Biologia Medyczna, parazyty, Notatki z Biologia

Pobierz Biologia Medyczna, parazyty i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity! Trichmonas vaginalis – rzęsistek pochwowy -beztlenowiec -kosmopolityczny wiciowiec -wywołuje rzęsistkowicę -pasożytuje w układzie moczowo-płciowym (pochwa, szyjka macicy, cewka moczowa, pęcherz moczowy, gruczoł krokowy, najądrza) POSTAĆ: - trofozoit BUDOWA: Jądro-Wrzecionowate lub owalne Kinetosomy-Umieszczone pod jądrem; z nich wyrasta 5 wici Błona falująca-Utworzona z 1 wici zwanej sterową Włókno parabazalne-Odchodzi od kinetosomów; Aparat parabaza lny-Tworzy je włókno p. i aparat Golgiego Akostyl-Pałeczka osiowa; przechodzi przez całą komórkę w postaci zaostrzonego kolca i wystaje na biegunie tylnym poza pelikulę. W części przedniej a. znajduje się spłaszczona główka, która łączy się z peltą. Pelta-Kształt rulony; otacza kinetosomy Kosta (pręcik podstawowy)-Stanowi podstawę błony falującej; biegnie tuż pod błoną komórkową, równolegle do wici i błony falującej Hydrogenosomy-Ciemne ciałka; Pełnią rolę mitochondriów  -odżywia się za pomocą pinocytozy i fagocytozy  -rozmnaża się przez podział podłużny rozpoczynający się podziałem kinetosomów, wici i jądra. ZARAŻENIE: -kontakt seksualny, zakażone urządzenia sanitarne, ręczniki, bielizna, kąpiel w basenie, wodach uzdrowiskowych. ZAKAŻENIE DROGĄ PŁCIOWĄ Kobiety: charakter wstępujący(pochwa>szyjka macicy); często też w cewce moczowej, gruczołach Bartholina Mężczyźni: Charakter wstępujący (napletek>zołędź> cewka moczowa>gruczoł krokowy> najądrza) OBJAWY KLINICZNE: Rzęsistkowica może przebiegać w postaci: -ostrej i przewlekłej - ograniczonej i wieloogniskowej - objawowej i bezobjawowej Ujawnienie objawów: 5-28 dni Kobiety- rzęsistkowica ostra:  Upławy (obfite, żółte, piankowate )  Świąd, pieczenie i oklicy krocz i cewki moczowej  Częstomocz, parcie na mocz, bolesna oddawanie moczu  Bóle w podbrzuszu  Dyspareunia- bolesne stosunki płciowe Wykrywanie: badać 2 - 3 dni przed lub po miesiączce (treść szyjki macicy i pochwy) Wydzielina z cewki moczowej-mocz poranny lub po 3-8 godz. przerwie Rzęsistkowica przewlekła może wpływać na powikłania ciążowe, stany zapalne miednicy małej, niepłodność. Mężczyźni:  Stany zapalne cewki moczowej, najądrzy, prostaty  Najczęściej bezobjawowe, rzadziej skąpo objawowe U mężczyzn należy badać przed porannym oddanie moczu lub po 3-8 godzinnej przerwie treść spod napletka i cewki moczowej Wydzielinę gruczołu krokowego uzyskana po masażu WYKRYWANIE: m. hodowlane, preparaty bezpośrednie, trwałe LECZENIE: metronidazol, tynidazol, clotrimazol. Entamoeba histolytica- pełzak czerwonki -kosmopolityczny pełzak -występuje głównie w jelicie grubym - w inwazjach wieloogniskowych może zajmować różne narządy -choroba pełzakowica/ entameboza/czerwonka pełzakowa/ ameboza (inwazyjna jelita grubego) POSTAĆ:  Trofozit- może występować w postaci dużej- forma magna i małej- forma minuta  Cysta – postać inwazyjna dla człowieka TROFOZIT -nu- jądro komórkowe - vac – wodniczka - ecto- ektoplazma - endo – endoplazma - psd – pseudopodiom (nibynóżka) - ka - kariosom Magna – NIE TWORZY CYST -właściowości histolityczne Ektoplazma- część jednorodna cytoplazmy Endoplazma- zawiera liczne ziarnistości, wodniczki (obserwuję się w nich pochłonięte erytrocyty i fragmenty komórek żywiciela). Jądro- pojedyncze, okrągłe z centralnie położonym Kariosmomem; porusza się za pomocą Nibynóżki Minuta- saprofityczna postać trofozoidu - bytuje w świetle jelita grubego - kariosmom położony ekscentrycznie w jądrze - nie pochłania erytrocytów CYSTA – postać inwazyjna dla człowieka - nu – jądro komórkowe - vac – wodniczka z glikogenem - cb - ciałka chromatoidalne  mogą zawierać 1-4 jądra z kariosomem umieszczonym centralnie  bytują w świetle jelita grubego i są wydalane z kałem  w kale może przeżyć do 7dni, w wodzie i glebie do 5 tygodni! CYKL ROZWOJOWY: 1.Przez jamę ustną 4-jądrową cystą (metacystą) 2. jelito cienkie: ekscytacja – uwolnienie 4-jądrowefo trofozitu> powstanie 8 potomnych jednojądrowych ameb- trofozity metacystowe 3. jelito grube: dalsze podziały które prowadzą do powstania wielu populacji trofozoidów w formie minuta; niektóre z nich przekształcają się w formy tkankowe – magna, inne przechodzą w postacie cysty (encystacja). Najpierw powstają formy 1-jądrowe (procytsy), później 2 i 4-jądrowe (metacysty). Cysty razem z kałem wydostają się do środowiska zewnętrznego gdzie większość z nich ginie. Reszta przedostają Siudo organizmu gospodarza lub nowego żywiciela. Forma magna powoduje niszczenie komórek nabłonka ściany jelita. Niszcząc komórki doprowadza do powstania owrzodzeń, ropni. ZARAŻENIE: - w 90 % zakażenie przebiega bezobjawowo - najczęstszą postacią jest pełzakowica jelitowa - okres wylęgania od kilku dni do około roku Pełzakowica jelitowa: *ostra: gorączka, nudności, wymioty, chudnięcie, biegunka (pojawia się czasami krew w stolcu), bóle brzucha, wzdęcia, bóle głowy, bolesne parcie na stolec, powiększenie wątroby u 25% pacjentów Może nastąpić zgon w wyniku krwotoku, niewydolności krążenia i przebicia owrzodzenia. *przewlekła – biegunki na przemian z zaparciami Postać pozajelitowa - pełzakowe zapalenie wątroby - pełzakowy ropień wątroby - ropnie mózgu, śledziony WYKRYWANIE: - kał, materiał z owrzodzeń i ropni, metody serologiczne (precypitacja, hemaglutynacja, immunofluorescencja pośrednia, aglutynacja, OWD, SAFA i ELISA) O istnieniu pełzakowicy świadczy obecność postaci magna! LECZENIE: metronidazol, tynidazol Entamoeba coli- pełzak okrężnicy -Kosmopolityczny pełzak - występuje w jelicie grubym człowieka - częstość zarażenia zwiększa się z wiekiem POSTAĆ: trofozit- o zmiennym kształcie cysta -okrągła lub owalna ZARAŻENIE: przez jamę ustną postacią cysty, która w jelicie grubym uwalnia ośmiojądrowy trofozoit, dzielący się prawdopodobnie na 8 pierwotniaków potomnych. Żyje w świetle jelita CHOROBOTWÓRCZOŚĆ: - nie została wykazana Plasmodium falciparum- zarodziec sierpowaty -pasożyt wątroby, układu jednojądrzastych komórek fagocytujących i erytrocytów człowieka. - żywicielem ostatecznym są komary -choroba:zimnica podzwrotnikowa CYKL ROZWOJOWY: Jak u plazmodium vivax z pewnymi różnicami: - P.falicparum przechodzi tylko 1 cykl rozwojowy w komórkach wątrobowych - w schizogonii przedkrwinkowej przed dostaniem do krwinek czerwonych wytwarza się 40 tys. Merozoitów , które zarażają erytrocyty - Nie tworzy hipnozoitów - Może dochodzić do 500 tys. pasożytów w 1 mm 3 , a w plasmodium vivax- 20 tys. zarodźców w 1 mm 3 OBJAWY KLINICZNE: Zimnica podzwrotnikowa - ciężki przebieg, często śmierć Okres wylęgania 9-25 dni, najkrócej 5-7 dni. Napady co 36-48 godz. U nieleczonych nawracają przez 2-3 tyg. Niedotlenieni tkanek,gorączka, bradykardia, dreszcze, poronienia kobiet ciężarnych, niedorozwój płodu Wyróżniamy postacie  mózgową (zaburzenia świadomości, śpiączka, zatory naczyń, hipoglikemia, drgawki)  żołądkowo-jelitowa (biegunka, wymioty, odwodnienie. Niewydolność nerek i u.krążenia)  Krwotoczną WYKRYWANIE:  W rozmazach i grubej kropli krwi postacie pierścienia.  W krwinkach białych ziarnistości pasożyta  Test immunochromatograficzny (paskowy z przeciwciałami monoklonalnymi), w którym antygen stanowi białko bogata w histydynę, znajdujące się na powierzchni zarażonych krwinek  Metoda PCR LECZENIE: fosforan chlorochiny, chlorochina, meflochina, siarczan chininy, tetracykliny, Naegleria fowleri -kosmopolityczny pierwotniak występujący w płynie mózgowo-rdzeniowym, -wywołuje pierwotne pełzakowe zapalenie opon mózgowych i mózgu (PAM) -postać inwazyjna zarówno trofozit z wicią jak i cysta – w środowisku wodnym POSTAĆ: trofozit Cysta Trofozit: pełzakowaty -kształt zmienny -poruszając się wytwarza substancję śluzową, -ma zdolność wytwarzania nibynóżek typu lobo podia- płatowe i szerokie -w cytplaźmie widoczne wodniczki pokarmowe i wodniczka tętniąca -jądro okrągłe z pojedynczym dużym kariosomem Wiciowaty: -kształt owalny lub gruszkowaty, -jądro i 2 wici na biegunie przednim Cysta -kształt okrągły -otoczone pojedynczą otoczką z 1 lub 2 drobnymi otworkami (ostiole) -pojednycze, okrągłe jądro ze zbitym kariosomem CYKL ROZWOJOWY: Trozoit z wicią/cysta przez jamę nosowo-gardłową, kość sitową, wzdłuż nerwów wzrokowych wędrują do OUN 1-cysta, 2- trofozit pełzakowaty, 3-trofozit z wicią, wr-wodniczka pokarmowa, o-otoczka cysty, j-jądro, ww-wić wolna, u-uroid, lp-lobopodium, os-ostiole wt-wodniczka tętniąca OBJAWY KLINICZNE: Okres ujawnienia- 2-3dni Choroba ma ostry przebieg i kończy się śmiercią w 5-6 dniu od wystąpienia objawów.  Bóle głowy  Gorączka  Brak łaknienia  Nudności  Wymioty  Halucynacje, senność lub pobudzenie  Zaburzenia wzroku, smaku, węchu  Porażenie nerwów czaszkowych WYKRYWANIE: Płyn mózgowo-rdzeniowy, Plwocina LECZENIE: amfoterycyna Toxoplasma gonidii -kosmpolityczny sporowiec pasożytujący wewnątrzkomórkowo w różnych tkankach człowieka i wielu zwierząt -choroba: toksoplazmoza POSTAĆ: Trofozoit- łukowaty, sierpowaty lub owalny, jądro owalne lub nieregularne, chromatyna pozajądrowa przylega do błony jądrowej, na ostrym biegunie występuje ciało biegunowe, którego podstawę stanowi konoid- wzmacnia przednią część komórki. Od stożka konoidu odchodzą roptrie-funkcja wydzielnicza. W błonie otaczającej komórkę znajdują się mikropory-pobieranie pokarmu. Pseudocyta- Powstają w wyniku szybkiego mnożenia się trofzoitów w komórkach gospodarza. Trofozoity powstające w pseudocystach- endozoity/ tachyzoity Cysta Owalne lub kuliste; rozwijają się w mózgu, mięśniu sercowym, mięśniach szkieletowych. Tworzą się gdy część pasożytów zaczyna się rozmnażać wolniej i traci możliwość szybkiej proliferacji. Zawierają duża liczbę trofozitów zw. Bradyzoitami które zachowują się w organizmie nawet do kilku lat- toksplazmoma przewlekła. Oocysta Powstają w enterocytach kota,a poźniej wydalane z kałem. Po wykształceniu sporozitów, cysty stają się postacią inwazyjną dla człowieka i zwierząt. W każdej oocyście występują 2 sporocysty zawierające sporozoity. Żywiciel ostateczny- kot; Żywiciel pośredni- człowiek, inne ssaki i ptaki CYKL ROZWOJOWY: Jelito kota-rozmnażanie bezpłciowe pasożyta(schizogonia) Rozmnażanie płciowe – gamogonia i sporogonia Cykl z ksiązki TOKSOPLAZMOZĘ dzielimy na wrodzoną i nabytą, ostrą i przewlekłą. Nabyta- bezobjawowo lub powiększenie węzłów chłonnych, stany podgorączkowe, bóle mięśniowe, osłabienie, bóle głowy, stany zapalne gardła, mononukleoza. Wrodzona: wodogłowie, zapalenie siatkówki i naczyniówki, powiększenie wątroby i śledziony, żółtaczka, oczopląs, małogłowie, zwapnienia w mózgu. OSTRA  Zespół zapalenia węzłów chłonnych  Brzuszna (wątroba, śledziona lub węzły chłonne krezki)  Płuc  Mięśnia sercowego  Zapalenie mózgu PRZEWLEKŁA  Zapalenie siatkówki i naczyniówki  Nawracające stany podgorączkowe  Bóle głowy, stawów, mięśni  Obrzmienie węzłów chłonnych  Hepatosplenomegalia  Endometritis  Poronienia  Encefalopatie  Psychozy WYKRYWANIE: LECZENIE: Największe znaczenie - badania immunologiczne pirymrtamina z sulfodiazyną, P/ciała przeciw toxoplazmie Antygenu DNA Określa się IgG,IgM, IgA Pneumocystis carinii -Kosmopolityczny pierwotniak układu oddechowego ludzi i zwierząt -U niemowląt i osób wyniszczonych lub z zaburzeniami odporności wywołuje śródmiąższowe zapalenie płuc - Pneumocystis carinii zalicza się do zarodnikowców (oprócz zwykłych podziałów komórki występują również podziały wielokrotne –sporogoniczne-prowadzą do wykształcenia spor) POSTAĆ: Trofozoit- kształt zmienny najczęściej gruszkowaty, sierpowaty lub pełzakowaty - pojedyncze jądro o nieregularnym kształcie, położone ekscentrycznie - wydostają się z cysty po jej pęknięciu jako tzw. Trofozit haploidalny, które mogą się zlewać tworząc formy diploidalne - diploidalne jądro grecysty ulega podziałowi mejotycznemu i mitotycznemu, co prowadzi do powstania o obrębie grecysty 8 młodych trofozitów- STADIUM POŹNEJ PRECYSTY Cysta- grecysta przekształca się w cystę zawierającą 8 ułożonych obwodowo trofozoidów. - w tej formie cysta jest wydalana i staje się źródłem inwazji. CYKL ROZWOJOWY: Dorgami oddechowymi pasożyt trafia do pęcherzyków płucnych, gdzie otoczka cysty pęka i zaczyna się cykl. Inwazja przez drogi oddechowe. Rezerwuarem pasożyta są zwierzęta (koty, psy, świnie) OBJAWY KLINICZNE: W okresie zwiastunów występuje apatia, brak łaknienia, utrata masy ciała Następnie: niewydolność oddechowa, duszność, sinica, przyspieszona liczba oddechów przy nieznacznym kaszlu i stanie podgorączkowym ROZPOZNANIE:  Trofozoity i spory w plwocinie, materiale pobranym z głośni, z dolnych dróg oddechowych, z tkanki płucnej, popłuczyn z żołądka  Preparaty barwione, badania immunologiczne LECZENIE: Biseptol i leczenie objawowe Leishmania donovani - Wiciowiec pasożytujący w postaci amastigota w narządach miąższowych człowieka w południowej i wschodnie Azji, Południowej i Środkowej Ameryce, w Afryce, spotykany w Europie -rezerwuarem są koty, psy i dziko żyjące gryzonie. -wywołuje leiszmaniozę trzewną inaczej choroba kala-azar -przenoszony przez moskity POSTAĆ: Amastigota- postać pozbawiona wici, okrągła lub owalna, duże jądro z kariosomem, kinetoplast w kształcie Pałeczki; rozmnaża się przez podział podłużny na 2 postacie potomne. Promastigota- (postacie z wicią); postać INWAZYJNA, wnikają do organizmu człowieka i tam są pochłonięte przez makrofagi ; w ciągu 4h przekształcają się w amastigota ZARAŻENIE: W czasie ssania krwi przez moskity , transfuzji zarażonej krwi, kontakt bezpośredni CYKL: Po przekształceniu się promastigota w amastigota, te przechodzą liczne podziały, co po 48h kończy się rozerwaniem makrofagów. Uwolnienie pasożyty wnikają do innych makrofagów i drogą naczyń krwionośnych oraz chłonnych wędrują po całym organizmie człowieka, wnikając do układu jednojądrzastych komórek fagocytujących wątroby, śledziony i szpiku kostnego. Samica moskita zaraża się podczas ssania krwi człowieka postacią amastigota. W przewodzie pokarmowym owada postać amastigota przekształca się w postać promastigota, która przechodzi liczne podziały podłużne stając się formą inwazyjną. OBJAWY KLINICZNE: Ujawnienie choroby 2-4 m-cy; może przedłużyć się do 2 lat lub skrócić do 10dni; Objawy pojawiają się stopniowo: bóle głowy, osłabienie, chudnięcie, obrzęki tkanek miękkich, wodobrzusze, krwawienie z dziąseł i nosa, powiększenie wątroby i śledziony, uszkodzenie szpiku kostnego, hiperpigmentacja skóry, śmierć. WYKRYWANIE: Rozmazy barwione, hodowle In vitro LECZENIE: stiboglukonian sodowy, amfo tercyna B Temperaturowy próg aktywności postaci dojrzałych kleszcza pospolitego oszacowano na 5oC, a nimf - 8oC. Dlatego na obszarze Polski wykazuje on aktywność od połowy kwietnia do połowy listopada z d woma szczytami- pierwszym od maja do połowy czerwca, drugim we wrześniu. Po upalnych latach może nie pojawić się szczyt aktywności jesiennej. Larwy napadają na żywicieli od maja do września, najczęściej w czerwcu, lipcu i sierpniu. Obserwowano także zimowe (styczeń/luty) inwazje kleszcza u psów, szczególnie w słoneczne dni, gdy temperatura powietrza wahała się w granicach 7-12oC.  SPOSÓB ZARAŻENIA: Kleszcze mogą przyczepiać się do każdej części ciała, wprowadzając pod skórę aparat kłująco-ssący. Zazwyczaj znajdujemy je na rękach, nogach, głowie i uszach, zgięciach stawów, w pachwinach oraz fałdach skórnych. Kleszcze zanim wysączą dużo krwi, są tak małe, że bez problemu mogą przemieszczać się po naszym ciele. Gdy się najedzą - odpadają od swego żywiciela. Do zakazenia dochodzi w czasie ukłucia, gdy następuje bezpośrednie wprowadzenie zarazków do krwi. Można tez zarazić się spożywając niepasteryzowane mleko lub jego przetwory, w którym może znajdować się wirus kleszczowego zapalenia mózgu. CHOROBY WYWOŁYWANE PRZEZ ZAKAŻENIE KLESZCZEM BOLERIOZA : Diagnoza jest prosta we wczesnych przypadkach, gdy zostało zauważone ukąszenie kleszcza i jeśli pojawił się charakterystyczny rumień. Ów rumień początkowo może mieć kształt regularnego koła o średnicy od 1cm do 1,5 cm, które później w bardzo długim okresie czasu rozrasta się nawet do kilku centymetrów, po czym blednie od środka i zanika. Diagnostyka przypadków, w których rumień się nie pojawił, a kleszcz pozostał niezauważony jest trudna: 70% pacjentów z potwierdzoną przewlekłą boreliozą nie zauważyło lub nie pamięta ukąszenia kleszcza ani rumienia. Najpewniejszym sposobem potwierdzenia boreliozy jest badanie za pomocą testu Western-blot w klasach IgG i IgM. Test Western blot wykrywa chorobę u 40-60% chorych. Pierwszy i drugi etap infekcji leczy się kilkutygodniową lub kilkumiesięczną terapią antybiotykiem. Zwykle stosuje się penicyliny, cefalosporyny lub tetracykliny. Przewlekłą boreliozę standardowo leczy się 3-4 tygodnie antybiotykiem, a zwykle utrzymujące się po tym okresie objawy choroby określa się mianem zespołu poboreliozowego. KLESZCZOWE ZAPALENIE MÓZGU Zachorowania są związane na ogół z ogniskami przyrodniczymi, w których wirus krąży między zwierzętami (gryzonie, zwierzyna leśna, ptaki wędrowne) i przenosicielami wirusa, którymi są kleszcze. Cykl ten zachodzi niezależnie od człowieka. Typowymi miejscami ukąszenia u człowieka są głowa, uszy, miejsca zgięcia dużych stawów, ręce i nogi. Ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające, ukąszenie na ogół nie zostaje zauważone i dlatego też bardzo często osoby z zachorowaniem na kleszczowe zapalenie mózgu nie przypominają sobie momentu ukąszenia. Nie ma leczenia przyczynowego kleszczowego zapalenia mózgu. Leczy się tylko objawy wywołane wirusem. Objawy zwykle ustępują po 2-3 tygodniach i pacjent zdrowieje. Choroba może przebiegać ciężko, gdy wystąpią objawy mózgowe, móżdżkowe lub rdzeniowe, rzadko ma przebieg śmiertelny, czasem stwierdza się następstwa pochorobowe pod postacią niedowładów, depresji, zaniku mięśni lub stałych bólów głowy. PROFILAKTYKA Jedynym sposobem uniknięcia przykrych skutków choroby jest zapobieganie. W tym celu konieczne jest stosowanie kilku prostych zasad. Należy: • nosić odpowiednią odzież w lesie zakrywającą jak najwięcej części ciała; • jak najszybciej usunąć kleszcza ze skóry; • stosować środki odstraszające kleszcze; • gotować mleko pochodzące od krów, kóz i owiec; • unikać pobytu w rejonach zakażonych kleszczy; • po wizycie w lesie dokładnie obejrzeć całe ciało. Jeżeli zauważysz ukąszenie, natychmiast delikatnie usuń kleszcza - uchwyć pęsetą za główkę i pociągnij. Miejsce ukłucia zdezynfekuj •Szczepienie ochronne 2) ŚWIERZBOWIEC- SARCOPTES SCABEI -kosmopolityczny pasożyt skóry człowieka, stojacy na pograniczu ekto- i endopasozytnictwa - człowiek jest żywicielem właściwym tego gatunku -postacia inwazyjna jest larwa, która może być przeniesiona na żywiciela podczas kontaktu bezpośredniego(spanie w jednym lozku) lub pośrednio przez bielizne lub ubranie. Dymorfizm płciowy: - Świerzbowiec ludzki jest małym okrągławym roztoczem, którego samica osiąga 0,4 mm a samiec około 0,3 mm długości. - oskórek wykazuje charakterystyczne prązkowanie - hipostom ma kształt trójkątny; brak ząbków. Odnóża kroczne sa skrocone Samica- pierwsze dwie pary odnozy krocznych wyposażone sa w przyssawki, a nastepnie dwie zakończone sa szczecinkami Samiec- odnoza kroczne z wyjątkiem trzeciej pary zaopatrzone sa w przyssawki Cykl rozwojowy : Larwa drąży w warstwie rogowej naskórka krótki kanalik, niewidoczny w skorze, w którym przekształca się w nimfe. Po linieniu nimfa przekształca się w samca lub w drugie stadium nimfy, z której z kolei powstanie samica. Samica pozostaje w osłonce nimfalnej i w tym stadium zostaje zapłodniona. Po kopulacji samce giną, a zapłodniona samica drąży w naskórku (za pomoca szczękoczułków i odnozy krocznych pierwszej pary) ślepo zakończone korytarze długości kilku, a nawet kilkunastu milimetrów. Intensywność drążenia wzmaga się w nocy. Korytarze wytworzone przez samice widoczne sa w skorze. Samica składa w nich jaja, w ilości 2-3sztuk dziennie. Po 3-4 dniach z jaj wykluwaja się sześcionożne larwy, które wychodza na powierzchnie skory i dojrzewaja w torebkach wlosowych. Larwy mogą przedostac się na innego żywiciela lub draza kanaliki w skorze. Samce również mogę drążyć korytarze ale sa one znacznie płytsze. Chroba: wywołuje świerzb- zmiany skorne zlokalizowane głownie na bocznych powierzchniach palców, w zgięciach nadgarstkowych, ło kciowych, w przestrzeniach miedzypalcowych, fałdach skórnych, bocznych powierzchniach tułowia, w okolicy pepka i na posladkach, u dzieci może wystąpić na całym ciele. - Główny obajw- dokuczliwy świąd nasilający się wieczorem i w nocy. Ciepło pobudza ruchliwość tych pasożytów. - Drapanie sprzyja wtornym zakazeniom bakteryjnym, a ponadto ułatwia rozprzestrzenianie się świerzbowca na zdrowe czesci skory. - Na skórze zaatakowanej swierzbowcem obserwuje się linijne uwypuklenia naskórka o dpowiadajace korytarzom swierzbowca, obecne SA tez grudki obrzekowe oraz pęcherzyki. Leczenie polega na stosowaniu zewnętrznie maści lub płynów. W przeglądzie 20 prób klinicznych z udziałem 2,4 tys. chorych najskuteczniejszym lekiem okazała się permetryna. Skuteczność potwierdził krotamiton, podobnie jak lindan, który powoduje jednak stosunkowo dużo skutków ubocznych. Stosowaną doustnie iwermektynę oceniono jako prawdopodobnie skuteczną. Należy pamiętać przy tym, żeby po zakończonym leczeniu nie używać w ciągu 14 dni bielizny osobistej i ubrań uprzednio noszonych. Ubrania powinny być wyprane i uprasowane, tak samo powinno się postąpić z pościelą. W związku z tym, że choroba cechuje się dużą zakaźnością, powinno się profilaktycznie przeleczyć wszystkich członków rodziny lub osoby z najbliższego otoczenia. 3) Blatella germanica- prusak- żółty karaluch, karakon - kosmopolityczny, synantropijny owad z rzedu karaczanów. - jego ciało jest owalne, spłaszczone, długości ok. 1,5cm -barwa ciała jest żółtobrązowa z ciemnymi pasami na przedtułowiu -samice i samce sa uskrzydlone, posiada dwie pary skrzydeł błoniastych -u samca na 9segmencie odwłoka znajduja się dwa wyrostki rylcowe Rozmnażanie: - najintensywniej w temp. 20-30`C - samica składa jednorazowo ok. 40jaj otoczonych wydzieliną, która twardnieje i tworzy kokon oporny na wysychanie, przemakanie czy działanie insektycydów. Kokon ten jest noszony przez samice na grzbiecie do momentu wylęgu larw, przed ich wylęgniecie samica składa kokon do wilgotnych ciepłych szpar. -larwy sa podobne do postaci dorosłej lecz nieuskrzydlone - po 6kolejnych linieniach karaczan osiaga dojrzałość płciowa Występowanie: -pospolicie wystepuje w ciemnych, ciepłych i wilgotnych miejscach (domu,mieszkania,piekarnie,sklepy i magazyny) -jest wszystkożerny, zeruje nocą -masowemu pojawieniu się prusaków towarzyszy charakterystyczny zapach wydzieliny gruczołow, które znajduja się na grzbietowej stronie odwłoka. Znaczenie medyczne: - odgrywa pewna role w epidemiologii zatruc pokarmowych pochodzenia bakteryjnego oraz niektórych chorób inwazyjnych i zakazen przyrannych. - Żerujac niszczy i zanieczyszcza zywnoscodchodami, w których mogą znajdowac się drobnoustroje chorobotworcze. - jest mechanicznym przenosicielem cyst pierwotniaków, jaj robaków, pratka gruźlicy, wirusów zapalenia wątroby i pałeczek salmonelli. - może być żywicielem pośrednim niektórych tasiemców i kolcogłowów. 4) Pediculus humanus- wesz ludzka - stały zewnętrzny pasożyt człowieka -umiejscawia się na głowie lub odzieży Wyróżniamy : wesz głowowa, wesz odziezowa -Wesz odzieżowa jest jaśniejsza od glowowej; aparat gębowy typu kłująco-ssącego jest silnie zmodyfikowany; tułów jest nieco dłuższy od szerokości, zawiera jedna parę przetchlinek; brak skrzydeł. Na głowie znajduja się czułki, które u owadów dorosłych SA 5-członowe. Na tułowi znajdują się 3 pary odnóży krocznych. Stopa zakończona jest ruchomym pazurem, który razem z palcowatym wyrostkiem goleni tworzy rodzaj szczypiec stanowiący narząd chwytny wszy. Ciało wszy jest wydłużone, silnie spłaszczone grzbieto-brzusznie, barwy szarobiałej, zróżnicowane na tułów i odwłok. Odwłok jest owalny, pozbawiony bocznych wyrostków. Na koncu odwłoka u samca zna jduje się narzad kopulacyjny. - Obie odmiany P.humanus żywią się wyłącznie krwią. Krew ssą samce i samice zarówno w dzien, jak i w nocy. Ilośc pobieranej przez wesz krwi odpowiada w przybliżeniu cięzarowi jej ciała - Samica składa jaja zwane gnidami. Są owalne, biało-żółte, zaopatrzone w wieczko z komorami mikropylnymi, które pełnią funkcje wentylacyjne. Jaja są przyczepiane wydzieliną gruczolu cementowego. Samica wszy głowowej przytwierdza gnidy do włosów, tuż przy ich -brunatne plamki na ścianach -zwalczane srodkami owadobojczymi 7) Culex pipiens- komar kłujacy -Synantropijny gatunek, występuje na wsi i w miastach -Wektor arbowirusów -Występuje w Afryce, Azji, Ameryce Pn i Europie -Pospolity w Polsce -Ciało brązowożółte, długość ok 6 mm Jasne pasma u nasady tergitów (płytki grzebietowe segmentów ciała) -Posiada jedną parę skrzydeł, wąskich, przezroczystych -Czułki samców pokryte gęsto długimi włoskami -3 pary odnóży krocznych zakończonych przylgami i pazurkami Cykl rozwojowy -Cykl trwa ok 13 dni -Optymalna temperatura: 20-25°C -Samica składa 150-300 jaj sklejonych w formie „łódeczki” na powierzchnię wód słodkich (np. rynna, kałuża) -Aby możliwe było złożenie jaj, samica musi najpierw napić się krwi ptaków lub człowieka -150-300 jaj na powierzchnie wód słodkich -Z jaj wydostają się skrzelodyszne larwy, wyposażone w długi syfon -Larwy przekształcają się w poczwarki -Poczwarki przeobrażają się w osobniki dorosłe -Jesienią samice gromadzą tłuszcz i zimują w chłodnych, wilgotnych pomieszczeniach, w tym czasie nie odżywiając się. Znaczenie medyczne -Culex pipiens występuje w Polsce pospolicie. Zaliczany jest do 10 gatunków, które mają potencjalnie największe znaczenie epidemiologiczne. -Bezpośrednia szkodliwość Culex pipiens polega na drażniącym działaniu śliny, która -wywołuje świąd i stany zapalne skóry -W organizmach samic wykryto arbowirusy i krętki boreliozy Wykrywanie, zwalczanie i zapobieganie -Larwy C. pipiens występują w pobliżu domów, w stojących wodach zbiorników naturalnych i sztucznych -Zwalczanie polega na likwidacji miejsc wylęgu komarów poprzez oczyszczanie zbiorników wodnych, drenowanie tereniu. Z zbiornikach sztucznych można stosować preparaty fosforoograniczne. 8) Simulium ornatum- meszka Simulium ornatum to muchówka należąca do rodziny meszek. Pospolicie występuje w Polsce i pozostałych krajach europy Meszki zamieszkują wszystkie strefy klimatyczne Dorosłe osobniki masowo występują nad brzegami potoków i rzek Pozostałe stadia – w czystych i chłodnych wodach płynących. Budowa: mały ciemno ubarwiony owad długość 3-4,5 mm krępa budowa ciała skrzydła szerokie odnóża kroczne szerokie narządy gębowe tworzą kłujkę – rozszarpanie skóry żywiciela- ssanie krwi Cykl życiowy: Samice meszki składają jaja (ok. 100-500 sztuk)-przyklejone do kamieni w płytkich wodach lub do roślin częściowo zanurzonych Z jaj wydostają się larwy- osiadły tryb życia- na końcu odwłoka specjalna tarcza terminalna (przytwierdzenie do podłoża) W rozwoju meszki występuje 6 stadiów larwalnych i poczwarka (kokon w którym się znajduje jest otwarty) W ciągu roku mogą się rozwinąć dwa lub trzy pokolenia. Znaczenie w medycynie: Ukłucia są bardzo bolesne, mogą prowadzić do powstania obrzęków i stanów zapalnych Ślina działa toksycznie na układ nerwowy- wstrząs anafilaktyczny - śmierć (zwierząt) Przypuszcza się ze meszka przenosi laseczki wąglika Meszki żyjące w Afryce są przenosicielami filarii z gatunku Onchcerca volvulus. Zapobieganie i leczenie: Meszki zwalcza się jak komary Reakcja alergiczna - leki antyhistaminowe 9) Pulex irritans- pchła ludzka Kosmopolityczny czasowy pasożyt zewnętrzny człowieka Pasożytuje wyłącznie w postaci imago Głównym żywicielem jest człowiek Budowa: Ciało ciemnobrunatne, prawie czarne, bocznie spłaszczone. Segmenty tułowia nie są zrośnięte Długość 2-4 mm. Owad bezskrzydły Pozbawiony oczu złożonych, posiada oczy proste Czułki po bokach głowy Aparat gębowy typu kłująco-ssącego Trzecia para odnóży krocznych jest dłuższa niż pierwsza i druga Cykl życiowy: Pchła ludzka przechodzi przeobrażenie zupełne Całkowity rozwój od jaja do postaci imago może trwać 20-262 dni (zależnie od temp. otoczenia i wilgotności) Jajo Po pobraniu krwi samica składa jednorazowo ok. 3-5 jaj, długości 0,5 mm 2. Larwa Białe, robakowate, pozbawione oczu i odnóży. Żyją w miejscach rzadko sprzątanych, gdzie gromadzi się kurz. Żywią się odpadkami pochodzenia organicznego i kałem postaci imago Występują 3 stadia larwalne Poczwarka Po przekształceniu z ostatniego stadium larwy Postać dorosła Po przeobrażeniu z poczwarki wydostaje się owad dorosły, żyjący 3-4 miesiące Znaczenie medyczne: Ukłucia mogą wywołać alergiczne odczyny Pchła ludzka przenosi pałeczki dżumy, tularemii Pchła ludzka może być żywicielem pośrednim tasiemca psiego, szczurzego proglotydy maciczne odrywają się od strobilii i przechodzą do środowiska zewnętrznego człony poruszające się na skórze i sierści rozsiewają torebki jajowe połknięte przez żywicieli pośrednich onkosfery przekształcają się cysticerkoit człowiek zaraża się poprzez zjedzenie zarażonego owada w jelicie cienkim człowieka postać dojrzała rozwija się w ciągu 2-3 tygodni Objawy kliniczne: tasiemczycza przebiega przeważnie bezobjawowo, czasami mogą wystąpić: wymioty, biegunka, matowienie sierści na zwierzęciu; inwazja u człowieka przebiega bezobjawowo; nieliczne przypadki inwazji obserwuje się głównie u dzieci ( niewielkie zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego-bóle brzucha, biegunka, świąd odbytu). Wykrywanie: Polega na stwierdzeniu w kale obecności charakterystycznych proglotydów ( kształt nasion ogórka) oraz torebek jajowych, wypełnionych kulistymi jajami. Leczenie: W leczeniu tasiemczycy stosuje się prazykwantel. Zapobieganie: polega na tępieniu pasożytów zewnętrznych psa i kota; głaskanie zwierząt, a następnie spożywanie pokarmu bez umycia rak, może także skutkować zarażeniem Hymenolepis nana : tasiemiec karłowaty  Wywołuje hymenolepiozę ( hymenolepiosis )- najczęstszą tasiemczycę na świecie —Człowiek zaraża się droga pokarmowa przez ręce lub pożywienie zanieczyszczone jajami —Jest monoksenicznym tasiemcem – jego rozwój może przebiegać bez zmiany żywiciela (może tez przebiegać ze zmianą żywiciela- żywicielem pośrednim są wówczas różne gatunki owadów np. pchła ludzka — W Polsce występuje rzadko, głownie u dzieci —Postać dorosła H.nana osiąga długość 0,6-5 cm i zbudowana jest z około 200 proglotydów —Na kulistej główce znajdują się 4 przyssawki i krótki ryjek uzbrojony w pojedynczy wieniec 20-30 haków —Szerokość proglotydów jest większa niż ich długość —Zatoki płciowe umieszczone są jednostronnie —W każdym członie hermafrodytycznym znajduje się trójpłatowy jajnik oraz 3 ułożone liniowo jądra —Człony maciczne zawierają 80-180 żółtawych jaj —Zmiany zapalne jelit —U dorosłych częstość zakażenia jest niewielka a, objawy najczęściej nie występują —Silne inwazje występują często u dzieci powodując : - bóle brzucha - wymioty - utrata łaknienia - spadek masy ciała - bezsenność - drgawki —Wykrywanie: badanie kału, w którym stwierdza się obecność charakterystycznych jaj (człony rozpadają się w jelicie i dlatego nie znajduje się ich w kale). —Leczenie: PRAZYKWANTEL, NIKLOZAMID Aby stwierdzić czy pacjent został wyleczony, należy przeprowadzić badanie kału w 3,4 i 5 tygodniu po podaniu leku (możliwa autoendoinwazji) —Zapobieganie: przestrzeganie zasad higieny ochrona środków spożywczych przed zanieszczyszczeniami Enterobioza vermicularis – owsik ludzki - enterobioza  Pasozytuje w jelicie grubym  Monokseniczny nicień o białej barwie  Wyst. W strefie umiarkowanej  Samica otwor gebowy z 3ma wargami na kazdej 2 brodawki, dzieki skrzydelkom oskorkowym pecherzykowaty ksztalt,  Samiec dwa skrzydełka boczne, okolica steku 5 brodawek, szczecinka kopulacyjna pojedyncza  Jaja: we wnetrzu zarodki larw,  Wyjscie larw po zasnieciu,, wieczoem przez odbyt z gwaltownym swądem.  Jaja przytwierdzaja się do rak , bielizny, pościeli,  Poprzez rece dostaja się do jamy ustnej(autoegzoinwazja) lub wraca przez odbyt ( retroinwazja)  Cykl : w jelicie cienkim wylęgaja się larwy rabditopodobne,które po 3kotnym linieniu sa dojrzałe.Do kopulacji dochdzi w jelicie grubym.  Enterobioza najczesciej atakuje dzieci, sprzataczki, nauczycieli  Objawy : niezyt bony sluzowej jelita, odczyny zapalne lub wybroczyny czy martwica wyrostka, uszkodzenie naskurka poprzez drapanie, może powodowac endometrioze, zap. Bl. Sluzowej pochwy  Obj kliniczne :spadek masy, oslabienie, brak apetytu, bladosść, cienie pod oczyma, pobudliwosc nerwowa; dzieci : zgrzytanie zebami obgryzanie paznokci.  Wykrywanie: kał, skora , ok. odbytu  Leczenie : pyrantel, dieta, higiena  Zapobieganie : higiena osobista i czystośść w mieszkaniu ASCARIS LAMBRICOIDALES – GLISTA LUDZKA, GLISTNICA, ASKARIOZA  Najczęssza robaczyca pzrewodu pokarmowego na świecie  Różowożółta , kszt. Walcowaty, otwór gębowy z 3ma wargami  Po bokach wargi grzbietowej sa 2 brodawki czuciowe  Wargi brzuszne: brodawki czuciowe , brodawka będąca narządem nabocznym zwana AMFIDEM.  Dymorfizm płcowy.  Samiec jest mniejszy od samicy: brodawki przedstekowe i zastekowe , 2 szczecinki komulacyjne.ukl. meski rozrodczy pojedynczy  Samica sklada dziennie 200 tys jaj, wraz z kałem ida do gleby  Skorupka otaczajaca jaja zbud. Z 3 warstw.  Kał bez samców w jelicie to jaja niezapłodnione  Forma inwazyjna : larwa w II stadium.