nutrition principles and ethics, Study notes of Nutrition

Download nutrition principles and ethics and more Study notes Nutrition in PDF only on Docsity! MESLEKİ ETİK Dr. SVG 1 Ders üzerine kaynaklar - 1 • Kitaplar 1. Mesleki Etik ve Deontoloji Ders Notları 2. Veterinary Ethics – Jerrold Tannenbaum 3. Bilim etiği ve Bilim Tarihi Berna Arda – Esin Kahya – Tamay Başağaç 4. Sofi’nin Dünyası 5. Tüfek, Mikrop ve Çelik 6. Kuramsal ve Uygulamalı Tıp Etiği – Nesrin Çobanoğlu 7. Etiğe Giriş – Ahmet Cevizci 8. Etik – P.A. Kropotkin 9. Değişen Dünyada Biyoetik – TBD Yayınları 10.Hayvanlardan Tanrılara Sapiens 11.Mahşerin Dördüncü Atlısı 12.Suç ve Ceza 13.Sefiller 14.Don Kişot 15.Dünya Felsefe Tarihi Ne demektir? “ahlâki değerler felsefesi“ Dr. SVG 5 ETİK Eski Yunanca, Latince, Fransızca “töre, gelenek, karakter” “ethos” Dr. SVG 6 ETİK • έθος ethos •ήθος – ήθη ithos - ithi Dr. SVG 7 ETİK • Ahlaki seçimler, görev ve zorunluluklar çerçevesinde doğru ve yanlış arasındaki farkı dikkate alır. • Güdüler, tutumlar ve bireylerin iyilikle ilgili bu tutumları ile ilişkilidir. • Bireyin benimsemesi gereken değil bireyin kabul edeceğini beklediğimiz faaliyetlerle ilgilidir. Dr. SVG 10 ETİK • Bireysel ve toplumsal davranış kurallarını saptayan, insanların nasıl yaşamaları gerektiğini ve niçin o şekilde yaşamaları gerektiği konusunu inceleyen bir uğraşı alanıdır. • Toplumların gelişmesiyle oluşmuş kuralları hukuk kurallarından farklı olarak toplumsal tepkilerle şekillenmiştir. • Etik, insanlar arasındaki ilişkilerin temelinde yer alan değerleri, ahlak bakımında iyi ya da kötü, doğru ya da yanlış olanın niteliğini ve temelini araştırır. Dr. SVG 11 Değer • Bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık, kıymet • Bir şeyin para ile ölçülebilen karşılığı, bedel, kıymet, paha, valör • Kişinin isteyen, gereksinim duyan bir varlık olarak nesne ile bağlantısında beliren şey 12Dr. SVG ETİK – AHLAK İLİŞKİSİ (1) • Ahlak Arapça hulk sözcüğünün çoğuludur. Hulk ise; huy, âdet, alışkanlık, yaradılış, insanın ruhsal- zihinsel-manevi halleri anlamındadır. İngilizce’de moral, morality ahlak anlamında kullanılır, adet, alışkanlık, karakter anlamlarına gelen mos kelimesine dayanır. • Ahlak: “Bir toplum içinde kişilerin benimsedikleri, uymak zorunda bulundukları davranış biçimleri ve kuralları’’ veya “iyi nitelikler, güzel huylar’’ olarak tanımlanabilir. Dr. SVG 15 ETİK – AHLAK İLİŞKİSİ (2) • Etik ve ahlak çoğu kez birbirlerinin yerine ve dönüşümlü olarak kullanılmakla birlikte genelde iki kavramın birbirinden farklı olduğu kabul edilir. • Etik, ahlak felsefesi olarak tanımlanmakta olup; “insanların kurduğu bireysel ve toplumsal ilişkilerin temelini oluşturan değerleri, kuralları, doğru yanlış ya da iyi-kötü gibi ahlaksal açıdan araştıran bir felsefe disiplinidir.’’ • Ahlak olgusal ve tarihsel olarak yaşanan bir şey olmasına karşılık etik, bu olgunun kendisine yönelik araştırmadır. Dr. SVG 16 Fark? • Ahlak bilimi, bireysel davranış kurallarını belirtir • Etik; profesyonel davranış standartlarını içermekte ve daha nesnel ve ussal anlam taşımaktadır Dr. SVG 17 Deontoloji • Eski Yunancada gereklilik zorunluluk anlamına gelen “deon-deontos” sözcüğü ile bilim bilgi anlamına gelen “logy” sözcüğünden oluşan ve “ahlaki zorunluluk ya da görevlerin teorisi – bilimi” Kökenbilim (etimoloji) açısından “gerekli olan şeylerin bilgisi” = “normatif bilgi” = “yükümlülükler bilgisi” Dr. SVG 20 Deontoloji • Deontoloji, normatif bilgi bütünüdür. • Doğruluğu ya da yanlışlığı tartışılmaksızın öğrenilmesi gerekir yükümlülükleri tanıtıcı ve betimleyici bilgidir. • Uyulmaya zorlayıcı ve çoğu yaptırımlarla güçlendirilmiş emirlerin, yasakların bilgisidir. Dr. SVG 21 Deontoloji • Görev bilinci, görevlerle ilgili zorunluklar, sorumluluklar, yükümlülükler ve bunların gerçekleştirilmesinde yer alan ahlaki kural ve ilkeleri içeren bilim alanıdır. • Genellikle “hekimlik deontolojisi” anlamında normatif hekimlik öğretisinin adı ve içeriğini oluşturan bilgiler Hipokratik tıp öğretisine, “hekim andına” dek gitmektedir Dr. SVG 22 Etik İlkelerin Özellikleri • Belli davranışları yönlendirir ya da telkin eder. • Etik ikilemlerde etikle ilgili bilgilerin anlaşılmasında ve organizasyonda yol gösterir. • Çatışan hakların nasıl çözüleceği konusunda yol gösterir. • Onaylanan ahlaksal faaliyetlerin delilleridir. • Evrenseldirler mutlak değildirler ve istisnadırlar. • Ne kuraldır ne de sonuçtur. • Değişmezdirler ve icat edilmekten daha çok, insanlar tarafından keşfedilmişlerdir. Dr. SVG 25 TEMEL ETİK İLKELER • 1-ÖZERKLİK: Bireyin özgür ve bağımsız olarak kendisi ile ilgili kararlar verebilme, bu kararlara dayanan eylemlerde bulunabilme yeterliği ve yetkinliğidir. Sağlık alanı için; hastanın tedavisini seçme ya da reddetme hakkıdır. Aydınlatılmış Onam: Hastanın hastalığı ve tedavi seçenekleri konularında bilgilendirildikten sonra, yapılacak müdahaleler için onamının alınmasıdır. Özerklik ilkesinin içine dâhil kurallar şunlardır: 1-Gerçeği söyle, 2-Başkalarının mahremiyetine saygı göster, 3-Gizli bilgileri açıklama, 4-Hastalara müdahale ederken onam al, 5-Sorulduğu takdirde başkalarının önemli kararlar almasına yardımcı ol. Dr. SVG 26 TEMEL ETİK İLKELER 2-YARARLILIK: Zararları önleme ortadan kaldırma ve iyi olanı destekleme ile ilgilidir. Amaç hastanın en yüksek çıkarını sağlamaktır. 3- ZARAR VERMEME: Temeli kötü davranışlardan kaçınma ve hastaya hiçbir şekilde zarar vermemektir. 4-ADALET: Temel özgürlüklerin toplum bireylerine eşit biçimde dağıtılmasıdır. Sağlık bilimleri açısından da tıbbi kaynakların eşit dağıtımı ile ilgilidir Dr. SVG 27 Beslenme – Diyet – Etik • Etik davranış; ahlaki tutum, yargı ve eylemin doğru, iyi, yanlış, kötü olarak değerlendirilme gerekçelerini inceler. Dayandığı temel koşul “iyi niyet”tir. • Etik öğretilebilir mi? • Bireysel Düzeyde Etik: Bireyin yaşamındaki değerler, normlar ve inançlardan, insanın çevresiyle olan ilişkilerine yön veren ve bireye özgü standart ve değerlerden oluşur. Kaynağında aile, arkadaşlar ve almış olunan terbiye yatar. Dr. SVG 30 Beslenme – Diyet – Etik • Meslek etiği, mesleği uygulayanların uymak zorunda oldukları ahlaki ilkelerdir. • Mesleki etik ilkeler tüm dünyada benzerdir. Evrensel meslek ilkeleri oluşturulabilir. İş etiği ilkeleri, ait olduğu kültür ve ülkeye göre değişir. Bir işin meslek olabilmesi için, uğraş alanının etik değer ve ilkelere yer vermesi gerekir. • Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayanır. Dr. SVG 31 Beslenme – Diyet – Etik • Meslek etiği tüm dünyada o meslek üyelerinin bu kurallara uyması beklenir. Çalışma yaşamında ortaya çıkan kariyer edinmek için yapılması gerekenler, para kazanmak ve doğru olanı yapmaya çalışmak arasındaki ikilemleri tartışır, bir çözüme kavuşturmaya çalışır. • Meslek üyelerinin uyması gereken değer ve davranışlara yol göstermek, • Meslek etiğine aykırı davranışlara karşı tavizsiz tutumları ortaya koymak. Dr. SVG 32 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları Temel İlkeler 1- Diyetisyen; onurlu, dürüst olmalı, adil ve tarafsız davranmalıdır. 2- Kişileri yargılamamalı, empati kurabilmeli ve objektif olmalıdır. 3- Mesleki yeterliğe sahip olmalı, yüksek standart ve profesyonel uygulamaları desteklemeli ve üst seviyeye taşımaya çalışmalıdır. 4- Danışanların ve toplumun haklarını gözetirken başta İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi olmak üzere tüm insan hakları belgelerine ve mesleğin etik ilkelerine uymalıdır. Dr. SVG 35 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları Topluma Karşı Sorumluluklar 5- Her durumda halkın sağlığını, güvenliğini ve refahını düşünmelidir. 6- Görevini kötüye kullanmamalı, hukuka aykırı davranmamalıdır. 7- Yasalara göre yüz kızartıcı herhangi bir suçtan hüküm giymemelidir. 8- Ayrım gözetmeksizin, ihtiyaçlara, kişisel değerlere ve mahremiyete önem vererek profesyonel hizmet sağlamalıdır. 8-a. Profesyonel uygulamada insanları ırkına, etnik kökenine, dinine, dünya görüşüne, engeline, cinsiyetine, yaşına, seksüel eğilimine, ekonomik statüsüne göre sınıflandırmamalıdır. Dr. SVG 36 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları 8-b. Sosyo-kültürel farklılıklara karşı hassas davranarak profesyonel hizmet sağlamalıdır. 9- Bilerek yanlış ve/veya yanıltıcı uygulama yapmamalı, aktarımlarda bulunmamalıdır. 9-a. Mesleğini uygularken yanlış ve/veya yanıltıcı reklam uygulamaları yapmamalı, yanıltıcı ticari reklamlara aracı olmamalıdır. 9-b. İnsanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici davranışlarda bulunmamalıdır. Kamuoyuna aktarımda bulunurken yalnızca bilimsel olarak geçerli ve güvenilir bilgileri paylaşmalıdır. 10- Profesyonel sorumluluklarını yerine getirmede engel oluşturabilecek etkenlerden (madde bağımlılıkları) uzak durmalı ve mesleğini yapmaya engel teşkil edebilecek ruhsal kökenli sağlık sorunlarında mesleki uygulamalardan kaçınmalıdır. Dr. SVG 37 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları 20-Araştırma verilerini değerlendirirken ve yayına hazırlarken bilimsel gerçekleri yansıtmalıdır. Çalışmaya fiilen katılmamış kişilerin adları yayında yer almamalıdır. Kaynak göstermeden ve izin almadan başkalarına ait veriler, olgular ve yazılı eserler kullanılmamalıdır. 21-Mesleki değerlendirmesini etkileyecek hediye ve maddi teşvik istememeli, kabul etmemelidir. Danışman ya da çalışan olarak bilimsel bir araştırmanın parçası olduğunda; kabul ve beyan ettiği sponsorluk, hibe ya da maddi teşvik nedeniyle bu ilkeyi ihlal etmiş sayılmaz. 22-Mesleki değerlendirmesini etkilemediği sürece; itibari değeri olan hediyeler, eğitim programlarına katılım, bilgi paylaşımı yapılan toplantılar, ürün örnekleri ya da benzer öğeleri kabul edebilir. Söz konusu hususun uygunsuzluk ortaya çıkarmasının ölçüsü; makul koşullarda, diyetisyenin mesleki sorumluluklarını dürüstlük, tarafsızlık ve yeterlik içerisinde gerçekleştirebilme becerisinin kaybolduğu algısını oluşturmasıdır. Dr. SVG 40 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları Meslektaşlarına ve Diğer Çalışanlara Karşı Olan Sorumluluklar 23- Meslektaşlarına ve diğer çalışanlara küçük düşürücü davranışlarda bulunmamalıdır. 24- Meslektaşlarını mesleki yönden onur kırıcı ve haksız saldırılara karşı korumalıdır. 25- Meslektaşlarının ve diğer çalışanların değerlerine, doğrularına, bilgisine ve yeteneklerine saygı göstermelidir. 25-a. Dürüst olmayan, yanıltıcı ve uygun olmayan mesleki uygulamalarla meşgul olmamalıdır. 25-b. Meslektaşları arasında haksız rekabete yol açacak mesleki uygulamalarda bulunmamalıdır. 25-c. Meslektaşları ve diğer sağlık uzmanları ile ilgili profesyonel değerlendirmelerinde önyargının önüne geçmek için akılcı çabayı göstermeli, iş verdiği insanların ve birlikte çalıştığı kişilerin performansları, meslek mensupları ve öğrenciler ile ilgili objektif değerlendirmelerde ve bilgi paylaşımında bulunmalıdır. Dr. SVG 41 Türkiye Diyetisyenler Derneği Diyetisyenlik Mesleği Etik Kuralları Son olarak; Bu ilkeler bütününde yer almayan durumlarla karşılaşıldığında; Diyetisyen, genel etik ilkelere, ulusal düzenlemelere, uluslararası düzeydeki bildirge ve sözleşme hükümlerine uymalıdır. Dr. SVG 42