Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości ..., Notatki z Język polski

Pobierz Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości ... i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity! Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości. Część 3 Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Mapa myśli Dla nauczyciela Bibliografia: Źródło: Piotr Kuncewicz, Agonia i nadzieja. Literatura polska po 1918, t. 1, Warszawa 1993, s. 123. Źródło: Jan Kochanowski, Na dom w Czarnolesie. Źródło: Horacy, O co poeta prosi Apollina. Stanisław Ignacy Witkiewicz, Kompozycja fantastyczna (Kuszenie świętego Antoniego), 1920 Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna. Piotr Kuncewicz Agonia i nadzieja. Literatura polska po 1918 Przejście do wolności z niewoli nie wszyscy [pisarze, przyp. red.] znieśli bez szwanku – jest tu jakaś analogia z aktorami filmu niemego, którzy nagle znaleźli się w świecie słyszalnym. Bądź co bądź o prawdziwym obliczu prozy stanowili u początku Żeromski, Reymont, Sieroszewski, Orkan, Daniłowski, Strug, Berent, Nałkowska, Przybyszewski... Zwróćmy więc uwagę na bardzo istotną okoliczność – człowiek kulturalny lat dwudziestych z jednej strony miał do czynienia z już wyzwoloną od serwitutów narodowych poezją, z drugiej zaś z prozą wywodzącą się bez reszty z czasów niewoli i co za tym idzie – bardzo wzniosłych ideałów. Była to kombinacja wyjątkowo korzystna. A wśród prozaików pierwsze, pod każdym względem, miejsce należy się Stefanowi Żeromskiemu. Źródło: Piotr Kuncewicz, Agonia i nadzieja. Literatura polska po 1918, t. 1, Warszawa 1993, s. 123. “ Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości. Część 3 stronnictw konserwatywnych po ruchy socjalistyczne) stanowi w powieści podłoże do ukazania dramatycznych wyborów etycznych Baryki jako młodego człowieka, który musi budować własną tożsamość w obliczu tak chaotycznej i dynamicznej historii. Warto przy tym wyjaśnić tytuł: Przedwiośnie, czyli czas wielkich nadziei na odwilż i odrodzenie, ale także moment przesilenia, które może być trudne. To także okres między dwiema epokami. Antoni Kozakiewicz, Zła wróżba, ok. 1888 Źródło: Muzeum Narodowe w Warszawie, domena publiczna. Zofia Nałkowska Zofia Nałkowska urodziła się w 1884, zmarła w roku 1954. Debiutowała jako nastolatka w „Przeglądzie Tygodniowym”, a pierwszą powieść wydała w „Prawdzie” w 1904 r. W latach 20. pracowała przy Prezydium Rządu, w okresie procesów opozycjonistów organizowała protesty w sprawie więźniów politycznych. W czasie wojny mieszkała w Warszawie, po wojnie w Krakowie zasiadła w Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich; zebrane wówczas materiały wykorzystała we wstrząsającym zbiorze opowiadań Medaliony. W swoich pierwszych młodopolskich powieściach autorka analizowała psychikę kobiecą. Po wojnie skierowała zainteresowania w stronę człowieka jako istoty kształtowanej przez społeczeństwo, oczekiwania i opinie innych oraz historię. Romans Teresy Hennert (1924) to jedna z pierwszych powieści rozrachunkowych, ostro krytykująca rzeczywistość niepodległej Polski. Najwybitniejszą powieścią i zarazem manifestem ideowo‐filozoficznym Nałkowskiej jest Granica. Tuż przed wojną pisarka zdążyła jeszcze wydać nowatorską powieść Niecierpliwi. Po wojnie, oprócz wspomnianych Medalionów, ukazała się zaczęta w 1939 r. powieść Węzły życia. Niezwykle cenny jest także, pisany przez 55 lat, Dziennik. Granica Powieść drukowana w odcinkach w różnych czasopismach w latach 1932‐1934, w wydaniu książkowym ukazała się w 1935 r. Akcja toczy się w niepodległej Polsce (po 1921), ukazując życie różnych warstw społeczeństwa – od wiejskiej biedoty poprzez rodziny robotnicze, mieszczaństwo do zubożałej szlachty i ziemiaństwa. Przedstawiając historię kariery Zenona Ziembiewicza i stopniową zmianę jego poglądów, autorka skupia się na problematyce społecznej, filozoficznej i psychologicznej. Interesuje ją przesuwanie „granic” moralnie dopuszczalnych działań (bohater w chwili objęcia stanowiska prezydenta miasta zaczyna głosić poglądy, które odrzucał jako student). Nałkowska bada rolę „schematów” (stereotypów i ról społecznych) w tym procesie, potwierdzając potoczne sformułowanie, że punkt widzenia zależy od punktu siedzenia („jest się takim, jak miejsce, w którym się jest”). Na osobowość i los człowieka mają także wpływ jego rodzina, dziedziczenie cech, które się w dzieciństwie odrzucało, a które w dorosłym życiu powiela się mimo woli (jako kolejne „schematy”). Powieść jest również dyskusją na temat granic ludzkiego poznania oraz analizą podstawowych problemów egzystencjalnych: miłości, śmierci, zła, charakteru i sposobu przeżywania młodości i starości. Ważnym wątkiem Granicy jest również rozważanie wokół natury ludzkiej: na ile człowiek jest istotą racjonalną, a na ile popychaną w swoich działaniach przez siły podświadome, bliższe ślepym popędom aniżeli moralnemu namysłowi. Słownik Stanisław Ignacy Witkiewicz, Portret Zofii Nałkowskiej, 1930 Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. egzystencja (łac. existere z ex – na zewnątrz + sistere – stać, znajdować się) – istnienie kogoś lub czegoś; materialne warunki czyjegoś życia; w egzystencjalizmie: swoisty sposób istnienia właściwy tylko człowiekowi naturalizm (fr. naturalisme < łac. natura – natura) – kierunek literacki ukształtowany w 2. połowie XIX wieku we Francji; zgodnie z założeniami naturalistów rzeczywistość w dziele literackim miała być przedstawiana w obiektywistyczny sposób; istotną rolę odgrywały motywacje biologiczne wpływające na postępowanie bohaterów literackich; do najwybitniejszych przedstawicieli tego kierunku zalicza się Emila Zolę Wstęp – Rodowód – dzieje życia Seweryna Baryki, ojca głównego bohatera, Cezarego Baku na początku XX wieku, pocztówka domena publiczna Część 1. Szklane domy Miejsce akcji: Baku Treść: Dzieje kilkunastoletniego Cezarego od wybuchu wojny (ojciec idzie do wojska) poprzez rewolucję 1917 r. (fascynacja, udział w manifestacjach; śmierć matki, rozczarowanie, dostrzeżenie okrucieństwa rewolucji) do powrotu do wolnej Polski i udziału w wojnie polsko-bolszewickiej. Narracja: autorska (obiektywna; narrator wszechwiedzący) Styl: gawędziarski, operujący czasem zbliżeniem wybranej sceny Materiał audio dostępny pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/PKXGiYdpc 2 Teodor Ziomek, Grusza polna, 1912 domena publiczna Część 2. Nawłoć Miejsce akcji: majątek Nawłoć, Chłodek Treść: Życie Cezarego w majątku rodziny poznanego i uratowanego na wojnie Hipolita Wielosławskiego; pięciokąt miłosny (romans Cezarego z trzema kobietami – 16-letnią Wandą, Karoliną i Laurą, która ma narzeczonego), zagadkowa śmierć Karoliny; pobyt Cezarego w Chłodku, gdzie dostrzega niedolę chłopów. Narracja: personalna, z punktu widzenia bohatera (subiektywna) Styl: bardzo zróżnicowany, uzależniony od nastroju bohatera i charakteru sceny; posługujący się kontrastem, zaskoczeniem; umiejętne stopniowanie napięcia Materiał audio dostępny pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/PKXGiYdpc 3 ulica Nalewki w Warszawie – pocztówka sprzed 1918 roku domena publiczna Część 3. Wiatr od wschodu Miejsce akcji: Warszawa Treść:Cezary podejmuje przerwane przez wojnę studia, zostaje sekretarzem przyjaciela matki – Szymona Gajowca, poznaje Antoniego Lulka – jednego z przywódców komunistycznych, bierze udział w zebraniu komunistów; prowadzi dyskusje ideowe; spotyka Laurę, która jest już mężatką; bierze udział w manifestacji, idąc na czele robotników naprzeciw wojska. Narracja: polifoniczna (wielogłosowa, z różnych punktów widzenia) Styl: zróżnicowany, naśladujący styl publicystyki, reportażu; głos często oddawany bohaterom, którzy przedstawiają swoje racje w dialogach nacechowanych indywidualnie Materiał audio dostępny pod adresem: hps://zpe.gov.pl/b/PKXGiYdpc 4 z powodu sukcesów) i burżuazji, wartości najwyższe to solidarność ze światowym proletariatem i ustrój bolszewickiej Rosji. Ignacy Gierdziejewski, Scena symboliczna – Nędza z biedą do nas idą, ok. 1856 domena publiczna Dzięki temu zestawieniu łatwo zauważyć sympae autora, który wyraźnie opowiada się po stronie Gajowca. Jednak wymowę ideową komplikuje ostatnia scena i to zapewne ona pozwoliła niektórym komentatorom rosyjskim na uznanie Przedwiośnia za powieść prokomunistyczną (przeciw czemu natychmiast zaprotestował Żeromski). Poglądy Lulka dodatkowo kompromituje zestawienie ich z obrazem rewolucji w Baku, czyli spełnieniem jego programu: rewolucja to grabież, wysiedlenia, aresztowania i rzezie, głód, rozboje, strach i chaos (to wszystko pokazane na przykładzie losów konkretnych ludzi, bohaterów powieści). 8 Mówi się także o trzeciej ideologii (drodze), przedstawionej w Przedwiośniu – krańcowo utopijnej wizji „szklanych domów” Seweryna Baryki, sprowadzającej się do chęci zapewnienia w niepodległej Polsce równości i sprawiedliwości społecznej dzięki genialnym wynalazkom i technologiom. Jest to jednak nie tyle program, ile raczej marzenie umierającego człowieka. Kazimierz Gede, Demonstracja, ok. 1937 domena publiczna Powieść Żeromskiego stanowi także próbę przedstawienia panoramy polskiego społeczeństwa u progu niepodległości: to 9 10 Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. dostatnie i beztroskie ziemiaństwo, wciąż kultywujące szlacheckie tradycje polowań, bali, rozrywek towarzyskich i flirtów; obok chłopi – żyjący w nędzy, pozbawieni dostępu do wiedzy, bierni, nastawieni jedynie na przeżycie; w mieście to robotnicy – podobnie biedni, niewykształceni, cierpiący głód i choroby, represjonowani, pchani do demonstracji rozpaczą i umiejętnie wykorzystującą ich nastroje i sytuację agitacją; to także inteligencja reprezentowana przez Gajowca i lekarkę, ale także studentów takich jak Baryka. To dla tej warstwy zostały przedstawione wzorce autentyczne, zaczerpnięte z polskiej historii: Bohusz, Krzemiński, Abramowski. Dla nauczyciela Autor: Katarzyna Lewandowska Przedmiot: Język polski Temat: Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości. Część 3 Grupa docelowa: Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe I. Kształcenie literackie i kulturowe. 1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: 1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945– 1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.; 5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego; 8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe; 9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji; 10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje; 13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne; 14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej; 15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny; 16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości. 2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: 1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych; 2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację; II. Kształcenie językowe. 1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń: 3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi; 4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń: 1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców; III. Tworzenie wypowiedzi. 1. Elementy retoryki. Uczeń: 1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych; 2. Mówienie i pisanie. Uczeń: 1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie; 2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki; 4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji; 11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe; IV. Samokształcenie. 1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska; 2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach; Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje w zakresie wielojęzyczności; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie. Cele lekcji. Uczeń: utrwala wiadomości dotyczące dwudziestolecia międzywojennego, omawia dwa utwory prozatorskie wydane w okresie dwudziestolecia międzywojennego – Przedwiośnie Stefana Żeromskiego i Granicę Zofii Nałkowskiej. opisuje wpływ zastosowania różnych rodzajów narracji na fabułę Przedwiośnia Stefana Żeromskiego, wskazuje, jaką funkcję w Granicy Zofii Nałkowskiej pełni inwersja czasowa, wyjaśnia metaforyczne znaczenie tytułów Przedwiośnie i Granica. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: z użyciem e‐podręcznika; metoda stolików eksperckich. Formy pracy: praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu. Przebieg lekcji Przed lekcją: 1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‐materiał „Dwudziestolecie międzywojenne – powtórzenie wiadomości. Część 3”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Prezentacja multimedialna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania. Faza wprowadzająca: 1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.