Values Education Module 3, Lecture notes of Psychology

Download Values Education Module 3 and more Lecture notes Psychology in PDF only on Docsity! oa t Vg : ra) 5 al i J if er) ‘he , Bes ee MODYUL 3 KARAHASAN SA PAARALAN ~ Inihanda ni: Bb. Rochelle B. Evangelista So t Bip Guro | Sa modyul na ito, inaasahang maipamamalas mo ang mga sumusunod na kaalaman, kakayahan at pag-unawa: Y 14.1 Nakikilala ang mga uri, sanhi at epekto ng mga umiiral na karahasan sa paaralan (EsP8IPIVc-14.1) Y 14.2 Nasusuri ang mga aspekto ng pagmamahal sa sarili at kapwa na kailangan upang maiwasan at matugunan ang karahasan sa paaralan (EsP8IPIVc-14.2 Y 14.3 Naipaliliwanag na: (EsP8IPIVd-14.3) Ang pag-iwas sa anomang uri ng karahasan sa paaralan (tulad ng pagsali sa fraternity at gang at pambubulas) at ang aktibong pakikisangkot upang masupil ito ay patunay ng pagmamahal sa sarili at kapwa at paggalang sa buhay. Ang pagmamahal na ito sa kapwa ay may kaakibat na katarungan - ang pagbibigay sa kapwa ng nararapat sa kanya (ang kanyang dignidad bilang tao). May tungkulin ang tao kaugnay sa buhay- ang ingatan ang kanyang sarili at umiwas sa kamatayan o sitwasyong maglalagay sa kanya sa panganib. Kung minamahal niya ang kanyang kapwa tulad ng sarili, iingatan din niya ang buhay nito. Y 14.4 Naisasagawa ang mga angkop na kilos upang maiwasan at masupil ang mga = karahasan sa kanyang paaralan (EsP8IPIVd- “14. 4) a a —— i i WA ANG MODELONG BATA Pinatigil si Danilo. sa paglakad_~ at pinagsalitaan ng isa, “Kung talaga kang matapang ay lumaban ka. Pumili ka ng isa Sa amin na kasinlaki mo,” ang hamon. Malumanay na sumagot si Danilo, “Ayaw ko ng away. Bakit ako lalaban sa inyo? Hindi naman tayo nagkagalit!” “Umiiwas ang Boy Scout sa away.” “Lumaban ka!” at dinuraan ang mukha ni Danilo. Ang lumait na bata ay maliit kaysa “Kaibigan ako ng sinuman. Ang sabi ng titser ay dapat akong magpaumanhin sa umaaglahi sa akin!” Ad F#“Totoong maraming dahilan! Lumaban ka kung lalaban. Isa kang duwag!” at sinipa si Danilo. Wid = | ra Nakiusap si Danilo, “Ako’'y aalis_ na. ea Hinihintay ako ng aking ina. Ayaw niyang =+# ako’y gabihin sa pag-uwi!” Vi Lumakad nang paunti-unti si Danilo. Siya’y sinundan ng mga batang mapanudyo. Sila’y nakarating sa puno ng tulay. = | Nn =e : Walang kumilos Sa mga batang nagmamatapang. Mabilis na lumusong si -# Danilo sa pampang ng ilog. Ibinaba niya ang mga aklat at naghubad na_ dali-dali. Lumukso at nilangoy ang batang sisingab- Le SiNngab. = | ea Nang mga unang sandali’'y nahirapan si = Danilo sa pagkawit at pagsakbibi sa bata ng +# kanyang kaliwang kamay. Ikinaway niya ang kanan sa paglangoy. Ang dalawa’y dinala ng mabilis na agos. Malayo sila sa pampang Subalit sa katagala’y nakaahon. Ad Wid Wu | & Larawan ng isang teenager na Lafawan ng isang teenager na masayang papasok sa paaralan malungkot papasok sa paaralan Napansin mo ba ang pagkakaiba ng dalawang larawan? Sa larawan sa kaliwa, mababakas mo ang kaniyang saya habang naglalakad papunta sa paaralan. Imahe ng isang mag-aaral na naniniwalang may naghihintay sa kaniyang bago at masasayang mga karanasan Sa paaralan. Ang nasa kanan naman, mababakas ang lungkot na wari ba ay kung bibigyan ng pagkakataon, mas nanaisin na huwag na lang Ikaw, ano ang | damdamin mo sa bawat umaga na alam mong papasok ka na sa « paaralan? oy Ano Kaya ang dahilan kung | bakit ang ilan ay nagpapasiyang huwag na lamang bumalik sa paaralan? _ | Ano ang Paaralan? Y Ang paaralan ay isang institusyon para sa pagtuturo sa mga mag- aaral sa ilalim ng paggabay ng isang guro. v Mas malalim pa rito mailalarawan ang paaralan bilang isa sa institusyon na humahasa sa isang indibidwal sa pakikipagkapwa. YDito mas naging malawak ang > mundong ginagalawan ng isang ) labas sa kanilang tahanan li nagsisimulang makitungo ang_isang F ry s G Se NG i ~~ pe pees ) L , p V4 > a » Kaya nga natalakay sa nagdaang mga aralin ang kahalagahan ng paghahanda ng pamilya sa mga bata sa pakikipagkapwa. Kailangan ng isang bata ang kakayahang ito upang makayanan niya anuman ang hamon na kKaniyang haharapin Sa paaralan, lalo na sa mas malawak.na ets a = oe >} ~ Ano-ano nga ba ang mga he karahasan na maaaring nagaganap Sa paaralan? Ang ilan Sa mga pangunahing kategorya ng karahasan sa paaralan ay pambubulas o bullying, labanan, pag- away 0 pagsasakitan sa loob man_o Sa labas ng Te ANG PAMBUBULAS O BULLYING > Isang sinasadya at madalas na malisyosong pagtatangka ng isang tao o pangkat na saktan ang katawan o isipan ng isa 0 mahigit pang biktima sa paaralan. > Ito ay nagaganap dahil sa hindi pantay na kapangyarihan o lakas sa pagitan ng mga tao. ANG PAMBUBULAS O BULLYING > Ang mga batang nambubulas ay ginagamit ang kaniyang kapangyarihan, na nakahihigit sa kaniyang binubulas - pisikal na lakas, pagkakaroon ng kaalaman sa mga _ nakahihiyang impormasyon tungkol sa binubulas o kaya naman ay popularidad - upang kontrolin o magdulot ng panganib sa kapwa. > Matatawag lamang na pambubulas kung ito ay isasagawa ng paulit-ulit o may potensyal na maulit sa takdang panahon. ae | ARN, NS Pasalitang Pambubulas, > Pagsasalita o pagsusulat ng masasamang salita laban sa isang tao. >Kasama__rito ang pangangantyaw, pangungutya, panunukso, panlalait, pang-aasar, paninigaw, pagmumura, pang-iinsulto, pagpapahiya sa iyo sa harap ng maraming tao, at iba pa. * Pasalitang Pambubuiaet” Sa nabanggit na pag-aaral ng PLAN Philippines, ang pangungutya at panunukso ang pinakapangunahin sa nararanasan ng mga mag-aaral sa paaralan. Kahit sa maagang yugto ng pag-aaral ng mga bata sa paaralan ay nararanasan na nila ang kutyain at tuksuhin bunga ng iba-ibang kadahilanan. 50% sa mga mag-aaral na nasa Una hanggang Ikatlong Baitang, 67% sa Ikaapat hanggang Ika-anim na Baitang ang 65% sa mga nasa high school ng mayroong ganitong karanasan. Hindi ito eT uae ngunit -nakaaltarma ang maaaring Ne Sosyal o Relasyonal na ‘ > > Pambubulas. Ito ay may layuning sirain ang reputasyon at ang pakikipag- ugnayan sa ibang tao. Kasama rito ang hindi pagtanggap sa isang tao o sadyang pang-iiwan sa_ kaniya sa maraming pagkakataon, panghihikayat sa ibang mag-aaral na huwag makipagkaibigan sa isang partikular na indibidwal o porcl~t . ockakalat ng _ tsismis, pagpapahiya sa isc_ {7 FAR 2% - ng nakararami at iba pa. [ WI Ang Nambubulas Ayon sa isinagawang pag-aaral ni Karin E. Tusinski (2008) ang dahilan ng pambubulas ng isang tao ay maaring maugat Sa pamamaraan ng pagpapalaki ng kaniyang mga magulang. e UI Ang Nambubulas Sabi .niya sa kaniyang pag-aaral, ang isang bata na nambubulas ay: 1. Mas malamang na napalaki ng isang pamilyang napabayaan na gawin ang lahat ng kaniyang gustong gawin at hindi napaaalalahanan lalo na sa mga _ hindi tamang nagagawa. - 2. Hindi naramdaman sa kaniyang pamilya ang pagmamahal 3. Hindi. napalago ang komunikasyon ugnayan Sa loob ng pamilya 4, Ginamitan ng pananakit pagdisiplina 5 Nakita ana ynadiaing marahas | UI Ang Nambubulas 0 Ito ang Ilumalabas - pasimula sa pagkakaroon ng Kakayahan ng isang mambubulas na makapanakit ng kanilang kapwa. O Ang isang mambubulas ay may pagkiling Sa mga gawaing masama at nakasasakit ng kapwa at makikita ang kanilang malabis na pagnanais na mangibabaw (dominance) sa lahat. O Ginagamit nila ang pangingibabaw na Uupang maisakatuparan ang kanilang mage ninanais, napasusunod nila ang batang mas mahina Sa kanila. O Nakaluluagod sa kanila ana maramde ' UW Ang Binubulas / 3. Oryentasyong ‘sekswal(sexual orientation). Lapitin ka ° ng mga mambubulas kung nakikitaan ka nila ng pagiging mahina bilang isang lalaki o di kaya Sa pagiging astigin mo bilang isang babae. 4. Madaling mapikon (short-tempered). Matutuwa ang isang nambubulas kung makikitang kagyat ang galit na_ ipakikita kapag tinutukso o kinukutya. Alam nila nakaaapekto ang kanilang ginagawa k kaya matutuwa silang ito ay _ ulit-ulli gawin. 5. Balisa at di panatag sa sarili (a 7H and insecure). Ang kawalan na seaurida e UW Ang Binubulas , 6. Mababa ang tingin sa‘ sarili (low self- esteem). Maging ang kawalan ng tiwala ay isang napakagandang indikasyon na magiging madali para sa isang mambubulas na maipakita ang kaniyang nakahihigit na kapangyarihan. Mas tumataas ang tiwala nila sa kanilang sarili kung nakikita nilang walang kakayahan ang kanilang binubula na ipakita ang kaniyang kakayahan kalakasan. ° 7. Tahimik at lumalayo sa nakararg (quiet and withdrawn). 8. Wala kang kakayahang ipagte ana sarili (inability to defend onese ab EPEKTO NG PAMBUBULAS PP 2. Ang biktima ng pambubulas ay madalas na kakaunti ang kaibigan 0 maaaring walang kaibigan. Dahil sa kanilang labis na pagiging balisa at sa kanilang mababang pagtingin sa kanilang sarili, masyadong mahirap para sa kanila ang humanap at magkaroon ng kaibigan. Maaari itong magdulot ng pag-iisa at pagiging malayo sa nakararami at magkakaroon sila ng paniniwala na hindi sila karapat- dapat na magkaroon ng kaibigan. Bukod pa rito, ayaw ding makipagkaibigan ng ibang mga mag-aral sa mga biktima ng pambubulas dahil sa takot na maging sila ay maging bikti in sila magustuhan ng ibang mag-aa sila ay nakikihalubilo sa mga binub 3. Isa pa sa posibleng epekto sa biktima ng pambubulas ay ang posibiliad na sila mismo ay maging marahas, maaaring sa panahon ng pambubulas o sa hinaharap. Ang karahasan na ito ay maaaring nilang gawin sa kanilang sarili, Sa paaralan 0 maaaring sa taong nambubulas sa kanila. Maaaring makagawa sila ng mas marahas na bagay lalo pa at naging malabis ang sakit na kanilang naranasan mula sa mga nambubulas. Sila ay napi| iakapanakit. Maging ang pambubulas ay mayroon ding epekto sa taong gumagawa nito. Mayroong panandalian at pangmatagalang epekto ang _ kanilang gawing pambubulas. Sila ay mas malamang na masangkot Sa mga mapanganib na gawain bilang bata at maging sa kanilang pagtanda. Sa kanilang kabataan, mas mataas ang posibilidad na sila ay maSangkot sa pagnanakaw, magsimulang makasama sa mga pisikal na away, masaktan sa_ pakikipag-away, lumiban sa klase, magdala ng mga armas upang magdulot ng takot sa ibang mag-aaral, gumamit ng alcohol at droga at marami pang iba. Maaaring silang magsimulang magkakaroon ng di kanais-nais na asal sa _ pakikipag-ugnayan sa kapwa, di katanggap-tanggap na kakayahan sa pakikipagkapwa, at maaaring masasangkot pa sa mas maraming gulo sa hinaharap. Ang mga ganitong mga katangian ng isang nambubulas ay kailangang mabago.dahil. kung_hindi_ay..maaaring..magdulot.ng mas malaking suliranin sa hinaharap. Ang hindi magandang imahe na nabubuo ng isang nambubulas PAGLAHOK SA FRATERNITY O GANG Ang ay galing sa salitang latinpna “Frater” na nangangahulugang kapatiran o > samahan. Ngunit bago ka maging miyembro ng kapatiran na ito ay kailangan na munang makapasa Sa kanilang initiation o hazing. “Hazing, initiation ceremonies, refers to the practice of rituals, challenges, and other activities involving harassment, abuse or humiliation used as a way of initiating a person into a group including a new fraternity, sorority, team or club. PAGLAHOK SA FRATERNITY O GANG Katulad ng lumalalang — suliranin (sa pambubulas ay ang paglago rin ng bilang ng > mga kabataan na kabilang sa fraternity at gang maging sa loob ng paaralan. Noon ang imahe ng gang ay simpleng mga kalalakihan na walang malinaw na layunin at direksyon ang buhay, gusto nilang makialam sa maraming bagay ngunit hindi ito Nangangahulugan na naghahanap sila nagsisimula ng kaguluhan at karahasan lat maaaring nasasangkot sila .Sa@=karahasen a oo. | ie ns eee —~arnr! PAGLAHOK SA FRATERNITY O GANG Sa kasalukuyan, ang gang ay mas Data, mas marahas, walang takot at higit sa ' lahat mayroong ng mga kababaihan. > Pabata na nang pabata ang hinihinging edad at ang bilang ng babae at lalaki na nagkakaroon ng interes ay palaki nang palaki. Lumipas na ang panahon na sapat na ang pare-parehong damit 0 panyo na nasa ulo o balikat, sa ngayon ay kinakailangan na ng mas permanenteng mga palatandagim katulad ng tattoo o kaya names ay pagpaSo = =~ nrnlLlnabL. Te ee mA LL, ~s nm To oe eee — hae = > gs . vane >= _Walang unibersal na kahulugan ang | gang. Ayon Sa Kagawaran ng Katarungan ng Estados Unidos ito ay: 1. Pagsasamahan ng tatlo o mahigit pang indibidwal; g Ge w. ae ¢ + T Ny \G Sst a Saul 1 je) | 2. Ax . kinikilala ang § kanilang = pangkat' sa x 2. Ang mga miyembro nito ay kolektibong takot o intimidation madalas ay ginagamit nila ang isa 0 mahigit pa sa sumusunod: a. iisang pangalan o pagkakakilanlan Ri _ pamamagitan ng paggamit ng pangkatang ~~ _ pagkakakilanlan (group identity) na =. _ kanilang ginagamit upang makalikha ng ss Fi hy b. islogan = ~ C. mapagkakakilanlan o palatandaan = d. simbolo r _@. tattoo o iba pang marka sa katawan \e kulay ng damit § 2g. ayos ng buhok ot h " senyales ng kama o graffiti We N ZN _3. Ang tanging layunin ay makilahok Oo sumali sa masasamang gawain o mga krimen at gumagamit ng karahasan o intimidation upang maisagawa ang mga ito. 4. Ang mga kasapi ay sumasali sa masasamang gawain o krimen na kung ang gagawa ay mga nakatatanda, ay mga krimen na may _layuning mas aaa ang kapangyarihan pangkat, ae at Binansya na HS ai dda! TIN I Fy KX I. PANGUNAHING KATANGIAN NG MGA GANG Itinuturong nangungunang dahilan sa pagdami ng: | - karahasan o krimen sa kasalukuyan, sa loob man 0 sa labas ng ; * paaralan. q one Upang maging kasapi ng isang gang, isang inisasyon ang : ilangang maipasa. Ito ay kadalasang naglalaman ng mga - - marahas na gawain katulad ng _ pananakit na_ pisikal, : pananamantala 0 pagpatay ae Ang pagiging kalahok ng isang gang ay maaaring magdulot : * ng kapahamakan, maaaring maging dahilan ng pagkakakulong ~- 0 kaya naman ay kamatayan Ang paglahok sa isang gang ay _ halos _ palaging : gangahulugan ng paggamit ng alcohol at droga nilalagay nito sa kapahamakan maging ang sariling pamilya : ang maaring pagbalingan ng mga kalabang gang bilang - nihiganti aramihan sa miyembro ng gang ay nadadala ang pagiging - as hanggang sa kanilang pagtanda, mas madalas na : masok sa kulungan kung humaba man ang kanilang : +S ee Karamihan sa maa mivembro na gana av humihinto sa paaq- Nais nilang maramdaman na sila ay tinatanggap bilang tao sa ganitong uri ng samahan Pinangangakuan ng proteksyon at _ lakas oo impluwensya Nakalilikha ang kanilang pagiging kasapi ng _ kanilang lugar o katayuan sa lipunan. Ang pagsali sa gang sa loob ng paaralan ay isa sa mga sagabal sa pag-aaral ng mga kabataan. Ito ay nakagagambala sa pagpasok sa paaralan at naiiba ang tuon ng mga sumasapi rito. Natututo ang mga kasapi nito ng mga masasamang gawain- maaaring ang ilan ay napipilitang sumunod sa paggawa ng mga masaSamang gawain upang maiwasan ang katulad na parusang ibinibigay ng mga pinuno at kasapi nito sa mga kabataang hindi nila kasapi o kasapi lalo na ng mga kalaban nilang gang. Nakalilimutan na rin ng mga kasapi nito ang paggalang sa mga nasa kapangyarihan dahil ang mas marami sa kanila ay naniniwalang walang sinuman ang mas makapangyarihan sa kanila. Ito at marami pang ibang dahilan ang nagiging sanhi upang mas lalong lumawak ang masamang gawain a Pagmamahal sa SARILI, KAPWA, at BUHAY: Mga Sandata laban sa Karahasan sa Paaralan eas tae eh ag a BE Sat wae ie lana A he ene yy Co eM ote a eu ‘ Hees Bret): Ang lahat ay dapat na nag-uugat sa sarili. Ang pagmamahal sa Sarili ang isa sa pinakamahalagang sandata na magagamit ng isang kabataan upang maiwasan na masangkot sa anumang karahasan Sa paaralan. Isapuso mo ang Katotohanan na nag-iisa ka lamang sa mundo. Marami tayong rason upang hindi mahalin ang ating sarili. Maaaring mataba ka o sobrang payat kaya, tyakin o hindi marunong umiyak, takot sa kabiguan o takot sa - tagumpay, hindi sapat ang tyong | kakayahan, ganda, kapangyarihan, 4 tangkad, tapang, pagiging _ interesante. Madalas kinukumbinsi | Dalawang bagay ang mahalaga upang maiwasan ang pagiging mapaghanap at ang kawalang ng kapanatagan ng tao: 1. Kaalaman_sa_ Sarili - Mahalagang kilalanin ang sarili. Ano ang iyong talento at kakayahan? Ano ang iyong kalakasan at kahinaan? May kaalaman ka ba sa iyong damdamin? Ano ang tunay na layunin mo sa- buhay? Ano ang gusto mong marating sa hinaharap? Ano ang tunay na makapagpapasaya sa iyo? Ito ay mahahalagang tanong na nangangailangan ng sagot upang masabi mong mayroon kang kaalaman Sa iyong sarili. Mahalagang masagot ang mga tanong na ito upang maging panatag ang iyong damdamin at ang iyong kabuuan. Sa ganitong paraan mo lamang mauunawaan at matatanggap ang iyong sarili bilang ikaw at hindi maghanap ng mga bagay na hindi naman talaga para sa iyo. Ang pag-unawa at pagtanggap ay pangunahin patungo sa pagmamahal. Ganito Dalawang bagay ang mahalaga upang maiwasan ang pagiging mapaghanap at ang kawalang ng kapanatagan ng tao: 2. Paggalang sa Sarili - Upang magkaroon ka ng paggalang sa kapwa, kailangan mo munang magkaroon ng paggalang sa iyong sarili. Ibig sabihin nito ay ang pagkakaroon ng pagpapahalaga Sa sarili (self-esteem or self-worth). Sa madaling salita, mayroon kang positibong pagtingin sa iyong sarili. Gaano ba kahalaga ang paggalang sa sarili? Ang paggalang sa sarili ay nakatutulong sa pagbuo ng malusog at mapanagutang pananaw sa _ buhay. Ito ay dahil kung panatag ka Sa iyong Sarili mas madali sa iyo Bakit mahalagang matutuhan ng lahat na igalang at mahalin ang kaniyang kapwa? Q 1. Ang paggalang sa kapwa ay kailangan upang maging ganap ang pagmamahal na inilalaan. Hindi ito hinihingi o binibili, bagkus inaani dahil sa itinanim na paggalang sa kapwa. Palaging pagsikapang gawin kung ano ang makabubuti para sa lahat at magkaroon ng positibong pagtingin sa lahat at nakatitiyak na susuklian din ito ng higit sa iyong ibinigay. Ngunit hindi nangangahulugan na palaging tayong maghihintay ng sukli mula sa_ ati ibinigay. Tandaan na_ ang pagmamahal ay wala kundisyon hinihintay na kapalit. 2.Ang pagmamahal sa _ KkKapwa_se ay nangangahulugan din ng pag-unawa sa kaniya. Kapag mahal mo ang isang tao nakahanda kang tanggapin siya bilang Siya. Walang kundisyon at walang inaasahang kapalit. At higit sa lahat palaging nakahandang dumamay sa tagumpay at lalo’t higit sa kabiguan.