Nghiên cứu hiện trạng và đề xuất định hướng sử dụng hợp lý đất nông nghiệp huyện Ea Súp, t, Thesis of Geography

Download Nghiên cứu hiện trạng và đề xuất định hướng sử dụng hợp lý đất nông nghiệp huyện Ea Súp, t and more Thesis Geography in PDF only on Docsity! DAI HOC HUE TRUONG DAI HOC SU PHAM PHAM THI THO NGHIEN CUU HIEN TRANG VA DE XUAT DINH HUONG SU DUNG HOP LY DAT NONG NGHIEP HUYEN EA SUP, TINH DAK LAK LUAN VAN THAC Si Chuyén nganh: Dia li tu nhién Ma sé: 8440217 NGUOI HUGNG DAN KHOA HOC: TS. LENAM LOL CAM DOAN T6i xin cam doan day 1a c6ng trinh nghién cttu ctia riéng tdi. Cac sé liéu, két luan néu trong luan van la trung thue va chua timg duge ai céng bé trong bat ki céng trinh nao khac. T6i xin cam doan cac théng tin trich dan trong luan van déu da duoc chi 1ré nguén goc. Hué, ngay 05 thang 04 ném 2019 Tac gia luan van Pham Thi Tho LOI CAM BOAN oeccssssesssssssessssssssscssusssscssusscssssuuscsssssesssssusesssssusecssssseessssssesessuseessuseseessunecees i LOI CAM ON onesssssssssssscsssssusscssssssscssusscssssusecsssssesssssusesesssseesssssseccsssusessssussessussceessunscseasseees ii TOM TAT... iii MUC LUC... DANH MUC CAC KY HIEU, CAC CHU VIET TAT DANH MUC BANG BIEU. 1. TINH CAP THIET CUA DE TAI. 2. MUC TIEU VA NHIEM VU NGHIEN CUU.icccssssesssssssssssssssscsssssusscssssssecssussceessuscsesnes 2 2.1. Muc tiéu 2.2. Nhiém vu nghién ctu. 3. GIGI HAN PHAM VI NGHIEN CUU. 3.1. Gidi han vé khéng gian. 3.2. Gidi han vé mat néi dung.. 4. QUAN DIEM NGHIEN CUU.. 4.1. Quan diém lich str 4.2. Quan diém hé théng 4.3. Quan diém téng hop 4.4. Quan diém lanh thé 4.5. Quan diém sinh thai 4.6. Quan diém phat trién bén ving 5. PHUONG PHAP NGHIEN CUU. 5.1. Phuong phap thu thap va xu ly thong tin. 5.2. Phuong phap ban dé 5.3. Phuong phap biéu dé NNN NHNWN we RR ER RR WW BR 5.4. Phuong phap théng ké toan hoc.. 5 5.5. Phuong phap khao sat thuc dia 5 5.6. Phuong phap chuyén gia 5 6. YNGHIA KHOA HOC VA THUC TIEN. 5 6.1. Y nghia khoa hoc 5 6.2. Y nghia thu tién. 5 7. CO SG TAILIEU.. 5 8. CAU TRUC LUAN VAN. issscsssssesssssssessssssecsssssusesssssssecsssssescssisscsssssusecssssussessusceessuecsessee 6 CHUONG 1 TONG QUAN CAC VAN DE NGHIEN CUU.. 1. CO SG LY LUAN CUA VAN DE NGHIEN CUU. 1.1. Cosé ly luan vé dat néng nghiép .. a 1.1.1. Khai niém va phan loai dat néng nghiép .. 1.1.2. Vai tro cua dat néng nghiép 1.1.3. Nguyén tac str dung dat néng nghiép 1.2. Tinh hinh str dung dat néng nghiép trén thé gidi va Viét Nam. 1.3. Danh gia hiéu qua va tinh ben ving 5 trong stt “dung dat néng nghiép 1.3.1. Khai quat vé higu qua va hiéu qua stt dung dat ...c.csccccccsssssesssssseecsssseeessssseesssseseeees 1.3.2. Su can thiét phai danh gia hiéu qua str dung dat néng nghiép 1.3.3. Nhiing nhan té chu yéu anh huéng toi viéc sit dung dat néng nghiép . 1.3.4. Quan diém sit dung dat bén ving 1.4. Danh gia loai dat str dung theo phuong phap dénh gia dat cia FAO 1.4.1. Loai hinh st dung dat 1.4.2. N6i dung chinh cia danh gia cac loai hinh str dung dat 1.5. Nhiing nghién ctru vé nang cao hiéu qua str dung dat néng nghiép trén thé gidi va Viét Nam 1.5.1. Nhiing nghién ctru trén thé gidi .. 1.5.2. Nhiing nghién cttu trong nusdc.... . CHUONG 2 ooeeececceecessesseesessneesessneesneeseesesssssussssssssesnessesussuessnssnssneesneennesne 27 HIEN TRANG SU DUNG DAT NONG NGHIEP HUYEN EA SUP, TINH DAK LAK. 2.1. Khai quat dic diém dia ly huyén Ea Stip. 2.1.1. Vi tri dia ly 2.1.2. Diu kin tur ign... ccceseessssssessessseeessesnsssesseeeenunsnsssseeensunssseeceessunsessseeeessnsesst 2.1.3. Diéu kién kinh té - x hoi 2. Danh gia hién trang str dung dat néng nghiép va tinh hinh bién dong dién tich str de dat huyén Ea Sup 2.2.1. Quan diém danh gia hién trang str dung dat dai. 2.2.2. Tiém nang tai nguyén dat dai... 2.2.3. Hién trang sit dung dat néng nghiép huyén Ea Sup, tinh Dak Lak. ..... 2.2.4. Tinh hinh bién déng dién tich sit dung dat huyén Ea Sup, tinh Dak Lak. . 2.2.5. Cac loai hinh str dung dat néng nghiép huyén Ea Sup ....cccccsscsscssecssssecsesseesesnee 2.2.6. Danh gia hiéu qua cac loai hinh str dung dat néng nghiép chinh huyén Ea Sup.....55 CHUONG 3 wo.eeeesseessessessneesessessneesneesessessuesssssseseseesesnssssussnessnessnssnesntesneesne 76 SUP, TINH DAK LAK. 3.1. Co sé khoa hoe cua viéc dinh hudng str dung dat nong nghiép. 3.1.1. Nhting cn ctr khoa hoe va thuc tién trong dinh husng sit dung dat néng nehiép.. 76 3.1.2. Quan diém str dung dat néng nghiép huyén Ea Sup .....scscsscssssesscsssecsessecsesseeeessee 76 3.2. Dinh hung stt dung dat néng nghiép dén nam 2025 huyén Ea Sup... 78 v 3.2.1. Dinh huong chung 3.3. Dé; xuat giai phap sit dung hop ly nham nang cao hiéu qua str dung dat néng nehiép 6 huyén Ea Sup 3.3.1. Tiét kiém dat dai. 3.3.2. Quy hoach san xuat 3.3.3. Ung dung cac tién bd khoa hoc — ky thuat vao san xuat .. : 3.3.4. Phat trién cac hé théng dich vu hé tro sm XUAt....ceeccescseessesseesseesseesssesssesseesseeeseeeees 3.3.5. Chinh sach huy déng vén. 3.3.6. Quan ly tét tai nguyén thién nhién, bao vé va cal KET LUAN VA KIEN NGHI. 1. KET LUAN.. 2. KIEN NGHI. 2.1. Déi véi cdc cap tinh, cac sé ban nganh. 2.2. Déi voi cap huyén 2.3, Di VOI NOME MAN... eccscsssessssssesssssseesssssssecssssscesssssscsssssusesesssuseessusceessuscsessuecsesseecessee TAI LIEU THAM KHAO ..vssscccssssscsssssssesssssusesssssscecsssssesssssusesesssusecssussceessuscsssscsssseeestse vi DANH MUC CAC HINH Hinh 2.1. So dé vi tri huyén Ea Sup tinh Dak Lak ...ccccccsscscsssssesscsssseescsssseesessseescsssseceeesunes 27 Hinh 2.2. Téng gia tri sn xuat huyén Ea Sup giai doan 2015 - 2018 ...ccsscssesscssssessceseees 37 Hinh 2.3. Co cau kinh té huyén Ea Stip mim 2018 w.sccccssssscsssssesscssssesscssssecsessseeecessseceessunes 37 Hinh 2.4. Co cau dat dang sit dung va chua str dung huyén Ea Sup, tinh Dak Lak nam LOLS .eesesssssssssssessecceececcesseesssssssnsssssunssseseseeceesecseessesssssssssnusstussasesesseseeseeeeecseessesnsaniunseets 43 Hinh 2.5. Co cau sit dung dat néng nghiép huyén Ea Sup mim 2018 ...cccccssesscssseseceneees 46 Hinh 2.6. Vi tri ving nghién ctu va diéu tra néng 6 ....ccccccsssesscsssseescsssseesessseescessseceeesunes 55 Hinh 2.7. Tinh hinh sit dung dat néng nghiép cia ving nghién cuu nim 2018... Hinh 2.8. Co cau sit dung dat san xuat néng nghiép ctia ving nghién cu nam 2018......58 Hinh 2.9. Hiéu qua kinh té cia cdc LUT huyén Ea Stip nm 2018 ...cccssecccsssssesscesssececeseees 68 MO DAU 1. TINH CAP THIET CUA DE TAI Dat néng nghiép la tai nguyén quy gid cia méi quéc gia, la tu liéu san xuat khong the thiéu duge dé bé tri cac loai hinh st dung. Viéc nghién ctu, danh gia hién trang nham dé xuat dinh hung sir dung dat néng nghiép phuc vu muc tiéu phat trién bén ving la van dé cé y nghia khoa hoc va thu tién. Viéc str dung dat dat hiéu qua cao la van dé quan tam hang dau trong céng tac quan ly, str dung dat ctia nha nuéec. Dac biét trong linh vuc san xuat néng nghiép. viée ha chon, so sanh cac kiéu stt dung dat hoac cay trong khac nhau phu hop v6i diéu kién dat dai la doi héi cia ngudi str dung dat, cac nha lam quy hoach, dé tir dé co nhtg giai phap dung din, phi hop trong viée str dung dat mang lai hiéu qua kinh té va phat trién bén vitng. Trong hoan canh dat nude ta dang timg bude xay dung su nghiép cong nghiép hoa, hién dai hoa thi viéc st: dung tiét kiém, hiéu qua dat dai khéng chi cé y nghia vé mat kinh té ma con dam bao cho muc tiéu én dinh chinh tri - x4 h6i. bén canh dé, nuéc ta la mét nude néng nghiép, co dan sé déng, viée quan ly va sit dung dat dai nhu thé nao cho cé hiéu qua dang tré thanh méi quan tam hang dau, la muc tiéu chién luge ctia dat nue. Tuy nhién tinh hinh thuc té 6 nudc ta cho thay, viéc quan ly va str dung dat con nhiéu bat cap. Do sire ép ctia qua trinh dé thi hoa va sw gia ting dan s6, dat dai dang dmg trude nguy co suy gidm vé sé long va chat lvong khi ma con nguéi dé va dang khai thac qua mute nhung chua co bién phap phu hop dé bao vé dat. Dung truce thuc trang trén, viéc str dung dt dai hop ly, bén ving dem lai hiéu qua kinh té, hiéu qua x4 héi va méi truong dang 1a mét van dé tat yéu can duge quan tam ctia bay ky mét quéc gia, mét vung lanh thé hay tai mét dia phuong nao. Huyén Ea Sip, tinh Dak Lak co dién tich tu nhién kha lén, trong do dién tich dat néng nghiép chiém 85,41%. Lanh thé thudc vung Tay Nguyén, la noi co tiém nang dat dai phuc vu phat trién nhiéu loai hinh str dung néng nghiép, dic biét la cay cong nghiép dai ngay, cay 4n qua, tréng rimg san xuat... Theo sé liéu théng ké nam 2018 [2], trén 90% cu dan trén dia ban huyén s6ng 6 khu vue néng thén; ti 1é dan sé tham gia trong hoat déng san xuat néng nghiép chiém trén 70%; néng nghiép la nganh dong vai tro chi dao, dong gop trén 67% GDP cua huyén [20]. Tuy nhién, hién trang quan li va str dung dit van con nhiing bat cap, dac biét la dién tich dit néng nghiép thuong bi bién dong manh; diéu do anh huéng dén su phat trién bén vig san xuat néng nghiép ctia dia phuong. Day 1a van dé dang duoc cac cdp quan li 6 huyén Ea Stip quan tam. Tir nhting li do trén, viée chon dé tai: “Nghién ciru hién trang va dé xudt dinh hung str dung hop ly ddt néng nghiép huyén Ea Sip, tinh Dak Lak” s& gop phan vao viée phat trién kinh té - x4 h6i, nang cao doi séng cu dan va bao vé méi trudng 6 huyén Ea Stip hién nay. 2. MUC TIEU VA NHIEM VU NGHIEN CUU 2.1. Muc tiéu Danh gid hién trang str dung dat néng nghiép nham xac lap co sé khoa hoc phuc vu dé xuat dinh hung str dung hop ly dat néng nghiép theo hung phat trién lau bén 6 huyén Ea Sup, tinh Dak Lak. 2.2. Nhiém vu nghién cieu -Téng quan cé chon loc co sé ly luan va phuong phap danh gia hién trang str dung dat phuc vu muc tiéu dé xuat dinh hudng str dung hop ly dat néng nghiép lam cn ctr cho viée nghién ctru ctia dé tai. - Phan tich cdc dic diém dia ly cia huyén Ea Sup, tinh Dak Lak lam co sé cho viéc danh gia, quy hoach str dung dat phuc vu muc tiéu dé xuat dinh huong st dung hop ly dat néng nghiép. - Phan tich hién trang str dung dat dai, danh gia hiéu qua kinh té, xa hdi va méi truéng ctia cac loai hinh str dung dat néng nghiép ctia huyén. - Dé xuat dinh hung sit dung hop ly dat néng nghiép va cdc giai phap gop phan phat trién bén ving trong str dung dat 6 khu vue nghién ctru. 3. GIGI HAN PHAM VI NGHIEN CUU 3.1. Gidi han vé khéng gian Toan bé lanh thé huyén Ea Sup, ranh gidi xac dinh theo don vi hanh chinh huyén. 3.2. Gidi han vé mat noi dung Panh gia hién trang sit dung dat, co cau cac loai hinh sit dung dat néng nghiép (dat san xuat néng nghiép, lam nghiép va nudi tréng thuy san) huyén Ea Sup giai doan 2010-2018. Dé xuat dinh hung sit dung hop ly dat néng nghiép theo nhom dat chinh theo quan diém dia ly img dung. Viéc danh gia hién trang chi phuc vu cho mue dich dé xuat dinh huong str dung hop ly dat néng nghiép khu vue cén cdc muc dich khac dé tai khong dé cap dén. 4, QUAN DIEM NGHIEN CUU 4.1. Quan diém lich sie MGéi hé tu nhién, dan cu, kinh té 6 mét lanh thé déu cd nguén gc phat sinh, phat trién ma trong dé hoat déng ctia con nguéi qua ting phuong thite san xuat dong mét vai tro quan trong. Cac bién déng déu dién ra trong nhiing diéu kién dia ly va thoi gian nhat dinh voi nhiing xu hung nhat dinh tir qua khit, hién tai dé di dén tuong lai va déu co mdi quan hé nhan qua dién ra trong nhting chu trinh khép kin. biéu dé nay co nhiéu loi thé trong biéu hién sé luong, vira thé hién duoc qua trinh van d6ng, phat trién ctia déi tong. 5.4. Phicong phap thong ké todn hoc Phan Ion str dung cac phurong phap thudc ly thuyét xac suat va théng ké toan hoc dé phan tich, xu ly 36 liéu, st dung cac m6 hinh toan hoc dé xdc dinh céu tric, quan hé d6ng luc va xu huéng phat trién cac déi trong trong hé théng tu nhién - kinh té - x4 hdi. 5.5. Phuong phap khao sat thc dia La mét phuong phap khéng thé thiéu trong khi nghién cu chi tiét anh thd. Phuong phap thuc dia voi viéc quan sat, do dac, tim hiéu, nghién ctru cac déi tuong tu nhién, kinh té- x4 héi trong hé nghién ctru. C&n ctr vao két qua thu dia la co sé quan trong cho viéc xac dinh danh gia hién trang va dé xuat quy hoach néng — lam nghiép hop ly 6 khu vue nghién ctru. 5.6. Phwong phap chuyén gia Duge van dung trong qua trinh nghién ctu nham lay y kién ctia cac nha khoa hoc trong viée nghién ctu hién trang sit dung dat dai va dua ra dinh hung phat trién néng lam nghiép. Dé tai con tham khao y kién ctia céc nha quan ly cae nganh cé lién quan, can b6 va nhan dan cac dia phuong trong huyén. 6. Y NGHIA KHOA HOC VA THUC TIEN 6.1. Y¥nghia khoa hoc Cung cp co sé khoa hoc cho viée dé xuat sit dung dat néng nghiép bén ving, bd sung vao phuong phap luan vé danh gid hiéu qua str dung dat, tiém nang dat dai va quy hoach str dung dt dé cé nhiéu lua chon phu hop v6i cac loai hinh str dung. 6.2. Y nghia thiec tién Dé xuat duoc giai phap sit dung dat néng nghiép bén ving cho huyén Ea Stip, giup dia phuong khai thac cé hiéu qua, str dung hop ly déi voi nguén tai nguyén dat dai trong cdc khu vuc. Cung cap co sé dtt liu cho céng tac lap quy hoach, ké hoach str dung dat néng nghiép vira dat hiéu qua cao vita dam bao sit dung dat va phat trién néng nghiép bén viing trén dia ban huyén Ea Sup — tinh Dak Lak. Déng thoi, mé ra cac hung nghién ctru tiép theo cho cac dia phurong khac trong tinh va nhing ving co diéu kién tuong tu. 7. CO SG TAI LIEU Bao gém cac nguén tai liu duoc thu thap tir cac bai bao, c6ng trinh nghién ctru co lién quan vé tai nguyén dat; hiéu qua str dung dat dai, hién trang san xuat néng lam nghiép; cac thong tin vé dan sinh; mét sé tai liéu thudc cac chuong trinh, du an phat trién KT-XH dia phuong ctia Cuc Théng ké tinh Dak Lak, Phong Tai nguyén-Méi trong, 5 UBND huyén Ea Sup. Neuén tai liéu tr khao sat thue dia tai dia ban cung cap thém tu liéu dé so sanh, danh gia mang tinh thuc tién vé hién trang va dinh huong str dung dat néng nghiép 6 Ea Sup. Tat ca cac nguén tu ligu cé lién quan dén déi tuong va lanh thé duoc tiép can va van dung co chon loc trong nghién cwu. 8. CAU TRUC LUAN VAN Ngoai phan mé dau va két luan, néi dung chinh duge trinh bay trong 3 chuong: Chuong 1. Co sé ly luan ctia viée nghién ctu hién trang st dung dat néng nghiép. Chuong 2. Hién trang sit dung dat néng nghiép huyén Ea Sup — tinh Dak Lak. Chuong 3. Dé xuat dinh hudng str dung hop ly dat néng nghiép huyén Ea Sup — tinh Dak Lak Chuong 1 TONG QUAN CAC VAN DE NGHIEN CUU 1. CO SG LY LUAN CUA VAN DE NGHIEN CUU 1.1. Co'sé ly luan vé dat néng nghiép 1.1.1. Khdi niém va phan logi dat nong nghiép 1.1.1.1. Khdi niém vé dat va dat nong nghiép Trong nén san xuat, dat dai gitt vi tri dac biét quan trong. Dat dai la diéu kién vat chat ma moi san xuat va sinh hoat déu can tdi. Trong qua trinh phat trién ctia x4 hdi loai ngwoi, su hinh thanh va phat trién cla moi nén van minh vat chat va van minh tinh than, tat ca cdc ky thuat vat chat va van héa khoa hoc déu duoc due xay dung trén nén tang co ban la str dung dat dai. Luat dat dai hién hanh da khang dinh “ Dat dai la tai nguyén quéc gia v6 cing quy gid, la tr liéu san xuat dic biét, la thanh phan quan trong hang dau ctia méi truong séng, la dia ban phan bé cac khu dan eu, x4y dung cac céng trinh kinh té, van hoa, x4 héi, an ninh quéc phong”. Nhu vay, dt dai la diéu kién chung nhat déi véi moi qua trinh san xuat va hoat déng ctia con ngudi. Noi cach khac, kh6ng co dat sé khéng co san xuat cting nhu khéng cé su tén tai cia chinh con ngudi. Do vay, co thé sir dung ding, hop ly va co hiéu qua toan bé quy dat thi viée hiéu r6 khai niém vé dat dai la v6 cung can thiét. Vé mat thuat ngit khoa hoc “Dat” va “Dat dai” c6 su phan biét nhat dinh. Theo cac nha khoa hoc thi “Dat” tuong tmg voi tr “Soil” trong tiéng Anh, né cé nghia tring voi thé hay thé nhu6ng bao ham y nghia vé tinh chat cia nd. Con “Dat dai” tong duong vi tir “Land” trong tiéng Anh, no co nghia vé pham vi khéng gian ctia dat hay cé thé hiéu la lanh thé. Trong tung linh vuc khac nhau, cac nha khoa hoc khai niém vé dat khac nhau. Nha bac hoc nguéi Nga V. V. Docuchaev nim 1897 dua ra dinh nghia: “Dat la mot thé thién nhién déc lap citing giéng nhu khoang vat, thu vat, dong vat, dat khong ngung thay déi theo thoi gian va khéng gian” [5]. Tuy vay, khai niém nay chuwa dé cap tdi su tac déng ctia cac yéu t6 khac tén tai trong méi truéng xung quanh, do dé sau nay mét s6 hoc gid khac da bé sung cac yéu t6é nhu nuéc ngam va dic biét la vai tro cia con ngudi dé hoan chinh khai niém néu trén. Hoe gia nguoi Anh V. P. Wiliam da dua ra khai niém “Dat la tang mat toi x6p cia luc dia cé kha nang tao ra san pham cay trong” [5]. C.Mac cho rang: ‘Dat la tu liéu san xuat co ban va phé bién quy bau nhat ctia san xuat néng nghiép, diéu kién khéng thé thiéu duoc cia su tén tai va tai sinh cia hang loat thé hé loai ngudi ké tiép nhau”. Trong pham vi nghién ctru vé str dung dat, dat dai duoc nhin nhan 1a mét nhan té sinh thai, bao gom tat ca cdc thuéc tinh sinh hoc va tu nhién ctia bé mat trai dat co anh hung nhat dinh dén tiém nang va hién trang str dung dat. [24]. gia dinh, cac nhan dé chia néng san, thudc bao vé thu vat, phan bon, may moc, cong cu san xuat néng nghiép. 1.1.2. Vai tro ciia dat néng nghiép Vai tro cia dat dai noi chung va dat néng nghiép ndi riéng 14 v6 cung to lon. no khéng nhiing dong gop vai tro la diém tua trong cac nganh san xuat. Trong san xuat néng nghiép dat dai 1a tu liéu san xuat quan trong co ban va dac biét: Dat dai la tu liéu san xuat chu yéu, khong thé thay thé duoc. Béi vi dat dai vua la déi tuong lao déng vwa la tu liéu lao déng trong qua trinh san xuat. Bén canh dé, dat dai la san pham ctia ty nhién, sttc san xuat cia dat dai ngay cang tang lén khi biét str dung hop li va dung cach. Dat dai la tu liéu lao dong. Vi dt dai 6 thé phat huy duoc tac dung nhu mot tu ligu lao déng khi con nguoi str dung dé tréng trot va chin nudi. Khéng co dat dai thi khéng co san xuat néng nghiép (Bui Nit Hoang Anh, 2013). Pat dai khéng chi la méi truéng séng déi voi sinh vat ma con la nguén cung cap dinh duéng cho cay tréng néng nghiép. (Bui Nt Hoang Anh, 2013). Pat dai la tai nguyén bi han ché béi ranh gici dat lién va bé mat dia cau (Smith A.J and Dumaski, 1993). Day chinh la mét dac diém lam anh huéng dén viéc mo rong dién tich, quy m6 san xuat néng nghiép trén timg vung, lanh thé khac nhau. Do do, viée khai thac hop ly quy dat néng nghiép hién co 1a van dé quan trong va la xu thé chai dao trong viée nang cao doi séng cla ngudi néng dan. Pat dai co vi tri cé dinh va chat luong khdéng déng déu gitta cdc vung, cac mién cau (Smith A.J and Dumaski, 1993). Méi khoanh dat, thita dat néng nghiép 6 cac ving, mién khac nhau thi sé co diéu kién tu nhién khac nhau nhu: thé nhuéng, khi hau, d6 phi...Do do, viéc lua chon va xac dinh cac loai hinh str dung At, cdc loai cay trong néng nghiép phi hop la cé y nghia to lon dé nang cao hiéu qua kinh té cua tig hé gia dinh. Dat la yéu t6 dau vao ctia san xuat néng nghiép, sit dung no co anh hung két qua dau ra va kha nang sinh loi. Dac biét trong hé théng san xuat hang hoa dat duoc coi nhu chi phi dau vao trong san xuat néng nghiép, chat hong dat va cac loi thé ctia dat sé quyét dinh khéi luong san pham san xuat ra va kha nang sinh loi ctia at. Tuy nhién, dién tich dat dai co han, bén canh su gia tang dan sé cing véi qua trinh céng nghiép hoa, dé thi hoa lam cho dién tich dat dang ngay cang giam dic biét la dat néng nghiép. Mat khac, hién tuong bién déi khi hau toan cau d& anh huéng lén dén dién tich, nang suat, chat luong san pham néng nghiép. Vi vay, str dung dat mét cach hop ly 1a mét trong nhing diéu kién dé phat trién kinh té - x4 hdi bén viing. 1.1.3. Nguyén tac sit dung dat nong nghiép Dui suc ép cua qua trinh cong nghiép hoa, do thi hoa dt nude, nhiém vu str dung bén viing, hiéu qua dé bao vé dat néng nghiép can phai duge quan tam hang dau khéng 10 phai chi vi ban than nén néng nghiép ma con vi su én dinh, phat trién bén vig va déng bé iia kinh té - xa héi. Pat néng nghiép phai dugc sit dung day da, hgp ly. Diéu nay cé y nghia la toan bd dién tich dat can duoc sit dung hét vao san xuat, voi viéc bé tri co cau cay trong, vat nudi phu hop voi dic diém cia timg loai dat nham nang cao nang suat cay tréng, vat nudi déng thoi gin gitt bao vé va nang cao d6 phi ctia dat. Pat néng nghiép phai dugc st dung dat hiéu qua cao. Day la két qua ctia viée str dung day du, hop li dat dai, viéc xac dinh hiéu qua str dung dat thong qua tinh toan hang loat cdc chi tiéu khac nhau: nang suat cay trong, chi phi dau tur, hé s6 str dung dat, gia ca san pham, ty 1é che phi dat... Muén nang cao hiéu qua str dung dat phai thie hién tot, déng bé cac bién phap ky thuat va chinh sach kinh té - x4 h6i trén co sé dam bao an toan vé luong thuc, thuc pham, tang ctong nguyén liéu cho céng nghiép ché bién va néng lam san cho xuat khau [14]. Dat ndéng nghiép can duoe quan ly va stt dung mét cach bén viing. Su bén ving trong str dung dat néng nghiép cé y nghia la ca s6 hrong va chat luong dat néng nghiép phai duge bao tén khéng nhiing dé dap img muc dich trude mat cia thé hé hién tai va con phai dap tmg duoc ca nhu cau ngay cang tang ctia cac thé hé mai sau. Su bén vig ctia dat néng nghiép gan lién voi diéu kién sinh thai méi trong. Vi vay can ap dung cac phuong thir sit dung dat néng nghiép két hop hai hoa loi ich trude mat vdi loi ich lau dai [13]. Nhu vay, & st dung dat triét dé va cd hiéu qua, dam bao cho qua trinh san xuat dugc lién tue thi viéc tuan tha nhimg nguyén tac trén 1a viée lam can thiét va hét sire quan trong voi méi quéc gia. 1.2. Tinh hinh sw dung dat nong nghiép trén thé gioi va Viét Nam 1.2.1. Tinh hinh sit dung dat néng nghiép trén thé gibi Trén thé gidi téng dién tich dat tu nhién khoang 148.647.000 km”, Theo P.Buringh [29], toan bé dat cd kha nang néng nghiép ciia thé gidi chtmg 3,3 ty ha (chiém 22% tng dién tich dat lién); khoang 78% (xap xi 11,7 ty ha) khéng dung duoc vao néng nghiép. . Dién tich dat néng nghiép giam lién tue vé s6 luong va chat luong. Use tinh c6 toi 15% tong dién tich dat trén Trai dat bi thoai hoa do nhtng hanh déng cia con ngudi gay ra. Theo Nguyén Dinh Béng (1995) [7], quy m6 dat néng nghiép trén thé gidi duoc phan bé nhu sau: Chau A chiém 29,60%, Chau My chiém 35%, Chau Phi chiém 20,05%, Chau Au chiém 6,53%, con lai la 8,37%. Binh quan dat néng nghiép dau ngwoi trén toan thé gidi la 12.000 m’, trong d6 6 Hoa Ky 20.000 m’, Bungari 7000m’, Nhat Ban 650 m?. Trén thé gidi, dién tich dat cd kha nang canh tac khoang 3,3 ty ha, trong do dién tich dat cé kha nang dua vao tréng trot khoang 1,5 ty ha, chi chiém 46,0%. Dat chura khai thac khoang 1,8 ty ha, chiém 54,0% duoc thé hién qua bang (1.1) (Nguyén Quang Hoe, 2000) ll Bang 1.1. Tiém nang dat dai va dién tich dét canh tac trén thé gidi Don vi tinh: trigu ha Stt Lue dia Tong dign tich Dign tich co kha Dién tich dat canh vo tu nhién nang canh tac tac 1 | Chau Phi 2.980 660 185 2 |chauA 4.400 1.155 451 3 | Chau Dai Duong 898 198 49 4 | Chau Au 970 429 140 5 | Chau My 4.192 858 274 6 | Chau Nam Cue 1.425 0 233 Téng cong 14.865 3.300 1.474 (Nguén: Nguyén Quang Hoc, 2000) Dat dai trén thé gidi phan bé 6 cae chau luc khéng déu. Tuy co dién tich dat néng nghiép kha cao so voi cac Chau luc khac nhung Chau A lai co ty 1é dién tich dat néng nghiép trén téng dién tich dat tu nhién thap. Mat khac, chau A 1a noi tap trung phan Ion dan s6 thé gidi, 6 day c6 cac quéc gia dan sé déng nhat nhi thé gidi la Trung Quéc, An D6, Indonexia. O Chau A, dat ddi nti chiém 35% téng dién tich. Tiém nang dit trong trot nho nuéc tréi noi chung 1a kha 16n khoang 407 triéu ha, trong do xap xi 282 triéu ha dang dugc tréng trot va khoang 100 triéu ha cht yéu nam trong ving nhiét doi 4m cia Dong Nam A. Phan Ion dién tich nay la dat déc va chua; khoang 40-60 triéu ha true day vén la dat rimg tu nhién che phi, nhung dén nay do bi khai thac khéc liét nén rimg da bi pha va tham thuc vat da chuyén thanh cay bui va cé dai. Pat canh tac ctia thé gidi co han va duoc du doan la ngay cang tang do khai thac thém nhiing dién tich dat cd kha nang néng nghiép nham dap tmg nhu cau vé luong thuc thuc pham cho loai nguoi. Tuy nhién, do dan sé ngay mét tang nhanh nén binh quan dién tich dat canh tac trén dau ngudi ngay mét giam. Déng Nam A la mét khu vue dic biét. Theo bao cdo cta UNDP nam 1995 6 khu vuc Déng Nam A binh quan dat canh tac trén dau ngudi cia mét sé nude nhu sau: Indonesia 0,12 ha; Malaysia 0,27 ha; Philippin 0,13 ha; Thai Lan 0,42 ha; Viét Nam 0,1 ha. Tir s6 liéu cia UNDP nam 1995 cho ta thay day 1a mét khu vue co dan sé kha déng trén thé gidi nhung dién tich dat canh tac thap, trong dé chi co Thai Lan 1a dién tich dat canh tac trén dau nguoi kha nhat, Viét Nam ding hang thap nhat trong sé cac quéc gia ASEAN. Hang nam, dién tich dit canh tac bi thu hep, san xuat néng nghiép kho khan, mat khac chat luong dat tréng dang suy giam nghiém trong do nhiéu nguyén nhan. Khoang 2/3 dién tich dat néng nghiép trén thé gidi bi suy thoai nghiém trong trong 50 nam qua do xi mon ria tréi, sa mac héa, chua héa, man héa, 6 nhiém méi truong, khting hoang hé sinh thai. 12 1.3. Danh gia hiéu qua va tinh bén vitng trong st dung dat néng nghiép 1.3.1. Khdi quat vé hiéu qué va hiéu qué sit dung dat C6 nhiéu quan diém vé hiéu qua rat khac nhau. Luc dau, nguoi ta quan niém két qua chinh 1a hiéu qua. Sau nay, khi nhan thtte cia con ngudi phat trién cao hon, nguoi ta thay 16 su khac nhau gitta hiéu qua va két qua. Hiéu qua la két qua mong mu6én, cai sinh ra két qua ma con nguoi ché doi hung tdi; no co nhimg noi dung khac nhau. Trong kinh doanh, hiéu qua la 1ai suat, loi nhuan. Trong lao déng noi chung, hiéu qua lao déng la nang suat lao déng can dé san xuat ra mot don vi san pham, hoac bang sé luong san pham duoc san xuat ra trong mét don v1 thoi gian. Theo cac nha khoa hoc kinh té Smuel-Norhuas; “Hiéu qua khéng co nghia la lang phi. Nghién ctu hiéu qua san xuat phai xét dén chi phi co héi. Hiéu qua san xuat dién ra khi x4 h6i khéng thé tang s6 long mét loai hang hoa nay ma khéng cat giam s6 luong mét loai hang hoa khac”.(Dan theo Vi Phuong Thuy [28]. Theo Trung tam tt dién ng6n ngit [27], hiéu qua chinh 1a két qua cing nhu yéu cau ctia viéc lam mang lai. Trong linh vue str dung dat thi hiéu qué 1a chi tiéu chat luong danh gia két qua sit dung dat trong hoat déng kinh té. Thé hién qua luong san pham, long gia tri thu duoc bang tién, déng thoi vé mat x4 héi la thé hién hiéu qua cua luc luong lao dong duoc str dung trong ca qué trinh hoat d6ng kinh té citing nhu hang nim dé khai thac dat. Déi voi nganh néng nghiép, trong nhiéu truong hop phai coi trong hiéu qua vé mat hién vat la san luong néng san thu hoach duge, nhat 1a cac loai néng san co ban cé y nghia chién luoc ( luong thu, san pham xuat khau... dé dam bao su én dinh vé kinh té - x4 hoi dat nucc). Theo khai niém trén thi hiéu qua str dung dat phai la két qua cia qué trinh str dung at. Trong do ta quan tam nhiéu tdi két qua hitu ich, mét dai long vat chat tao ra do muc dich cia con ngwoi, duoc biéu hién bang nhiing chi tiéu cu thé, xac dinh. Do tinh chat méau thuan gitta nguén tai nguyén dat dai 1a htru han voi nhu cau ngay cang tang cia con nguoi ma ta phai xem xét két qua str dung dat duge tao ra nhu thé nao? Chi phi bé ra dé tao ra két qua do la bao nhiéu? Co dua lai két qua hitu ich hay kh6ng? Chinh vi thé khi danh gia hoat déng san xuat néng nghiép khéng chi dimg lai 6 viée danh gia két qua ma con phai danh gid chat hrong cac hoat déng san xuat tao ra san pham d6. Danh gia chat luong ctia hoat d6ng san xuat la néi dung danh gia hiéu qua. St dung dat néng nghiép co hiéu qua cao théng qua viée bé tri co cau cay trong, vat nudi phu hop 1a mét trong nhtng van dé bite xtc hién nay cia hau hét cc nude trén thé gidi [29]. No khong chi thu hut sw quan tam cua cac nha khoa hoc, cac nha hoach dinh chinh sach, cac nha kinh doanh néng nghiép ma con 1a su mong muén cia néng dan, nhting ngu6i truc tiép tham gia vao qua trinh san xuat néng nghiép. 15 C&n ctr vao nhu cau ctia thi truong, thuc hién da dang hoa cay trong vat nudi trén co sé lua chon cac san pham cé uu thé 6 ting dia phuong, tir do nghién ctru 4p dung céng nghé moi nham lam cho san pham co tinh canh tranh cao. Do 1a mét trong nhing diéu kién v6 ctng quan trong dé phat trién nén néng nghiép theo hung san xuat hang hoa vira mang tinh én dinh vira dim bao su bén viing. Negay nay, nhiéu nha khoa hoc cho rang: xac dinh ding khai niém, ban chat hiéu qua sit dung dat phai xuat phat tir luan diém triét hoc ctia Mac va nhitng nhan thie li luan cua li thuyét hé thong, nghia la hiéu qua phai duoc xem xét trén 3 mat: hiéu qua kinh té, hiéu qua x hoi, hiéu qua méi truong [26]. * Hiéu qua kinh té: Theo Cac Mac thi quy luat kinh té dau tién trén co sé san xuat tong thé la quy lat tiét kiém thoi gian va phan phdi mét cach co ké hoach thoi gian lao déng theo cac nganh san xuat khac nhau.. Theo cdc nha khoa hoc Dttc (Stenien, Hanau, Rusteruyer, Simmerman-1995): Hiéu qua kinh té 1a chi tiéu so sanh mute dé tiét kiém chi phi trong mot don vi két qua hitu ich va muc tang két qua hitu ich ctia hoat déng san xuat vat chat trong mét thoi ky, gop phan lam tang thém loi ich cla x4 hdi [28]. Nhw vay hiéu qua kinh té duge hiéu la méi tuong quan so sanh gitta hrong két qua dat duoc va luong chi phi bé ra trong hoat dong san xuat kinh doanh. Két qua dat duoc la phan gia tri thu due cia san pham dau ra, luong chi phi bé ra la phan gia tri cla cac nguon hrc dau vao. Méi trong quan d6 can xét ca vé phan so sanh tuyét déi va tong déi cing nhu xem xét méi quan hé chit ché gitia 2 dai luong do. Hiéu qué kinh té la pham tri kinh té ma trong d6 san xuat dat hiéu qua kinh té va hiéu qua phan bé. Diéu do co nghia la ca hai yéu t6 hién vat va gia tri déu tinh dén khi xem xét viée stt dung cdc nguén luc trong néng nghiép. Néu dat duge mét trong hai yéu t6 hiéu qua ky thuat va phan b6 thi khi do san xuat moi dat hiéu qua kinh té. Tw nhiing van dé trén co thé két luan rang: Ban chat ctia hiéu qua kinh té str dung dat la: trén mét dién tich dt nhat dinh san xuat ra mét khéi luong cta cai vat chat nhiéu nhat, voi mét luong dau tu chi phi vé vat chat va lao déng thap nhat nham dap img yéu cau ngay cang tang vé vat chat cia x4 héi. Xuat phat tt ly do nay ma trong qua trinh danh gia dat néng nghiép can phai chi ra duge loai hinh str dung dat c6 hiéu qua kinh té cao. * Hiéu qua xa hoi Hiéu qua xa hdi la pham tru co lién quan mat thiét voi hiéu qua kinh té va thé hién muc tiéu hoat dong kinh té cia con nguo1, viéc luong hoa cac chi tiéu biéu hién hiéu qua x4 héi con gap nhiéu kho khan ma chi yéu phan anh bang cac chi tiéu mang tinh dinh tinh nhu tao céng an viéc lam cho lao déng, xoa doi giam nghéo, dinh canh, dinh cu, céng bang x4 hdi, nang cao mirc séng ctia toan dan... Noi cach khac, hiéu qua x4 héi phai thu hut nhiéu lao déng, dam bao doi séng nhan dan, gop phan thuc day x4 héi phat trién, néi luc va nguén luc cua dia phuong duge 16 phat huy, dap tmg nhu cau cia h6 néng dan vé viée 4n, mac va nhu cau séng khac. Sit dung dat phai phu hop voi tap quan, nén van hoa ctia dia phuong thi viée sit dung dat bén vig hon. Trong str dung dat néng nghiép, hiéu qua vé mat x4 héi cha yéu duoc xac dinh bang kha nang tao viéc lam trén mét dién tich dat néng nghiép.(theo Nguyén Duy Tinh, 1995) Hién nay, viéc danh gia hiéu qua x4 hdi cua cac loai hinh st dung dit néng nghiép la van dé dang duoc nhiéu nha khoa hoc quan tam. * Hiéu qua méi trong Hiéu qua méi trong 1a mét van dé mang tinh toan cau, ngay nay dang duoc chu trong quan tam va khéng thé bé qua khi danh gia hiéu qua. Diéu nay co y nghia la moi hoat déng san xuat, moi bién phap khoa hoc k¥ thuat, moi giai phap vé quan ly... duge coi la cé hiéu qua khi ching khéng gay tén hai hay co nhting tac déng xau dén méi tr- wong dat, mdi truong nude va méi truéng khéng khi cfing nhu khéng lam anh huéng x4u dén méi sinh va da dang sinh hoc. Co duge diéu do moi dam bao cho mét su phat trién bén viing cia méi ving lanh thé, mdi quéc gia cting nhu cA céng déng quéc té. Trong do, trong san xuat néng nghiép, hiéu qua hoa hoc méi trong duoc danh gia théng qua mutc dé héa hoc trong néng nghiép. Dé 1a viée sir dung phan bon va thudc bao vé thuc vat trong qué trinh san xuat cho cay tréng sinh trudng tét, cho nang suat cao va khong gay 6 nhiém méi trudng. Hiéu qua sinh hoc méi trudng duoc thé hién qua mdi tac déng qua lai gitta cay trong voi dat, gitta cay trong v6i cac loai dich hai trong cac loai hinh st dung dat nham giam thiéu viéc str dung hoa chat trong néng nghiép ma van dat duoc muc tiéu dé ra. Hiéu qua vat ly méi truong duoc thé hién thong qua viée loi dung tét nhat tai nguyén khi hau nhu anh sang, nhiét d6, nudc mua ctia cac kiéu stt dung dt dé dat duoc san luong cao va tiét kiém chi phi dau vao. Trong san xuat néng nghiép, hiéu qua méi trdng 1a hiéu qua mang tinh lau dai, vira dam bao loi ich hién tai ma khéng lam anh huéng xéu dén tuong lai, no gan chat voi qua trinh khai thac, str dung va bao vé tai nguyén dat va mdi trong sinh thai. St dung dat hop ly, higu qua cao va bén viing phai quan tam tdi ca ba hiéu qua trén, trong do hiéu qua kinh té la trong tam, khéng cé hiéu qua kinh té thi khéng co diéu kién nguén luc dé thu thi hiéu qua x4 héi va méi truong, nguogc lai, khong co hiéu qua x4 hdi va méi trong thi hiéu qua kinh té sé khéng bén ving. 1.3.2. Su can thiét phi dénh gid hiéu qué ste dung dat néng nghiép (Theo FAO, 1976) “ Thé gidi dang str dung khoang 1,5 ty ha cho san xuat dat néng nghiép. Tiém nang dat néng nghiép cua thé gidi khoang 3 — 5 ty ha. Nhan loai dang lam hur hai dat néng nghiép khoang 1,4 ty ha dat va hién nay co khoang 6 — 7 triéu ha dat néng nghiép bi bé hoang do x6i mon va thoai hoa. Dé gidi quyét nhu cau vé san pham 17 t6 khac nhu thuy loi, dién, thong tin lién lac, dich vu, néng nghiép déu cé su anh huéng khéng nho dén hiéu qua sit dung. Trong d6 thay loi la dién la yéu té khéng thé thiéu trong diéu kién san xuat hién nay, gitp cho viéc str dung dat theo bé réng va bé sau. Cac yéu té con lai cfing co hé tro truc tiép hoc gian tiép dén viéc nang cao hiéu qua str dung dat néng nghiép. - Ky thuat, khoa hoe céng nghé: Ban chat cia kj thuat hay céng nghé ap dung vao néng nghiép co anh hung rat lén dén nang suat dat dai va hiéu qua kinh té. Viée déi moi céng nghé trong néng nghiép co thé huong vao viéc tiét kiém cdc nguén luc, phat trién cac céng nghé doi héi mttc dau tu thap, it str dung chat héa hoe trong sén xudt néng nghiép, phat huy kién thie c6 truyén cia néng dan va thuc hién muc tiéu da dang sinh hoc. Bién phap ky thuat canh tac la cac tac déng cla con nguoi vao dat dai, cay tréng, vat nudi nham tao nén sw hai hoa gifta cac yéu t6 cia qua trinh san xuat dé hinh thanh, phan bé va tich Itiy nang suat kinh té. Bién phap ky thuat cting co anh huéng Ion hiéu qua sit dung dat néng nghiép. - Hé théng chinh sach: Bao g6m chinh sach dat dai, chinh sach diéu chinh co cau kinh té néng nghiép néng thén, chinh sach dau tu xay dung co sé ha tang phuc vu san xuat, chinh sach khuyén néng, chinh sach hé tro gia, chinh sach dinh canh dinh cu, chinh sach dan sé, lao d6ng viéc lam, dao tao kién thie, chinh sach khuyén khich dau tu, chinh sach xoa doi giam nghéo....co vai tro quan trong trong phat trién néng nghiép va san xuat néng nghiép, cach thtte t6 chire, sAp xép, co cau san xuat néng nghiép. Méi mét su thay déi cia chinh sach, phap luat thuong tao ra su thay déi lon. Su thay déi do co thé thic day san xuat néng nghiép phat trién hoac gidi han, han ché mét khuynh huéng phat trién nham muc dich can thiép va phat trién theo dinh huong cia nha nude. - Diéu kién san xuat ctia néng dan: la yéu té anh huong khéng nhé dén qua trinh str dung dat, thé hién 6 kha nang tiép thu khoa hoc ky thuat, trinh d6 san xuat cia cht thé st dung dat vé vén lao dong, co sé vat chat ky thuat phuc vu san xuat, kinh nghiém truyén théng trong san xuat va cach xtt ly théng tin dé ra quyét dinh trong san xuat. Do vay, muén nang cao liéu qua str dung dat thi viéc nang cao trinh d6 va cap nhat thong tin khoa hoe, ky thuat la hét strc quan trong. Bén canh do , dién tich dat, s6 luong lao déng, luong vén hé néng dan, thi truong tiéu thy, méi truong kinh doanh, cting 1a nhitng bién s6 quan trong trong nhan té nay. Tom lai, cac yéu t6 tu nhién, kinh té - x4 héi, khuynh huong quan tam hoa dén mite Igi ich kinh té luén luén chi phéi qua trinh str dung dat néng nghiép va hiéu qua ctia qué trinh nay. Hién nay, do nhiéu nguyén nhan chi quan hay khach quan dat dai nhin chung dang bi khai thac mét cach kh6ng hop ly lam cho dat néng nghiép bi giam sut vé s6 lugng va suy thoai vé chat hong. Vi vay, can phai dua vao quy luat tu nhién va quy luat kinh té - xa hoi dé nghién ctru moi quan hé gitta cac yéu t6 tu nhién, kinh té - x4 héi trong viéc str dat néng nghiép. Can can ctr vao cac nhu cau cta thi trong, cia x4 hoi dé xac dinh hung sit dung dat néng nghiép, két hop chat ché gitta yéu cau sit dung voi wu 20 the tai nguyén cia dat dai nham dat dén co cau hop ly nhat voi dién tich dat néng nghiép co han, mang lai hiéu qua kinh té, hiéu qua xa hoi citing nhu hiéu qua vé moi truong, déng thoi nén cé chinh séch phu hop nham cai thién chat hrong dat noéng nghiép Tom lai, tuy vao thuc té cia tig vung, timg dia phuong ma co thé nhan biét thém nhiéu nhan t6é khac ciing c6 tac déng dén hiéu qua st dung dat, co nhan té anh huéng true tiép, cd nhan t6 anh huéng gian tiép, co nhan té thuan loi cting cé nhan té han ché. Do do, can phai tim ra nhitng nhan t6 co tac déng chu yéu tdi hiéu qua sit dung dat cia dia ban nghién ctru trén co sé do dé xuat nhiing bién phap thich hop dé thay déi nham nang cao hiéu qua. 1.3.4. Quan diém sie dung dat bén vitng Theo Smith A.J va Julian Dumanski (1993): “Muc tiéu cia quan ly dat bén viing trén co sé diéu hoa cdc muc tiéu kinh té, x4 héi va tao co héi dé bao vé méi truong, vi loi ich cia con nguéi khéng chi cho thé hé hém nay ma con cho cac thé hé mai sau trong khi van duy tri va nang cao chat long ctia tai nguyén dat”. Dat dai ngay cang thé hién vai tro quan trong khéng chi trong hién tai ma ca tuong lai. Khi dan sé trén Trai dat con it thi dat dai co thé dap img mét cach dé dang nhu cau cla con nguoi vé sé hrong cting nh chat luong. Trong diéu kién ay, con nguoi cting it co tac d6ng lon dén tai nguyén quy bau nay. Mot vai thap ky gan day, dan sé thé gidi tang nhanh kéo theo nhimng nhu cau vé luong thuc, thuc pham, ché G,...tang lén tao suc ép v6 cung Ién dén van dé str dung dat. Nhitng dién tich dat dai mau m6 ngay cang bi thu hep true nhiing nhu cau céng nghiép hoa, d6 thi hoa... dan dén con nguéi phai tim cach khai thac nhtg ving dat it thich hop cho san xuat va hau qua ciia qua trinh nay la dat dai bi thoai hoa, riva tréi, xoi mon nghiém trong lam m6t dién tich lon dAt dai trén thé gidi bi suy kiét, ngoai ra con anh huéng dén mdi truong séng cia con ngudi va nhiéu loai dong vat khac. Dat dai cé nhitng tac dung to én déi vdi hé sinh thai noi chung va vdi cudc séng ctia con ngudi noi riéng. Theo E.R De Kimpe va B.P Warkentin (1998) [39] thi dat co 5 chire nang chinh: mot la duy tri vong tuan hoan sinh hoa hoc va dia héa hoc, hai 1a phan phdi nuéc, ba la dy tré va phan phéi vat chat, bén la tinh dém va nam la phan phdi nang luong. Nhitng chtre nang nay dam bao cho kha nang diéu chinh sw can bang ctia hé sinh thai tu nhién truéc nhiing thay déi. Tuy nhién, cac tac déng cla con nguoi da lam cho hé sinh thai bién d6i nhiéu khi vuot qua kha nang diéu chinh cua dat. La mét hé sinh thai mot phan do con nguodi tao ra nham muc dich phuc vu con nguoi nén hé sinh thai néng nghiép chiu nhtmg tac déng cia con ngudi manh mé nhat. Con ngudi dé khéng chi tac d6ng vao dat dai ma con tac déng ca vao khi quyén, nguén nude dé tao ngay mét nhiéu hon luong thuc, thuc pham va hau qua la dat dai cing nhu cac nhan t6 tu nhién khac bi thay déi theo chiéu huong ngay mét xau di. Negay nay nhtg ving dat dai mau mé da gidm strc san xuat mét cach 16 rét va co nguy co thoai hoa nghiém trong, khéng nhting thé su suy thoai dat dai con kéo theo su 21 suy giam nguén nude, nhiing hién tuong thién tai bat thuong... Trude nhiing biéu hién noi trén, nham dam bao cho cuéc séng cia con ngudi trong hién tai va tuong lai can phai co nhiing chién loc vé str dung dat dé khong chi duy tri nhtmg kha nang hién cé cia dat ma con khéi phuc nhiing kha nang da mat. Thuat ngit “str dung dat bén ving” ra doi trén co sé cia nhtmg mong muén trén (William E.Rees, 1997). Viéc tim kiém cac giai phap stt dung dat mét cach hiéu qua va bén ving luén la mong muén ctia con ngudi trong suét ca thoi gian. Nhiéu nha khoa hoe va cac té chute quéc té da di sau nghién ctru van dé str dung dat mét cach bén ving trén nhiéu ving cia thé gidi, trong do cd Viét Nam. Viée sit dung dat bén viing la str dung dat voi tat ca nhiing dac trung vat ly, hoa hoc, sinh hoc co anh huong dén kha nang su dung dit. Thuat ngit dt dai duoc dé cap dén 6 day gom thd nhuéng, dia hinh, khi hau, thuy van, thue vat va dong vat, ké ca van dé cai thién cdc bién phap quan ly dat dai. T6 chite Néng Luong Lién hop quéc (FAO) str dung thuat ngtt “chat long dat dai” trong sit dung dat ben ving bao gém cac nhan t6 anh hung dén sw bén ving ctia tai nguyén dat khi sir dung cho cac muc dich nhat dinh, chat long dat dai cé thé khac nhau trén nhiéu phuong dién nhu kha nang cung cap nude tudi, kha nang cung cap chat dinh duéng cho muc dich san xuat néng nghiép, kha nang chéng chiu x6i mon, strc san xuat tu nhién va phan bé dia hinh anh huéng dén kha nang co gidi hoa...[27]. Dé duy tri duge su bén vig cua dat dai, Smyth AJ va Julian Dumanski (1993) [40] da xac dinh 5 nguyén tac c6 lién quan dén sw sit dung dat bén viing la: - Duy tri hoac nang cao cac hoat dong san xuat; - Giam mute d6 rii ro déi voi san xuat; - Bao vé tiém nang cla cdc nguén tai nguyén ty nhién, chéng lai sur thoai hoa chat luong dt va nusc; - Kha thi vé mat kinh té; - Duoc x4 héi chap nhan. Nhu vay, theo cac tac gia, sit dung dat bén vimg khéng chi thuan tuy vé mat tu nhién ma con ca vé mat méi trudng, loi ich kinh té va x4 hdi. Nam nguyén tac trén day la tru cdt cla viéc st dung dit bén ving, néu trong thuc tién dat duoc ca 5 nguyén tac trén thi su bén ving sé thanh cong, nguoc lai sé chi dat dugc 6 mét vai b6 phan hay su bén ving c6 diéu kién. Tai Viét Nam, viée sir dung dat bén vitng cting dua trén nhitng nguyén tac trén va duoc thé hién trong 3 yéu cau sau: - Bén ving vé mat kinh té: Cay tréng cho hiéu qua kinh té cao va duge thi truong chap nhan. - Bén ving vé mat méi truong: Loai hinh str dung dt bao vé duce dat dai, ngan chan su thoai hoa dat, bao vé méi truong tu nhién. - Bén ving vé mat x4 héi: Thu hut duoc nhiéu lao dong, dam bao doi song nguoi dan, gdp phan thic day x4 héi phat trién. 22 canh tac nham tang san luong luong thuc, thuc pham/1 don vi dién tich dat canh tac trong mét nam. O Chau A co nhiéu nude cing tim ra giadi phap nang cao hiéu qua stt dung dat canh tac luan phién cay hia voi cay tréng can da thu duoc hiéu qua cao hon. Trong nhiing nim gan day, co cdu kinh té néng nghiép cia cac nude dai gan phuong thre sir dung dat truyén théng voi phuong thie hién dai va chuyén dich theo h- wong céng nghiép hoa néng nghiép. Cac nude Chau A trong qua trinh str dung dat canh tac da rat chu trong day manh céng tac thuy loi, tmg dung cac tién b6 ky thuat vé gidng, phan bon, cac céng thire luan canh tién b6 dé ngay cang nang cao hiéu qué stt dung dat néng nghiép. Nhung dé dat duoc hiéu qua thi mét phan phai nho vao céng nghiép ché bién, gan su phat trién céng nghiép voi bao vé méi sinh - mdi trong. Xuat phat tir nhig van dé nay, nhiéu nudc trong khu vue da co su chuyén dich co cau néng nghiép theo huong két hop hiéu qua kinh té, higu qua x4 héi vdi viée bao vé m6i truong tu nhién, méi trong sinh thai, tién tdi xay dung nén néng nghiép sinh thai bén viing. 1.5.2. Nhieng nghién cieu trong nidc Trong nhiing nam qua, 6 Viét Nam nhiéu tac gid da co nhiing céng trinh nghién cttu vé sit dung dat, vi day la mét van dé co y nghia v6 cung quan trong trong phat trién san xuat ndéng nghiép. Cac nha khoa hoe da chu trong dén céng tac lai tao va chon loc giéng cay tréng mdi nang suat cao, chat luong tét hon dé dura vao san xuat. Lam phong phu hon hé théng cay trong, gop phan dang ké vao viée tang nang suat cay trong, nang cao hiéu qua str dung dat. Cac céng trinh nghién ctu danh gia tai nguyén dat dai Viét Nam ctia Nguyén Khang va Pham Duong Ung (1995) [36]; danh gia hién trang str dung dat theo quan diém sinh thai va phat trién lau bén [30]; G nuwéc ta, khi trinh d6 san xuat néng nghiép con thap, phan 1én dién tich dat néng nghiép déu tap trung vao san xuat long thuc, thuc pham. Song song voi viée nang cao mite séng, ddi héi phat trién cac cay thire 4n cao c4p hon nhu cay ho dam (dau, dé...), cay cé dau (lac, vimg...), rau ct va cac loai cay 4n qua co gia tri phat trién san xuat hang hoa co hiéu qua kinh té cao dap ung nhu cau tiéu dung ctia x4 hdi, co tac dung bao vé, cai tao méi trong dat. Bén canh viéc nghién ctru dua ra cac giéng cay trong moi vao san xuat thi cac nha khoa hoe con tim cae bién phap nang cao hiéu qua str dung dat néng nghiép dura vao viée nghién ctu da ra céc céng thie luan canh moi bang cac phurong phap danh gia hiéu qua cia ting gidng cay tréng, tlmg céng thie luan canh. Tir do cdc céng thire luan canh mdi tién bé hon duoc cai tién dé khai thac ngay m6t tét hon tiém nang dat dai. Tw dau thap ky 90, chuong trinh quy hoach téng thé dang dure tién hanh nghién ctu dé xuat du an phat trién da dang hoa néng nghiép, néi dung quan trong nhat la phat trién hé théng cay tréng dé nang cao hiéu qua st dung dat néng nghiép. Nhting cong trinh nghién cttu m6 phéng chién luge phat trién néng nghiép ving déng bang Séng Hong ctia 25 GS.VS. Dao Thé Tuan (1992) cting dé cap viée phat trién hé théng cay tréng, nang cao hiéu qua str dung dat trong diéu kién Viét Nam. Céng trinh nghién ciu phan vung sinh thai, hé théng giéng hia, hé théng cay trong ving déng bang Séng Héng do GS.VS. Dao Thé Tuan (1998) [27] chu tri va hé théng cay trong ving déng bang séng Ctu Long do GS.VS. Nguyén Van Luat chi tri cting dua ra m6t két luan vé phan ving sinh thai va h- wong ap dung nhiing giéng cay trong trén cdc vung sinh thai khac nhau nham khai thac sit dung dat mang lai hiéu qua kinh té cao hon. Cac dé tai nghién ctu do B6 Néng nghiép va Phat trién néng thon chi tri da tién hanh nghién ctu hé théng cay tréng trén cac ving sinh thai khac nhau nhu ving mién nui, ving trung du va ving déng bang nhaém danh gia hiéu qua cay trong trén ttmg vung dat dé. Tu do dinh hudng cho viéc khai thac tiém nang dat dai cia ttmg ving sao cho phi hop voi quy hoach chung cia nén néng nghiép ca nude, phat huy téi da loi thé so sanh cua timg vung. Van dé luan canh ting vu, tréng géi, tréng xen nham str dung nguén loi dat dai, khi hau dé bé tri hé thong cAy tréng thich hop eting duoc nhiéu nha nghién ctru dé cp. Tai Dak Lak, nhitng nghién ctu vé danh gia hiéu qua sit dung dat va nang cao hiéu qua st dung dat néng nghiép trén quan diém str dung dat bén vig hay theo hung san xuat hang hoa con chua nhiéu. Nam 2000 tac gia Trinh Van Chién, Lé Xuan Cao [37] da tién hanh nghién ctru xa4y dung m6 hinh canh tac thich hop trén co sé danh gia tai nguyén dat dai 6 huyén Yén Dinh, két qua da x4y dung due nhiing m6 hinh chuyén déi co cau cay tréng dat hiéu qua cao, lam cho dién tich dat néng nghiép ngay cang durge mé rong, nang suat cac cay tréng déu duge ting 1én, cac loai hinh str dung dat duoc ap dung tai néng truéng hién nay phu hop hon véi diéu kién ty nhién, kinh té - x4 hdi. Méi truong sinh thai ngay cang duoc céi thién tét hon. Tac gia cting da tim duoc cay tréng trong diém cia néng truéng chinh la cay mia va cac loai cay 4n qua. Tuy nhién, cac danh gia vé thie trang dat néng nghiép 6 cdc dia phuong con chua nhiéu. Vi vay, nghién cru danh gia thu trang va dé xuat sir dung dat néng nghiép ctia huyén Hoang Hoa trong nhiing nam tdi theo hung phat trién bén viing la rat can thiét, co y nghia trong phat trién kinh té x4 héi cia huyén va co thé thuc hién duoc. Day chinh la ly do thc day ching téi di sau vao nghién ctu dé tai “Nghién ciru hién trang va dé xudt dinh huong sir dung hop hy dat néng nghiép huyén Ea Sup, tinh Dak Lak” gop phan vao viée nang cao hiéu qua stt dung dat néng nghiép cia huyén noi riéng va tinh Dak Lak ndéi chung. 26 Chuong 2 HIEN TRANG SU DUNG DAT NONG NGHIEP HUYEN EA SUP, TINH DAK LAK. 2.1. Khai quat dic diém dia ly huyén Ea Sip 2.1.1. Vi tri dia ly EaSup 1a huyén bién gidi nam 6 phia Tay Bac tinh Dak Lak, c6 dién tich: 176.563 ha, chiém 13,45% dién tich tu nhién ctia tinh Dak Lak. pad GIALAL oa or T 1 I 1 I 7 i CAMPUCHIA i EAHW'LEO 0G + UBND huygn + UBNDxa wae Tenxd Song, hs ae CUMGAR Ranh gigi xa Quote 0 5 10Km Tinh 19 ————— (Ngudn= SOT aH nguyen va Mot tring tinh Dak Lak Hinh 2.1. Ban dé hanh chinh huyén Ea Sup, tinh Dik Lak Hé toa dé dia ly huyén Ea Sup: - Vi d6 Bac: tir 12°57’28’’- 13°23°44”. - Kinh d6 Déng tir 107°31712”- 108°02’48” Huyén Ea Sup co ranh gidi: - Phia Bac giap huyén Chu Préng, tinh Gia Lai - Phia Nam giap huyén Buén Don, tinh Dak Lak - Phia Dong giap 2 huyén la: Ea H’Leo va Cu Mgar tinh Dak Lak - Phia Tay giap vuong quéc Cam Pu Chia. 27 phan huyén Ea H’Leo va huyén Ea Sup hop vi sudi Ia lép chay vao séng Mé kéng 6 Cam Pu Chia. Suéi Ea Sup 1a nhanh chinh ctia s6ng Ea H’Leo chay qua trung tam huyén, dién tich hu vue khoang 550 km’. Bén canh hé théng song sui, trén dia ban huyén con cé hé Ea Sup thuong, Ea Sup ha, hé Ea Sup thvong, dap Ia Joi... va 1 sé hé tu nhién khac c6 kha nang cung c4p nusc tui trén 12.000 ha dat néng nghiép va nuéc sinh hoat cho nhan dan, phat trién thay san va tao canh quan mdi truong. - Nguén nuéc ngam: nguén nude ngam trén dia ban cé dé p" trung binh 5-6, téng do khoang M: 48.92 — 576.36, Muc nude ngam khoang: 3,35 m, chiéu sau cét nude: 26,84 m. Luu huong: 0,0821 sim. Hé sé tham K= 5,7x10 -2 cm/s. Voi nhitng dic tinh trén, huyén Ea Sup duoc danh gia la nam trong vung co diéu kién c4p mréc sinh hoat kho khan do nguén nude ngam nghéo, trit long khai thac du bao thap. Su chénh léch luu lvong nude gitta mua Iti va mua can kha Ién do long mua phan bé khéng déu trong nam, gay nén tinh trang thiéu nude vao mua khé nén da anh huéng truc tiép dén san xuat néng nghiép trén dia ban ctia huyén. 2.1.2.4, Thé nhubng Theo tai ligu diéu tra dat cia Vién Quy hoach va Thiét ké Nong nghiép xay dung nam 1978 trén ban dé ty 1é: 1/25000, 4p dung phwong phap chuyén nganh dé phan tich dic diém ly, héa tinh cla dat voi cac chi tiéu chinh gém d6 chua (pHkcl),mun téng sé (%), kali dé tiéu (mg/1 00g dat), thanh phan co gidi dat dé biét su bién dong vé chat long dat phan bé theo khéng gian va d6 sau tang dat. nhin chung dat dai trén dia ban duoc hinh thanh trén da phién sét, dé cat két, phd sa c6 va phi sa moi hinh thanh. Thanh phan co gidi cat pha thit nhe dén trung binh, d6 phi dat thap nén thudng bi nén chat khi kh han va lay thut khi ngap nue, kha nang ngam muéc va gift nude kém. Bén canh do tinh trang két von da ong day va da 16 dau xuat hién kha nhiéu. Trén dia ban cé 4 nhom dat ing vdi 6 loai dat dugc trinh bay 6 bang 1.3 Bang 1.3. Théng ké dién tich cdc loai dat huyén Ea Stip nim 2018 x Dién tich Tén dat Viét Nam Ky hiéu - (ha) (%) I. Nhom dat dé vang 39.677,00 22,47 1, Dat vang d6 phat trién trén da Granit Fa 1.755,00 0,99 2. Dat vang nhat phat trién trén da cat két Fq 22.247,00 12,60 3. Dat do vang phat trién trén da phién sét Fs 15.675,00 8,88 va da bién chat II. Nhém dat phit sa 8.328,00 4,72 4, Dat phu sa ngoi sudi Py 8.328,00 4,72 III. Nhém dat xam bac mau 116.236,00 65,83 5. Dat xam phat trién trén phi sa c6 x 17.913,00 10,15 30 6. Dat xam phat trién trén dé cat va Granit Xa 98.323,00 55,69 IV. Nhém dat x6i mon tro’ séi dé E 5.687,00 3,22 V. Séng, hd 5.039,00 2,85 Téng cong 176.563,00 100,00 (Nguén: Phong Tai nguyén va Moi trong huyén Ea Stip) Qua bang 1.3 cho thay, nhom dat x4m bac mau chiém ty lé lon nhat tdi 65,83% so voi téng dién tich tu nhién,la diéu kién thuan loi cho phat trién san xuat néng nghiép, dac biét trong viée bé tri cay lia mde va cac loai cay tréng ngan ngay khac. Nhom dat dé vang: Pat dé vang trén da granit (Fa): dién tich 1.755 ha, chiém 4,42 % téng dién tich nhom dat va 0,99% téng dién tich dat tu nhién. Tap trung 6 khu vuc phia Tay Nam x4 Ea Bung va phia Déng 3 x4: Cu KBang, Ea Lé, Cu MLan. Loai dat nay phat trién trén dé me Granit, tang day < 30 cm, thanh phan co gidi thit nhe dén trung binh, pHkcl = 4,0-5,0, nghéo mun va cac thanh phan dinh duéng, kha nang trao déi cation thap va xuat hién nhiéu da 16 dau nén kha nang dua vao san xuat néng nghiép la rat han ché. Pat vang nhat trén da cat (Fq): dién tich 22.247 ha, chiém 56,07% dién tich nhom dat dé vang va 12,71% tong dién tich dat tu nhién, day 1a dat c6 dién tich lén trén dia ban huyén, cd 6 hau hét cac xa, d6 déc trung binh tir 0-8", trong do dién tich co tang day > 50cm chiém hon 50%. La loai dat phat trién trén da cat két, co thanh phan co gidi tir cat pha dén thit nhe, pHkel =4,0-4,8, nghéo mtn va cac chat dinh duéng dé tiéu, song ham luong kali kha, ham long nhém di déng va dé no bazo thap, thinh thoang xuat hién da 16 dau va két von day phau dién. Pat do vang trén da phién sét (Fs): dat dugc hinh thanh trén san pham phong héa ctia da phién sét. Dién tich 15.675 ha, chiém 39,51% dién tich nhom dat va 8,88% tong dién tich dat tu nhién. Phan bé 6 cac x4 Ea Bung, Cu MLan, Ea Lé, Cu KBang. D6 déc trung binh 0-8°, tang day >100cm chiém 34,9%, 70-50cm chiém 12,4%, <50cm chiém 52,7%. Thanh phan co gidi tu thit trung binh dén thit nang, cau tuong tang cuc sac canh, chat. Cap hat sét chiém 45 -55% va lén dén 60% 6 cdc tang tich tu, dit thuong chua, cation kiém trao déi va dé no bazo thap. Mun, dam trung binh, nghéo lan va kali, kha nang tham, gitt nudc kém, vé mua khé bi chai ran. Nhom dat phi sa: Dat phi sa ngoi sudi (Py): dién tich 8.328 ha, chiém 4,76% téng dién tich dat tu nhién. Phan bé doc song Ya H’leo va sudi Ea Sup, chu yéu co 6 cac xa: Ea Lé, Ea R6k, Ya Tmét, Ia Lép, day 1a loai dat tét, phan bé 6 d6 déc tir 0-3°, tang day >100cm, phi hop tréng hia nude va hoa mau. Nhom dat xam bac mau: Dat xam trén da cat va Granit (Xa): day la loai dat c6 dién tich lon nhat 98.323 ha, chiém 84,59% tong dién tich nhom dat, 53,19% téng dién tich ty nhién. Co 6 hau khap cac x4 trong huyén, phan bé cht yéu 6 dé déc tir 0-15°. Tang day >100cm chiém 31 25,42%, 100-70cm chiém 13,97%, 70-50cm chiém 35,34%, <SOcm chiém 25,27%. Dat co thanh phan co gidi cat pha dén thit nhe, thuong chua, d6 phi kém, dac biét rat nghéo lan, co thé bé tri cay trong ngan ngay, déng c6 chan tha, mia va cay diéu 6 nhiing noi co tang dat day, it da 16 dau va it déc. Pat xam trén ph sa cd (X): Dién tich dat co d6 déc 0-8° chiém 57,18% nhom dat, d6 déc 8-15° chiém 33,69%. Dat co dé phi thap, ham lvong cdc chat dinh du6ng thap, phan tmg dat chua. Tuy nhién cé thé sit dung tréng cay trén can ngdn ngay va dai ngay, nhting ving cé dé déc thap va co diéu kién nuéc tudi c6 thé tréng hia nude. Pat x6i mon tro séi da (E): Phan bé phia Dong Bac xa Ea Rék. Nhin chung, dt san xuat néng nghiép trén dia ban huyén Ea Sup thudc loai xéu, d6 phi thap, ngoai hia nude va cay hang nam khac nhu ngé, dau cac loai...co nang suat kha, cac cay trong khac nang suat thap. or Tare 08 OF {eho GIALAL Na ee Pe | ‘ait naw thm trem bazan | Dat nau dd rT 1 1 (i stp acta 1 7 7 - [at x6i mon tro s8i as (GH dat xa c6 ting toang 16 (BEBE xm tert HE oss gy CAMPUCHIA EAH'LEO 1 z | z CHU GIAL © UBND huyen + UBNDxa wae Ten xt Song. ho Ranh gidi quo gia Ranh gidi tinh ior ore “ xd Ngudn: SdTai nguyén va Moi tring tinh Dak Lak Hinh 2.3. Ban dé thé nhwong.huyén Ea Sip, tinh Dak Lak 2.1.2.5. Thuc vat Theo két qua kiém ké rimg, huyén EaSup 1a huyén con dién tich rimg nhiéu nhat 6 tinh Dak Lak, voi téng dién tich dat lam nghiép 86.467,8ha. Trong do, rimg san xuat la 67.535,79ha, rimg tu nhién dac dung 14.149,2ha, rimg tu nhién phong hé 4.782,8ha. Trén dia ban cé 02 dang rimg: 32 Huyén Ea Sup la huyén co hé thong kénh muong thty loi va hé théng hé dap Ion va quy mé nhat tinh. Hé Ea Sup thuong vi trét luong nuse dit trét dat 146 trigu m? nude, dutoc khai thac dé phuc vu tdi cho cac x4 trén dia ban huyén. Hién nay toan huyén co trén 17 hd dap lon nho da phuc vu tuoi tiéu va sinh hoat cho nhan dan. dic biét trong d6 co 3 hé va 3 hé théng kénh thiy loi lon duge trinh bay trong bang 3.10. Bang 1.4. Thyc trang hé théng thity loi huyén Ea Sup ném 2018 Chiéu dai (m) Ghi chi Cong trinh thiy loi Téng Bé téng Kénh dat 1. Hé chita 1. Hé Ea Sup thuong Tudi 8.210 ha 2.H6 Ea Sup ha Tui 9545 ha 3.H6 trung chuyén II. Hé théng kénh chinh dong Tui 3.748 ha 1. Kénh chinh 24600 | 24600 2. Kénh N1 2500 2500 3. Kénh nhanh 82114 | 34.556 | 46783 III. Hé théng kénh chinh tay Tuoi 4.462 ha 1. Kénh chinh 32073 | 32.000 2. Kénh vuot cap 9898 9898 14 kénh 3. Kénh cap I 50957 | 50957 22 kénh IV. Kénh tuoi ctia dap IaJLoi 6000 Tui 200 ha (Nguén: Phong Théng ké huyén Ea Stip nim 2018) Qua bang 1.4 cho thay hé théng thuy loi di dau tu x4y dung tuong déi tét, hé théng kénh muong da dan nude dén hau hét cac khu vue canh tac trén dia ban huyén va phan Ién da duoc bé tong hoa. Hé théng kénh chinh déng va kénh chinh tay thudc céng trinh Thiy loi hé Ea Sup thuong da hoan thién phuc vu tui cho 7.450 ha lua nusc va 760 ha hoa mau cac loai. Céng trinh thy loi hé Ia Jloi duoc xay dung thiét ké phuc vu tui cho 200ha lia nucc thuéc x4 Ia Joi, tuy nhién dén hién nay m6i chi phuc vu tudi cho 80ha lua nude dat 40% theo thiét ké. Kién cé héa kénh muong duge chu y, trong dé kénh chinh déng duoc kién cé hoa 24.600m, kénh chinh tay 32.000m. Hé théng kénh chinh déng: ty 1é kénh nhanh duoc kién cé hoa la 34.556m/72.924m dat 47%. Hé thong kénh chinh tay: ty 1é kién cé hoa kénh nhanh dat 83.321m/86.703m kénh hién co dat 96%. Dén nim 2018 dién tich gieo tréng lua duoc chu déng tudi la 9.81 7ha (vu Dong xuan 4.439 ha, vu Hé thu 5.378ha, tang 87% so voi nam 2014. Dién tich duge tudi chu 35 yéu van la lia, mét phan phue vu tui cho cac loai cay mau, céng nghiép, cung cap nude cho nuéi tréng thiy san va sinh hoat, phuc vu déi s6ng nhan dan. c. Buu chinh — Vién thong Hién nay trén dia ban huyén hé théng dién thoai di duoc dau tu xay dung 10/10 x, thi tran, di co diém buu dién van hoa x4, tinh dén cudi nim 2017 14 90 may/100 dan. Vi vay da phue vu tét nhu cau thong tin lén lac cua nhan dan trén dia ban. d. Dién chiéu sing Hién nay 10/10 xa, thi tran cia huyén da duoc kéo dién sinh hoat dén vung trung tim, hoan thanh. Toan huyén c6 téng sé duong day trung ap la 2.765 km, dong day ha ap la 3.069 km, co 1.982 tram bién 4p voi dung long 1a 284.515 KVA. Du an cap dién cho 05 tinh Tay nguyén, du an kéo dién cho déng bao dan téc tai ché bang nguén vén chuong trinh 168 ctia Chinh pht. 2.1.3.3. Tinh hinh phat trién kinh té. 2.1.3.3.1. Tinh hinh chung: Nam 2018, mac du bi anh hung bdi nhiéu yéu t6 tiéu cue nhu: xay ra nhiéu dot léc té gay thiét hai lon vé tai sn cia nhan dan va Nha nude; gid ca néng san bap bénh; cac nguén vén dau tu han ché; hoat déng ctia cdc doanh nghiép gap nhiéu kho khan, gia tang no dong lam anh huong dén céng tac thu, chi ngan sach; tinh hinh trat tu an toan xa hdi, an ninh néng thon tiém an nhiéu yéu té phire tap,... tac dong tiéu cuc dén hoat dong san xuat, kinh doanh va doi song cua nhan dan. Song duoc su quan tam chi dao ctia UBND tinh, hudng dan ctia cac Sé, nganh va sw lanh dao cua Huyén ty, giam sat ctia Héi déng nhan dan huyén, phéi hop ctia cac doan thé, cung voi su né luc cua tap thé can b6, céng chute, vién chute va cac tang ldép nhan dan; viéc thue hién cac chi tiéu, nhiém vu vé phat trién kinh té - x4 hdi, dam bao quéc phong - an ninh va xay dumg chinh quyén trén dia ban huyén Ea Sup van dat dugc nhiing két qua kha quan. Cu thé: - Gia tri téng san pham (theo gia so sanh 2010) 2018 ude dat 3.540 ty déng, tang 18,32% so voi nam 2017. 36 Ting gia tri san xuat (ty déng) 4 3,540 4000 | 2.992 3000 | 1,572 2000 1000 “| 0 Nam 2015 Nam 2016 Nam 2017 Nam 2018 Hinh 2.5. Téng gid tri san xudt huyén Ea Sup giai doan 2015 - 2018 Co cau kinh té timg bude duge chuyén dich hgp ly theo hudng tang dan ty trong cac nganh phi nong nghiép, giam tuong d6i nganh néng nghiép nhung vi toe dé cham. Co cau kinh té huyén nam 2018 nhu sau: + Nong, lam, thiy san ude dat: 1.765 ty dng, chiém 49,86%, tang 15,16% so voi cung ky nam 2017 (1.533 ty dong) + Céng nghiép va xay dung ude dat: 645 ty déng,chiém 18,22%, tang 25,9% so voi ctng ky nam 2017 (512 ty dong) + Thuong mai - dich vu ude dat: 1.130 ty déng, chiém 31,92%, tang 19,32% so voi cung ky nam 2017 (947 ty dong) = Nong, lam, thuy san = Cong nghiép, xay dung = Dich vu Hinh 2.6 Co céu kinh té huyén Ea Sup nim 2018 - Binh quan thu nhap dau ngudi (theo gia hién hanh) wdc dat 23,6 ty déng, ting 4,42% so véi nam 2017, thu nhap binh quan dau nguwoi dat 23,1 trigu déng/ngudi/nam, tang 3,6 triéu déng so voi nam 2015. 37 Hoat déng van hoa, théng tin truyén thong, phat thanh truyén hinh tiép tue phuc vu dic luc cho cdc nhiém vu chinh tri tai dia phuong. Ché d6, chinh sach wu dai cho gia dinh chinh sach va ngwoi c6é céng, bao tro x4 hdi déi voi cdc déi tuong thu hudéng duoc thuc hién day du, kip thoi; cac chuong trinh muc tiéu quéc gia tiép tue phat huy hiéu qua; an sinh xa hdéi duoc dam bao. Hé théng chinh quyén cac cap luén duge quan tam, cting cd. Céng tac cai cach hanh chinh va kiém soat thi tue hanh chinh duoc duy tri thuong xuyén; giai quyét thu tuc hanh chinh dam bao nhanh, gon, ding quy trinh va thoi gian quy dinh. Hoan thanh thang loi nhiém vu quan su - quéc phong dia phuong, gop phan cing cé vitng chic thé tran quéc phong toan dan gan voi thé tran an ninh nhan dan. Cac chi tiéu, nhiém vu vé quéc phong hau hét déu dat va vuot ké hoach dé ra. An ninh chinh tri duoc gitt vitng; trat tu an toan x4 héi co ban 6n dinh. * Danh gid chung vé diéu kién te nhién, kinh té - xa hoi dén sit dung dat dai huyén Ea Sup a) Thudn loi: La huyén co diéu kién tu nhién kha dic biét so véi cdc huyén khac cho nén Ea Sup cting co nhiing loi thé riéng vé diéu kién tu nhién dé xay dug va phat trién kinh té: + Nguén tai nguyén rimg con kha 16n voi d6 che phu dat trén 49.60%, nguén tai nguyén dat dai réng Ion sé la diéu kién cho viée mé réng va phat trién mt nén néng nghiép bén viing, bao vé méi trong sinh thai va quéc phong - an ninh. + Khi hau, thoi tiét cfing nhw tinh chat dat dai kha thuan loi cho viée phat trién cia 1 86 cay tréng nhu: diéu, xoai, hia nuée... + Dia hinh bang phang, thuan loi cho viéc xay dung va phat trién co so ha tang, kénh muong, giao théng va cac céng trinh xay dung... vdi chi phi thap. + Céng trinh Hé EaSup thuong da va dang phat huy viée trit nude va tuoi tiéu phuc vu néng nghiép, dua huyén EaSup tré thanh 1 trong nhimg vua lua lon 6 Tay Nguyén. + Co tuyén quéc 16 14C, tinh 16 16, tinh 16 17 chay ngang la diéu kién thuan loi tao ra nhiéu co héi cho huyén trong viéc giao luu kinh té, van héa, chinh tri va thu hut dau tu. + Itbi anh hudng cta cac thién tai nhu bio, 10. + Tinh hinh kinh té - x4 héi én dinh, nhiém vu quéc phong, an ninh chinh tri va trat tu an toan x4 héi duoc thuc hién tét, téc dd tang gia tri san xuat kha, doi song nhan dan duoc nang lén, tao diéu kién thuan loi cho phat trién san xuat. + Phat huy duge thé manh vé diéu kién san xuat néng nghiép, chan nudi va nudi trong thiy san, day nhanh téc d6 phat trién kinh té, dam bao an ninh long thuc va kim ngach xuat khau néng, thy san cia tinh. b) Kho khan 40 + La huyén bién gidi cé vi tri cach xa thanh phé Buén Ma Thust nén viée giao hru Kinh té, Van hoa, X4 héi con gap nhiéu khoé khan. + Mua khé kéo dai 6 thang kem theo d6 am thap, luong béc hoi lén, mua it, nang nhiéu va nhiét d6 cao lam cho hé sé tudi 6 day cao hon cac vung khac tir 1,3 dén 1,5 lan gay kho khan cho viée bé tri tréng cay can. Vé mua mua long mua tap trung Ién nén gay ngap ung va x6i mon trén dién réng anh husng Idn dén san xuat. + Dat dai trong ving thudc cac nhom co d6 phi thap, ham hong cac thanh phan trong dat dat nghéo dén trung binh, anh huéng dén nang suat san xuat, qué trinh canh tac chua co sy dau tu thich hgp lam suy giam tai nguyén dat. + Tuy dién tich rimg 16n nhung trit lrong rimg thap, dién tich rimg ngéo va nmg non chiém phan én, do do hiéu qua kinh té cia ngudn tai nguyén mang lai khéng cao. + Téc dé tang trudng kinh té ngay cang cao song van thap so voi ca tinh. Co cau kinh té hién nay chi yéu van 1a san xuat néng nghiép, su chuyén dich mdi chi la bude dau. + Chat luong nguén nhan hye chua cao, stte canh tranh ctia san pham hang hoa thap. 2.2. Danh gia hién trang str dung dat néng nghiép va tinh hinh bién d6ng dién tich si dung dat huyén Ea Sip 2.2.1. Quan diém danh gid hién trang sit dung dat dai St dung dat la mét hé thong cac bién phap nham diéu hoa méi quan hé nguéi — dat trong té hop cac nguén tai nguyén thién nhién khac va méi truong. Quy luat phat trién kinh té - x4 héi cing voi yéu cau bén ving vé mat méi trong citing nhu hé sinh thai quyét dinh phuong huéng chung va muc tiéu str dung dat hgp ly, phat huy téi da cong dung cia dat nham dat tdi loi ich sinh thai, kinh té, x4 hi cao nhat. Khai thac triét dé, str dung toan bé quy dt dai vao cdc muc dich cu thé, khéng dé tinh trang con dat tréng déi nui troc. Str dugj hop ly, tiét kiém, hiéu qua, ding phap luat, lay gia tri san xuat trén mot don vi dién tich dat dai lam thude do dé bé tri cay trong, vat nudi,... theo quy hoach va ké hoac. Bao vé nghiém ngat dién tich dat trong lua nuéce, tién hanh cac bién phap tham canh cao, tang nang suat, ting chat hrong néng san, dam bao nhu cau an toan luong thuc. Song song v6i viéc chuyén déi co cau cay tréng theo hudng san xuat hang hoa, tang dién tich cy 4n qua, phat trién manh mé hinh kinh té trang trai va chin nudi tap trung. Lua chon giéng cay tréng, vat nuéi dua trén loi thé va tiém nang cua timg vung. Gan khai thac sit sung voi nhiém vu béi duéng tai tao, lam tang dé phi cho dat...chéng suy thoai dat, gan lién loi ich kinh té v6i bao vé méi trong, bao dam sit dung dat bén viing lau dai. 41 2.2.2. Tiém nang tai nguyén dat dai Theo théng ké, téng dién tich dat tu nhién toan huyén tinh dén ngay 31/12/2018 la 176.531,72 ha. Ea Stip la huyén co dién tich tuong déi lon nhung mat dé dan sé phan bé khong dong déu,van dé dat ra la st dung hop ly va hiéu qua tai nguyén dat, gop phan thtic day phat trién Kinh té - x@ hoi cia huyén noi riéng va tinh Dak Lak noi chung. 2.2.2.1. Phan theo loqi dat Trén dia ban cé 4 nhém dat ung voi 6 loai dat nhu sau: Nhom dat dé vang: - Dat dé vang trén dé granit (Fa): dién tich 1.755 ha, chiém 4,42 % téng dién tich nhom dat va 0,99% tong dién tich dat tu nhién. - Dat vang nhat trén da cat (Fq): dién tich 22.247 ha, chiém 56,07% dién tich nhom dat dé vang va 12,60% tong dién tich dat tu nhién. - Dat dé vang trén da phién sét (Fs): dat duoc hinh thanh trén san pham phong hoa cua da phién sét. Dién tich 15.675 ha, chiém 39,51% dién tich nhom dat va 8,88% tong dién tich dat tu nhién. Nhom dat phi sa: Dat phi sa ngoi sudi (Py): dién tich 8.328 ha, chiém 4,72% téng dién tich dat tu nhién. Nhom dat xam bac mau: - Dat xam trén da cat va granit (Xa): day la loai dat cé dién tich lon nhat 98.323 ha, chiém 84,59% tong dién tich nhom dat, 55,69% tong dién tich tu nhién. - Dat xam trén phu sa c6 (X): dién tich 17.913 ha chiém 15,41% trong nhom dat va 10,15% tong dién tich tu nhién. Nhom dat x6i mon tro si da (E): dién tich 5.687 ha, chiém 3,22% téng dién tich tu nhién. 2.2.2.2. Phan theo hién trang dat dang sir dung va cha str dung Theo sé liéu kiém ké dt dai nim 2018 huyén Ea Sup co tong dién tich dat tu nhién 1a 176.531,72 ha. Trong do: Dat néng nghiép: 150.014,97 ha, chiém 84,98% dién tich dat tu nhién; Dat phi néng nghiép: 8.360,82 ha, chiém 4,74% dién tich dat tu nhién; Dat chua str dung: 18.155,93 ha, chiém 10,28% dién tich dat tu nhién. Bang 1.5. Hién trang dat dang str dung va cha sit dung huyén Ea Stip ném 2018 Stt | Loai dat Mé loai dat | Dién tich (ha) | Co cau (%) Téng dién tich ty nhién 176.531,72 100,00 1 | Dat néng nghiép NNP 150.014,97 84,98 Dat phi néng nghiép néng nghiép | PNN 8.360,82 4,74 Dat chua str dung DCS 18.155,93 10,28 (on vi: %) 42 Dién tich nhom dat néng nghiép ctia huyén Ea Sup nam 2018 1a 150.014,97 ha, chiém 84,98% téng dién tich tu nhién, phan lon cac x4 co ty 1é dat néng nghiép trén 70% dién tich tu nhién. Binh quan mdi lao déng néng nghiép khoang ...... ha dat néng nghiép, cao hon so véi trung binh toan tinh (0,6 ha) thé hién thé manh vé phat trién néng nghiép cua Huyén. Bang 1.7. Dién tich, co cau dién tich cdc loai dat huyén Ea Sip, nim 2018 Stt Loai dat Ma fon “oe Co cin 1. Tong dién tich ty nhién 176.531,72 | 100,00 1. Déit nong nghiép NNP_ | 150.014,97 | 84,98 Ll Dat san xuat néng nghiép SXN | 59.388,52 | 39,59 1.1.1 | Dat tréng cay hang nam CHN | 33.929,17 | | 19,21 1.1.1.1 | Dat tréng lua LUA | 10.910,69 | 6,18 1.1.1.2 | Dat tréng cay hang nam khac HNK | 23.200,89 | 13,14 1.1.2 | Dat tréng cay lau nam CLN | 24.981,93 | 14,15 1.2 Dat lam nghiép LNP_ | 90.815 51,44 1.2.1 | Dat rimg san xuat RSX | 71.787,54 | 40,67 1.2.2 | Datrimg phong hé RPH | 4.878,26 | 2,76 1.2.3 | Datrimg dic dung RDD | 14.149,20 | 8,02 1.3 Dat nui trong thay san NSS | 103,96 0,06 1.4 Dat néng nghiép khac NKH | 2,50 0,0014 2 Nhom dat phi néng nghiép PNN | 8.360,82 | 4,74 2.1 Dat 6 OcT | 714,41 0,40 2.1.1 | Dat 6 tai néng thon ONT | 629,73 0,36 2.1.2 | Dat 6 tai dé thi ODT | 84,68 0,05 2.2 Dat chuyén ding ODG | 2.971,40 | 1,68 2.2.1 Dat xay dung tru s6 co quan TSC 24,07 0,01 2.2.2 | Dat quéc phong CQP | 708,31 0,40 2.2.3. | Dat an ninh CAN | 4,53 0,003 2.2.4 | Dat xay dung céng trinh su nghiép DSN 108,43 0,06 2.2.5 | Dat san xuat, kinh doanh phi néng nghiép CSK | 161,30 0,09 2.2.6 Dat str dung vao muc dich céng céng CCC 1.964,77 1,12 2.3 Dat co s6 tén giao TQN |- - 2.4 Dat co s6 tin nguéng TIN. |- - 2.5 Pat aeons ang, nghia dia, nha tang 16, NTD | 95,54 0,05 2.6 Dat song, ngoi, kénh rach, sui SON | 2.066,89 | 1,17 Stt Loai dat Ma fon “oe Co cin 2.7 Dt cd mat nude chuyén dung MNC 1.964,74 1,11 2.8 Dat phi néng nghiép khac PNK |- - 3. Nhém dat chwa sit dung CSD | 18.155,93 | 10,28 3.1 Dat bang chua st dung BCS | 2.709,53 1,53 3.2 Dat déi mui chua st dung DCS | 15.4464 | 8,75 (Nguén: Phong Tai nguyén va Mdi truéng, 2018) 2.2.3.1. Hién trang swe dung dat nong nghiép. Nong nghiép trén dia ban huyén la mét nganh kinh té chi dao. Téng dién tich dat n6ng nghiép tinh dén ngay 31/12/2018 1a 150.014,97 ha chiém 84,98% tong dién tich dat tu nhién toan huyén. Hién trang str dung dat néng nghiép cia huyén duge thong ké va tong hop nhu sau: Bang 1.8. Hién trang sie dung dat néng nghiép huyén Ea Stip ném 2018 Stt Loai dAt Ma loai dat mean Co cAu (%) 1. Dat néng nghiép NNP 150.014,97 100,00 Ll Dat san xudt néng nghiép SXN 59.388,52 39,59 1.1.1 | Dat tréng cay hang nam CHN 33.929,17 22,62 1.1.1.1 | Dat tréng lua LUA 10.910,69 721 1.1.1.2 | Dat tréng cay hang nam khac HNK 23.200,89 15,47 1.1.2 | Dat tréng cay lau nam CLN 24.981,93 16,65 12 Dat lam nghiép LNP 90.815 60,32 1.2.1 | Dat rimg san xuat RSX 71.787,54 47,85 1.2.2 _| Datrimg phong hé RPH 4.878,26 3,25 1.2.3 | Datrimg dic dung RDD 14.149,20 9,43 1.3 Dat nudi trong thiy san NSS 104,36 0,07 14 Dat néng nghiép khac NKH 2,50 0,0014 (Nguén: Phong Tai nguyén va Mi trong, 2018) 2.2.3.2. Hién trang swe dung dat san xudt néng nghiép. Trong téng dién tich dat néng nghiép ctia huyén Ea Sup nam 2018 thi dién tich dat san xuat néng nghiép la 59.388,52 ha chiém 39,59% trong co cau dat néng nghiép cia huyén. Trong do, chiém ty trong cao nhat la dién tich trong cay hang nim khoang 33.929,17 ha chiém 22,62% ( trong do dién tich dat tréng hia 1a 10.910,69 ha, tréng cay hang nam khac khoang 23.200,89 ha), tiép dén la dién tich tréng cay lau nim khoang 24,981,93 ha chiém 16,65% dién tich dat néng nghiép. 45 2.2.3.3. Hién trang sir dung dat lam nghiép Pat lam nghiép chiém ty trong cao nhat trong dat néng nghiép. Dién tich dat lam nghiép la 90.815 ha, chiém 60,32% dién tich dat néng nghiép. Trong dé chiém cao nhat la dién tich dat rimg san xuat khoang 71.787,54 ha chiém 47,85% dat néng nghiép, tiép theo la dat rmg dic dung khoang 14.149,20 ha, chiém 9,43%, thap nhat la dat rimg phong hé khoang 4.878,26 ha, chiém 3,25% dién tich dat néng nghiép. 2.2.3.4, Hién trang sir dung dat mat nwéc nudi tréng thiy san Pat nudi tréng thiy san chiém ty trong thap nhat trong dat néng nghiép. Dién tich dat nudi tréng thiy san 1a 104,36 ha, chiém 0,07% dién tich dat néng nghiép. Hinh 2.5. Co céu sit dung dat nong nghiép huyén Ea Stip nam 2018 104.36 95 = Dat trong cay lau nam = Dat trong cay hang nam = Dat lam nghiép = Dat nudi trong thay san = Dat nong nghiép khac Tom lai: Qua phan tich hién trang str dung tai nguyén dat néng nghiép huyén Ea Sup cho thay chiém wu thé van la dat lam nghiép ma trong do dat mg san xuat chiém dién tich lén nhat. 46 So voi nam 2016 So voi nam 2014 Muc dich sir ~ | Diéntich i i ste | MG Ma | aeeooig | Diéntich | 1278 | pienticn | TDSC) uns mm nim 2016 | #™© | nam 2014 | 8m 2016 2014 nghiép 1.2.1 Daj ming san RSX | 71.787,54 | 71.526,98 | 260,56 | 71.639,09 | 148,45 1.2.2 | Patring RPH | 4.87826 | 4,878.26 | - 4,878.26 | 0.00 phong ho 1.2.3 | Patring die | app | 14.149,20 | 14,149.20 | - 14,149.20 | 0.00 dung 13 | Datnuot tong! rg | 103,96 104.36 -0,4 105.81 “1,85 thuy san 14 Dat lam mudi | LMU | - - - - - 1s | Patnong | NkH | 2,50 2,32 0,18 2,21 0,29 nghiép khac 2 Nhom dat phi) paw | 8. 360,82 | 7.80977 | 551.05 | 7.717,61 | 643,21 néng nghiép 21 | Date oct | 714.41 712.07 2.35 703.44 10.97 241 Dat onong ONT | 629,73 627.69 2.05 619.25 10.48 2.1.2 |Datéddthi | ODT | 84,68 84.38 0.30 84.19 0.49 2.2 ie CDG | 2.97140 | 2.970,53 | 0.87 2.889,61 | 81,79 2.24 | Patxay dum | rec | 94.97 24,16 -0,09 24,16 -0,09 tru so co quan 2.2.2 | Pat quoe CaP | 708,31 708,31 - 708,30 0,01 phong 2.2.3 | Datanninh | CAN | 4,53 4,53 - 4,53 0,00 Dat xay dung 2.2.4 | céngtrinh sx | DSN | 108,43 108,34 0,09 108,34 0,09 nghiép Dat san xuat, 2.2.5 | kinh doanh phil CSK | 161,30 160,93 0,37 128,63 32,67 néng nghiép Dat str dung 2.2.6 | vaomuc dich | CCC | 1.96477 | 1.964,27 | 0.50 1.91565 | 49,12 cong cong 23 Dat co so t6n TON | - . . . . gido 24 Dat co so tin TIN |- . . . . nguéng Dat nghia 2.5 | trang,nghia | NTD | 95,54 95,54 - 92,92 2,62 dia, nha tang 49 So voi nam 2016 So voi nam 2014 Muc dich sir ~ | Diéntich i i ste | MG Ma | aeeooig | Diéntich | 1278 | pienticn | TDSC) uns mm nim 2016 | #™© | nam 2014 | 8m 2016 2014 1, nha hoa tang Dat song, 2.6 | ngdi,kénh, | SON | 2.066,89 | 2,066.89 | - 2,066.88 | 0.01 tach, suoi Dat cd mat 2.7 | nude chuyén | MNC | 1.964,74 | 1,964.74 | 0.00 1,964.75 | -0.01 ding Dat phi néng 28 | achispkhae |PNK | - - - - - 3 Nhom dat | csp | 18.155,93 | 18.790,04 | -634,11 | 19.986.37 | -1.830,44 chia sit dung 3.1 Dat bang BCS | 2,709.53 | 2,711.22 | -1.69 3.640,42 | -930,89 chua st dung 3.2 | Patdoimti | nog | 15.4464 | 16.078,82 | -632,42 | 16.345,94 | -899,54 chua st dung 3.3. | Nui dakhong | Nog |. - - - - co ring cay 2.2.4.1. Bién d6ng dién tich dat san xudt nong nghiép Tinh hinh bién déng str dung dat néng nghiép trén dia ban huyén Ea Sup giai doan 2014 -2018 duoc thé hién qua bang dui day: Bang 1.11. Bién déng sir dung dat nong nghiép huyén Ea Stip giai doan 2014 -2018 (on vi tinh: ha) So voi nam 2016 So voi nam 2014 Muc dich si ~ | Diéntich 5 5 Stt ° Ma) piéntich |T8°8 | pienticn | TAPS dung nam 2018 am 2016 | 2am (-) am 2014 | Sm (-) nam 2016 | ™™ 2014 Téng dién tich tu nhién 176,531.72 | 176,531.72 | 0,00 176,531.00 | 0,72 Nhom dat néng | wp | 150,014,97 | 149,931.90 | 83,07 | 148,827.02 | 1.187,95 1 nghiép Dat san xudt A -. SXN | 59.388,52 | 59,273.10 | 115.41 58,054.67 | 1.333,85 1d nong nghiép Dat trong cay 1.1.1 | hang nam 11.1.1) Dat trong lua LUA | 10.910,69 | 10,851.72 | 58,97 10,669.60 | 241,09 Dat trong cay 1.1.1.2 | hang nam khac CHN | 33.929,17 | 33,815.21 | 113,96 | 31,352.13 | 2,577.04 HNK | 23.200,89 | 22,963.49 | 237,4 20,682.54 | 2.518,35 50 So voi nam 2016 So voi nam 2014 Muc dich st ~ | Diéntich a a Stt “i Ma | scrooig | Digntich (188 | Dien tich | TMS) ung nam nam 2016 | 22™© | nam 2014 | 8am © 2016 2014 Dat trong cay As CLN | 24.981,93 | 25,457.89 | -475,96 | 26,702.54 | -1.720,61 1.1.2) | aunam 1.2 | Ddtlamnghiép | LNP | 90,815 90,554.44 | 260,56 | 90,666.55 | 148,45 Pat mimg san! psx | 71.787,54 | 71,526.98 | 260,56 | 71,639.09 | 148,45 1.2.1 xuat Pat rimg phong | ppy | 4.978,26 | 4,878.26 | - 4,878.26 | 0.00 1.2.2 | ho Bat _nimg die | ppp | 14.149,20 | 14,149.20 | - 14,149.20 | 0.00 1.2.3 dung Dat mudi trong) wre | 193,96 104.36 -0,4 105.81 “1,85 1.3 thuy san Dat néng nghiép NKH | 2,50 2,32 0,18 221 0,29 1.4 khac (Nguén: Thong ké dat dai giai doan ném 2014 - 2018 ctia huyén Ea Stip) Trong khoang théi gian tir nam 2014 — 2018 dién tich dat néng nghiép cia huyén cé su bién dong dang ké. Cu thé dién tich dat néng nghiép nam 2018 tang so voi dién tich dat néng nghiép nam 2014 la 1.187,95 ha. Dién tich dat san xuat ndéng nghiép nam 2018 tang so voi dién tich dat san xuat néng nghiép nim 2014 la 1.133,85 ha. Trong dé: Dat tréng cay hang nam tang 2.577,04 ha, (dat tréng ia tang 241,09 ha, dat tréng cay hang nam khac ting 2.518,35 ha), dat trong cay lau nim giam 1.720,61ha. So di dién tich dat tréng cay hang nam trén dia ban huyén tang 1a do chuyén muc dich sit dung tit dién tich dat r'mg san xuat (8885,49 ha) dat trong cay lau nam (198,25 ha), dat nudi tréng thiy san (14,37 ha). Dién tich cay lau nam giam 1a do chuyén sang dién tich dat tréng cay hang nam khac ( chuyén 198,25 ha), dat 6 néng thén (61,93 ha), dat san xuat kinh doang phi néng nghiép (30,26 ha), dat sit dung vao muc dich céng céng (40,73 ha). Trong 4 nm qua (tir nam 2014 dén nam 2018), dién tich dat tréng hia tang 241,09 ha, do chuyén tir cdc loai dat sau: + Dat tréng cay hang nam khée: 123,43 ha + Dat rimg san xuat: 117,66 ha. Trong thoi gian tdi, huyén sé tan dung moi quy dat co kha nang phat trién cay Ita dé dua vao tréng hia, xay dung hé théng thuy loi, dua cac giéng hia mdi cé nang suat cao vao str dung. Nham timg bude tang dién tich dat trong lua, dic biét la dat lua 2 vu; nang cao hiéu qua str dung dat lua... dam bao van dé vé an ninh luong thure. 51 mau co 3, dat chuyén rau cé 3, dat chuyén cay cong nghiép ngan ngay 7, dat chuyén cay céng nghiép lau nam 6, dat chuyén cay an qua 4, dat chuyén cd 1. Cac loai hinh st dung dat trén dia ban huyén kha phong phu va da dang. Két qua thu thap va diéu tra hién trang sit dung dat san xuat néng nghiép trén dia ban huyén gém cac loai hinh dat chu yéu thé hién 6 bang sau day. Bang 1.13. Cac loai hinh sie dung dat san xudt néng nghiép chi yéu huyén Ea Sup nim 2018 Loai hinh st 7 Dién tich Stt dung adt Kiéu st dung (ha) i Lua Déng xuan — Itia Hé thu 5.331 1 Chuyén Ita Lua Déng xuan — lia He thu — Lua thu dong 8.220 Ngé Hf thu — ngé Thu déng 3.622 2 Chuyén mau Khoai lang Hé thu — khoai lang Thu déng 175 San 7.180 Su hao 176 3 | Chuyén rau Cai bap 156 Dau leo 289 Dau tuong He thu 308 Lac Hé thu — lac Thu d6éng 303 . . . Dau xanh He thu — dau xanh Thu dong 3.660 vein nety nghiép [tia duong 3.551 4 Vimg (mé) 233 Thudc la 464 Bong vai Thu dong 70 Diéu 3.853 Ca phé 41 Cay céng nghiép | Tiéu 82 5 | aunam Keo lai 2.609 Cao su 4.009 Cay téch 195 Xoai 1.267 Cay an qua Tao 230 6 Cam 178 Dua hau 682 7 | Chuyén cd Cé stta 334 (Nguén: Phong NN va PTNN huyén Ea Stip ném 2018, két qua diéu tra) 54 2.2.6. Dénh gid hiéu qua cdc loai hinh ste dung dat néng nghiép chinh huyén Ea Stip Theo FAO, loai hinh str dung dit (LUT) la bt tranh m6 ta thu trang str dung dat cla mét ving dat voi nhtmg phuong thire quan ly san xuat trong cac diéu kién kinh té - xa hdi va ky thuat duoc xac dinh. Dé xac dinh loai hinh st dung dat trén dia ban huyén Ea Sup, Toi da tién hanh diéu tra néng hé bang phiéu diéu tra va diéu tra hién trang str dung dat voi phuong phap chon x4 diém trén dia ban huyén két hop voi thu thap sé liéu tir Phong Nong nghiép va Phat trién néng thén, Chi cuc Théng ké huyén... Trong 10 don vi hanh chinh cia huyén ( 9 xaval thi tran), T6i tién hanh diéu tra 100 hé trén dia ban 03 xa diém 1a : x4 Cu Mlan, xa Ea Lé va xa Ia Lép, day la 3 x4 dién hinh nhét trong huyén vé san xuat néng nghiép v6i cdc loai cay tréng chu yéu khac nhau. Trong do, x4 Cur Mlan la ving dat dién hinh cho hinh thie chuyén mau ctia huyén, x4 Ea Lé 1a ving dat dién hinh cho hinh thie chuyén canh cay hia nude, x4 Ia Lép thuéc ving dat dién hinh cho hinh thtte chuyén canh cay lau nam ( chi yéu la tréng diéu). Vi tri ving nghién cttu va diéu tra néng hé duge thé hién trong hinh 2.6. or oh Ret = URL CW cul ett) Hinh 2.9. Vi tri ving nghién ciru va diéu tra nong hé Bang 1.14. Hién trang si dung dat néng nghiép ném 2018 ctia ving nghién circu Xa Cu MLan Xa Ea Lé Xa Ia Lop Sstt | Maddt | Loai adt Dién & Dién o Dién oe tich (ha) (%) tich (ha) (%) tich (ha) (%) NNP Dat néng a 19.321,47 | 100,00 | 8.651,96 | 100,00 | 17.080,62 | 100,00 nghiep 55 LL SXN___| Dat san xuat ‘ "| 7.763,89 | 40,18 | 7.193,06 | 83,13 | 8.934,97 | 52,31 néng nghiép CHN _ | Dat tréng LLL cay hang 4.291,31 | 22,21 | 5.270,23 | 60,91 | 3.888,3 | 22,76 nam LUA __| Dat tréng LLL lia 690,64 3,57 | 2.406,54 | 27,81 | 938,72 5,49 HNK __ | Dat tréng 1.1.1.2 cay hang 3.600,67 | 18,63 | 2.863,69 | 33,10 | 2.949,58 | 17,26 nam khac 112 | CEN | Pattrong | 3 479,58 | 17.97 | 1.922,83 | 22,22 | 5.046,67 | 29,54 cay launam LNP | Dat lam 12 nghiép 11.550,28 | 59,77 | 1.443,50 | 16,68 | 8.096,63 | 47,40 1.2.1 RSX Dat ring f k 6.575,82 | 34,03 | 1.443,50 | 16,68 | 8.096,63 | 47,40 san xuat 1.22 RPH Dat ring phong hé 1.687,46 | 8,73 - - - - 123 | RDD |Patrimg | 3 587.00 | 17.01 - - - - dac dung NSS Dat nudi 1.3 trong thay 4,80 0,02 15,39 0,18 4,02 0,02 san NKH _ | Dat néng 1.4 nghigp nae | 25 0,01 (Nguén: Thong ké dat dai nam 2018 ctia huyén Ea Stip) 56 Nam 6 gan cao nguyén Buén Ma Thu6t va thuée ban binh nguyén Ea Sup, x4 Cu Mlan cé dia hinh tyong déi bang phang, dat xm bac mau chiém tdi 92,50% téng dién tich tu nhién cia x4, thuan loi cho san xuat tréng mau va cay c6ng nghiép ngan ngay. Bang 1.15. Cac loai hinh sit dung dat tiéu ving I (xa Cw Mlan) Stt ne da a Dién tich ha) Kiéu sir dung dat 1 | Chuyén lia 690,64 1. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu 2. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — ngo dong 2 |21Ga—1 mau 497,35 3. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — dau xanh 4. Lua Dong Xuan — lia Hé Thu — dau tuong 5. Lua Déng Xuan — ngé Hé Thu — ng6 dong 3 | 1 IGa—2 mau 193,29 6. Lac Xuan — lia Hé Thu —ngé dong 7. Lac Xuan — lia Hé Thu — dau xanh 8. Lac Xuan — dau xanh — ngd a. 9. Dua hau — dau tong — ngd 4 | Chuyén mau 2.372.45 10. Lac.- ng6 — dau xanh 11. Ngé — ngé — dau xanh 12. San my 5 | Cay hang nam 3.600,67 13. Mia 14. Bong 15. Xoai 6. | Cay an qua 2.370,64 16. Tao 17.Cam - X4 Ea Lé: Thuéc vung II, nim phia Bac huyén Ea Sup voi tong dién tich tr nhién 13.062,48 ha. Trong d6 dat san xudt néng nghiép 8.651,96 ha, bao gém: dat trong cay hang nam 5.270,23 ha ( dat tréng lia: 2.406,54 ha, dat trong cay hang nam khac: 2.863,69 ha), dat tréng cay lau nam: 1.922,83 ha). Nam 6 gan cao nguyén Buén Ma Thuct va thuéc binh nguyén huyén Ea Sup xa Ea Lé cé dia hinh tong déi bang phang, dién tich dat cd dé déc tir 0-8° chiém tdi 84,24% tong dién tich ty nhién cia x4 va chi yéu la dat phu sa ngoi suéi day 1a khu vue rat thuan loi cho viéc phat trién cay hia nuée. Bang 1.16. Cac loai hinh sie dung dat tiéu ving II ( xd Ea Lé) Loai hinh sir ea ae ek oo x Stt dung dat Dién tich (ha) Kieu su dung dat 1 | Chuyén lia 2.406,54 1. Lia Dong Xuan — lia Hé Thu 2. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — ng6é dé 2 | 2Iia—1 mau 1.242,08 —rv noses 3. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — bi dé 59 Stt Loai hinh st Dién tich (ha) Kiéu si dung dat dung dat 4. Lua Dong Xuan — Ita Hé Thu — mudp 5. Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — dua chudt 3. | 1 tia—2 mau 1.164,46 6. Lua Dong Xuan — ngé Hé Thu — ngé déng 7. Dau xanh — lia Hé Thu — ng6 dong 8. Bi do — tia Hé Thu — bi xanh 9. Bi do —ltia Hé Thu — ngé 10. Dau xanh — lia Hé Thu — dua chudt 11. Lac Xuan — dau xanh — ngé 12. Dua hau — bi xanh — dua chust 4. | Chuyén rau mau 2.863,59 13. Lac.- mu6p — dau xanh 14. Gt — ng — dua chust 15. Lac xuan - 6t - X4 Ia Lép: Thuéc vung III, nam cach trung tam huyén Ea Sup khoang 50 km vé phia Tay Bac, voi téng dién tich dat tu nhién 19.013,47 ha. Trong do dat san xuat néng nghiép 17.080,62 ha, bao gém: dat tréng cay hang nam: 3.888,3 ha ( dat tréng lia: 983,72 ha, dat tréng cay hang nim khac: 2.949,58 ha), dat trong cay lau nam: 5.046,67 ha. X4 Ia Lép co dia hinh tuong déi bang phang, dé déc trung binh tir 0- 8°, diéu kién dat dai thuan loi cho phat trién cay céng nghiép lau nim. Chung t6i tién hanh diéu tra, danh gia hiéu qua stt dung dat déi voi kiéu sir dung dat tréng cay diéu vi day la vung co tiéu khi hau ca biét, chiu anh hung truc tiép cua khi hau nhiét doi luc dia cao nguyén, cd nén nhiét d6 cao, thoi gian nang nong kéo dai, mtre dé béc hoi én, diéu kién tudi tiéu khéng thuan loi va diéu duoc xem 1a cay céng nghiép cht dao va chiu duoc han tat. Bang 1.17. Cac loai hinh sit dung dat tiéu ving III ( xa Ia Lép) Stt Toai hink sit Dign tich Kiéu sir dung dat dung dat (ha) : 1_| Chuyén lia 983,72 1, Lua Dong Xuan — Itia Hé Thu 2. Lua Déng Xuan — ngé Hé Thu — ng6 dong 3. Dau xanh — lia Hé Thu — dau tuong 2 |11IGa—2 mau 1.873,25 | 4. Dua hau — Itia Hé Thu — khoai 5. Lua Déng xuan — dua hau — dau tuong 6. Dau xanh — Ita Hé Thu — khoai 7. Lac Xuan — dau xanh — ngé . . 8. Dua hau — dau xanh — ng6 3 | Chuyén rau mau 1.042,64 ~ . 9. Lac.- ng6 — dau xanh 10. Khoai — dua chust — ngd 4__| Chuyén cay lau nam 5.046,57_| 11. Dieu 60 Loai hinh st Dién tich dung dit (ha) Kieu su dung dat Stt 12. Xoai 13. Cao su 14. Keo lai 2.2.6.1. Dénh gid hiéu qua sir dung dat déi voi cay tréng hang ném, cdy an qua va nudi trong thity san - Déi véi dién tich dat chuyén trong hia: Pat chuyén hia 1a loai hinh st dung dat phé bién trong san xudt néng nghiép. Dua vao diéu kién khi hau thuan 1oi, tuong déi chi dong nguén nude tuoi va dién tich dat thich hop. + Lua ba vu (D6ng xuan — Hé thu — Thu déng): thuong tap trung tai cac vung cé dia hinh van, gan cdc céng trinh thty lgi it chiu anh hudng cla mua va di nude vao dau mua gieo sa, dién tich lua ba vu la 8.220 ha. + Lua hai vu (Déng xuan — He thu): tap trung tai cac vung cé dia hinh cao, it chiu anh hu6ng ctia mua va du mude vao dau mua gieo sa. Téng dién tich dat tréng lia hai vu 1a 5.331 ha. Giéng lia thuong duge st dung 1a giéng IR64, X21, X23, VN95, ML 48, Nang huong, Tam thom va cac giéng dia phuong khac. Lua déng xuan bat dau gieo tir thang 12 -01 va thu vao thang 4-5 nam sau, nang suat 6-7 tan/ha. Lua hé thu bat dau gieo trong tir thang 5-6 va thu hoach vao thang 9-10, nang suat: 5,5 tan/ha. Lua thu déng bat dau gieo trong tt thang 9 — 10 va thu hoach vao thang 1-2 nam sau, nang suat 4,30 tan/ha. - Déi véi dién tich dat chuyén trong mau: Dién tich ng6 trén dia ban huyén 1a 3.622 ha, nang suat binh quan dat 6,84 tan/ha, san luong dat khoang 25.354 tan, hau hét dién tich trong bang cac giéng ngé lai cia Viét Nam nhu DK888 cé chu ky san xuat 3-4 thang.. Ng6 duoc tréng trong muta mua va phé bién la vu 1 ( thang 5-7), gid ban trén thi trong khoang 7.700 déng/kg Ngé la loai cay tréng co chi phi dau tu thap, it phai cham s6c, nang suat cao cho nén day a loai cay duge trong kha phé bién vao mua mua ctia huyén. Kiéu sit dung dat trong khoai lang trén dia ban huyén khoang 175 ha, nang suat binh quan dat 7,30 tan/ha. Day la cay tréng khéng doi hoi ky thuat trong va cham soc cao, déng thoi it sau bénh, str dung luong phan bon, thuédc tri sau it, thoi vu thu hoach lai ngan khoang hon 3 thang. Gia ban trén thi truong hién nay khoang 8-9 nghin déng/kg. Ngoai san pham lay ct thi day khoai lang con durge ché bién thanh thie 4n cho gia suc. Kiéu sit dung dat tréng san trén dia ban huyén khoang 7.180 ha, nang suat binh quan trén 10 tan/ha. Déi voi cay sin, nguoi dan chi yéu ban ra ngoai tao diéu kién ting thu nhap cting nhu cai thién doi séng cla ngudi dan, chi cd mét sé it hé gia dinh sit dung dé chin nudi. Theo nguéi dan gia ban nam 2018 tang hon cdc nam truéec, giao dong 61 - Déi voi dién tich dat nudi tréng thiy san: Nam 2018 téng dién tich mat nude nudi thay sén toan huyén khoang 1.916 ha, téng san hrong thty san khoang 1.008 tan, san luong nuéi trong due khai thac 1a 518 tan, san long khai thac ty nhién la 490 tan, tap trung nhiéu nhat 6 x4 Cu Mlan ( 1.410 ha, thi tran Ea Sup: 450 ha). vdi loi thé co nhiéu hé, dap lon, nganh khai thac, nudi tréng thiy san dang dem lai huong di moi trong phat trién kinh té cho ngudi dan. Tuy nhién, trong nhtmg nim gan day nguén loi thiy san cua huyén dang déi mat voi rat nhiéu thach thite va cé nguy co can kiét nhu: Do sw khai thac khéng hgp ly, co tinh chat tan diét voi phuong phap danh bat ca bang xung dién, ludi co kich thudc mat nhé cia nguodi dan da lam suy giém, khan hiém nguén loi thiy san, nhiéu loai thiy san quy 6 nguy co tuyét ching. Do vay, viée tha ca tai tao nguén loi thiy san chinh 14 hoat déng thiét thuc, gop phan bao tén, tai tao va phat trién nguén loi thiy san, cai thién méi trong, lam phong phu hé sinh thai, da dang sinh hoc voi cac quan thé ca va nhtng nguén loi thuy san san khac. Nhat la nhiéu giéng loai cae quy hiém, co gia tri kinh té nhu ca Lang, ca That Lat mét dac san cua hu vue séng Sérépék. Trong nam 2018, Téng cuc Thiy san (B6 NN-PTNT) phéi hop voi S6 NN-PTNT tinh Dak Lak va UBND huyén Ea Sup té chic tha ca gidng tai tao nguén loi thiy san tai hé Ea Sup Ha va da phat dong, kéu goi nguoi dan khong khai thac cac loai thiy san trong va sau thoi diém tha ca giéng, dé dam bao giéng ca sau khi tha dat ty 16 s6ng tdi da, lam tang nguén loi thay san. déng théi trong qua trinh khai thac phai di d6i voi bao tén va phue hédi ngu6n loi thiy san. 2.2.6.2. Danh gid hiéu qua str dung dat néng nghiép déi voi dat trang rimg san xudt Dién tich dat trong rimg san xuat ctia toan huyén tinh dén cudéi nim 2018 la 71.467,01 ha, chiém 47,64% co cau dat néng nghiép cia huyén. Tu dau nam 2018 dén nay, tinh trang pha rimg tai huyén Ea Sup dién ra rat nghiém trong. Trong 6 thang dau nam, tong dién tich rimg trén dia ban huyén Ea Sup bi tan pha trén 131 ha, trong d6 x4 Ea Bung va Cu M’lan la diém nong nhat vé tinh trang pha nimg, voi téng dién tich rimg bi thiét hai trén 81 ha. Khéng nhting rimg bi mat, tinh trang tranh chap dat rimg dién ra rat phire tap. R6 rang, céng tac quan ly rimg con buéng léng, céng tac nghiép vu yéu kém, lo la trong kiém tra, bao vé rimg. Trén thuc té, cdc cha rung, doanh nghiép duoc Nha nude cho thué rimg va dit rimg chua nang cao trach nhiém trong céng tac quan ly, bao vé va phat trién rimg; khong da luc luong, phuong tién dé tu bao vé rimg trén lam phan duoc giao. Céng tac quan ly rimg & huyén Ea Sup bi buéng léng dan dén tinh trang pha rimg, lan chiém rimg va dat rimg trai phép dién ra hét ste phite tap. Hién nay trén dia ban huyén, mét sé ca nhan, doanh nghiép trién khai dw an kém hiéu qua, bi nha nue thu héi dién tich rimg va dat rimg, hét tham quyén quan ly, bao vé rimg, nhung co biéu hién ding thu doan xti duc dan vao pha rimg, chiém dat rimg trong khu vue ving 1éi. Diéu nay dan dén hé luy, cac déi tuong vi pham phap luat, tiém 4n nguy co mat an ninh trat ty do tranh chap dat dai, gay kho khan trong viéc thu hut dau tu phat trién cho cae dy an mdi trén dia ban. Chang 64 han nhu, Céng ty TNHH Anh Quéc due cho thué dat, giao dat dé tréng cao su, quan ly bao vé rimg nhung khéng nhiing xay dung trai phép 5 16 dét than tai khu vue tréng cao su tai tiéu khu 239 6 x@ Cu M’lan (huyén Ea Sup) ma con cd biéu hién thiéu nang lue dé tiép tue thuc hién dy an. Hién nay, toan huyén cé 24 du an duoc phép trién khai thu hién phat trién néng, lam nghiép voi téng dién trén 3 5.300 ha; trong d6, Trong dé cé 11 DA quan ly bao vé rimg (QLBVR) va tréng cao su (téng dién tich hon 4.666 ha); 10 DA tréng, cai tao va QLBVR (hon 5.482 ha); 1 DA trong cay &n trai va QLBVR (hon 1.398 ha); 1 DA chan nudi va QLBVR (gan 712 ha); 1 DA tréng béng nguyén liéu cé tui (hon 192 ha); 1 DA trai san xuat mia gidng (hon 192 ha). Hién da cd 10 DA (téng dién tich 5.359 ha) d& co quyét dinh thué dat, thué rimg cia UBND tinh ban hanh (chiém 40% téng sé cac DA trén toan huyén); 2 DA ( gan 383 ha) da co quyét dinh thué dat va khéng phai lap thu tuc thué rimg do dién tich durge thué khéng co rimg (chiém 8%), 13 DA (10.882 ha) d& co quyét dinh thué dat nhung chua co quyét dinh thué rimg (chiém 52%). Theo danh gia, viéc thiéu quyét dinh thué rung khién tién d6 trién khai cac DA bi cham so voi ké hoach cia cdc nha dau tu, anh huéng dén su phat trién kinh té cia dia phuong. Cac doanh nghiép ciing da thu hut duoc trén 3.680 lao déng la déng bao cac dan téc tai dia phuong vao lam viéce én dinh tai cdc dy én. Cac doanh nghiép cting da chu trong dau tu xay dung két c4u ha tang tai cc ving dy an nhu hé théng duéng giao théng, dién ludi quéc gia, giéng nude sinh hoat, tung hoc... Diéu nay gop phan phat trién kinh té, x4 héi, dim bao an ninh quéc phéong trong cac vung du an cia huyén. 2.2.6.3. Dah gia téng hop cdc logi hinh str dung dat tai huyén Ea Sip Khi tién hanh danh gia hiéu qué kinh té, x4 h6i va mdi truong str dung dat san xuat néng nghiép huyén Ea Sup, két qua san xuat va chi phi déu dugc tinh dua trén co sé gia thi trudng tai thoi diém tinh (nam 2018). Vat tu dau vao cho cac loai cay tréng cht yéu la giéng, phan bon, thuée bao vé thure vat, c6ng lao d6ng va chi phi khac tuy thuée vao ttmg loai cay trong, hinh thire canh tac ma muc d6 dau tu khac nhau (xem phu luc ..) Theo sé liéu théng ké ctia Phong Néng nghiép va phat trién néng thén huyén thi cung m6ét loai hinh str dung dat trén dia ban thi nang suat, chat luong co su khac nhau khéng lon. Nguoc lai nang suat cia cay trong trong cac loai hinh sit dung dat (LUT) khac nhau co su khac nhau r6 rét. Trén co sé diéu tra noéng hé, chung tdi tinh hiéu qua cla cac cay tréng trong huyén theo cac LUT str dung dat’ LUT chuyén lua, LUT chuyén mau, LUT chuyén cay céng nghiép lau nam va LUT chuyén cay an qua. 65 2.2.6.3.1. Hiéu qua kinh té cdc loai hinh sie dung dat sén xuat néng nghiép chii yéu huyén Ea Stip Cac chi tiéu kinh té cia cac loai hinh st dung dat 1a co sé dé gidi quyét su tranh chap cdc cay tréng trén mét vung dat. Nguyén tac chung 1a Iya chon cac loai hinh sit dung dat c6 gid tri san xuat, gid tri gia ting, gia tri ngay céng lao déng cao ma chi phi vat chat thap. Hiéu qua kinh té cia cac loai cay trong duoc danh gia théng qua cac chi tiéu nang suat, san long, gia tri san xuat, chi phi trung gian, gid tri gia tang hiéu qua déng vén. D6i voi mGi ving dat ty thude vao chién luge phat trién ctia ting giai doan ma dig cac chi tiéu phan tich hiéu qua kinh té khac nhau, tit d6 lua chon ra cac loai cay tréng phi hop nhat cho ving do. Cac chi tiéu dat mire cang cao thi hiéu qua kinh té cang én. Tw cac chi tiéu tinh toan hiéu qua kinh té ctia cac loai cay trong trén, mét sé chi tiéu vé hiéu qua kinh té ctia cdc loai hinh str dung dat trén dia ban huyén duoc trinh bay trong bang 1.18. Bang 1.18. Hiéu qua kinh té ctia LUT chuyén hia va LUT chuyén mau huyén Ea Stip nim 2018 (on vj tinh: 1000 dong) stt) LUT | Kidusidungaét | GTsx | cprG | GTGT aa Trung binh 196.320 | 105.210 | 91.110 3,77 , |Chuyén [Lia DX-Ltia HT | 83460,00_ | 42116,00_ | 41344,00 1,98 lia a . Tua DX - Lia HT-| 11 5860.99 | 63094,00 | 49766,00 1,79 Lua TD Trung binh 464.9084 | 239.592 | 225.316,4 | 13,69 Ngo HT -Ng6TD | 73461,60 | 36976,00 | 36485,60 1,99 Khoai lang HT - Khoai lang TE 72000,00 | 45628,00 | 26372,00 1,58 sin 22756,80 | 12240,00 | 10516,80 1,86 Dau tuong HT- 4 | Chuyén | Bong vii TD 73908,00 | 40166,00 | 33742,00 1,84 mau Mia 72450,00 | 44700,00 | 27750,00 1,62 Dau xanh HT - Caen 70700,00 | 30160,00 | 40540,00 2,34 Dau tuong HT -| 95982,00 | 38422,00 | 43660,00 2,14 Dau tuong TD LacHT-Lac TD | 70000,00 | 36000,00 | 34000,00 1,94 (Nguén: Téng hop tir két qua diéu tra) Dé tinh duoe GTSX, CPTG phai dua vao nang suat cia timg loai cay trong, gid ban cac san pham néng nghiép, gia vat tu néng nghiép (xem phu luc .... ) 66 Kigu si GTSX GTGT (triéu HQDV Panh D yeu it (trigu déng) déng) (an) gid ung Gidti | Mic | Gidti | Mic | Gidti | Muc | chung - Lia TD Ngo HT - Ng6 TD! 73461,60 | TB | 36485,60 c |1,99 c c Khoai lang HT — Kheai lang TD | 7200000 | TB |26372.00 | TB | 1,58 TB | TB sin 22756,80 T | 10516,80 T | 186 c T DautuongHT— | 23098,.00 | TB | 33742,00 Cc | 1,84 c c Bong vai TD Mia 72450,00 | TB |27750,00 | TB | 1,62 TB | TB Dau xanh HT- Dau xanh TD 70700,00 | TB | 40540,00 Cc }234 c c Dau tuong HT - Dautuong TD | 82082,00 | TB. | 4360.00 Cc }2,14 c c Lac HT -Lac TD | 70000,00 | TB | 34000,00 c |1,94 c c Ca phé 35953,00 | TB | 36837,00 c |1,75 TB | TB Tiéu 169080,00 | C | 98600,00 c |224 Cc Cc Diéu 33000,00 T | 14890,00 T |182 c T Xoai 76500,00 | TB | 44980,00 c |2,43 Cc Cc Tw két qua danh gia 6 bang 1.21 cho thay da sé cac kiéu stt dung dat hiéu qua kinh té dat 6 mirc cao, riéng 2 kiéu str dung dat trong san va tréng diéu khéng dem lai hiéu qua kinh té, 3 kiéu st dung dat tréng khoai lang, mia va tréng ca phé hiéu qua kinh té dat mute trung binh. 2.2.6.3.2. Hiéu qué xd héi cdc loai hinh ste dung dat san xuat nong nghiép chii yéu cia huyén Ea Stip Chi tiéu danh gia hiéu qua x4 hoi la chi tiéu kho dinh luong duoc, trong pham vi nghién ctru cau dé tai chung tdi chi dé cap dén mét sé chi tiéu sau: - Mttc thu hut lao déng cua cac kiéu str dung dat - Gia tri ngay céng lao déng cau cac kiéu sit dung dat. Huyén Ea Sup 1a mét trong nhing vung san xuat luong thuc chinh cta tinh Dak Lak, san xuat n6ng nghiép da buc dau phat trién theo huong da dang hoa céy trong gop phan giai quyét céng 4n viéc lam. Theo két qua diéu tra vé cdc loai hinh st dung dat, da 36 cdc loai hinh sit dung dat déu thu hut mét luong lon lao déng tai dia phuong, dac biét la déng bao dan téc thiéu sé tai chd, co thu nhap én dinh, nang cao mute s6ng ctia ngudi dan. Tuy nhién hiéu qua x4 héi cua timg loai hinh str dung dt lai rat khac nhau. 69 Thong qua sé liéu diéu tra vé cac kiéu sit dung dat ching téi tién hanh phan cp, so sanh kha nang thu hut lao d6ng va gia tri ngay cng lao déng d6i voi timg kiéu str dung dat trén dia ban huyén két qua duoc trinh bay trong bang... Bang 1.22. Phan cép chi tiéu dénh gid hiéu qué ste dung dat vé xa hi Muc Ky hiéu _| Kha nang thu hit lao d6ng (cng) | GITNC (1000d) Cao Cc > 180 > 150 Trung binh TB 100 - 180 100 — 150 Thap T < 100 < 100 (Ngu6n: Phong NN va PTNT huyén Ea Sup, két qua diéu tra) Bang 1.23. Hiéu qué xa hdi cia cdc loai hinh st dung dat sén xudt néng nghiép chi yéu huyén Ea Stip nam 2018 as ‘hit laodong | CINC | Dinh LUT Kieu sw dung dat (cong) (1000d) gid Gidtri | Mite | Gia ti | Mie | “ne Chuyén | Lita DX - Ltia HT 200,00 Cc |206,72| C Cc Ita Lua DX - Ltia HT-Luia TD 300,00 Cc 165,89 Cc Cc Ngé HT - Ngo TD 188,00 Cc 194,07 Cc Cc Khoai lang HT - Khoai lang TD | 140,00 Cc 194,07 | C Cc san 60,00 T 175,28 Cc TB Chuyén | Dau tuong HT - Béng vai TD _| 200,00 c | 168,71 | Cc Cc mau Mia 130,00 TB | 213,46 Cc TB Dau xanh HT - Dau xanh TD 196,00 Cc 206,84 Cc Cc Dau tuong HT - Dau tuong TD | 240,00 Cc 181,92 Cc Cc Lac HT - Lac TD 180,00 TB | 188,89 Cc TB Chuyén |.Ca phe 276,00 | C | 133,47 | TB | TB cay lau Tiéu 264,00 Cc 373,48 Cc Cc nam Dieu 84,00 T 177,26 Cc TB iy aaa Xoai 150,00 TB | 299,87 Cc TB (Ngu6n: Phong NN va PTNT huyén Ea Sup, két qua diéu tra) Tir két qua danh gia 6 bang 1.23 cho thay LUT chuyén lia va LUT chuyén mau voi kiéu sit dung dat trong ng6, dau tuong — béng vai, dau xanh, dau tuong dat hiéu qua x héi 6 mut cao. Day 1a nhiing loai hinh str dung dt duoc xem 1a thé manh ctia huyén va chiém dién tich kha Idn trong co cau cAy tréng trén dia ban. Trong tuong lai duge dur kién mé réng dé phu hop voi kha nang phat trién san xuat cla ving va thi trong trong khu vuc. 70 Hiéu qua x4 héi cia LUT chuyén cAy lau nim cha yéu 6 mute trung binh. Riéng kiéu str dung dat tréng tiéu tuy dat hiéu qua x4 hdi cao ca vé kha nang thu nt lao déng va gia tri ngay céng lao déng nhung dién tich con han ché. 2.2.6.3.3. Hiéu qué méi trivéng cdc loai hinh ste dung dat sadn xuat nong nghiép chi yéu huyén Ea Stip Danh gia mic dé anh hung ctia céc loai hinh str dung dat hién tai voi méi trudng la van dé lon doi héi phai phan tich vé cac mau dat, nuéc va néng san trong mét thoi gian dai. Trong pham nghién ctu cia dé tai ching ti chi danh gid dinh tinh m6t sé chi tiéu vé do che phu dit, mic d6 dau tu va anh huéng cua phan bon, thudc bao vé thuc vat dén m6i truong. Vé mite dé che phii dat ctia cdc loai hinh sit dung dat: Theo y kién cla cac chuyén gia néng nghiép tai ving Tay Nguyén cay trong ngan ngay voi kiéu sir dung 2 vw/nam va cay lau nim, cay céng nghiép sau théi ky kién thiét co ban déu co thé dat d6 che phi dat > 75%. Viée bé tri trong cac bang dai cay xanh theo duéng déng mu va cay lau nim bao vé quanh sun déi cting tao ra hiéu qua lam giam xoi mon, rita tri dat. Trén co sé so sanh mic d6 che phi dat ctia cac LUT hién tai két qua duge trinh bay trong bang ..... Bang 1.24. Hiéu qué che phii dat cia cdc loai hinh sit dung dat LUT D6 che phi (%) | Mire danh gia | Ky hiéu Lua 2 vu, 3 vu 60 - 70 Trung binh TB Nhom cay hang nam 60 - 70 Trung binh TB Cay CN lau nam thoi ky KTCB 40 Thap T Cay CN lau nam thoi ky khép tan 90 Cao Cc Cay an qua 90 Cao Cc (Dubi 40%: Mire dé che phi: thap, 50-70%: Mirc d6 che phi: trung binh, Trén 70% : Mite d6 che phi cao ( Nguyén Dinh Manh , 2007) Qua bang 1.24 ta thay, loai hinh str dung dat tréng hia 2 vu, 3 vu va trong cay hang nam tuy co mat d6 cay trén mét don vi dién tich lon nhung thoi gian cay tréng co mat trén dat chi trong khoang 7 -10 thang mi nam vi vay kha nang dat bi x6i mon hodc bi khé han trong nhing thang bi dé tréng 1a rat lon nén d6 che phi thap chi dat 40%, khéng dam bao vé mdi truong, trong truong hop nay khuyén khich tréng xen ké cdc loai cay ho dau hoae cac loai cay ding dé che phi dat vir dam bao dé che phu, vira dam bao dinh duéng cho dat. Cay céng nghiép lau nam sau thoi ki kién thiét co ban nhu ca phé, diéu,.... va cay 4n qua (xoai) day 1a nhing cay cé tan réng nén mtre dé che phu rat cao, bén viing vé méi trong sinh thai. Ve mute str dung phan bon: Tir két qua diéu tra vé tinh hinh dau tu phan bon cua nguoi dan ching tdi dem so sanh vdi tigu chuan bén phan cho mét sé cay tréng theo khuyén cao cia Tram Khuyén néng huyén Ea Sup két qua duoc trinh bay trong bang .... 71 (Tiéu chuan thuéc BVTV theo khuyén cdo ctia Tram Khuyén néng huyén Ea Stip va tong hop két qua diéu tra nong hé) Nhu vay tac d6éng cua viée str dung thudc bao vé thue vat chua gay 6 nhiém méi truéng noi chung va méi truong dat noi riéng. Nhung trong thoi gian lau dai, can dura thém nhitng phuong thire bé sung dinh dudng cho dat hay str dung thuéc bao vé thie vat mang xu hung sinh hoc dé dam bao két cau dat va chéng bac mau dat. Tu nhting danh gid trén ta co két qua danh gia chung vé hiéu qua méi truéng ctia cdc loai hinh sit dung dat san xuat néng nghiép chu yéu duoc trinh bay trong bang..... Bang 1.27. Hiéu qué méi trong cia cdc loagi hinh sit dung dat sdn xuat nong nghiép chi yéu huyén Ea Stip LUT Kieu su dung dat che dung | dung thuéc ot piu | phinbon| BVTV 8 Lia DX - Lia HT TB Cc Cc Cc Chuyén lia Lia DX - Lia HT - Lua TD TB Cc Cc Cc Ngé HT - Ngé TD TB Cc Cc Cc Khoai lang HT- Khoai lang TD} TB Cc Cc Cc San TB TB Cc TB Dau tuong HT - Béng vai TD TB Cc Cc Cc Chuyén mau (Mia TB c c c Dau xanh HT- Dau xanh TD TB Cc Cc Cc Dau tuong HT - Dautuong TD] TB Cc Cc Cc Lac HT - Dau tuong TD TB Cc Cc Cc Ca phé Cc Cc Cc Cc Chuyén cay 7 CN Iau nam [1 c c c c Diéu Cc Cc Cc Cc Chuyén cy | x69) c c c c an qua Qua bang 1.27 cho thay chi cé kiéu str dung dat tréng sn dat hiéu qué mdi truong 6 mt trung binh, cac kiéu sit dung dat con lai dat hiéu qua m6i truong 6 muc cao. 2.2.6.4. Tong hop hiéu qua ciia cdc loi hinh sie dung dat san xudt nong chi yéu huyén Ea Suip Qua qua trinh danh gia hiéu qua cta timg loai hinh sit dung dat vé mat kinh té, x4 héi va méi trudng ta cd bang tong hop chung vé hiéu qua str dung dat san xuat néng nghiép huyén Ea Sup dugc trinh bay trong bang.... 74 Bang 1.28. Téng hop hiéu qua ciia cdc loai hinh sit dung dat san xudat néng nghiép chi yéu huyén Ea Stip . . Hiéu Hiéu Hie , | Danh LUT Kiéu st dung dat qua qua xa matteo, gia kinh té| hi ©! chung Chuyén Lita HT Cc Cc Cc Cc Iva Lia HT - Lia TD Cc Cc Cc Cc Ngo HT - Ng6 TD Cc Cc Cc Cc Khoai lang HT - Khoai lang TD| TB TB Cc TB san T TB TB TB Pau tong HT - Béng vai TD Cc Cc Cc Cc Chuyén | Mia TB TB Cc TB mau Dau xanh HT- Dau xanh TD c c c c Pau tuong HT - Dau twong TD Cc Cc Cc Cc Lac HT - Dau tong TD Cc TB Cc Cc Chuyén [Ca phé TB TB Cc TB cay CN | Tiéu Cc Cc Cc Cc launam | Diéu T TB Cc TB Chuyén cay an Xoai Cc TB Cc Cc qua Tur két qua danh gia 6 bang 2.28 cho thay diéu kién dat dai khi hau cau huyén kha phu hop v6i cac loai cay tréng,dem lai hiéu qua str dung dat san xuat néng nghiép la kha cao. Da sé cac loai cay nhu la, cay trong ngan ngay déu cho hiéu qua cao, ngay cang khang dinh vi tri cht dao cay hang nam trong co cau cay tréng ctia huyén. Déi voi LUT cay lau nam dang chu y nhat 1a kiéu hinh trong tiéu va xoai hiéu qua dat 6 mtte cao. 75 Chuong 3 DE XUAT DINH HUONG SU DUNG HOP LY DAT NONG NGHIEP HUYEN EA SUP, TINH DAK LAK. 3.1. Co'sé khoa hoc cia viée dinh huong sir dung dat nong nghiép. 3.1.1. Nhitng can cit khoa hoc va thuc tién trong dinh huwéng sit dung dat nong nghiép * Nhting loi thé vé diéu kién ty nhién, kinh té - x4 héi cua huyén: - Vi tri dia ly co nhiéu thuan loi hon cac huyén khac trong tinh. - Tiém nang vé quy dat kha phong phu va kha nang str dung dat cho san xuat néng ngu nghiép. - Cac diéu kién vé khi hau thoi tiét, hrong mua, 46 4m, nén nhiét d6 co thé da dang hoa cay trong va luan canh tang vu, nham tang nang suat cay trong va hé so str dung dat. - Su phat trién ctia khoa hoc céng nghé phuc vu san xuat va kha nang tiép thu, (mg dung cac tién bé khoa hoc k¥ thuat vao san xuat, nguén lao déng déi dao... - Xuat phat tir tinh hinh cu thé vé diéu kién tu nhién, kinh té - x4 hdi cia huyén. - Xuat phat tir hién trang str dung dat va nhiing han ché, tén tai trong viéc st dung dat néng ngliép cia huyén. - Dua trén nhiing két qua danh gia vé hiéu qua sit dung dat néng nghiép cia cac loai hinh st dung dat duoc dua ra. - Dua trén cac dinh hung vé phat trién néng nghiép va str dung dat néng nghiép cua huyén: + Bado céo quy hoach phat trién san xuat néng nghiép huyén Ea Sup dén nam 2025, tam nhin dén nam 2030. + Dé an Néng thén mdi giai doan 2010 -2025 cac x4 ctia huyén Ea Sup. + Phuong huéng phat trién kinh té - x4 héi hang nam ctia huyén. - Dua trén cdc quan diém vé sit dung dat bén ving. - Can ctr vao hiéu qua str dung dat (da duge nghién ctr). - Quy dat san xuat néng nghiép (d& nghién etru bang 1.8) - Phuong an Quy hoach str dung dat (trong d6 cé dat néng nghiép) giai doan 2010 - 2020, theo Quyét dinh s6 1735/Qd-UBND da phé duyét. - Dinh hung phat trién kinh té x4 héi cia huyén fién ndm 2020 theo Quyét dinh s6 1812/Qd-UBND da phé duyét. 3.1.2. Quan diém sit dung dat nong nghiép huyén Ea Stip Dé xuat stt dung dat phai dam bao phu hop gitta cac muc tiéu phat trién chién loc cua Quéc gia, muc tiéu phat trién cla dia phuong va yéu cau clia nguoi st dung dat. Nhiing muc tiéu chién luge can quan tam la an toan luong thuc, da dang hoa cay tréng, 76 - Yéu cau stt dung dat cia LUT 1 (2 hia-mau) + Dat phi sa + Dia hinh van, van cao + Thanh phan co gidi thit nhe, cat pha + Dat co tang canh tac day. + Tuoi tiéu cha dong - Yéu cau stt dung dat cia LUT 2 (2 hia): + Dat phi sa + Dia hinh van, van thap + Thanh phan co gidi thit trung binh dén nang + Ché dé tudi cha dong - Yéu cau stt dung dat cia LUT 3 (Ita - 2 mau): + Dat phu sa + Dia hinh van cao, van + Thanh phan co gidi thit nhe, cat pha + Dat co tang canh tac trung binh + Ché dé tudi cha dong - Yéu cau stt dung dat ca LUT 4 (Ita - mau): + Dat phi sa + Dia hinh van, van cao + Thanh phan co gidi thit nhe, cat pha + Dat co tang canh tac trung binh + Ché dé tudi cha dong - Yéu cau stt dung dat cha LUT chuyén mau + Dat phi sa + Dia hinh van cao, cao + Thanh phan co gidi thit nhe, cat pha + Tang dat canh tac day, co tang loang 16 la tét + Tuoi tiéu cha dong -Yéu cau str dung dat cia LUT 5 (tia - c&) + Dat thap, tring, hay ngap nue trong vu mua, it chua dén chua. + Thanh phan co gidi nang + Dat glay trung binh dén nang - Yéu cau stt dung dat cla LUT 6 (1 hia) 79 + Dat thap, tring, hay ngap nue trong vu mua, chua. + Thanh phan co gidi nang + Dat glay trung binh dén nang 3.2.2.2. Dinh huong sir dung theo loai hinh Viéc lua chon duge cac loai hinh st dung dat hiéu qua phu hop voi diéu kién tu nhién, kinh té - xa hdi tao nén su bén ving cua hé thong cay trong sé gop phan quan trong trong phat trién kinh té - x4 héi cua huyén. Qua qua trinh danh gia hiéu qua cac loai hinh str dung dat ta thay diéu kién tr nhién ctia huyén phu hop dé phat trién manh cay hang nam. Chung tdi dé xuat lua chon mét sé loai hinh str dung dat cd hiéu qua va bén ving la: - LUT chuyén hia voi 2 kiéu str dung dat tréng hia 2 vu va hia 3 vu. - LUT chuyén mau chon 5 kiéu str dung dat: Ng6 HT - Ng6 TD, dau tuong HT- Bong vai TD, dau xanh HT-dau xanh TD, dau tuong HT - dau tuong TD, Lac HT- Lac TD. - LUT cay lau nam chon kiéu sit dung dat tréng tiéu va tréng xoai. Dién tich dé xuat cu thé déi vdi ttmg loai hinh sit dung dat san xuat néng nghiép dugc trinh bay trong bang 1.29. Bang 1.29. Dinh neéng sit dung dat san xuat nong nghiép huyén Ea Stip dén nim 2025 Dién tich | Dién tich | Tang(+) Stt] LUT Kiéu sir dung dat hién trang) déxudt | Giam(-) (ha) (ha) (ha) 1 | Chuyén hia) Li DX - Leia HT 14451,00 | 14591,09 | + 140,09 Lta DX - Lia HT - Lua TD 14601,00 | 14859,50 | + 258,50 Ngo HT - Ngo TD 5465,00 | 5545,00 | + 80,00 . Khoai lang HT -Khoailang TD | 368,00 | 300,00 | -68,00 Chuyen sin 4601,00 | 4000,00 | - 601,00 5 Dau tuong HT - Bong vai TD 427,00 | 472,00 | +45,00 Mia 267,00 | 200,00 | -67,00 Dau xanh HT - dau xanh TD 4855,00 | 5000,00 | + 145,00 Dau tuong HT - dau tvong TD 820,00 | 980,00 | + 160,00 Lac HT - Lac TD 704,00 | 854,00 | + 150,00 . Ca phé 46,00 46,00 0,00 3 cay oN Tiéu 20,00 | 70,00 | +50,00 lao nam | Disu 6146,00 | 6000,00 | - 146,00 Cao su 2718,00 | 3000,00 | + 282,00 4 | Chuyen | Xai 30,00 55,00 | +25,00 cay an qua (Téng dién tich 55519,00 | 55972,59 | 453,59 80 Qua bang 1.29 cho thay trong dinh hung str dung dat san xuat néng nghiép huyén Ea Sup dén nam 2025 dién tich dat san xuat néng nghiép cla huyén ting thém khoang 453,59 ha cha yéu duoc mé réng tt dién tich dat chua st dung, co cau cac loai hinh str dung dat thi loai hinh str dung dat chuyén trong cay hang nam van chiém vi tri chi dao. Déi voi cay hang nam chu trong chuyén dé, mo rong dién tich ctia dau tuong, lac, dau xanh, ng6 tt dién tich dat chua sit dung va dat tréng san, khoai lang, mia hiéu qua khong cao chuyén sang va bang cdc loai hinh canh tac nhu chuyén canh, xen canh va Juan canh. Bén canh do nham dam bao an ninh luong thue cho dia phuong can dau tu xay dung hé théng thuy loi dé mé réng dién tich trong hia nude 6 nhing ving cé diéu kién phu hop. Ngoai ra can mo rong dién tich cay hé tiéu, cao su va xoai, 6n dinh dién tich ca phé, chuyén dién tich tréng diéu kém hiéu qua sang kiéu sit dung dat cho hiéu qua cao nhu tiéu va cao su, ting cuong dau tu khoa hoc k¥ thuat vao vuon ca phé, diéu dé tang nang suat va chat luong vuon céy. 3.2.2.3. Dinh hwong sit dung theo tiéu ving. Yéu cau str dung dat 1a nhiing doi hdi vé dic diém va tinh chat dat dai dé dam bao cho méi LUT néu lén trong danh gia dat dai phat trién bén vimg. Méi loai dat dai co nhiing yéu cau co ban khac nhau chi thich hop voi mét hoac mét vai LUT. Xac dinh yéu cau stt dung dt cia céc LUT dua trén co sé 3 nhom yéu cau, dé la: Yéu cau vé sinh truéng ctia cay tréng: Méi loai cay trong cé nhting yéu cau riéng dé dam bao yéu cau sinh truéng va phat trién tot, dé 1a cdc yéu cau vé loai dat, dia hinh, ché d6 nude, nhiét d6, dinh du6ng,...Nhin chung dat dai trén dia ban huyén Ea Sup da phan addi nti thap, ché dé canh tac thuan loi cho nhiéu loai cay trong. Yéu cau vé quan ly chim soc va diéu kién kinh té: méi LUT can co mét phuong thie quan ly, cach quan ly, dau tu phu hop. Cac yéu cau nay vita phai dap img cho cac LUT via phai phi hop voi diéu kién kinh té cing nhu kha nang ap dung cac bién phap khoa hoc ky thuat vao san xuat cia ngudi dan. Yéu cau vé phat trién bén ving: Cac LUT due hra chon can dap ung duge cac yéu cau vé tinh 6n dinh citing nh cdc yéu cau vé can bang sinh thai, dé la: bén vitng vé kinh té, bén ving vé mat x4 héi, bén ving vé moi truong. Tw nhtmg dac diém thu té cia dia phuong va tir nhtmg quan diém dinh hudng néu trén, huyén Ea Sup co thé ap dung mét sé kiéu str dung dat nham nang cao hiéu qua sit dung dat nhur sau: Déi voi tiéu ving 1: + LUT 1 co 1 kiéu sit dung dat cho hiégu qua 6 muc trung binh. Nén van gitt nguyén kiéu hinh st dung dat va dién tich nay vi dé én dinh doi séng an ninh long thuc tai dia phuong. + LUT 2 cé 3 kiéu hinh str dung dat bao gém: .Lua Déng Xuan — lia Hé Thu — ng6 déng, Lua Dong Xuan — lia Hé Thu — dau xanh, Lua Dong Xuan — Ia Hé Thu — dau 81 - Chinh sach khuyén khich chuyén déi str dung dat, chuyén cac LUT co hiéu qua kém, tinh bén vig thap sang LUT co hiéu qua, bén vig hon. - Chinh sach hé tro, khuyén khich img dung khoa hoc ky thuat, néng nghiép céng nghé cao; ap dung co gidi hoa trong néng nghiép.... - Chinh sach hé tro va nang cao phap ly trong viéc thuc hién cac lién két trong san xuat, san xuat va tiéu thu néng san... 3.3.2. Quy hoach san xuat Quy hoach san xuat trong néng nghiép phai dam bao cac van dé sau: - Uu tién dat tét cho san xuat néng nghiép vi day la nganh truc tiép san xuat ra luong thue, thye pham nuéi s6ng con nguéi va gan bo voi dat. - Thue hién ché dé canh tac hop ly: bé tri cay tréng, con gia suc thich hop cho timg loai dat, mat khac cé nhting bién phap tham canh, img dung khoa hoc ky thuat vao san xuat néng nghiép va cong nghé san xuat moi dé khai thac triét dé tiém nang dat dai, bao vé cai tao va nang cao dé phi cho dat. - Dau tu co sé ha tang tao diéu kién dé san xuat dat hiéu qua: nhitng khu dit néng nghiép co dé phi nhiéu cao, duoc danh gia la dt tét 6 xa khu d6 thi, truc duong giao thong, diéu kién giao luu kho khan dé khai thac m6 réng dat dai déi voi ving nay can cha y dau tu giai quyét nhimg van dé thuéc co sé ha tang nhu duong xa, giao théng... r6i mdi tién hanh khai thac dat dai, tao nén mét méi trudng kinh té - x4 hdi thich hop voi vung mi khai pha. - Quy hoach san xuat dat gan lién voi bao vé mdi truong: khai thac str dung dat dai thure chat la khai thac d6 phi cla dat, dat dai luén gan lién voi méi truéng thién nhién va nhting diéu kién sinh thai. Vi vay, khai thac str dung dat néng nghiép phai str dung téng thé cac bién phap kinh té ky thuat, t6 chtre va x hdi dé bao dam mdi truong sinh thai bén ving, khéng nhiing dat dai truc tiép tham gia canh tac trong néng nghiép ma ca déi voi dat dai khac nhu dat x4y dung, dat chuyén ding hay cac loai dat khac trén ctng mét ving hay tiéu vung nhat dinh. 3.3.3. Ung dung cdc tién b6 khoa hoc — kj thuat vao san xudt - Vé linh vue cay tréng: Ung dung cac giéng c6 nang suat cao, chat hong tét, pha hop voi diéu kién sinh thai 6 huyén dé san xuat; tang cong cac bién phap tham canh, timg bude thay thé bang cac gidng tét trén dién tich dang str dung giéng cti; ting cuong céng tac quan ly gidng, tao diéu kién dé san xuat va cung img gidng co chat hrong cho nguoi dan. + Hién nay cac gidng cay hang nam nhu lua, san, rau, du,...déu da cdc dinh duge b6 giéng dap tmg yéu cau tham canh, nhung can tang cuong céng tac san xuat gidng tot, tang nhanh ty 1é str dung giéng da xac nhan. 84 + Trong cac loai cay lau nam, can tiép tuc xuc tién thay giéng mdi cé nang suat cao cho cay diéu, tiéu, cao su, xoai,...phu hop véi diéu kién sinh thai va trinh d6 canh tac cia tig ving. Kiém soat chat ché cac hoat déng dich vu cung cap giéng dé tranh gap phai cac giéng kém chat hong. - Vé ky thuat canh tac: Hoan thién cac quy trinh san xuat theo GAP phu hop diéu kién cia huyén; hé tro xay dung cac dién hinh san xuat theo huéng GAP ( chu trong quy m6 Ién); chuyén giao tién bé ky thuat, chu trong cac bién phap tham canh tang nang suat. + Xay dung va chuyén giao cdc quy trinh san xuat theo huéng GAP déi voi cac san pham chi luc nhu rau qua, xoai, diéu, hé tiéu... déng thoi mé cac ldép tap huan tai vuon dé ngudi néng dan biét va thue hién. + Chu trong img dung céng nghé tudi tiét kiém két hop vdi bon phan qua duong éng, tang cuong str dung phan hitu co, khéng str dung cac loai thudc bao vé thu vat cam, xéy dung cdc ving san xuat an toan, trude mat wu tién cho rau va cay 4n qua. Ap dung cac tiéu chuan chat ong, véi san pham tiéu thu trén thi trudng trong nude ap dung tiéu chuan ctia Viét Nam, cac san pham xuat khau thi img dung theo cac tiéu chudn cia timg thi truong tiéu thu. - Vé giai phap bao vé thue vat: Tiép tuc hoan thién cdc quy trinh phong trir sinh vat hai theo hudng an toan vé sinh thuc pham, dam bao méi truong sinh thai; huong dan néng dan str dung cac loai ché pham sinh hoe, tang cudng 4p dung quan ly dich hai téng hop (IPM). - Vé giai phap sau thu hoach: Huéng dan ky thuat thu hoach, so ché, bao quan san pham phu hop vi timg loai mat hang néng san. Ung dung céng nghé sau thu hoach cho cac loai trai cay dé tang thoi gian bao quan, nang dan uy tin chat lvong trén thi truong tiéu thu. 3.3.4. Phat trién céc hé théng dich vu hé tre san xudt * Gidi phap vé thi truéng tiéu thu néng san: Dé xay dung duoc hé théng thi truong tiéu thu 6n dinh, can: - Quy hoach vung san xuat tap trung. - Hinh thanh cdc té chttc tiéu thu trong néng thén theo nguyén tac tu nguyén. - Nang cao kha nang tiép thu théng tin thi tring cho cac nganh chtte nang ctia huyén. Trén co sé do, chon loc va pho bién rong rai cho néng dan dé ho chi dong lua chon hinh thire va thoi diém tham gia thi trong phd hop voi kha nang ctia minh sao cho dat liéu qua cao nhat. - Xay dung mang ludi tiéu thu réng khap, da dang loai hinh va quy m6, khuyén khich moi thanh phan kinh té tham gia. Tiép tuc cting ¢6 va nang cao vai tré cua hop tac x4 néng nghiép dé co thé dam nhiém dich vu dau ra cho néng san hang hoa. 85 - Dau tu xay dung cac co sé ché bién néng san vdi quy m6 phu hop nham tao ra gia tri néng san cao, dé tiéu thu. Dong thdi phat trién hé théng cho, nhanh chong hinh thanh cac truc, nhitng tu diém giao luu hang hoa trén dia ban. - Khuyén khich tao diéu kién thuan loi dé cdc co sé san xuat tham gia hdi cho trién lim trong nude va quéc té nhaim gidi thigu va quang ba cac san pham cia dia phuong. - Thu hut dau tu cong nghiép ché bién néng san vao cac khu, cum céng nghiép da duoc quy hoach nham tang cuong nang lue ché bién cia cdc doanh nghiép, tao ra su lién két bén ving gitta ngu6i san xuat voi nguoi ché bién. - Khuyén khich thanh lap cac hop tac x4 dich vu tiéu thu san pham. Cac co quan chire nang cia huyén phéi hop v6i tinh lam t6t chire nang 1a cau néi va xuc tién lién két gitta nha néng voi nha ché bién, tiéu thu. Dic biét la co sé ché bién trong huyén, trén co s6 do dé hoan thién mang Idi tiéu thu néng san. - Nang cao chat hrong san pham gan lién voi tigu chuan hoa chat long va xay dung thuong liéu cho cac néng san chi luc trén dia ban, tao uy tin lau dai cho cac san pham trén thi truong tiéu thu. * Giai phdp vé co so ha tang phuc vu san xudt: - Tang cuong nang cap, cai tao cac hé théng tudi tiéu hién co, déng thoi xay dung m06i cac céng trinh tdi tiéu dam bao tdi tiéu chi déng cho toan bé dién tich canh tac lua mau ctia huyén. - Day manh tién bé thuc hién chuong trinh cimg héa kénh muong hoan thanh 100% dién tich hia tham canh, co hé thong kénh tui duoc kién c6 hoa. - Timg buc str dung céng nghé tuoi tiéu hién dai, tiét kiém nude. - Hoan thanh hé théng giao théng ndi déng tao diéu kién thuan loi cho viéc co gidi hoa san xuat trong néng nghiép va trong khau van hanh. * Gidi phap vé nguén nhan luc Phat trién néng nghiép theo hudng bén viing doi héi phai nang cao trinh dé img dung cac tién bd khoa hoc ky thuat vao san xuat. Vi vay, nang cao trinh dé hiéu biét khoa hoc ky thuat va su nhay bén vé thi truéng cho néng dan huyén Ea Sup 1a rat can thiét. Do vay, can phdi hop déng bé cae bién phap sau: - Tang cuong céng tac khuyén néng dao tao thém déi ngti can b6 néng nghiép co chuyén mén cao, truc tiép huéng dan ba con san xudt nham nang cao hiéu biét, chuyén giao céc céng nghé san xuat néng nghiép mdi dén cho néng dan théng qua cac hoat déng tap huaén ky thuat, trinh dién cdc mé hinh thi nghiém tai dia phuong. - M6 cac l6p tap huén khuyén néng cho néng dan, nhat la vé tap hudn cac ky thuat mdi trong canh tac, ché bién, bao quan néng san, co gidi hoa néng nghiép, thi y, bao vé thue vat, kién thtte quan ly san xuat kinh doanh néng nghiép. 86