Kryteria oceniania. Zakres podstawowy. III klasa liceum ..., Notatki z Gospodarka

Pobierz Kryteria oceniania. Zakres podstawowy. III klasa liceum ... i więcej Notatki w PDF z Gospodarka tylko na Docsity! 1 Kryteria oceniania. Zakres podstawowy. III klasa liceum ogólnokształcącego i technikum Poniższy zestaw wymagań edukacyjnych na poszczególne oceny uwzględnia planowane osiągnięcia ucznia w zakresie wiedzy i umiejętności zawarte w rozkładzie materiału i planie wynikowym zintegrowanym z serią Ślady czasu. Zestaw ten to jedynie propozycja. Nauczyciel może wykorzystać przedstawiony podział wymagań w swojej pracy dydaktycznej lub zmodyfikować go tak, by w pełni odpowiadał on specyfice klasy i indywidualnym możliwościom uczniów, z którymi pracuje. Temat lekcji Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Poziom konieczny ocena dopuszczająca Poziom podstawowy ocena dostateczna Uczeń potrafi to, co na ocenę dopuszczającą, oraz: Poziom rozszerzający ocena dobra Uczeń potrafi to, co na ocenę dostateczną, oraz: Poziom dopełniający ocena bardzo dobra Uczeń potrafi to, co na ocenę dobrą, oraz: Poziom wykraczający ocena celująca Uczeń potrafi to, co na ocenę bardzo dobrą, oraz: Europa i świat po kongresie wiedeńskim Kongres wiedeński (rozdz. 1) Uczeń zna:  daty: 1814–1815  postacie: Klemensa von Metternicha, Aleksandra I Romanowa, Charles’a de Talleyranda  państwa uczestniczące w kongresie  założycieli Świętego Przymierza  zmiany terytorialne, które się dokonały w wyniku Uczeń zna:  postacie: Fryderyka Wilhelma III Hohenzollerna, Franciszka I Habsburga  zasady ładu wiedeńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: koncert mocarstw/ kwintet mocarstw, polityka Uczeń zna:  postacie: Roberta Stewarta, Ludwika XVIII Burbona Uczeń rozumie:  pojęcie: Związek Niemiecki  dlaczego na kongresie nie reaktywowano Rzeszy Niemieckiej i nie podjęto decyzji Uczeń rozumie:  dlaczego Wielka Brytania zabiegała o tzw. strategiczne terytoria na mapie świata Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego dyplomacji Wielkiej Brytanii zależało na realizacji idei Uczeń rozumie:  pojęcie ekumenizm Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jakie dwie nieformalne koalicje zawiązały się jeszcze przed rozpoczęciem obrad kongresu wiedeńskiego  wyjaśnić, dlaczego separatyzm 2 postanowień kongresu wiedeńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: równowaga sił, legitymizm, restauracja  cel powstania Świętego Przymierza Uczeń potrafi:  wyjaśnić główne postanowienia kongresu wiedeńskiego reakcji, ład wiedeński/ system wiedeński  przyczyny i konsekwencje decyzji podjętych na kongresie wiedeńskim Uczeń potrafi:  omówić główne zasady, na jakich opierał się ład wiedeński  wskazać na mapie zmiany terytorialne wprowadzone po kongresie wiedeńskim  omówić postanowienia kongresu wiedeńskiego dotyczące ziem polskich o powstaniu zjednoczonych Włoch  dlaczego kongres wiedeński nazwano „tańczącym kongresem” Uczeń potrafi:  wyjaśnić rolę władców Rosji, Austrii i Prus w Świętym Przymierzu  wyjaśnić wpływ „stu dni” Napoleona na obrady kongresu wiedeńskiego równowagi sił w Europie  wyjaśnić, dlaczego przywrócenie wcześniej panujących dynastii na trony europejskie nie oznaczało powrotu do stanu sprzed 1789 r., czyli do feudalnych stosunków społecznych i dawnych systemów politycznych regionalny utrudniał realizację idei zjednoczenia Włoch  ocenić, czy słusznie kongres wiedeński jest uważany za najważniejsze spotkanie przywódców XIX- wiecznej Europy Cywilizacja przemysłowa w pierwszej połowie XIX w. (rozdz. 2) Uczeń zna:  daty: 1769, 1825  postacie: Jamesa Watta, George’a Stephensona, Samuela Morse’a  państwa, w których najwcześniej dokonała się rewolucja przemysłowa  wynalazki, które przyspieszyły proces produkcji  skutki rewolucji przemysłowej Uczeń rozumie:  pojęcia: rewolucja przemysłowa, cywilizacja przemysłowa, wolny rynek, fabryka, parowóz, telegraf, Uczeń zna:  daty: 1807, 1837  postać: Roberta Fultona  gałęzie przemysłu, które się rozwinęły w wyniku industrializacji Uczeń rozumie:  pojęcia: rewolucja agrarna, płodozmian, parowiec, drobnomieszczaństwo  na czym polegała rewolucja agrarna  wpływ płodozmianu na zwiększenie uprawianego areału Uczeń potrafi: Uczeń zna:  datę: 1785  postać: Edmunda Cartwrighta  państwa, w których w pierwszej połowie XIX w. nastąpił największy przyrost ludności mieszkającej w miastach Uczeń rozumie:  pojęcia: mechaniczne krosno, omnibus, kultura miejska, margines społeczny, wolne zawody  dlaczego okres przełomu XVIII Uczeń zna:  trasę pierwszego rejsu statkiem parowym  trasę pierwszej towarowej linii kolejowej Uczeń rozumie:  pojęcie: społeczeństwo ery industrialnej  wpływ zmian w gospodarce na życie codzienne ludności Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego rewolucja przemysłowa przyczyniła się do migracji ludności Uczeń potrafi:  ocenić konsekwencje rozwoju przemysłu dla środowiska przyrodniczego  scharakteryzować narastanie dysproporcji między strefami rozwoju i zacofania w pierwszej połowie XIX w.  wskazać pozytywne i negatywne konsekwencje rewolucji przemysłowej dla społeczeństwa 5 Uczeń rozumie:  pojęcia: rewolucja lipcowa, cenzus majątkowy, dekabryści, kalendarz juliański, katorga  dlaczego Karol X abdykował  dlaczego powstańców, którzy wystąpili przeciw carowi w 1825 r. nazwano dekabrystami Uczeń potrafi:  scharakteryzować przyczyny, przebieg i skutki rewolucji lipcowej we Francji  wyjaśnić przyczyny walki Belgów o niepodległość  scharakteryzować przyczyny wystąpienia i klęski dekabrystów Młoda Europa, Młoda Polska  znaczenie wiecu na Górze Wartburskiej dla zjednoczenia Niemiec  dlaczego policja z łatwością inwigilowała środowisko związku burszowskiego  dlaczego Wielka Brytania szybko uznała nowy porządek polityczny we Francji Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego karbonariusze należeli do kontestatorów ładu wiedeńskiego  wyjaśnić cele i sposób działania Młodej Europy  dlaczego Austria sprzeciwiała się zjednoczeniu Włoch Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego w 1830 r. Święte Przymierze poniosło pierwszą poważną porażkę (28 lipca 1830 r.) Eugène’a Delacroix  wyjaśnić, dlaczego konstytucja belgijska stała się wzorcem dla nowo powstających aktów prawnych w Europie i na świecie  wyjaśnić, dlaczego Szwajcaria była głównym ośrodkiem europejskich rewolucjonistów Wiosna Ludów 1848–1849 (rozdz. 5) Uczeń zna:  datę: 1848  postacie: Ludwika Filipa I, Karola Ludwika Napoleona Bonaparte – Napoleona III, Lajosa Kossutha, Józefa Bema Uczeń rozumie:  pojęcia: II Republika Francuska, prezydent, zamach stanu, II Cesarstwo Uczeń zna:  daty: II 1848, III 1848, V 1848, 1848–1849  postacie: Henryka Dembińskiego, Fryderyka Wilhelma IV, Ferdynanda I, Franciszka Józefa I, Klemensa von Metternicha Uczeń rozumie: Uczeń zna:  daty: 22 II 1848, III 1848–VIII 1849, 1850, 1852  postacie: Józefa Wysockiego, Iwana Paskiewicza, Josepha Radetzkiego, Ludwika Mierosławskiego, Giuseppe Mazziniego, Giuseppe Garibaldiego, Adama Mickiewicza Uczeń zna:  postacie: Wojciecha Chrzanowskiego, króla Sycylii Karola Alberta, papieża Piusa IX Uczeń rozumie:  pojęcia: Landtag, patent, rząd republiki rzymskiej Uczeń potrafi: Uczeń potrafi:  dokonać bilansu wystąpień rewolucyjnych w czasie Wiosny Ludów w Europie  opisać rolę prasy w propagowaniu haseł Wiosny Ludów 6 Francuskie, Korona św. Stefana  dlaczego krytykowano Ludwika Filipa I  dlaczego Karol Ludwik Napoleon Bonaparte wygrał wybory prezydenckie  dlaczego Polacy wsparli Węgrów w ich walce o niepodległość Uczeń potrafi:  wyjaśnić cele polityczne różnych narodów i grup społecznych walczących w czasie Wiosny Ludów  wskazać na mapie kraje, które objęła Wiosna Ludów  pojęcia: monarchia lipcowa, rewolucja lutowa, Zgromadzenie Prawodawcze, powszechne głosowanie, kadencja, plebiscyt, parlament frankfurcki, abdykacja  przyczyny rywalizacji między Berlinem i Wiedniem o kształt przyszłych Niemiec  dlaczego Fryderyk Wilhelm IV nie przyjął korony niemieckiej oferowanej przez parlament frankfurcki  przyczyny uwłaszczenia chłopów w Austrii  przyczyny abdykacji Ferdynanda I  symbolikę węgierskiej flagi Uczeń potrafi:  scharakteryzować ogólnoeuropejskie tendencje sprzyjające wybuchowi Wiosny Ludów  omówić wydarzenia rewolucji lutowej we Francji  wymienić przyczyny wybuchu Wiosny Ludów w Niemczech i monarchii Habsburgów Uczeń rozumie:  pojęcia: bankiety polityczne, warsztaty narodowe, rewolucja marcowa, uwłaszczenie chłopów, legion Mickiewicza  znaczenie powiedzenia: „Widać, że cesarz nie zamarzł pod Moskwą”  dlaczego powstanie węgierskie zakończyło się klęską Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego Rosja podjęła interwencję przeciwko powstaniu węgierskiemu  wyjaśnić cele Polaków walczących we Włoszech w legionie utworzonym przez Adama Mickiewicza  wyjaśnić stanowisko polityczne władcy Sardynii Karola Alberta i papieża Piusa IX w czasie Wiosny Ludów  wskazać na mapie Frankfurt, Preszburg, Custozę, Novarę  wymienić państwa europejskie, w których nie doszło w latach 1848–1849 do wystąpień rewolucyjnych i wyjaśnić, dlaczego tak się stało  scharakteryzować udział Polaków w europejskiej Wiośnie Ludów 7  wyjaśnić, dlaczego obrady parlamentu we Frankfurcie zakończyły się niepowodzeniem Ameryka Północna i Południowa w pierwszej połowie XIX w. (rozdz. 6) Uczeń zna:  tzw. amerykańskie cechy: etos pracy, duch pionierski, kult wzajemnej pomocy i indywidualnego sukcesu Uczeń rozumie:  pojęcia: kampania wyborcza, farmy, stany, Jankesi  wpływ rozbudowy infrastruktury kolejowej na rozwój Stanów Zjednoczonych Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jakie czynniki miały wpływ na wzrost populacji USA w pierwszej połowie XIX w. Uczeń zna:  daty: 1812–1814  czas powstania hymnu narodowego i flagi Stanów Zjednoczonych Uczeń rozumie:  pojęcia: mormoni, amerykańska tożsamość  rolę akcji osiedleńczej, aneksji, wojen w zwiększaniu terytorium Stanów Zjednoczonych Uczeń potrafi:  wyjaśnić wpływ rewolucji przemysłowej na rozwój gospodarczy USA w pierwszej połowie XIX w. Uczeń zna:  daty: 1836, 1850 Uczeń potrafi:  wskazać na mapie stany Teksas i Kalifornię przyłączone do USA po wojnie z Meksykiem Uczeń rozumie:  że rozrost terytorialny USA dokonywał się kosztem ludności autochtonicznej – Indian Uczeń potrafi:  scharakteryzować rozwój terytorialny USA w pierwszej połowie XIX w. Uczeń rozumie:  dlaczego Polacy wysłani na Santo Domingo w celu tłumienia powstania niewolników przyłączali się do miejscowej ludności Uczeń potrafi:  porównać proces demokratyzacji USA z procesem demokratyzacji w państwach europejskich w pierwszej połowie XIX w. Ziemie dawnej Rzeczpospolitej w latach 1815–1848 Ziemie dawnej Rzeczpospolitej w latach 1815– 1830 (rozdz. 7) Uczeń zna:  datę: 1815  postacie: cara Aleksandra I/ króla Aleksandra II, wielkiego księcia Konstantego, Adama Mickiewicza, Uczeń zna:  daty: 1816, 1818, 1828  postacie: Adama Jerzego Czartoryskiego, Tadeusza Czackiego, Tomasza Zana, Alojzego Felińskiego, Uczeń zna:  daty: 1817, 1825  postacie: Józefa Maksymiliana Ossolińskiego, Antoniego Radziwiłła, Uczeń zna:  postacie: Stanisława Skarbka, Leona Ludwika Sapiehy, Ludwika Geyera, Stanisława Kostki Potockiego Uczeń zna:  postacie: Stanisława Wodzickiego, Rajmunda Rembielińskiego Uczeń rozumie: 10 zesłania, konfiskaty, emigracja, stan wojenny, Cytadela Uczeń potrafi:  wymienić cele, jakie chcieli osiągnąć członkowie spisku podchorążych  wymienić represje popowstaniowe w Królestwie Polskim i na ziemiach zabranych Uczeń potrafi:  scharakteryzować przyczyny wybuchu powstania listopadowego  przedstawić przebieg nocy listopadowej  wyjaśnić przyczyny detronizacji cara Mikołaja I i dynastii Romanowów  przyczyny braku rozwiązania sprawy chłopskiej przez sejm w czasie powstania Uczeń potrafi:  wskazać na planie Warszawy obiekty związane z nocą listopadową oraz trasę, którą podążali spiskowcy  wskazać na mapie Warszawę, Stoczek Łukowski, Olszynkę Grochowską, Iganie, Ostrołękę, a na planie Warszawy Redutę Ordona i Kościół św. Wawrzyńca na Woli  dlaczego o sukcesie nocy listopadowej przesądziło zdobycie Arsenału  znaczenie regularnej armii w prowadzeniu działań zbrojnych Uczeń potrafi:  omówić międzynarodową reakcję na powstanie  przedstawić przebieg walk zbrojnych w czasie powstania listopadowe miało szanse powodzenia, oraz uzasadnić swoją decyzję  wymienić utwory literackie, obrazy, pomniki tematycznie związane z powstaniem listopadowym Wielka Emigracja (rozdz. 9) Uczeń zna:  datę: 1831  postacie: Adama Jerzego Czartoryskiego, Ignacego Prądzyńskiego, Józefa Dwernickiego, Józefa Bema, Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Cypriana Kamila Norwida  państwa, w których osiedliło się najwięcej powstańców  wybitnych twórców kultury polskiej przebywających na emigracji po powstaniu listopadowym Uczeń zna:  daty: 1832, 1836  postać: Joachima Lelewela Uczeń rozumie:  pojęcia: Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Centralizacja, agenci dyplomatyczni, Wielki manifest Uczeń potrafi:  scharakteryzować program polityczny środowiska skupionego Uczeń zna:  datę: 1835 Uczeń rozumie:  pojęcia: Towarzystwo Historyczno- Literackie, katedra kultury i literatur słowiańskich  wpływ pochodzenia społecznego przywódców na programy ugrupowań Wielkiej Emigracji Uczeń potrafi: Uczeń zna:  postać: Andrzeja Towiańskiego Uczeń rozumie:  pojęcie: mesjanizm,  co oznacza sformułowanie: Polska „Chrystusem narodów” Uczeń potrafi:  wyjaśnić ideę polskiego mesjanizmu Uczeń zna:  postacie: Adama Gurowskiego, Jana Nepomucena Janowskiego, Władysława Zamoyskiego, Janusza Woronicza Uczeń potrafi:  ocenić, który z programów polskich ugrupowań politycznych działających na emigracji miał największe szanse 11 Uczeń rozumie:  pojęcia: Wielka Emigracja, Hotel Lambert, emisariusze, legiony, promocja kultury, mecenat artystyczny, Biblioteka Polska, trójzaborowe powstanie, uwłaszczenie chłopów  dlaczego emigracja po powstaniu listopadowym nosi nazwę Wielkiej Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jaką rolę w kształtowaniu życia Polaków na emigracji odegrał Hotel Lambert wokół księcia Adama Jerzego Czartoryskiego  omówić wizję Polski przedstawioną w Wielkim manifeście Towarzystwa Demokratycznego Polskiego  opisać rolę Paryża jako centrum życia kulturalnego Polaków na emigracji  wskazać na mapie główne ośrodki Wielkiej Emigracji powodzenia, i uzasadnić swoją decyzję Powstanie krakowskie. Wiosna Ludów na ziemiach polskich (rozdz. 10) Uczeń zna:  daty: 1846, 1848  postacie: Szymona Konarskiego, Ludwika Mierosławskiego, Jakuba Szeli, Edwarda Dembowskiego, Józefa Bema, Adama Mickiewicza  przyczyny wybuchu powstania krakowskiego i rabacji galicyjskiej  miejsca, w których doszło do wystąpień na ziemiach polskich w czasie Wiosny Ludów Uczeń zna:  daty: II–III 1846, III 1848, III–V 1848, V 1848  postacie: Piotra Ściegiennego, Wiktora Heltmana, Henryka Dembińskiego  Polaków, którzy uczestniczyli w Wiośnie Ludów poza ziemiami polskimi Uczeń rozumie:  pojęcia: cyrkuł, Towarzystwo Demokratyczne Polskie, Wielkie Księstwo Uczeń zna:  postacie: Jana Tyssowskiego, Wojciecha Chrzanowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Stowarzyszenie Ludu Polskiego, Centralizacja Poznańska, Związek Plebejuszy, egoizm narodowy, Główna Rada Ruska we Lwowie  dlaczego powstanie chłopów Uczeń zna:  postacie: Franza Stadiona, Aleksandra Fredry Uczeń rozumie:  grę polityczną, którą wobec polskich oddziałów w Wielkopolsce prowadziły władze pruskie w 1848 r.  w jaki sposób Austriacy wykorzystali Rusinów do osłabienia polskiego ruchu narodowego w czasie Wiosny Ludów Uczeń rozumie:  dlaczego wśród niemieckich liberałów i demokratów zwyciężył egoizm narodowy i nastroje nacjonalistyczne Uczeń potrafi:  przedstawić różne postawy polskich chłopów w Galicji wobec sprawy odzyskania niepodległości  wyjaśnić, jaką rolę w węgierskiej 12  następstwa wystąpień niepodległościowych Polaków w 1846 i 1848 r. Uczeń rozumie:  pojęcia: emisariusz, świadomość narodowa, rabacja galicyjska, Wolne Miasto Kraków, Rząd Narodowy w Krakowie, procesja, powstanie krakowskie, powstanie wielkopolskie, nacjonalizm, uwłaszczenie chłopów, gubernator  znaczenie hasła „z polską szlachtą polski lud” dla walki o niepodległość  znaczenie hasła „za naszą i waszą wolność” Uczeń potrafi:  wyjaśnić, na czym polegała działalność emisariuszy  scharakteryzować okoliczności wybuchu i skutki rabacji galicyjskiej  wymienić następstwa Wiosny Ludów na ziemiach polskich Krakowskie, Komitet Narodowy w Poznaniu, Legion Mickiewicza, obywatelskie komitety narodowe, gwardie narodowe, Komitet Narodowy w Krakowie  dlaczego emisariusze propagowali hasło „przez lud dla ludu”  dlaczego urzędnikom austriackim udało się podburzyć chłopów galicyjskich przeciwko szlachcie  dlaczego Edwarda Dembowskiego nazywano „czerwonym kasztelanicem” Uczeń potrafi:  opisać działalność konspiracyjną na ziemiach polskich przed Wiosną Ludów  przedstawić przyczyny wybuchu, przebieg i konsekwencje powstania krakowskiego  wymienić decyzje zawarte w Manifeście Rządu Narodowego Rzeczpospolitej Polskiej w Krakowie 1846 r.  omówić stosunek władz austriackich do Jakuba Szeli z Chochołowa było przeciwieństwem rabacji galicyjskiej Uczeń potrafi:  wyjaśnić rolę Edwarda Dembowskiego w powstaniu krakowskim  wyjaśnić, na jakich zasadach przeprowadzono uwłaszczenie chłopów w Galicji  wyjaśnić, dlaczego w zaborze rosyjskim nie doszło do wystąpień społecznych i narodowych w czasie Wiosny Ludów  wskazać na mapie obszar, na którym doszło do wystąpień chłopskich w czasie rabacji galicyjskiej oraz objętych powstaniem wielkopolskim i powstaniem krakowskim, a także Tarnów, Chochołów, Miłosław, Sokołów, Poznań, Kraków, Lwów Uczeń potrafi:  omówić przebieg Wiosny Ludów na ziemiach polskich  wyjaśnić, w jaki sposób Polacy odwoływali się do haseł europejskiej Wiosny Ludów kulturze pamięci odgrywa generał Józef Bem 15  wyjaśnić, na czym polegała działalność Towarzystwa Przyjaciół Nauk przykładzie innej budowli)  wymienić najważniejszych twórców klasycystycznych i romantycznych oraz ich dzieła Europa i świat w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Wojna krymska (rozdz. 13) Uczeń zna:  daty: 1853, 1856  postacie: Mikołaja I, Napoleona III, Aleksandra II, Adama Jerzego Czartoryskiego, Adama Mickiewicza  przyczyny i rezultat wojny krymskiej  uczestników wojny krymskiej Uczeń rozumie:  pojęcia: cenzura, cieśniny czarnomorskie, strefa zdemilitaryzowana, autonomia, agitacja, dywersja, odwilż posewastopolska, poddaństwo, uwłaszczenie, samodzierżawie, szpitale polowe Uczeń zna:  daty: 1854, 1855  postać: lorda Palmerstona  żądania, które Rosja postawiła Turcji Uczeń rozumie:  pojęcia: „żandarm Europy”, kongres paryski, ukaz, autokratyczny sposób rządzenia  dlaczego Mikołaja I nazywano „żandarmem Europy”  cele polityki imperialnej Rosji  jak zmieniłaby się pozycja Turcji, gdyby spełniła ona żądania Rosji  dlaczego Wielka Brytania, Francja, Uczeń zna:  daty: 1859, 1861  postać: Aleksandra Walewskiego  skutki wojny krymskiej Uczeń rozumie:  pojęcia: panslawizm, idea Trzeciego Rzymu, mir, Hospodarstwo Mołdawskie, Hospodarstwo Wołoskie, Księstwo Rumunii  rolę idei Trzeciego Rzymu w polityce Rosji  dlaczego Mikołaj I nazwał Turcję „konającym człowiekiem” Uczeń zna:  postać: Aleksandra Hercena Uczeń rozumie:  pojęcia: szok pourazowy, narkoza eterowa, szkoła pielęgniarska, „cienka czerwona linia”  cele polityczne Aleksandra Hercena  znaczenie oblężenia Sewastopola dla rezultatu wojny krymskiej Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jakie nadzieje wiązali Polacy z wybuchem wojny krymskiej  wskazać na mapie Sewastopol, Mołdawię, Uczeń zna:  postacie: Aleksandra Mienszykowa, Michała Czajkowskiego (Sadyka Paszę) Uczeń rozumie:  pojęcia: Dywizja Kozaków Sułtańskich, Pułk Kozaków Sułtańskich, kondotierzy  dlaczego porażka sprawy polskiej w czasie wojny krymskiej osłabiła Hotel Lambert Uczeń potrafi:  omówić sposoby zaangażowania Polaków po stronie 16 Uczeń potrafi:  wymienić przyczyny wojny krymskiej  wyjaśnić skutki wojny krymskiej papiestwo i Królestwo Sardynii zdecydowały się na udział w wojnie krymskiej  wpływ wojny krymskiej na Święte Przymierze Uczeń potrafi:  wyjaśnić genezę wojny krymskiej  scharakteryzować interesy państw uczestniczących w wojnie krymskiej  przedstawić główne reformy Aleksandra II  wymienić postanowienia kongresu paryskiego 1856 r.  rolę floty czarnomorskiej w basenie Morza Czarnego  dlaczego Rosja szerzyła ideę panslawizmu  jaką rolę odgrywało prawosławie w zbliżeniu Rosji i Słowian na Bałkanach Uczeń potrafi:  wyjaśnić, na jakich zasadach przeprowadzono uwłaszczenie chłopów w Rosji  przedstawić wpływ wojny krymskiej na dążenia niepodległościowe ludów bałkańskich Wołoszczyznę, Synopę, Bosfor, Dardanele mocarstw zachodnich i Turcji Wojna secesyjna (rozdz. 14) Uczeń zna:  daty: 1860, 1865  postacie: Abrahama Lincolna, Jeffersona Davisa, rodziny Rockefellerów  przyczyny wybuchu wojny secesyjnej  skutki wojny secesyjnej Uczeń rozumie:  pojęcia: Unia, państwo federacyjne, stan, abolicja, Uczeń zna:  daty: 1862, 1863  postacie: Roberta Lee, Thomasa Jacksona, Ulyssesa Granta, Williama Shermana Uczeń rozumie:  pojęcia: stany wolne, stany niewolnicze, republikanie, demokraci, Konfederacja, unioniści, Uczeń zna:  datę: 1861  postacie: Davida Portera Uczeń rozumie:  pojęcia: Amerykańskie Stowarzyszenie Antyniewolnicze, Skonfederowane Stany Ameryki, taktyka spalonej ziemi, złoty wiek Ameryki, magnaci prasowi, Uczeń zna:  datę: 1867  postacie: rodziny Morganów, Carnegie, Williama Henry’ego Sewarda, Nathana Bedforda Forresta Uczeń rozumie:  pojęcia: Ku Klux Klan, rasizm, lincz, karabin wielostrzałowy Uczeń zna:  postacie: Winfielda Scotta Uczeń rozumie:  pojęcie: plan anakondy, system łupów Uczeń potrafi:  podać przykłady działalności filantropijnej 17 secesja, jankesi, konfederaci, amnestia, XIII poprawka do konstytucji, segregacja rasowa, rezerwaty  wpływ problemu niewolnictwa na wybuch wojny secesyjnej w USA  różnice społeczno- gospodarcze między Północą i Południem Uczeń potrafi:  wskazać walczące strony w czasie wojny secesyjnej  wymienić konsekwencje wojny secesyjnej Proklamacja emancypacji  dlaczego Południe sprzeciwiało się zniesieniu niewolnictwa  dlaczego Abraham Lincoln jest postrzegany jako męczennik walki o prawa człowieka Uczeń potrafi:  wyjaśnić przyczyny wojny secesyjnej  scharakteryzować przebieg walk w trakcie wojny domowej w USA  przedstawić główne założenia konstytucji Skonfederowanych Stanów Ameryki lobbing, rekin biznesu, kongresmen  dlaczego po zakończeniu wojny secesyjnej rozpoczął się okres zwany złotym wiekiem Ameryki Uczeń potrafi:  omówić znaczenie wojny secesyjnej dla zniesienia niewolnictwa w Stanach Zjednoczonych  wymienić prawa, które na mocy Proklamacji zniesienia niewolnictwa uzyskali czarnoskórzy mieszkańcy Ameryki  dlaczego wojna secesyjna pochłonęła aż 600 tys. ofiar, a ok. 1 mln żołnierzy zostało rannych Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jak wojna secesyjna wpłynęła na kondycję gospodarki amerykańskiej  podać przykłady segregacji rasowej w USA  wyjaśnić, w jakim celu biali Amerykanie utworzyli Ku Klux Klan  wskazać na mapie Richmond, Gettysburg, Appomattox, Galveston, West Point, terytorium Konfederacji i Unii amerykańskich milionerów  wyjaśnić, w jaki sposób Alaska została przyłączona do USA  omówić politykę władz Stanów Zjednoczonych względem rdzennej ludności Zjednoczenie Włoch (rozdz.15) Uczeń zna:  datę: 1861  postacie: Giuseppe Garibaldiego, Wiktora Emanuela II  główne etapy procesu zjednoczeniowego  państwa, które sprzyjały zjednoczeniu, oraz te, które były przeciwnikami zjednoczenia Włoch Uczeń zna:  daty: 1858, 1859, 1860  postacie: Camilla Cavoura, Giuseppe Mazziniego, Henriego Dunanta Uczeń rozumie:  pojęcia: układ w Plombièrs, Królestwo Obojga Sycylii, Uczeń zna:  daty: 1866, 1870  Henriego Dunanta, Franciszka II Burbona Uczeń rozumie:  pojęcia: dwie koncepcje zjednoczeniowe, Piemont, więzień Watykanu, Państwo Kościelne Uczeń rozumie:  dlaczego garybaldczycy zdobyli masowe poparcie społeczne  dlaczego Giuseppe Garibaldi zrezygnował z marzeń o republice włoskiej  dlaczego Turyn, a później Florencja były pierwszymi Uczeń rozumie:  różnicę między tożsamością lokalną i tożsamością narodową  dlaczego walka Włochów o zjednoczenie stała się inspiracją i przykładem dla innych narodów Europy 20 Lustrzanej pałacu wersalskiego  wskazać wspólne i odrębne instytucje Austrii i Węgier Kolonializm w drugiej połowie XIX w. (rozdz. 17) Uczeń zna:  daty: 1880, 1902  postacie: królowej Wiktorii, Mohandasa Karamchanda Gandhiego  korzyści gospodarcze, które płynęły z posiadania kolonii  największe mocarstwa kolonialne pod koniec XIX w.  skutki kolonializmu Uczeń rozumie:  pojęcia: metropolia, ideologia kolonialna, rasizm, „wyścig o Afrykę”, Burowie, wojny burskie, Związek Południowej Afryki, cesarzowa Indii, europeizacja, imperializm  dlaczego Indie były nazywane perłą w koronie brytyjskiej Uczeń potrafi:  omówić przyczyny kolonializmu w XIX w.  wyjaśnić, kim byli Burowie Uczeń zna:  daty: 1880–1881, 1899– 1902  postać: Cecila Johna Rhodesa Uczeń rozumie:  pojęcia: „rozdrapywanie Afryki”, pierwsza wojna burska, druga wojna burska, obozy koncentracyjne, eksterminacja, Transwal, Orania, Indyjski Kongres Narodowy  jakie działania Cecil John Rhodes uznawał za „brzemię białego człowieka”  dlaczego rewolucja przemysłowa w Europie przyczyniła się do rozwoju kolonializmu Uczeń potrafi:  scharakteryzować kolonizację w Afryce i Azji  scharakteryzować stosunek Brytyjczyków do mieszkańców Indii Uczeń zna:  daty: 1857–1859, 1881–1899, 1884– 1885  postacie: Belgów Leopolda II Uczeń rozumie:  pojęcia: kolonie, gubernator, powstanie sipajów  na czym polegały formy protestu przeciw Brytyjczykom stosowane przez Gandhiego i jego zwolenników Uczeń potrafi:  przedstawić poglądy Cecila Johna Rhodesa na temat cywilizowania ludów Afryki i Azji  wskazać na mapie kolonie angielskie i francuskie w Afryce i Azji  wyjaśnić konsekwencje powstania sipajów Uczeń zna:  datę: 1887 Uczeń rozumie:  pojęcie: Związek Indochiński  dlaczego Wietnamczycy nieprzychylnie traktowali chrześcijańskich misjonarzy Uczeń potrafi:  opisać najważniejsze konflikty kolonialne w drugiej połowie XIX w.  wyjaśnić, jak doszło do powstania Związku Indochińskiego  omówić różne formy organizacji kolonii Uczeń zna:  datę: 1840 Uczeń rozumie:  pojęcie: „ludzkie zoo”  sens ideowy karykatury Kolos Rhodesa Uczeń potrafi:  rozstrzygnąć, czy stosunek państw kolonialnych do rdzennej ludności Afryki był oparty na wartościach chrześcijańskich, oraz uzasadnić swoją decyzję  ocenić politykę Europejczyków względem rdzennej ludności kolonii  ocenić politykę brytyjską względem ludności cywilnej w czasie drugiej wojny burskiej 21  przedstawić korzyści, które czerpała Wielka Brytania z posiadania Indii  wyjaśnić przyczyny i konsekwencje wojen burskich  scharakteryzować formy walki Hindusów z kolonizatorami brytyjskimi Nowe mocarstwa kolonialne i rywalizacja na Dalekim Wschodzie (rozdz. 18) Uczeń zna:  daty: 1839–1860, 1887, 1898, 1904–1905  postać: Theodore’a Roosevelta  państwa, które do XIX w. miały kolonie na Dalekim Wschodzie  państwa, które pod koniec XIX w. przystąpiły do rywalizacji o kolonie na Dalekim Wschodzie  przyczyny i rezultat wojny hiszpańsko-amerykańskiej  państwa, które rywalizowały o strefy wpływów w Chinach  przyczyny wojny rosyjsko-japońskiej  postanowienia pokoju w Portsmouth Uczeń rozumie:  pojęcia: opium, wojny opiumowe, zasada „otwartych drzwi”, pokój w Portsmouth  cel przekopania Kanału Panamskiego Uczeń potrafi: Uczeń zna:  daty: 1839–1842, 1856– 1860, 1914  tereny, które zostały opanowane do XIX w. przez państwa kolonialne na Dalekim Wschodzie  tereny opanowane przez państwa, które pod koniec XIX w. przystąpiły do rywalizacji o kolonie na Dalekim Wschodzie  dokonania prezydenta USA Theodore’a Roosevelta Uczeń rozumie:  pojęcia: „republiki bananowe”, polityka izolacji, pierwsza wojna opiumowa, druga wojna opiumowa, „rozdarcie Chin”  cel polityki Theodore’a Roosevelta  dlaczego Chiny prowadziły politykę izolacji  dlaczego Rosja przegrała wojnę z Japonią Uczeń zna:  daty: 1899–1901 Uczeń rozumie:  pojęcia: dynastia mandżurska, powstanie bokserów  wpływ opium na społeczeństwo chińskie Uczeń potrafi:  wyjaśnić przyczyny powstania bokserów  wyjaśnić przyczyny i skutki wojen opiumowych  wskazać na mapie główne kierunki ekspansji nowych mocarstw kolonialnych na Dalekim Wschodzie Uczeń zna:  daty: 1851, 1887  czas powstania baz morskich USA w Pearl Harbor i w zatoce Guantanamo Uczeń rozumie:  pojęcia: powstanie tajpingów  jaką rolę odegrały wydarzenia na Kubie w 1895 r. w polityce USA wobec Hiszpanii  jak funkcjonowały „republiki bananowe” Uczeń potrafi:  scharakteryzować rywalizację hiszpańsko- amerykańską o wpływy na Morzu Karaibskim  wyjaśnić, w jakich okolicznościach Kuba stała się państwem niepodległym  wyjaśnić przyczyny wybuchu powstania tajpingów Uczeń potrafi:  rozstrzygnąć, czy Theodore’a Roosevelt realizował doktrynę Monroego, oraz uzasadnić odpowiedź  ocenić politykę kolonialną mocarstw wobec Chin  wyjaśnić, jak klęska Rosji w wojnie z Japonią wpłynęła na sytuację państwa i społeczeństwa rosyjskiego  wyjaśnić, jaką politykę wobec Korei prowadzili Japończycy  wskazać na mapie: Kanał Panamski, Pearl Harbor, zatokę Guantanamo, Kubę, Puerto rico, Chiny, Nankin, Hongkong, Tybet, Japonię, Kioto, Edo/Tokio, Port Artur, wyspę Cuszimę, Mukden, Portsmouth, 22  omówić przyczyny i skutki wojny hiszpańsko- amerykańskiej  omówić przyczyny wojny rosyjsko-japońskiej Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego Amerykanie zaczęli propagować zasadę „otwartych drzwi” wobec Chin półwysep Liaodong, Mandżurię, Koreę Przemiany gospodarcze i społeczne w drugiej połowie XIX i na początku XX w. (rozdz. 19) Uczeń zna:  daty: 1867, 1895  postacie: Thomasa Alvy Edisona, Alfreda Nobla, Piotra Curie, Marii Skłodowskiej-Curie, Wilhelma Roentgena, braci Orville’a i Wilbura Wright  najważniejsze osiągnięcia w nauce i technice drugiej połowy XIX i na początku XX w.  konsekwencje społeczne przemian gospodarczych w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  kraje, które znalazły się w czołówce najlepiej rozwiniętych gospodarczo państw świata w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Uczeń rozumie:  pojęcia: era elektryczności, silnik elektryczny, telefon, ropa, benzyna, dynamit, Nagroda Nobla, radioaktywność, Uczeń zna:  daty: 1853, 1876  postacie: Aleksandra Grahama Bella, Ignacego Łukasiewicza, Rudolfa Diesela Uczeń rozumie:  pojęcia: destylacja nafty, olej napędowy, konstrukcje żelbetonowe, drapacze chmur, automobil, migracje międzykontynentalne, imigracja  dlaczego pierwsze wieżowce nazwano drapaczami chmur  wpływ stosowania nawozów sztucznych i mechanizacji na rozwój rolnictwa  przyczyny migracji ludności w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Uczeń potrafi:  wymienić dziedziny, w których nastąpił największy postęp Uczeń zna:  daty: 1882, 1903, 1911  postacie: Ludwika Pasteura, Karola Olszewskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Williama Lindleya, Carla Benza, Gottlieba Daimlera Uczeń rozumie:  pojęcia: zjawisko naturalnej promieniotwórczości, pasteryzacja, wścieklizna, usługi turystyczne, adaptacja społeczna  wpływ wynalazków i przemian gospodarczych na życie ludzi w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  przyczyny zmiany w czołówce najbardziej rozwiniętych gospodarczo państw świata w drugiej Uczeń zna:  datę: 1888  postacie: Antoine’a Henri Becquerela, Johna Dunlopa Uczeń rozumie:  pojęcia: antyseptyka, dwusuwowy silnik spalinowy, silnik wysokoprężny, gumowa opona, bicykl, agenci przedsiębiorstw przewozowych Uczeń potrafi:  scharakteryzować rozwój komunikacji w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  opisać wpływ postępu technologicznego na życie ludzi w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  scharakteryzować procesy migracyjne na świecie w połowie XIX i na początku XX w. Uczeń zna:  postacie: Antoniego Mikulicz- Radeckiego, Edmunda Biernackiego Uczeń rozumie:  pojęcia: odczyn OB, curieterapia  znaczenie antyseptyki w medycynie Uczeń potrafi:  wymienić sposoby zastosowania odkryć naukowych Piotra Curie i Marii Skłodowskiej-Curie  ocenić wkład Polaków w rozwój nauki i techniki na świecie w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  ocenić wpływ postępu technologicznego na środowisko naturalne w drugiej 25 Tymczasowego Rządu Narodowego  skutki powstania styczniowego  przebieg i charakter działań zbrojnych w czasie powstania styczniowego Uczeń rozumie:  pojęcia: odwilż posewastopolska, Czerwoni, Biali, żałoba narodowa, stan wojenny, branka, Tymczasowy Rząd Narodowy, Manifest, dyktator, partyzantka, insurekcja, zsyłki, katorga, konfiskaty, ukazy uwłaszczeniowe  przyczyny ogłoszenia branki z inicjatywy Aleksandra Wielopolskiego  różnice w programach Białych i Czerwonych  konieczność prowadzenia walk partyzanckich przez powstańców Uczeń potrafi:  opisać przebieg powstania  przedstawić skutki powstania styczniowego  pojęcia: rewolucja moralna, manifestacje patriotyczne, kółka konspiracyjne, Komitet Miejski, Komitet Centralny Narodowy, państwo podziemne, Rząd Narodowy  oczekiwania i nadzieje Polaków związane z osobą cara Aleksandra II  cele polityki Aleksandra Wielopolskiego  cel organizowania manifestacji patriotycznych  dlaczego mogiła pięciu poległych odgrywała istotną rolę w pamięci polskich patriotów w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  znaczenie żałoby narodowej dla demonstrowania uczuć patriotycznych  skutki przyłączenia się Białych do powstania Uczeń potrafi:  omówić sytuację społeczno-polityczną w zaborze rosyjskim przed wybuchem powstania styczniowego  wyjaśnić symbolikę godła powstańczego Romanowa, Michała Murawjowa, Fiodora Berga Uczeń rozumie:  pojęcia: ugodowcy, tzw. żubry kresowe, Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Towarzystwo Rolnicze, namiestnik, repolonizacja administracji sądownictwa, Szkoła Główna Warszawska, konwencja Alvenslebena  przyczyny i skutki zawarcia przez Rosję układu z Prusami zwanego konwencją Alvenslebena  dlaczego ogłoszenie ukazu carskiego o uwłaszczeniu chłopów miało istotne znaczenie dla upadku powstania Uczeń potrafi:  scharakteryzować organizację polskiego państwa podziemnego w czasie powstania styczniowego  wskazać na mapie główne tereny działań Brzóski, Benedykta Dybowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Ziemia i Wolność, żuawi śmierci  dlaczego kwestia uwłaszczenia chłopów miała kluczowe znaczenie dla walk powstańczych Uczeń potrafi:  przedstawić stanowisko Aleksandra II w sprawie polskiej niepodległości  ocenić postawę i dokonania Romualda Traugutta  ocenić postawy społeczeństwa polskiego wobec powstania styczniowego  ocenić społeczne i ekonomiczne skutki uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim  omówić stosunek rządów i narodów europejskich do powstania styczniowego  pojęcie: katorżnicy polska diaspora, powstanie zabajkalskie Uczeń potrafi:  omówić stosunek społeczności żydowskiej do sprawy polskiej w przededniu powstania styczniowego  wyjaśnić, dlaczego żuawi śmierci byli uważani za jeden z najlepszych oddziałów powstania styczniowego  scharakteryzować wkład polskich zesłańców w badania geologiczne Syberii  wyjaśnić, dlaczego Aleksandra Sochaczewskiego nazywamy malarzem syberyjskiej katorgi 26 zbrojnych prowadzonych przez powstańców i miejsca najważniejszych bitew Królestwo Polskie i ziemie zabrane po powstaniu styczniowym (rozdz. 22) Uczeń zna:  daty: 1865, 1879–1897  postać: Aleksandra Apuchtina  represje, które władze rosyjskie zastosowały wobec uczestników powstania styczniowego Uczeń rozumie:  pojęcia: represje, stan wojenny, katorga, konfiskata mienia, rusyfikacja, noc apuchtinowska, kurator oświaty Uczeń potrafi:  wymienić represje zastosowane przez władze rosyjskie wobec uczestników powstania styczniowego Uczeń zna:  daty: 1866–1869  postacie: Aleksandra Hercena, papieża Leona XIII Uczeń rozumie:  pojęcia: unifikacja, przymusowe osiedlenie, depolonizacja, Kraj Nadwiślański  dlaczego rusyfikacja szkolnictwa spotkała się z brakiem akceptacji i buntem ze strony uczniów Uczeń potrafi:  omówić politykę rusyfikacji w Królestwie Polskim i na ziemiach zabranych  wyjaśnić na czym polegała unifikacja Królestwa Polskiego z Cesarstwem Rosyjskim  wymienić instytucje polskie zlikwidowane przez władze rosyjskie po upadku powstania styczniowego  scharakteryzować zmiany w szkolnictwie Uczeń zna:  daty: 1867, 1875  postać: Stanisława Piotrowicza Uczeń rozumie:  pojęcia: język wykładowy, Carski Uniwersytet Warszawski, Kolegium Duchowne, kasata zakonów Uczeń potrafi:  wskazać podobieństwa i różnice w sytuacji Polaków w Królestwie Polskim i na ziemiach zabranych po powstaniu styczniowym  wyjaśnić, na czym polegała utrata autonomii przez Królestwo Polskie  wyjaśnić, na czym polegał proces depolonizacji w urzędach  wyjaśnić, dlaczego największy nacisk na rusyfikację kładziono w oświacie Uczeń zna:  postać: Adama Stanisława Krasińskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: konwersja, indywidualna strategia oporu, litewski ruch narodowy Uczeń potrafi:  scharakteryzować postawy Polaków wobec rusyfikacji  omówić politykę władz carskich wobec Kościoła katolickiego na ziemiach zabranych po upadku powstania styczniowego  omówić proces rusyfikacji widoczny w przestrzeni publicznej na przykładzie pałacu Staszica Uczeń zna:  postać: Piotra Żylińskiego Uczeń potrafi:  wymienić budowle, które wzniesiono w Warszawie po upadku powstania styczniowego, będące symbolami rosyjskiego panowania  ocenić skuteczność polityki rusyfikacji zastosowanej wobec polskiego społeczeństwa 27 na terenie Królestwa Polskiego w okresie tzw. nocy apuchtinowskiej  wyjaśnić, co miała symbolizować nazwa Kraj Nadwiślański, którą zastąpiono nazwę Królestwo Polskie Ziemie zaborów austriackiego i pruskiego po powstaniu styczniowym (rozdz. 23) Uczeń zna:  daty: 1866, 1886, 1901  postacie: Agenora Gołuchowskiego, Michała Drzymały Uczeń rozumie:  pojęcia: Sejm Krajowy, adres do tronu, polonizacja administracji, kulturkampf, germanizacja, Provinz Posen, Komisja Kolonizacyjna, strajk dzieci we Wrześni  na czym polegał protest Michała Drzymały  przyczyny ogłoszenia przez Sejm Krajowy adresu do tronu w 1866 r.  warunki funkcjonowania autonomii galicyjskiej Uczeń potrafi:  scharakteryzować politykę władz pruskich wobec nauczania w języku polskim Uczeń zna:  daty: 1873, 1876, 1885– 1886  postacie: Kazimierza Badeniego, Mieczysława Ledóchowskiego  formy walki mieszkańców zaboru pruskiego o zachowanie języka polskiego, religii i polskiego stanu posiadania Uczeń rozumie:  pojęcia: polski lojalizm, parcelacja, rugi pruskie  dlaczego polityka kulturkampfu miała na terenie zaboru pruskiego ostrze antypolskie  dlaczego rugi pruskie spotkały się z ostrym sprzeciwem opinii międzynarodowej Uczeń potrafi:  opisać postawy Polaków wobec germanizacji Uczeń zna:  daty: 1861, 1894  postacie: Alfreda Potockiego, Michała Bobrzyńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: dyplom październikowy, patent lutowy, federalizacja, kraje koronne, parlament krajowy, autonomia, namiestnik, Rada Państwa, Koło Polskie, minister do spraw Galicji, Landtag, Reichstag, Związek Popierania Niemczyzny w Marchiach Wschodnich – Hakata (HKT), hakatyści Uczeń potrafi:  opisać postawy Polaków wobec polityki władz zaborczych w Galicji Uczeń zna:  datę:1908  postacie: Juliana Dunajewskiego, Bronisławy Śmidowicz Uczeń rozumie:  pojęcia: wybory kurialne, Wydział Krajowy, Rada Szkolna Krajowa, karty wyborcze, korupcja, ustawa kagańcowa  na czym polegały dalekosiężne skutki działalności Hakaty Uczeń potrafi:  przedstawić pozycję Polaków w monarchii Habsburgów  wyjaśnić sytuację międzynarodową państwa Habsburgów, w której doszło do wprowadzenia autonomii galicyjskiej Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jakie znaczenie dla zachowania tożsamości narodowej Polaków w Galicji miał dostęp do szkolnictwa, urzędów i sądownictwa w języku polskim  porównać politykę Prus i Austrii wobec mieszkańców dawnych ziem polskich 30 alfabetyzacja, emancypacja kobiet, strajk, terror, anarchizm, blankizm, Polska Partia Socjalistyczna, Socjaldemokracja Królestwa Polskiego (SDKP), Stronnictwo Narodowo- Demokratyczne (SND), Narodowa Demokracja, endecja, Stronnictwo Ludowe (SL) Uczeń potrafi:  omówić programy pierwszych polskich partii politycznych działających pod zaborami Uczeń potrafi:  omówić tezy zawarte w Tece Stańczyka  przedstawić stosunek poszczególnych ugrupowań politycznych do kwestii niepodległościowej  przedstawić główne postulaty dotyczące niepodległości prezentowane przez Ligę Polską  dlaczego Galicja stała się głównym ośrodkiem polskich konserwatystów  dlaczego na przełomie lat 70. i 80. XIX w. propozycje polskich liberałów i konserwatystów zaczęły się wyczerpywać  dlaczego początki ruchu ludowego związane są z Galicją  różnice w programach pierwszych organizacji narodowych Uczeń potrafi:  wymienić cele, które stawiało sobie Polskie Stronnictwo Ludowe w ruchu niepodległościowym  przedstawić proces formowania się nowoczesnych ruchów politycznych na ziemiach polskich Rewolucja 1905– 1907 i polskie organizacje niepodległościowe (rozdz. 26) Uczeń zna:  daty: 1905–1907  postacie: Józefa Piłsudskiego, Romana Dmowskiego  przyczyny i następstwa wybuchu rewolucji 1905– 1907 w Rosji  przyczyny i następstwa rewolucji 1905 r. na ziemiach polskich Uczeń rozumie: Uczeń zna:  daty: I 1905, 1908, 1910 postacie: Kazimierza Sosnkowskiego, Władysława Sikorskiego  dlaczego rewolucję 1905 r. w Królestwie Polskim nazywano „czwartym powstaniem” Uczeń rozumie:  pojęcia: Koło Polskie w Dumie, Związek Walki Czynnej (ZWC), Uczeń zna:  daty: 1881, X 1905  postać: Piotra Stołypina Uczeń rozumie:  pojęcia: ukaz tolerancyjny, manifest październikowy, kadeci, „krawaty Stołypina”, miry, ziemstwa, PPS-Frakcja Rewolucyjna, PPS- Lewica Uczeń zna:  daty: 1911, 1912  postać: Mariana Żegoty Januszajtisa Uczeń rozumie:  pojęcia: Zarzewiacy, Polskie Drużyny Strzeleckie, Polska Macierz Szkolna, Tymczasowa Komisja Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych Uczeń potrafi:  opisać cele najważniejszych organizacji niepodległościowych na ziemiach polskich działających przed wybuchem I wojny światowej 31  pojęcia: „krwawa niedziela”, kalendarz juliański, petycja, Duma Państwowa, strajk szkolny, Organizacja Bojowa  przyczyny odrodzenia nastrojów niepodległościowych Uczeń potrafi:  wyjaśnić wpływ rewolucji w Rosji 1905–1907 na sytuację Polaków w zaborze rosyjskim Towarzystwo Strzelec, Związek Strzelecki  dlaczego Roman Dmowski uważał Niemcy za głównego wroga Polski  dlaczego Galicja była głównym miejscem tworzenia organizacji niepodległościowych Uczeń potrafi:  przedstawić trzy wizje polityki względem caratu w 1905 r. – endecji, PPS i SDKPiL  scharakteryzować działalność Organizacji Bojowej  dlaczego doszło do rozłamu w PPS  dlaczego endecy wzięli udział w wyborach do Dumy Państwowej Uczeń potrafi:  scharakteryzować przyczyny, przebieg i skutki rewolucji w Rosji 1905–1907  omówić konsekwencje rewolucji 1905 r. dla społeczeństwa polskiego pod zaborem rosyjskim (TKSSN), komendant związków strzeleckich Uczeń potrafi:  omówić działalność Polskiej Macierzy Szkolnej  wyjaśnić stosunek polskich ugrupowań politycznych do wyborów do Dumy Państwowej  scharakteryzować cele, skład i działalność TKSSN Kultura i nauka na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i na początku XX w. (rozdz. 27) Uczeń zna:  datę: 1905  postacie: Henryka Sienkiewicza, Bolesława Prusa, Elizy Orzeszkowej, Marii Konopnickiej, Juliusza i Wojciecha Kossaków, Jana Matejki, Tadeusza Boya- Żeleńskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Władysława Stanisława Reymonta, Stefana Żeromskiego, Stanisława Witkiewicza, Jacka Malczewskiego, Ignacego Uczeń zna:  datę: 1871  postacie: Maksymiliana Gierymskiego, Józefa Chełmońskiego, Aleksandra Gierymskiego, Olgi Boznańskiej, Józefa Mehoffera, Karola Szymanowskiego, Zygmunta Wróblewskiego, Karola Olszewskiego  cechy sztuki polskiego pozytywizmu Uczeń zna:  postacie: Józefa Ignacego Kraszewskiego, Włodzimierza Tetmajera, Józefa Szujskiego, Tadeusza Korzona, Władysława Smoleńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: dekadentyzm, Zielony Balonik, Jama Michalika, symbolizm, krakowska szkoła historyczna, Uczeń zna:  datę: 1896  postacie: Stanisława Przybyszewskiego, Poli Negri Uczeń rozumie:  pojęcia: kultura masowa, fotoplastykon  dlaczego sport jest jednym z najważniejszych elementów kultury masowej Uczeń potrafi: Uczeń zna:  postacie: Jana Baudouin de Courtenaya, Ludwika Zamenhofa, Andrzeja Małkowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: ogrody jordanowskie, skauting Uczeń potrafi: 32 Jana Paderewskiego, Heleny Modrzejewskiej, Marii Skłodowskiej-Curie, Michała Bobrzyńskiego  najważniejsze dzieła polskich pisarzy, malarzy, kompozytorów w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  najważniejsze osiągnięcia Polaków w dziedzinie nauki w drugiej połowie XIX i na początku XX w. Uczeń rozumie:  pojęcia: Literacka Nagroda Nobla, „ku pokrzepieniu serc”, Młoda Polska, pozytywizm, witraże Uczeń potrafi:  wymienić pierwszych polskich laureatów Nagrody Nobla  wartości, do których odwoływali się twórcy młodopolscy Uczeń rozumie:  pojęcia: Akademia Umiejętności, historiografia  znaczenie twórczości Jana Matejki dla umacniania polskiej tożsamości narodowej Uczeń potrafi:  wymienić najważniejszych twórców literatury polskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w. oraz podać przykłady ich dzieł warszawska szkoła historyczna  dlaczego Kraków stał się stolicą twórców młodopolskich  rolę, jaką odgrywały towarzystwa naukowe Uczeń potrafi:  scharakteryzować główne nurty w sztuce polskiej w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  wyjaśnić różnicę w postrzeganiu przyczyn upadku Rzeczpospolitej przez krakowską i warszawską szkołę historyczną  omówić rozwój kultury masowej na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  scharakteryzować rozwój polskiej nauki w drugiej połowie XIX i na początku XX w.  wyjaśnić, dlaczego o dziełach Henryka Sienkiewicza zwykło się mówić, że powstały „ku pokrzepieniu serc”  rozstrzygnąć, czy słuszne jest stwierdzenie, że Maria Skłodowska- Curie przetarła kobietom szlaki w świecie nauki, oraz uzasadnić swoją odpowiedź  porównać warunki rozwoju polskiej kultury w trzech zaborach Wielka Wojna i okres międzywojenny O dominację w Europie i na świecie (rozdz. 28) Uczeń zna:  daty: 1882, 1907  postacie: Ottona von Bismarcka, Wilhelma I, Wilhelma II, Franciszka Józefa I, Aleksandra II, Aleksandra III, Mikołaja II Uczeń zna:  daty: 1873, 1879, 1881, 1904 Uczeń rozumie:  pojęcia: sojusz trzech cesarzy, sojusz w Schönbrunn, dwuprzymierze, entente Uczeń zna:  daty: 1877, 1878 Uczeń rozumie:  pojęcia: „chory człowiek Europy”, wojna rosyjsko- turecka, panslawizm, kongres pokojowy Uczeń zna:  daty: 1912, 1913  postać: Bernharda von Bülowa Uczeń rozumie:  pojęcia: kocioł bałkański, I wojna Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jaką rolę wizerunkową odgrywało wybudowanie dwóch mostów upamiętniających sojusz francusko- rosyjski – w Paryża 35 Uczeń potrafi:  wskazać na mapie strony i państwa walczące w I wojnie światowej  wskazać zwycięzców i pokonanych w Wielkiej Wojnie Rewolucje rosyjskie (rozdz. 30) Uczeń zna:  datę: 1917  postacie: Mikołaja II, Włodzimierza Lenina  dwie rewolucje rosyjskie, do których doszło w 1917 r.  rezultat rewolucji lutowej i rewolucji październikowej Uczeń rozumie:  pojęcia: rewolucja lutowa, rewolucja październikowa, bolszewicy, Piotrogrodzka Rada Robotnicza i Żołnierska, Rząd Tymczasowy, dwuwładza, abdykacja, rady (sowiety), Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) Uczeń potrafi:  wyjaśnić przyczyny wybuchu rewolucji lutowej i październikowej  pokazać na mapie zasięg terytorialny ZSRS w 1922 r. Uczeń zna:  daty: 8 III /23 II 1917, 6/7 XI / 24/25 X 1917, III 1918  postacie: Grigorija Rasputina, Aleksandra Kiereńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: mienszewicy, eserowcy, kadeci, Pałac Zimowy, Armia Czerwona, państwo federacyjne  co doprowadziło do zamordowania mnicha Grigorija Rasputina  dlaczego car Mikołaj II abdykował Uczeń potrafi:  omówić programy ugrupowań politycznych czasu rewolucji rosyjskich  przedstawić rolę robotników w rewolucji lutowej  scharakteryzować okres dwuwładzy w Rosji Uczeń zna:  daty: IV 1917  postać: Lwa Trockiego Uczeń rozumie:  pojęcia: tezy kwietniowe, bojówki militarne, Czerwona Gwardia, Rada Komisarzy Ludowych, dekret o pokoju, dekret o ziemi, rozpędzenie konstytuanty, eksport rewolucji, traktat pokojowy w Brześciu nad Bugiem  dlaczego car Mikołaj II zmienił nazwę Petersburg na Piotrogród  co doprowadziło do zamordowania cara Mikołaja II i jego rodziny Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jaką rolę w przewrocie bolszewickim odegrały Niemcy Uczeń zna:  daty: 1918–1923 Uczeń rozumie:  pojęcia: dyktatura proletariatu, Mitteleuropa, czwórprzymierze  dlaczego USA zdecydowały o wysłaniu ekspedycji wojskowej do Rosji Uczeń potrafi:  scharakteryzować dyktaturę proletariatu  wyjaśnić, jaką rolę w sprawowaniu władzy przez bolszewików odgrywał terror Uczeń potrafi:  rozstrzygnąć, czy bolszewicy w rzeczywistości byli reprezentantami ludu, oraz uzasadnić odpowiedź  wyjaśnić, cel ekspedycji wojsk amerykańskich w Rosji  omówić znaczenie pokoju brzeskiego dla dalszych losów Rosji 36  przedstawić postulaty zawarte w tezach kwietniowych  wymienić postanowienia dekretu o pokoju i dekretu o ziemi Polacy w czasie Wielkiej Wojny (rozdz. 31) Uczeń zna:  daty: 5 XI 1916, 1917  postacie: Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera, Władysława Sikorskiego, Ignacego Jana Paderewskiego, Thomasa Woodrowa Wilsona Uczeń rozumie:  pojęcia: I Kompania Kadrowa, Komitet Narodowy Polski (KNP), Legiony Polskie, Akt 5 listopada, Armia Polska we Francji, Armia Hallera, 13. punkt orędzia prezydenta USA do Kongresu  dlaczego Polacy wiązali nadzieje na odzyskanie niepodległości z wybuchem Wielkiej Wojny Uczeń potrafi: Uczeń zna:  daty: 6 VIII 1914, 14 VIII 1914  postacie: wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza, Józefa Dowbora-Muśnickiego, Hansa von Beselera Uczeń rozumie:  pojęcia: odezwa, Legion Puławski, Legion Lubelski, Brygada Strzelców Polskich, I Korpus Polski, Ukraińska Republika Ludowa  dlaczego działania I Kompanii Kadrowej nie spotkały się z poparciem mieszkańców Królestwa Polskiego Uczeń potrafi:  wymienić obietnice wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza zawarte w odezwie z sierpnia 1914 r. Uczeń zna:  daty: VII 1917, I 1918  postacie: Zdzisława Lubomirskiego, Aleksandra Kakowskiego, Józefa Ostrowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Deklaracja praw narodów Rosji, monarchia trialistyczna, Naczelny Komitet Narodowy (NKN), Komenda Legionów, komendant I Brygady, Polska Organizacja Wojskowa (POW), II i III Brygada Legionów Polskich, akt dwóch cesarzy, Rada Regencyjna, generał-gubernator, Polnische Wehrmacht, kryzys przysięgowy, internowanie  co było rzeczywistym celem bolszewików, Uczeń zna:  datę: 3 VI 1918  postać: Józefa Kucharzewskiego  przyczyny, dla których Francja i Wielka Brytania wydały deklarację w sprawie polskiej dopiero w 1918 r. Uczeń rozumie:  pojęcia: błękitna armia, Kompania Bajończyków, Legia Cudzoziemska, Komitet Narodowy Polski w Lozannie, deklaracja Francji i Wielkiej Brytanii Uczeń potrafi:  omówić znaczenie dla Polaków 13. punktu orędzia prezydenta Wilsona  scharakteryzować stanowiska mocarstw wobec sprawy polskiej w latach 1914–1918 Uczeń zna:  postacie: Zygmunta Wielopolskiego, Władysława Leopolda Jaworskiego, Leona Bilińskiego, Juliusza Leo Uczeń potrafi:  wskazać na mapie miejsca bitew stoczonych podczas Wielkie Wojny z udziałem polskich legionistów  przedstawić rolę Legionów Polskich w działaniach zbrojnych w czasie I wojny światowej  określić straty ludnościowe poniesione przez Polaków w czasie I wojny światowej 37  scharakteryzować orientacje polityczne Polaków przed wybuchem wojny  wyjaśnić, jakie polskie siły polityczne poparły Rosję w 1914 r.  wyjaśnić, jaką rolę miał pełnić Komitet Narodowy Polski powstały w 1914 r.  wymienić polskie formacje, które walczyły u boku Rosji w czasie I wojny światowej  wyjaśnić cel ogłoszenia Aktu 5 listopada oraz scharakteryzować decyzje w nim zawarte gdy ogłaszali Deklarację praw narodów Rosji Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jak doszło do powstania I Kompanii Kadrowej oraz pokazać na mapie jej szlak bojowy  ocenić decyzję Józefa Piłsudskiego, która doprowadziła do kryzysu przysięgowego  wymienić trudności, z jakimi musieli się borykać mieszkańcy ziem polskich zniszczonych w czasie I wojny światowej Koniec wojny i ład wersalski (rozdz. 32) Uczeń zna:  datę: 1919  postacie: Thomasa Woodrowa Wilsona, Davida Lloyda George’a, Georgesa Clemenceau  postanowienia traktatu wersalskiego  państwa, których politycy tworzyli tzw. Wielką Czwórkę  nowe państwa powstałe po I wojnie światowej Uczeń rozumie:  pojęcia: pacyfizm, konferencja pokojowa w Paryżu, plebiscyty, Liga Narodów, traktat wersalski, Wolne Miasto Gdańsk, strefa Uczeń zna:  daty: I 1919, 28 VI 1919  postać: Vottoria Emanuele’a Orlando Uczeń rozumie:  pojęcia: Republika Weimarska, Wielka Czwórka, zasada samostanowienia narodów, rewizjonizm, Zagłębie Saary, mały traktat wersalski, terytoria mandatowe, nowy układ geopolityczny, ład wersalski  przyczyny rozpadu Austro-Węgier  przyczyny powstania Republiki Weimarskiej Uczeń zna:  daty: 1922, 1925 Uczeń rozumie:  pojęcia: układ w Rapallo, układ w Locarno, pakt reński, Eupen, Malmédy, Szlezwik, Królestwo Serbów, Chorwatów, Słoweńców (SHS)  przyczyny popularności idei pacyfistycznych  dlaczego I wojna światowa wpłynęła na emancypację kobiet  przyczyny decyzji o przeprowadzeniu plebiscytu na danym obszarze Uczeń zna:  daty: 1921–1922 Uczeń rozumie:  pojęcia: Republika Turecka  dlaczego Liga Narodów nie spełniła pokładanych w niej nadziei  dlaczego układ w Rapallo stanowił zagrożenie dla ładu wersalskiego Uczeń potrafi:  scharakteryzować znaczenie paktu reńskiego dla pokoju w Europie Uczeń potrafi:  rozstrzygnąć, czy do konferencji paryskiej można odnieść stwierdzenie, że nieobecni nie mają racji, a silniejszy może więcej, oraz uzasadnić odpowiedź  wyjaśnić, czym był mały traktat wersalski  wyjaśnić, dlaczego o traktacie pokojowym podpisanym w Wersalu mówiono, że „stworzył nową wojnę” 40  wymienić główne założenia doktryny faszystowskiej  podać główne cele polityki włoskiej po przejęciu władzy przez faszystów  scharakteryzować politykę faszystowskich Włoch względem Kościoła katolickiego Nazizm. Niemcy Hitlera (rozdz. 35) Uczeń zna:  daty: 1920, 1933  postać: Adolfa Hitlera Uczeń rozumie:  pojęcia: Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP), narodowy socjalizm, nazizm, rasizm, III Rzesza, państwo totalitarne, kanclerz, Führer, antysemityzm, obozy koncentracyjne, Tajna Policja – Gestapo, propaganda, indoktrynacja  na jakich działaniach włoskich faszystów wzorował się Hitler, organizując pucz w Monachium Uczeń potrafi:  wymienić cechy państwa totalitarnego na przykładzie III Rzeszy Uczeń zna:  daty: 1919, 1923, 1925, 1926, 1929  postacie: Wilhelma II, Ericha Ludendorffa Uczeń rozumie:  pojęcia: Republika Weimarska, rewizja traktatu wersalskiego, hiperinflacja, reforma walutowa, okupacja Zagłębia Ruhry, traktat w Locarno, Liga Narodów, pucz w Monachium, Mein Kampf, Oddziały Ochronne (SS)  o czym świadczyło przystąpienie Niemiec do Ligi Narodów Uczeń potrafi:  wyjaśnić, w jakich okolicznościach Adolf Hitler doszedł do władzy  omówić główne założenia ideologii nazistowskiej zawarte w Mein Kampf Uczeń zna:  daty: 1934, 1935  postacie: Gustava Stresemanna, Ernsta Röhmema Uczeń rozumie:  pojęcia: Oddziały Szturmowe (SA), „nadludzie”, „rasa panów”, „przestrzeń życiowa”, Reichstag, delegalizacja, noc długich noży, ustawy norymberskie  wpływ problemów gospodarczych Republiki Weimarskiej na wzrost popularności partii prawicowych  jak Hitler wykorzystał politycznie podpalenie Reichstagu  przyczyny zorganizowania nocy długich noży Uczeń potrafi: Uczeń zna:  datę: 1938  postacie: Josepha Goebbelsa, Paula von Hindenburga Uczeń rozumie:  pojęcia: Hitlerjugend, Związek Niemieckich Dziewcząt, gleichschaltung, Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy, aryzacja, pogrom, „noc kryształowa” Uczeń potrafi:  opisać sytuację w Niemczech po Wielkiej Wojnie  omówić wpływ partii nazistowskiej na życie społeczne w Niemczech  omów politykę nazistów wobec Żydów  przedstawić rolę propagandy w działaniach nazistów Uczeń potrafi:  przedstawić model społeczeństwa i narodu, jaki propagowali naziści  rozstrzygnąć, czy istnieje związek między wzrostem popularności NSDAP w Niemczech a kryzysem gospodarczym, oraz uzasadnić odpowiedź 41  ocenić politykę kanclerza Gustava Stresemanna  przedstawić drogę Adolfa Hitlera do władzy  wyjaśnić, dlaczego naziści kładli duży nacisk na wychowanie dzieci i młodzieży w duchu narodowego socjalizmu Komunizm w ZSRS (rozdz. 36) Uczeń zna:  daty: 1922, 1924, 1939  postacie: Józefa Stalina, Lwa Trockiego, Feliksa Dzierżyńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS), komunista, Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych (NKWD), kolektywizacja rolnictwa, sowchozy, kołchozy, kułak, Wielki Głód Uczeń potrafi:  scharakteryzować ustrój ZSRS Uczeń zna:  datę: 1921  postacie: Aleksieja Stachanowa, Wiaczesława Mołotowa Uczeń rozumie:  pojęcia: walka klasowa, Czeka – policja polityczna, Państwowy Zarząd Polityczny (GPU), komunizm wojenny, dekret o ziemi, nacjonalizacja, Nowa Polityka Ekonomiczna (NEP), gospodarka komunistyczna, upaństwowienie środków produkcji, gospodarka planowa  czym charakteryzowała się gospodarka komunistyczna  dlaczego wielki nacisk kładziono na rozwój przemysłu ciężkiego, w tym zbrojeniowego Uczeń potrafi:  porównać politykę gospodarczą państwa Uczeń zna:  daty: 1930, 1932– 1933, 1936, 1937– 1938  postacie: Gienricha Jagody, Nikołaja Jeżowa, Aleksandra Sołżenicyna, Siergieja Kirowa Uczeń rozumie:  pojęcia: Rada Komisarzy Ludowych, Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików) WKP(b), wielka czystka, procesy pokazowe, operacja polska, łagry, Gułag – Główny Zarząd Poprawczych Obozów, Archipelag Gułag  jaką rolę pełnił Gułag  pretekst, który posłużył Stalinowi do rozpoczęcia wielkiej czystki  cel, któremu służyły procesy pokazowe Uczeń zna:  daty: 1934, 1935, 23 VIII 1939  postacie: Michaiła Tuchaczewskiego, Iwana Majskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: pieriedyszka, propaganda, ruch stachanowski, inwigilacja, paszporty wewnętrzne, indoktrynacja ideologiczna, ateizacja społeczeństwa, socrealizm, dwustronne układy, układ o nieagresji, pakt Ribbentrop–Mołotow  cele ruchu stachanowskiego  dlaczego władze ZSRS walczyły z Cerkwią prawosławną Uczeń potrafi:  omówić politykę zagraniczną ZSRS  wymienić elementy polityki komunistów, Uczeń zna:  postać: Andrieja Wyszyńskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Kanał Białomorsko- Bałtycki, „człowiek sowiecki” Uczeń potrafi:  opisać zmiany w życiu społecznym i gospodarczym w ZSRS w latach 1922–1939  ocenić działalność Feliksa Dzierżyńskiego w ZSRS 42 radzieckiego w okresie komunizmu wojennego i NEP-u  wyjaśnić, dlaczego Józef Stalin zwalczał Lwa Trockiego, oraz w jaki sposób go pokonał  dlaczego kolektywizacja rolnictwa doprowadziła do śmierci milionów ludzi  przyczyny Wielkiego Głodu na Ukrainie Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego polityka gospodarcza ZSRS po dojściu Józefa Stalina do władzy spotykała się z negatywnym nastawieniem społeczeństwa  omówić politykę władz sowieckich wobec chłopów ukraińskich w latach 1932–1933  wyjaśnić cel i przedstawić rezultaty operacji polskiej które wskazują, że ZSRS był państwem totalitarnym  wymienić postanowienia układu o nieagresji między ZSRS i III Rzeszą  wymienić główne cechy socrealizmu  wyjaśnić sposoby walki z konkurentami politycznymi, które stosował Stalin Na drodze do II wojny światowej (rozdz. 37) Uczeń zna:  daty: III 1938, IX 1938, 23 VIII 1939  postacie: Benita Mussoliniego, Adolfa Hitlera, Neville’a Chamberlaina, Joachima von Ribbentropa, Wiaczesława Mołotowa Uczeń rozumie: Uczeń zna:  daty: 1936, III 1938, IX 1938, III 1939  postać: Édouarda Daladiera Uczeń rozumie:  pojęcia: remilitaryzacja Nadrenii, Anschluss, Zaolzie, Protektorat Czech i Moraw, Ruś Zakarpacka, Słowacja Uczeń zna:  daty: 1936–1939, 1937 Uczeń rozumie:  pojęcia: oś Berlin– Rzym, pakt antykominternowski, oś Berlin–Rzym– Tokio, pakt stalowy Uczeń potrafi: Uczeń zna:  daty: 1931, 1933, 1935  postacie: cesarza Hirohito Uczeń potrafi:  wymienić wydarzenia, które w drugiej połowie lat 30. mogły świadczyć o tym, że świat podąża w kierunku nowej wojny Uczeń zna:  postacie: Konrada Henleina, Edvarda Beneša Uczeń potrafi:  scharakteryzować ekspansywną politykę III Rzeszy w latach 30. XX w. 45 Wojciecha Korfantego, Wincentego Witosa  ojców i matki polskiej niepodległości Uczeń rozumie:  pojęcia: Rada Regencyjna, manifest, polskie ośrodki lokalnej władzy, Komitet Narodowy Polski (KNP), powstanie wielkopolskie, rząd koalicyjny Uczeń potrafi:  wyjaśnić okoliczności wybuchu powstania wielkopolskiego  wyjaśnić, dlaczego 11 XI 1918 r. uznano za początek II Rzeczpospolitej  kompetencje Tymczasowego Naczelnika Państwa Uczeń rozumie:  pojęcia: Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, Polska Komisja Likwidacyjna, Orlęta Lwowskie, pierwszy polski centralny ośrodek władzy, Tymczasowy Naczelnik Państwa Uczeń potrafi:  opisać proces kształtowania się lokalnych ośrodków polskich władz przed 11 XI 1918 r.  przedstawić proces powstawania polskich władz centralnych  przedstawić program reform rządu Jędrzeja Moraczewskiego Muśnickiego, Herberta Hoovera Uczeń rozumie:  pojęcia: Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, dwuwładza, Naczelna Rada Ludowa  dlaczego doszło do walk na terenie Galicji Wschodniej Uczeń potrafi:  omówić wizję Polski opisaną w manifeście Tymczasowego Rządu Republiki Polskiej  omówić rolę Komitetu Narodowego Polskiego w procesie tworzenia się niepodległego państwa polskiego  przedstawić przyczyny, przebieg i skutki powstania wielkopolskiego porozumieć się z Romanem Dmowskim Uczeń potrafi:  wyjaśnić cel wysłania przez Józefa Piłsudskiego telegramu informującego o powstaniu państwa polskiego do państw ententy  wyjaśnić, jakie korzyści w polityce wewnętrznej i zagranicznej przyniosło objęcie funkcji premiera przez Ignacego Jana Paderewskiego  scharakteryzować udział Józefa Piłsudskiego w kształtowanie się niepodległego państwa polskiego w budowie polskiego patriotyzmu w dwudziestoleciu międzywojennym  omówić, w jaki sposób była kultywowana pamięć o powstańcach wielkopolskich w II Rzeczpospolitej Kształtowanie się północno- zachodniej i południowej granicy Polski (rozdz. 40) Uczeń zna:  daty: 1919, 1920, 1921  postać: Wojciecha Korfantego  rezultaty plebiscytów na Warmii, Mazurach, Powiślu, Górnym Śląsku  przyczyny wybuchu powstań śląskich Uczeń zna:  daty: II 1920, VII 1920  postać: Józefa Hallera Uczeń rozumie:  pojęcia: Pomorze Wschodnie, zaślubiny z morzem Uczeń zna:  daty: VIII 1919, VIII 1920, III 1921, V–VII 1921  postać: Stanisława Szeptyckiego Uczeń rozumie: Uczeń zna:  postać: Władysława Grabskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Księstwo Cieszyńskie, Rada Ambasadorów, Spisz, Uczeń potrafi:  omówić proces kształtowania się granic między Polską a Niemcami i Czechosłowacją po Wielkiej Wojnie  ocenić skuteczność działań polskich 46 Uczeń rozumie:  pojęcia: traktat wersalski, plebiscyty, Warmia, Mazury, Powiśle, pierwsze powstanie śląskie, strajk, drugie powstanie śląskie, Górny Śląsk, trzecie powstanie śląskie Uczeń potrafi:  przedstawić decyzje traktatu wersalskiego dotyczące granic Polski  wskazać na mapie obszary, na których zgodnie z decyzjami traktatu wersalskiego miały się odbyć plebiscyty  wymienić przyczyny i konsekwencje trzech powstań śląskich  przyczyny różnicy w opiniach Francji i Wielkiej Brytanii na temat przyszłości Górnego Śląska po Wielkiej Wojnie  sytuację społeczno- gospodarczą na Górnym Śląsku  znaczenie Górnego Śląska dla gospodarki polskiej i niemieckiej Uczeń potrafi:  scharakteryzować stanowisko Francji i Wielkiej Brytanii wobec terenów spornych między Polską i Niemcami na konferencji w Paryżu  wyjaśnić, dlaczego zorganizowano symboliczne zaślubiny Polski z morzem  wyjaśnić, w jakiej sytuacji międzynarodowej znajdowała się Polska, gdy odbywał się plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu  omówić rezultat plebiscytu na Warmii, Mazurach i Powiślu  pojęcia: komisarz plebiscytowy, komisariaty plebiscytowe, wojska alianckie, rejencja opolska, bitwa o Górę św. Anny, Rada Ligi Narodów, pociągi pancerne Uczeń potrafi:  wskazać na mapie zasięg działań zbrojnych w czasie trzech powstań śląskich  przedstawić rolę Wojciecha Korfantego w działaniach mających na celu przyłączenie do Polski Górnego Śląska  omówić wyniki plebiscytu na Górnym Śląsku i decyzje Rady Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska  wskazać na mapie przebieg granicy polsko-niemieckiej na Górnym Śląsku Orawa, konferencja w Spa Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego Rada Ambasadorów podjęła decyzję o nieprzeprowadzeniu plebiscytu na terenie Śląska Cieszyńskiego i jak ta decyzja wpłynęła na stosunki Polski z Czechosłowacją władz państwowych w sprawie plebiscytów na Warmii, Mazurach, Powiślu i Górnym Śląsku  ocenić wpływ powstań śląskich na przebieg granicy z Niemcami Walka o wschodnią Uczeń zna:  daty: 1920, 1921 Uczeń zna: Uczeń zna: Uczeń zna:  datę: 1922 Uczeń zna: 47 granicę Polski (rozdz. 41)  postacie: Romana Dmowskiego, Józefa Piłsudskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: koncepcja inkorporacyjna, koncepcja federacyjna, Rosja bolszewicka, Bitwa Warszawska, pokój ryski Uczeń potrafi:  omówić koncepcje odbudowy państwa polskiego – inkorporacyjną i federacyjną  omówić postanowienia traktatu ryskiego  wskazać na mapie przebieg granicy wschodniej II Rzeczpospolitej ustalonej na mocy traktatu ryskiego  daty: XI 1918, IV 1920, 13–25 VIII 1920  postacie: Symona Petlury, George’a Curzona, Józefa Hallera Uczeń rozumie:  pojęcia: linia Dmowskiego, Ukraińska Republika Ludowa (URL), antyrosyjskie przedmurze, wyprawa kijowska, Cud nad Wisłą, linia Curzona  dlaczego Bitwa Warszawska została nazwana przez endecję Cudem nad Wisłą Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jaką rolę w relacjach polsko- ukraińskich odegrał pakt Piłsudski–Petlura  opisać przebieg wojny polsko-bolszewickiej  wyjaśnić znaczenie wyprawy kijowskiej dla przebiegu wojny polsko- bolszewickiej  wskazać na mapie przebieg tzw. linii Curzona i wyjaśnić, jak została ona wytyczona  daty: X 1920, 18 III 1921  postacie: Lucjana Żeligowskiego, Siemiona Budionnego, Michaiła Tuchaczewskiego, Ignacego Skorupki Uczeń rozumie:  pojęcia: Armia Ochotnicza, wojna ojczyźniana, ład wersalsko-ryski, „bunt” Żeligowskiego Uczeń potrafi:  wyjaśnić, jak postawa księdza Ignacego Skorupki wpłynęła na polskich żołnierzy w czasie bitwy pod Ossowem  wyjaśnić, w jakich okolicznościach została przyłączona do Polski Wileńszczyzna  wyjaśnić, jaki wpływ na relacje polsko- litewskie wywarły działania gen. Lucjana Żeligowskiego  postać: Juliana Marchlewskiego, Feliksa Dzierżyńskiego, Tadeusza Rozwadowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski, obrona Zadwórza – polskie Termopile, 18 najważniejszych bitew w dziejach świata, „państwo znikąd”  dlaczego obrona Zadwórza nazywana jest polskimi Termopilami Uczeń potrafi:  wyjaśnić, w jakim celu utworzono Tymczasowy Komitet Rewolucyjny Polski w Białymstoku  scharakteryzować ostateczny przebieg granic II Rzeczpospolitej (stan z 1922 r.)  wymienić państwa, z którymi graniczyła II Rzeczpospolita, i wyjaśnić, z którymi z nich Polska miała przyjazne stosunki  postać: Czesława Mączyńskiego Uczeń potrafi:  scharakteryzować proces formowania wschodniej granicy II Rzeczpospolitej  rozstrzygnąć, czy słuszne jest stwierdzenie, że Piłsudski dążył do zdobycia Wilna z osobistych pobudek, oraz uzasadnić odpowiedź 50 Uczeń potrafi:  wymienić przyczyny przewrotu majowego  wymienić zasady ustrojowe państwa zawarte w konstytucji kwietniowej Współpracy z Rządem (BBWR), pułkownicy, fałszerstwa wyborcze, bezwzględna większość, legalizacja rządów autokratycznych  dlaczego PPS poparła przewrót majowy Uczeń potrafi:  wskazać przyczyny wycofania się Józefa Piłsudskiego z życia politycznego  wymienić decyzje zawarte w tzw. noweli sierpniowej  scharakteryzować ustrój Rzeczpospolitej w świetle konstytucji kwietniowej reelekcja, obóz belwederski Uczeń potrafi:  wyjaśnić, w jakim celu Piłsudski wskazał Ignacego Mościckiego jako kandydata na prezydenta  omówić politykę wewnętrzną obozu sanacji po przewrocie majowym  wymienić partie, które utworzyły Centrolew  wskazać działania sanacji, które podczas wyborów brzeskich świadczyły o autorytarnym charakterze władzy w Polsce sanacji po śmierci Piłsudskiego  omówić proces konsolidacji opozycji w latach 30. XX w. Polska polityka zagraniczna (rozdz. 44) Uczeń zna:  datę: 1939  postacie: Józefa Piłsudskiego, Józefa Becka, Joachima von Ribbentropa Uczeń rozumie:  pojęcia: polityka równowagi, polityka równych odległości, pakt o nieagresji z ZSRS, Uczeń zna:  daty: 1932, 1934, 1938 Uczeń rozumie:  pojęcia: jawna deklaracja o przyjaźni, tajny układ polityczny, konwencja wojskowa, składnica broni, placówka wojskowa, strategia defensywna, Zaolzie, „szakal Europy”, traktat Uczeń zna:  daty: 1921, 1925 Uczeń rozumie:  pojęcia: „bękart traktatu wersalskiego”, państwo sezonowe, koncepcja międzymorza, dwustronny pakt polityczny i wojskowy, Uczeń zna:  daty: 1928, 1929, 1933, 5 V 1939 Uczeń rozumie:  pojęcia: pakt Brianda- Kellogga, protokół Litwinowa, wojna prewencyjna, pakt czterech  dlaczego Józef Beck zaprotestował Uczeń zna:  postać: Aleksandra Skrzyńskiego Uczeń rozumie:  dlaczego francuska strategia defensywna wobec Niemiec wpływała na stosunki polsko- francuskie 51 rewizjonistyczne plany Niemiec, polsko- niemiecka deklaracja o niestosowaniu przemocy, ultimatum, polsko- brytyjski układ sojuszniczy, „korytarz”, żądania niemieckie Uczeń potrafi:  wyjaśnić, czym była polityka równowagi i równych odległości  wymienić żądania niemieckie wobec Polski w Locarno, gwarancja nienaruszalności granic, parafowanie, wypowiedzenie deklaracji o niestosowaniu przemocy Uczeń potrafi:  wymienić główne postanowienia paktu o nieagresji między Polską a ZSRS  omówić założenia polsko-niemieckiej deklaracji o niestosowaniu przemocy sygnatariusze, zamrożone relacje, umowa o rozstrzyganiu zatargów granicznych na drodze pokojowej, wojna celna  cel koncepcji międzymorza i przyczynę niepowodzenia jej realizacji  dlaczego sytuacja polskiej mniejszości narodowej w Niemczech komplikowała stosunki polsko- niemieckie  przyczynę zmiany postawy Berlina wobec Polski w 1933 r. Uczeń potrafi:  scharakteryzować międzynarodową pozycję Polski po Wielkiej Wojnie  omówić politykę zagraniczną Polski wobec sąsiadów przeciwko paktowi czterech Uczeń potrafi:  przedstawić główne sojusze polityczne II Rzeczpospolitej  ocenić decyzję polskiego rządu o zajęciu Zaolzia w 1938 r. Uczeń potrafi:  przedstawić relacje polsko-francuskie w dwudziestoleciu międzywojennym Gospodarka i społeczeństwo II Rzeczpospolitej (rozdz. 45) Uczeń zna:  daty: 1922, 1924, 1937– 1939 Uczeń zna:  datę: 1928  postać: Tadeusza Wendy Uczeń rozumie: Uczeń zna:  daty: 1926–1933 Uczeń rozumie: Uczeń zna:  postacie: Tadeusza Hołówki, Bronisława Pierackiego Uczeń zna:  postać: Henryka Józewskiego Uczeń rozumie: 52  postacie: Władysława Grabskiego, Eugeniusza Kwiatkowskiego Uczeń rozumie:  pojęcia: port w Gdyni, reforma skarbowa, reforma walutowa, złoty polski, marka polska, hiperinflacja, Centralny Okręg Przemysłowy (COP), widły rzek Wisły i Sanu Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego budowa portu w Gdyni była dla Polski koniecznością  wymienić główne działania i decyzje gospodarcze Władysława Grabskiego i Eugeniusa Kwiatkowskiego  pojęcia: Polska A, Polska B, oceaniczna linia pasażerska, tabor kolejowy, Polskie Koleje Państwowe, Polskie Linie Lotnicze LOT, wojna celna z Niemcami, ogólnoświatowy kryzys gospodarczy, bezrobocie, zadłużenie państwa, zapomogi, 4-letni plan inwestycyjny, mniejszości narodowe, państwo wielonarodowe  przyczyny lokalizacji COP Uczeń potrafi:  wyjaśnić, dlaczego umownie kraj dzielono na Polskę A i Polskę B oraz wskazać granicę między tymi strefami  wyjaśnić, dlaczego sejm przyznał nadzwyczajne uprawnienia rządowi kierowanemu przez Władysława Grabskiego  wymienić problemy gospodarcze i społeczne, które były spuścizną zaborów i rezultatem Wielkiej Wojny oraz wojny z bolszewikami  omówić rozwój transportu w II Rzeczpospolitej  pojęcia: magistrala węglowa, zrównoważenie budżetu, stabilność waluty, zacofanie kultury rolnej, przeludnienie wsi, struktura zatrudnienia, urbanizacja, syjoniści, nastroje antysemickie, deflacja, strajk chłopski, lukstorpeda, głód ziemi  dlaczego w ramach COP rozwijano przemysł zbrojeniowy  dlaczego wielki kryzys gospodarczy trwał w Polsce dłużej niż w Europie Zachodniej Uczeń potrafi:  omówić przebieg wielkiego kryzysu gospodarczego w Polsce  opisać działania państwa służące walce z wielkim kryzysem gospodarczym  wymienić gałęzie przemysłu rozwijane w II Rzeczpospolitej po 1935 r. oraz ośrodki przemysłowe powstałe w jej granicach Uczeń rozumie:  pojęcia: getto ławkowe, numerus clausus, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów (OUN), pacyfikacje ukraińskich wsi, 15- letni plan rozbudowy Polski Uczeń potrafi:  omówić etapy planu 15-letniego  omówić strukturę narodowościową II Rzeczpospolitej  omówić reformy i inwestycje gospodarcze podejmowane przez państwo polskie w okresie dwudziestolecia międzywojennego  ocenić zróżnicowanie poziomu urbanizacji na obszarze Polski i omówić jego przyczyny  wyjaśnić, jakie znaczenie dla polskiej gospodarki miały działania Władysław Grabskiego i Eugeniusza Kwiatkowskiego  pojęcie: jidysz, asymilacja, polonizacja Uczeń potrafi:  przedstawić główne problemy gospodarcze Polski w latach 1918–1939  rozstrzygnąć, czy słusznie złoty polski uznano za jedną z najbardziej stabilnych walut międzywojennej Europy, oraz uzasadnić odpowiedź  opisać pozycję mniejszości narodowych w społeczeństwie polskim na przykładzie Żydów i Ukraińców