Budowa i tkanki zwierzęce, Notatki z Biologia

Pobierz Budowa i tkanki zwierzęce i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity! Lekcja 15.02.2021 / 17.02. 2021 Temat: Tkanki zwierzęce- budowa i funkcje.  Tkanka- zespół komórek o współnym pochodzeniu, podobnej budowie, pełniących określoną funkcję. Powstają podczas wczesnych etapów rozwoju zarodkowego, z listków zarodkowych (ektodermy mezodermy i endodermy): 1. Tkanka nabłonkowa Jest bardzo zróźnicowana jeśli chodzi o funkcję. Charakteryzuje się zwartym układem komórek użołonych na błonie podstawnej zbudowanej głównie z białek. Błona podstawna- warstwa substancji międzykomórkowej, składająca się głównie z białek włóknistych (głównie kolagenu). Jest wytworem komórek nabłonkowych i umożliwa zachowanie kształtu komórek nabłonka oraz zapewnia transport substancji chemicznych między nimi a sąsiednimi tkankami. Nabłonki dzielimy ze względu na: a. Liczbę warstw komórek  Nabłonki jednowarstwowe- niezależnie od kształtu elementu okrywanego, wszystkie komórki dotykają błony podstawnej, składa się z pojedynczej warstwy komórek. o Nabłonek wielorzędowy- szczególny typ nabłonka jednowarstwowego, wszystkie komórki budujące go leżą na błonie podstawnej, jednak różnią się wysokością.  Nabłonki wielowarstwowe- niewszystkie komórki nabłonka dotykają błony podstawowej, składa się z kilku warstw (charakterystyczne dla kręgowców). b. Ze względu na kształt komórek  Nabłonki płaskie  Nabłonki sześcienne  Nabłonki walcowate c. Ze względu na pełnioną funkcje:  Ochronny- okrywają ciało zwierząt, zabezpieczają je przed nadmierną utratą wody, urazami mechanicznymi i drobnoustrojami chorobotwórczymi. Wyściełają jamy narządów wewnętrznych. Zdolny do wytwarzania oskórka lub kutykuli. o Nabłonek urzęsiony (migawkowy)- odmiana nabłonka ochronnego, w którego warstwe wbudowane są włoski, wici lub rzęski. Występuje np. w drogach oddechowych kręgowców (zatrzymywanie zanieczyszczeń z powietrza), na skórze niektórych bezkręgowców biorąc udział w poruszaniu.  Transportujący- umożliwiają przenikanie substancji z jednej strony nabłonka na drugą umożliwając np, transport tlenu i dwutlenku węgla w narządach wymiany gazowej czy produktów trawienia w jelicie cienkim.  Wydzielniczy (gruczołowy)- wytwarza i wydziela różne związki chemiczne (np. śluz, enzymy i hormony). Rozmieszczone są wśród innych komórek nabłonkowych tworząc: o Gruczoły jednokomórkowe- np. gruczoły śluzowe ryb. o Gruczoły wielokomórkowe- np. gruczoły potowe. o Gruczoły wydzielania wewnętrznego- gruczoły, których wydzielina jest doprowadzana do płynów ustrojowych, np. gruczoły dokrewne. o Gruczoły wydzielania wewnętrznego- gruczoły, które produkują wydzielinę i odprowadzaną do środowiska zewnętrznego (np. gruczoły potowe) lub do światła narządów (np. do wątroby).  Czuciowy- budują go komórki zdolne do odbierania bodźców zewnętrznych, choć właściwą formę odbierającą bodźce stanowią neurony biegnące między komórkami nabłonka (np. nabłonek węchowy, nabłonek brodawek języka, nabłonek siatkówki oka) d. Budowa i miejsce występowania różnych rodzajów nabłonków (podręcznik str. 252, repetytorium 181-182) 2. Tkanka łączna Wszystkie jej rodzaje powstają z mezenchymy (tkanki łącznej zarodkowej), która powstała z mezodermy: mezoderma-> mezenchyma (tkanka łączna zarodkowa)-> tkanka łączna Wszystkie tkanki łączne posiadają wspólny plan budowy; wszystkie z nich posiadają luźno ułożone komórki tkanki oraz substancję międzykomórkową składającą się z bezpostaciowej substancji podstawowej zawierającej duże ilości wody oraz z włókien białkowych np. kolagenowych i sprężystych (zbudowanych z elastyny). Ze względu na pełnione funkce i budowę wyróżniamy: a. Tkanka łączna właściwa Rodzaj tkanki właściwej Charakterystyka Przykład występowania Tkanka siateczkowata ● Zbudowana z gwiaździstych komórek oraz substancji międzykomórkowej zawierającej delikatnej włókna. ● Jej komórki tworzą charakterystyczną sieć, w której znajduje się substancja międzykomórkowa i limfocyty. ● Wraz z komórkami nabłonka naczyń krwionośnych tworzy układ siateczkowo- śródbłonkowy biorąc udział w reakcjach ummunologicznych organizmu. ● W postaci szpiku kostnego bierze udział w tworzeniu krwi. ● szpik kostny ● węzły limfatyczne ● śledziona Tkanka włóknista luźna (wiotka) ● Składa się z różnych rodzajów komórek i ● Zrąb większości narządów Wyróżniamy dwa typy tkanki kostnej: Porównywana cecha Rodzaj tkanki tkanka zbita tkanka gąbczasta Wygląd Budowa Blaszki kostne układają się w osteony, które są podstawowym, które są podstawowym elementem strukturalnym kości. Osteony biegną równolegle do siebie, a przestrzeń między nimi wypełniają dodatkowe blaszki. Blaszki tworzą beleczki kostne o luźnym układzie, zlaeżnym od kierunku sił działających na kość. Występowanie ● Trzony kości długich ● Zewnętrzne warstwy kości płaskich ● Nasady kości długich ● Wnętrze kości płaskich Cecha ● Duża wytrzymałośc mechaniczna ● Pełni funkcje podporowe ● Pełni funkcje podporowe ● Magazyn soli mineralnych (głównie fosforanu wapnia) ● Zawiera szpik kostny odpowiedzialny za powstawanie składników krwi c. Tkanka łączna płynna  Krew Odpowiada za transport substancji odżywczych i tlenu oraz za odprowadzanie dwutlenku węgla, substancji szkodliwcych i zbędnych produktów przemiany materii w obrebie organizmu. Uczestniczy również w reakcjach odpornościowych organizmu oraz w termoregulacji. Składa się z: o Osocza- płyn o żółtawym zabarwieniu, składający się w 90% z wody, w 1% z innych związków nieorganicznych (np. Na+, Cl- czy HCO3) oraz w 9% ze związków organicznych (np. glukoza, aminokwasy, witaminy, białka). Bierze udział w utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego i pH krwi. Składa się z substancji zwanej fibrynogenem, odpowiedzialnej za krzepnięcie krwi. Osocze pozbawione tego elementu nazywamy surowicą. o Elementów morfotycznych- wszystkie z nich powstają w czerwonym szpiku kostnym, wyróżniamy trzy elementy morfotyczne krwi: Erytrocyty (krwinki czerwone) Leukocyty (krwinki białe) Trombocyty (płytki krwi) ● Transportują tlen i część dwutlenku węgla (hemoglobina) ● O owalnej budowie, zawierają jedno jądro komórkowe (większość zwierząt kręgowych) ● Nie zawierają większości organelli komórkowych; jąder kom., mitochondriów (u większości ssaków) ● Mają jądro komórkowe, są zdolne do ruchu ● Biorą udział w reakcjach obronnych organizmu ● Wyróżnia się wśród nich granulocyty (objętnochłonne, zasadochłonne i kwasochłonne) oraz agranulocyty (limfocyty i monocyty) ● Biorą udział w krzepnięciu krwi ● U większości zwierząt kręgowych są to wrzecionowate komórki posiadające jądro komórkowe ● U ssaków są to fragmenty cytoplazmy i megakariocytu, niemające jądra komórkowego, naywane płytkami krwi  Limfa (chłonka) Powstaje na skutek przenikania płynu tkankowego z przestrzeni międzykomórkowych do włosowatych naczyń limfatycznych. Jej skład jest podobny do składu osocza, zawiera jednak mniej białek. Ponadto w limfie znajdują się znaczne ilości limfocytów pochodzących z narządów limfatycznych. Pełni funkcje transportowe i uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu.  Hemolimfa Tkanka występująca u niektórych zwierząt bezkręgowych o otwartym układzie krwionośnym (u stawonogów i mięzaków). Pełni funkcje analogiczne do krwi i limfy. Jej charakterystycznymi składnikami są komórki pełzakowate, zdolne do fagocytozy oraz rozpuszczone w osoczu barwniki przenoszące O2 i CO2. 3. Tkanka mięśniowa Tkanka mięśniowa powstaje z mezodermy. Jej charakterystyczną cechą jest kurczliwość, która umożliwia wykonywanie ruchów. Zawierają podstawowe organelle oraz elementy cytoszkieletu (miofilamenty) zbuodwane z białek- aktyny i miozyny. Porównywana cecha Rodzaj tkanki mięśniowej Tkanka mięśniowa gładka Tkanka poprzecznie prążkowana szkieletowa Tkanka poprzecznie prążkowana serca Ewolucyjnie Pierwsza Kolejna Kolejna Występowanie Ściany narządów zewnętrznych Mięśnie szkieletowe Mięsień sercowy Kształt komórek lub włókien Komórki mięśniowe wrzecionowate Włókna mięśniowe długie i cylindryczne Komórki mięśniowe cylindryczne, o widlastwo rozgałęzionych końcach Liczba i ułożenie jąder komórkowych Jedno jądro komórkowe położone centralnie (u kręgowców), dwa lub trzy jądra komórkowe (u bezkręgowców) Duża liczba jąder komórkowych ułożonych peryferycznie. Jedno lub dwa jądra komórkowe ułożone centralnie. Ułożenie filamentów i prążkowanie Filamenty cienkie i grube ułożone nieregularnie- brak prążkowania. Filamenty cienkie i grube ułożone na przemian- widoczne poprzeczne prążkowanie Filamenty cienkie i grube ułożone na przemian- widoczne poprzeczne prążkowanie Obecność wstawek Brak Brak Obecne Charakterystyka skurczów ● Długotrwałe i powolne ● Niezależne od woli ● Szybkie i silne ● Zależne od woli ● Długotrwałe i powolne ● Niezależne od woli Wygląd 4. Tkanka nerwowa Zbudowana z dwóch rodzajów komórek- neuronów i komórek glejowych wywodzących się głównie z ektodermy. a. Budowa neuronu i synapsy:  Perykarion (ciało komórki)- część neuronu otaczjąca jądro komórkowe. Wewnątrz niego znajduje się: o Tigroid- siateczka śródplazmatyczna neuronu. o Neurofiblyle- włókienka białkowe uczestniczące w transporceiw wewnątrzkomórkowym.  Dendryty- krótkie, rozgałęzione wypuski doprowadzające impuls do ciała komórki.  Akson (neuryt)- długa, rozgałęziona przy końcu wypustka, przekazująca impuls z ciała komórki w kierunku innego neuronu, włókna mięśniowego lub gruczołu. Między aksonami a innymi komórkami nerwowymi (początkami ich dendrytów) powstają synapsy- wyspecjalizowane połłączenia pozwalające na przekazywanie impulsu nerwowego  Osłonka mielinowa- utworzona jest z lemocytów (komórek glejowych). Osłania akson, zwiększając szybkość przewodzenia impulsów.  Węzeł Raniviera- przerwa między segmentami osłonki mielinowej