trung thu thi ngu@i truc tiép quan ly, st’ dung ngwi co chifc vu, quyén han dugc 4p dung bién phap giam sat viéc thy’c hién nhiém vu, cong vu dugc giao cla ngudi c6 xung dot Igi ich; dinh chi, tam dinh chi viéc thu’c hién nhiém vu, céng vu dugc giao cia ngudi c6 xung dot loi ich; tam thdi chuyén ngwdi co xung dot Igi ich sang vi tri c6ng tac khac. Ngoai ra, theo Diéu 26 Luat Phong, chong tham nhiing nam 2018 hang nam ngubdi dimg dau co quan, t6 chttc, don vi cé trach nhiém ban hanh va cong khai ké hoach chuyén d6i vi wi cong tac déi véi ngudi cé chtte vu, quyén han theo tham quyén quan ly can bo. Tham nhiing la hién tuong tiéu cue gan lién voi quyén Lue trong x4 hdi. Tham nhiing tac d6ng sau sac dén moi linh vut doi sOng, gay ton hai nén kinh té, lam léch chuan cac gid tri dao dic, van hoa va phap luat, xdi mon niém tin cla Nhan dan, tir do can trésy phat trién bén vimg ctia dat nut. Chui tich H6 Chi Minh da khang dinh: “Tham nhiing la ké thu nguy hiém ctia Nhan dan, ctia b6 d6i va ctta chinh phui vi né khéng mang guom mang sting ma né ndm trong cdc t6 chute cla ta dé lam héng ta. N6 lam héng tinh than trong sach va y chi khde kho cua can bo ta. N6 phd hoai dao dtic cach mang ta la cGn- kiém - liém - chinh”. Vi vy, mdi cong dan, mdi can b6, céng chtic, vién chtte va moi thanh vién trong xa hOi déu co trach nhiém phong, ch6ng tham 72
Docsity logo



Copyright © 2024 Ladybird Srl - Via Leonardo da Vinci 16, 10126, Torino, Italy - VAT 10816460017 - All rights reserved