monografia przedszkola sióstr św. elżbiety w zielonej górze, Streszczenia z Historia

Pobierz monografia przedszkola sióstr św. elżbiety w zielonej górze i więcej Streszczenia w PDF z Historia tylko na Docsity! UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI Wydział Nauk Pedagogicznych i Społecznych Instytut Pedagogiki i Psychologii Anna Krzyżańska MONOGRAFIA PRZEDSZKOLA SIÓSTR ŚW. ELŻBIETY W ZIELONEJ GÓRZE Akceptacja promotora Praca licencjacka napisana w Zakładzie Pedagogiki Wczesnoszkolnej i Przed- szkolnej pod kierunkiem dr Iwony Kopaczyńskiej 2 Spis treści Wstęp................................................................................................................................4 1. Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety.........................................................6 1.1 Historia Zgromadzenia i opieka nad dziećmi..............................................................6 1.2 Początki domu Sióstr Elżbietanek w zielonej Górze...................................................7 2. Teoretyczne aspekty funkcjonowania przedszkola...........................12 2.1 Przedszkole i prawne uwarunkowania jego funkcjonowania....................................12 2.1.1 Przedszkole publiczne............................................................................................12 2.1.2 Przedszkole niepubliczne.......................................................................................15 2.2 Podstawowe funkcje przedszkola..............................................................................17 2.3 Działalność wychowawcza, dydaktyczna, i opiekuńcza przedszkola.......................20 2.4 Kadra pedagogiczna i personel przedszkola..............................................................23 2.5 Współpraca z rodzicami............................................................................................24 3. Charakterystyka miejscowości........................................................... 29 3.1 Położenie geograficzne i walory przyrodnicze..........................................................29 3.2 Historia i zabytki.......................................................................................................30 3.3 Ludność i gospodarka................................................................................................35 3.4 Oświata i kultura........................................................................................................35 3.5 Sport i rekreacja...........................................................................................38 4. Metodologiczne podstawy pracy badawczej......................................41 4.1 Cel badań ..................................................................................................................41 4.2 Problemy badawcze...................................................................................................41 4.3 Zmienne i wskaźniki..................................................................................................42 4.4 Metody, techniki i narzędzia badawcze.....................................................................47 5. Wyniki badań........................................................................................49 5.1 Baza dydaktyczna i materialna placówki..................................................................49 5.2 Wychowankowie...................................................................................................... 53 5.3 Nauczyciele i opiekunowie........................................................................................54 5.4 Współpraca z rodzicami, instytucjami i lokalnym środowiskiem.............................55 5.5 Współpraca z organem prowadzącym, nadzorującym i samorządem lokalnym.......60 5.6 Przedszkole jako placówka z certyfikatem ISO 9001:2000......................................61 5 stawy mojej pracy dotyczące funkcjonowania placówek wychowania przedszkolnego. W trzecim rozdziale dokonam prezentacji lokalnego środowiska czyli terenu badań. W kolejnym rozdziale omówię metodologiczne podstawy pracy. Następnie dokonam pre- zentacji wyników moich badań i opiszę program wychowawczy według którego przed- szkole realizuje swoje statutowe cele. 6 1. Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety Przedszkole Sióstr św. Elżbiety w Zielonej Górze, o którym chcę pisać w niniejszej pracy założone zostało przez Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety. Pisząc o tej placówce i jej specyfice przedstawiam krótką historię tejże wspólnoty zakonnej i jej charyzmat. 1.1. Historia Zgromadzenia i opieka nad dziećmi Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety jest wspólnotą kontemplacyjno-czynną, na pra- wie papieskim, powstałą w dniu 27.09.1842 r. w Nysie. Inicjatorką była Klara Wolf, a współzałożycielkami Matylda i Maria Merkert oraz Franciszka Werner. Duchowość Elżbietanek opiera się na przykładzie patronki św. Elżbiety Węgierskiej, która pielęgnu- jąc chorych, usiłowała widzieć w nich cierpiące członki Chrystusa 2 . Swoim życiem siostry pragną naśladować Chrystusa w Jego oddaniu sprawom Ojca i jak On pochylać się nad ludźmi będącymi w potrzebie. Swoje powołanie urzeczywist- niają poprzez życie według rad ewangelicznych; służbę ubogim, chorym i osobom star- szym; chrześcijańskie wychowanie dzieci i młodzieży; religijną formację dorosłych. Siostry pracują wśród chorych otaczając ich opieką w ich własnych domach, w szpitalach, domach opieki dla dzieci i dorosłych, zakładach rehabilitacyjnych. Działal- ność duszpastersko-apostolską rozwijają siostry w katechetki, zakrystianki i organistki. „Coraz bardziej postępująca dechrystianizacja społeczności oraz występujące co- raz częściej rozbicie rodzin daje siostrom szerokie pole działalności wymagające po- ważnego zaangażowania apostolskiego w dziedzinie wychowania dzieci w przedszko- lach, przystaniach dziecięcych, świetlicach dziennych, domach dziecka, zakładach wy- chowawczych i szkołach.” 3 Odpowiadając na potrzeby Kościoła i współczesnego czło- wieka w sposób szczególny roztoczyły one swoją opiekę nad dziećmi i młodzieżą. W ten sposób siostry nie tylko wychodzą naprzeciw stawianym im zadaniom, ale także rozwijają pierwotną działalność. Już od samych początków istnienia Zgromadzenia wy- chowanie i opieka nad dziećmi stanowiły ważny zakres zadań apostolskich. Przeszkodą w rozwoju i realizacji tej posługi stały się lata okupacji – podczas II wojny światowej oraz okres reżimu komunistycznego. Dopiero wydana ustawa o stosunkach Państwa do 2 O. Edward Frankiewicz, Maria Merkert, Wrocław 1982, s. 233 3 Konstytucje i Dyrektorium Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, Rzym 1987 r. s. 57 7 Kościoła Katolickiego, pozwalająca na nauczanie religii i religijne wychowanie dzieci i młodzieży pozwoliła siostrom z nowym zapałem podjąć tenże apostolat. Prężnie zaczę- ły powstawać przedszkola, ochronki, domy dziecka, świetlice dziennego pobytu dla dzieci zaniedbanych, ośrodki wychowawcze 4 Siostry starając się zapewnić swoim wychowankom jak najlepsze możliwości roz- woju same podnoszą swoje kwalifikacje podejmując różnego rodzaju formy dokształca- nia. Po wejściu katechezy do szkół siostry podjęły się pracy katechetycznej. To pozwo- liło jeszcze bardziej realizować charyzmat poprzez organizowanie różnego rodzaju spo- tkań, organizowania dzieciom wolnego czasu itp. Siostry są pełne oddania sprawom dzieci ale i swoją troską obejmują całe rodziny. Swoim wychowankom zapewniają możliwość wszechstronnego rozwoju, życia warto- ściami. Obecnie na terenie Polski znajduje się ok. 16 przedszkoli, 4 ochronki, 6 Domów Opieki dla Dzieci, 6 Ośrodków Opiekuńczo-Wychowawczych, 3 Domy Dziecka. 1.2. Początki domu Sióstr Elżbietanek w Zielonej Górze Trzy Siostry Elżbietanki w Święto Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, czyli 15 sierpnia 1882 r. przyjechały do Zielonej Góry. Trzy lata później otrzymały mały bu- dynek i zamieszkały na uboczu miasta przy placu Powstańców Wielkopolskich. Od początku swojej działalności zajmowały się ambulatoryjną pomocą chorym. Jednak zakon nie tylko udzielał pierwszej pomocy, ale leczył i opiekował się chorymi, prowadził hospicjum i przedszkole. Jednym z celów sióstr było założenie szpitala. By móc to osiągnąć Siostry Elżbietanki powołały fundację św. Jana, która zbierała pieniądze na postawienie szpitala w Zielonej Górze. Przez kolejne lata dzięki aktywno- ści i staraniom sióstr z małego domku powstawał piękny szpital, który poświęcono o oddano do użytku 11 października 1927 roku. Chociaż szpital zbudowany został z pieniędzy zebranych przez katolicką fundację, przyjmował jednak wszystkich pacjentów, bez względu na wyznanie. 4 Konstytucje i Dyrektorium Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety, Rzym 1987 r. s. 54 - 60 10 Formalnie szpital odebrano siostrom w styczniu 1961 roku. Przez okres 30 lat szpital przekształcono w przychodnię i powoli budynek ulegał dewastacji. Władze mia- sta dążyły do całkowitego zlikwidowania, wyburzenia budynku. Powodem decyzji był fakt że pomimo iż nie pracowały tam Siostry budynek został pod nazwą „Elżbietanki” i kojarzony był z ich posługą. Dnia 30 czerwca 1962 roku dotychczasowe przedszkole "Caritas" przejął Wy- dział Oświaty w Zielonej Górze. Ówczesny system polityczny sprawił, że dwie siostry wychowawczynie pracujące w tym przedszkolu zwolniono, a na ich miejsce przyjęto osoby świeckie. Tak więc wyłącznie od tego roku siostry pracowały w parafii i pielę- gnowały chorych w ich własnych mieszkaniach. Kiedy sytuacja polityczna w kraju się zmieniła zaistniała możliwość odzyskania domu. W 1992 roku rozpoczęto starania o zwrot własności co nastąpiło 19 października 1992 roku. Zdewastowany budynek zwrócono ich pierwszym właścicielom. ZDJĘCIE 3 Dom Sióstr Elżbietanek po odzyskaniu w 1992 roku Dom nadawał się do gruntownych remontów a na pomoc państwa nie można było li- czyć. Siostry same z pomocą dobrych ludzi podjęły się odnowienia budynku 5 . Dom znajduje się na Placu Powstańców Wielkopolskich 4 w centrum Zielonej Góry. Tuż obok znajduje się Biblioteka im. C. Norwida. Budynek jest bardzo duży i składa się niejako z trzech części wskazujących kolejność budowy. Najstarsza część po 5 Kronika Ośrodka Rehabilitacyjno-Wychowawczego, s. 3 - 6 11 prawej stronie stanowi dom Sióstr, a reszta była terenem szpitala. Obiekt jest trzypię- trowy, wyposażony w windę i dostosowany do funkcji jaką ma pełnić. Obecnie od 1995 roku na jego terenie funkcjonuje Ośrodek Rehabilitacyjno - Wychowawczy dla Młodzieży Niepełnosprawnej Ruchowo uczęszczającej do szkoły średniej i na uniwersytet. Po reformie służby zdrowia od 1999 roku otworzono Zakład Opiekuńczo – Rehabilitacyjny świadczący usługi rehabilitacyjne mieszkańcom Ośrodka oraz pacjentom z miasta. W 2001 roku siostry odpowiadając na potrzeby mieszkańców wróciły do pracy wychowawczej z dziećmi otwierając przedszkole dla dzieci niepełnosprawnych. ZDJĘCIE 4 Dom Sióstr Elżbietanek przy Placu Powstańców Wielkopolskich 4 – 2005 rok 12 2. Teoretyczne aspekty funkcjonowania przedszkola W rozdziale tym omawiam podstawy prawne i organizacyjne funkcjonowania przedszkola. Przybliżę również podstawowe funkcje oraz zadania placówki w stosunku do dziecka jak i rodziców. 2.1. Przedszkole i prawne uwarunkowania jego funkcjonowania W Encyklopedii Pedagogicznej znajdujemy następującą definicję: „Przedszkole jest samodzielną instytucją opiekuńczo-wychowawczą dla dzieci w wieku od trzech lat do rozpoczęcia obowiązku szkolnego, wspierającą wychowanie rodzinne” 6 . Każde przedszkole pomimo różnorodnych statutów i programów wychowawczych ma do spełnienia pewne zadania. Obowiązkiem każdej placówki jest zapewnienie dzieciom odpowiedniej opieki oraz wszechstronnego rozwoju psychofizycznego i społecznego, a przez to przygotowanie dziecko do przekroczenia progu szkolnego 7 . Podstawowym aktem prawnym wyznaczającym ramy działalności polskich przedszkoli jest Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 07.09.1991 r. opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1996 r. nr 67, poz. 329 z późniejszymi zmianami. Wyżej wymienio- na ustawa wprowadziła podział na: przedszkola publiczne i niepubliczne. 2.1.1. Przedszkole publiczne Zgodnie z decyzją parlamentarną od 1990 roku prowadzenie przedszkoli stało się obowiązkiem gmin. Jednak placówkę publiczną może założyć i prowadzić także osoba prawna, np. stowarzyszenie, fundacja oraz osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Działania te muszą być poprzedzone uzyskaniem pozytywnej opinii kuratora oświaty na podstawie której zezwolenie wydaje gmina. Zgodnie z przyjętymi zasadami państwo jedynie w niewielkim stopniu wspiera finan- sowo działalność gmin, przekazując subwencję ogólną na różne zadania oświatowe, w 6 W. Pomykało, Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997, s. 636 7 W. Pomykało, Encyklopedia Pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997, s. 636 15 2.1.2. Przedszkole niepubliczne Zgodnie z Ustawą o Systemie Oświaty obok przedszkoli publicznych mogą działać placówki niepubliczne. Wyżej wymienioną placówka może być prowadzona przez związki wyznaniowe i Ko- ścioły, zgromadzenia zakonne, osoby i stowarzyszenia świeckie. Zakładając przedszkole niepubliczne, jego przyszły właściciel musi uzyskać wpis do ewidencji niepublicznych placówek oświatowych przy Urzędzie Miasta i Gminy. Poza tym powinna również posiadać statut opracowany przez osobę prowadzącą i okre- ślający wymagane informacje dotyczące funkcjonowania 11 . Rodzice w przynajmniej 50% pokrywają koszty pobytu dziecka w placówce. Osoba prowadząca przedszkole ma prawo ubiegać się o dotację w wysokości 50% na dziecko w urzędzie gminy na terenie której działa. W przedszkolu niepublicznym nie obowiązuje zasada powszechnej dostępności, zasady i kryteria rekrutacji określone są w statucie. Organ prowadzący nie ma obowiązku za- trudniania nauczycieli mających kwalifikacje analogicznie do wymaganych od nauczy- cieli w placówkach publicznych, obowiązuje jednak realizacja podstawy programowej. Podlega ono również nadzorowi pedagogicznemu jest on jednak ograniczony. Reasumując powyższe wiadomości wynikają z nich pewne zależności i różnice w funkcjonowaniu przedszkoli publicznych i niepublicznych przedstawiam następującą tabelę. 11 B. Wojciechowska, Przedszkola niepubliczne w ustawach i przepisach, Wychowanie w przedszkolu, WSiP, nr 7/2005, s. 10 16 TABELA 1 Różnice między przedszkolami publicznymi a niepublicznymi Przedszkole publiczne Przedszkole niepubliczne bezpłatne dla rodziców w określonym zakresie płatne w całości przez rodziców powszechnie dostępne nie zawsze dostępne zatrudnia nauczycieli z odpowiednimi kwalifikacjami do pracy w przedszkolu i przestrzega ich przywilejów zgodnie z Kartą Nauczyciela zatrudnia nauczycieli o dowolnych kwalifikacjach, którym nie przy- sługują przywileje wynikające z Karty Nauczyciela zakładane i prowadzone przez gminę lub związek komunalny prowadzone przez osoby prawne lub fizyczne posiada statut przedszkola opracowany przez radę przedszkola posiada statut przedszkola opraco- wany przez osobę prowadzącą podlega w pełni nadzorowi pedagogicz- nemu kuratorium oświaty podlega nadzorowi pedagogiczne- mu kuratorium oświaty w określo- nym zakresie realizuje podstawę programową wychowania w przedszkolu Źródło: I. Wojciechowska, Rodzaje przedszkoli, [red.] Kwiatkowska-Klarzak E, Wojciechowska, Management w przedszkolu, Wydawnictwo Raabe, Warszawa 2002 17 2.2. Podstawowe funkcje przedszkola O wychowaniu małych dzieci mówiło się już w czasach starożytnych. W poglą- dach Platona odnajdujemy idee i koncepcje edukowania dzieci w instytucjach podlega- jących państwu. Dostrzegł on potrzebę systematycznej opieki wychowawczej nad ma- łym dzieckiem w specjalnie powołanych do tego placówkach. Wśród wielu jego myśli na uwagę zasługują te dotyczące harmonijnego rozwoju osobowości dziecka, jego roz- woju fizycznego, moralnego i umysłowego, który ma się dokonywać przez specjalnie opracowany program w dobrych warunkach materialnych. Musiało minąć wiele wie- ków, aby idee pedagogiczne Platona dotyczące edukacji małego dziecka zmaterializo- wały się. Chociaż w bardziej rozbudowanej formie i na innych przesłankach fizjolo- gicznych – to nadal aktualny pozostaje ich inspirujący charakter i ponadczasowy cha- rakter 12 . Rosnąca w ostatnich latach ranga wychowania przedszkolnego w procesie edu- kacji człowieka powoduje, że modyfikują się jej cele i zadania, stosownie do potrzeb i wymagań współczesnego świata oraz wiedzy naukowej o procesach rozwoju i efektyw- nych sposobach uczenia się – nauczania 13 . Głównym celem wychowania przedszkolnego jest dążenie do wszechstronnego rozwoju wychowanków przy współpracy z rodzicami 14 . W przedszkolu dzieci mają możliwość nawiązania kontaktów interpersonalnych i nauki zachowań społecznych. Jest to miejsce, w którym dzieci budują poczucie wła- snej wartości, uczą się podejmowania decyzji, uzasadniania swoich racji, respektowania praw własnych i innych osób, miejsce, w którym przekazuje się normy społeczne i re- guły obowiązujące w grupie. Poprzez uczestnictwo w zajęciach przedszkolnych dzieci mają możliwość zdobywania wiedzy i umiejętności, które przygotowują je do podjęcia nauki w szkole. Jednak obok zadań pedagogicznych do jego zadań należy opieka nad dziećmi, zaspokajanie ich codziennych potrzeb, czuwanie nad zdrowiem, placówka po- nosi także odpowiedzialność prawną za bezpieczeństwo fizyczne dzieci 15 . Przedszkole pełni wiele funkcji wobec dziecka i musi je w pełni spełniać, aby osiągnąć swoje cele. 12 B. Wilgocka-Okoń, Stan wychowania przedszkolnego w Polsce, PWN, Warszawa-Kraków 1989, s. 50 13 J. Lubowiecka, Funkcje i zadania współczesnego przedszkola, Wychowanie w przedszkolu, nr 1/2006, s. 5 14 W. Pomykało, Encyklopedia pedagogiczna, Fundacja Innowacja, Warszawa 1997r., s. 640 15 Rościszewska – Woźniak M., Przedszkola elastyczne i otwarte..., [red.] M. Zahorska, M. Żytko, Małe dziecko w systemie opieki społecznej i edukacji, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2004, s. 81 20  wprowadzenie do zabaw zadań rozwijających, doskonalących, kształtujących osobowość dziecka i zadań związanych z powinnościami wobec wspólnot, do których należy (grupa, rodzina);  dawanie dzieciom szansy nieustraszonego weryfikowania, eksperymentowania, wysuwania hipotez, intuicji, nieskrępowanego wyrażania, zadowolenia, satys- fakcji z wyniku;  pozwolenie dzieciom na skojarzenia, wymyślanie, tworzenie, uczenie się bez pouczeń ograniczających oryginalność, otwartość, wyobraźnię;  pozostawienie dzieciom możliwości obserwowania, wyobrażania i kojarzenia redukujących brak zrozumienia świata a wzmacniających ich poczucie kompe- tencji, niezależności i poczucia własnej wartości;  włączanie się nauczyciela do procesu podejmowania decyzji przez dziecko w ro- li doradcy;  stwarzanie szans poznawania przez dziecko własnych kompetencji, sprawstwa;  stwarzanie okazji do poznawania roli drugiego człowieka w sytuacji działania, konsekwencji pozytywnych i negatywnych tej obecności 17 . Tak wiec przed placówką wychowania przedszkolnego stoi wielkie zadania. Czas pobytu dziecka w przedszkolu musi być bogaty w treści i doświadczenia we wszystkich sferach rozwoju, aby dalsza edukacja miała właściwe fundamenty. 2.3. Działalność wychowawcza, dydaktyczna i opiekuńcza przedszkola Podstawowym dokumentem każdego przedszkola określającym działalność wy- chowawczą, dydaktyczną i opiekuńczą jest statut. Określa on w szczególności cele i zadania przedszkola, sposób sprawowania opieki nad dziećmi, kompetencje jego orga- nów i zasady ich współdziałania, organizacje oraz zadania nauczycieli i innych pracow- ników przedszkola. W dokumencie tym znajdują się sposoby realizacji zadań przedszkola, które po- winny wspomagać indywidualny rozwój dziecka oraz wspomagać rodzinę w jego wy- 17 D. Waloszek, Wychowanie najmłodszego człowieka. Założenia, treści i organizacja, Wydawnictwo ORGON, Zielona Góra 1996, s. 37-38 21 chowaniu 18 . (patrz 2.1.) Bardzo ważnym fragmentem statutu jest określenie organizacji przedszkola. Organizację zaś pracy przedszkola określa ramowy rozkład dnia, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny oraz słusznych oczekiwań rodziców. Ramowy rozkład dnia zawiera ustalenia o charakterze organizacyjnym, między innymi godziny pracy przedszkola, godziny posiłków, harmonogram zajęć dodatkowych. Na podstawie ramowego rozkładu dnia nauczyciele ustalają dla swego oddziału szczegóło- wy rozkład dnia, z uwzględnieniem potrzeb i zainteresowań dzieci. W statucie powinny znaleźć się postanowienia określające zakres zadań nauczy- cieli oraz innych pracowników przedszkola. Przedszkole realizuje swoje zadania we współdziałaniu z rodzicami. Oznacza to, że statut powinien określać zakres i formy tego współdziałania, uwzględniając prawo rodziców do znajomości programu przedszkola, a przede wszystkim do uzyskania rzetelnej wiedzy na temat dziecka, jego zachowania i rozwoju. Statut określa zasady przyjmowania dzieci do przedszkola, ich prawa i obowiązki warunki pobytu w przedszkolu zapewniające bezpieczeństwo, ochronę przed przemocą, ochronę i poszanowanie ich godności osobistej oraz życzliwe i podmiotowe traktowa- nie. Opracowując statut należy uwzględnić Konwencję o prawach dziecka przyjętą przez Zgromadzenie Narodowe ONZ. Statut przedszkola niepublicznego tylko w niektórych punktach różni się od statutu przedszkola publicznego. Statut przedszkola niepublicznego wg art. 84 Ustawy o systemie oświaty powinien Określać:  nazwę, typ przedszkola lub cel placówki oraz ich zadania,  osobę prowadzącą przedszkole,  organy przedszkola oraz zakres ich zadań,  organizację przedszkola,  prawa i obowiązki pracowników oraz dzieci, w tym przypadki, w których dziec- ko może zostać skreślone z listy dzieci przedszkola,  sposób uzyskiwania środków finansowych na działalność przedszkola,  zasady przyjmowania dzieci do przedszkola 19 . Ramy funkcjonowania placówki ukierunkowuje podstawa programowa wychowania przedszkolnego która jest dokumentem określającym cele wychowania przedszkolnego, 18 Ustawa o systemie oświaty z dnia 07.09.1991r., art.84 19 Por. Ustawa o systemie oświaty z dn. 07.09.1991r, art. 14, 5,82 22 stanowi; zbiór zadań, które nauczyciel powinien uwzględniać w podejmowanych dzia- łaniach edukacyjnych 20 . Nowymi dokumentami normującymi działalność wychowawczą, dydaktyczną i opiekuńczą są dokumenty związane z nadzorem pedagogicznym. Celem nadzoru pedagogicznego jest doskonalenie systemu oświaty, a w szczególności jakościowy rozwój placówki z ukierunkowaniem na rozwój ucznia i rozwój zawodowy nauczycieli. Tak rozumiany nadzór ma gwarantować prawidłowe funkcjonowanie placówki poprzez różne formy ustanawiania regulacji prawnych i ingerowania w sferę działalności orga- nizacyjnej, dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej 21 . Podstawą prawną nadzoru jest Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2004 roku. Jednak jego główne zasady zapisane są w art. 33 ust.1 i 2 Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r. Zgodnie z zapisem ustawodawcy nadzór pedagogiczny polega na: 1) ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opie- kuńczej szkół, placówek i nauczycieli, w szczególności: - realizacji podstawy programowej wychowania przedszkolnego, - przestrzegania statutu przedszkola, w tym w zakresie przestrzegania praw dziecka, 2) analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej przedszkola, 3) udzielaniu pomocy przedszkolu i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań dy- daktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, 4) inspirowaniu nauczycieli do innowacji: pedagogicznych, metodycznych i orga- nizacyjnych 22 . Dokumentami nadzoru programującymi rozwój placówki i zapewnienie jej jakości jest:  program rozwoju placówki określający zadania służące doskonaleniu jakości i terminy ich realizacji,  plan 5 – letni obejmujący 5 lat szkolnych który obejmuje program działań pla- cówki na dany przedział lat, 20 E. Czerwińska – Klemie, Podstawa programowa wychowania przedszkolnego, A. Pery, Prawo w przedszkolu, RAABE, Warszawa 2003, s.3 21 T. Olejniczak, J. Pieluchowski, Nadzór pedagogiczny i organizacyjny nad szkołami i placówkami oświatowymi, eMPi, Poznań 2005, s.9 22 Ustawa o systemie Oświaty z 07.09.1991r, art.33 25 Im większa jest zgodność systemów wychowawczych między tymi, jakie reprezentuje przedszkole, a tym który realizują rodzice w domu, tym bardziej spójny i lepszy będzie rozwój dzieci. Obecnie „ przedszkole coraz bardziej postrzegane są jako instytucja o demokra- tycznej strukturze, ściśle współpracująca z rodziną” 28 . Poczucie wspólnego celu do- prowadza do bliskiej współpracy i większego zaangażowania. Również nauczyciele dostrzegają następujące wymiary tego współdziałania: - wymiar informacyjny, - wymiar osobowościowy, - wymiar społeczno-wspólnotowy, - wymiar działaniowo-wspomagający. Jednak duży wpływ na charakter i sposób planowania współpracy z rodzicami ma śro- dowisko w którym znajduje się placówka. Bowiem wynika z tego faktu, że w każdym przedszkolu oczekiwania i potrzeby edukacyjne są różne. Jednak do głównych celów działań współpracy z rodzicami są: - nawiązanie efektywnej współpracy, - włączanie rodziców do działań dydaktycznych i wychowawczych przedszkola, - pomoc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych, - udzielania wsparcia rodzicom dzieci niepełnosprawnych, - zachęcanie rodziców do udziału w spotkaniach ze specjalistami, w zajęciach otwartych, - udostępnianie i zachęcanie rodziców do sięgania po fachową literaturę z dzie- dziny wychowania, kształcenia oraz niepełnosprawności ich dzieci, - integrowanie zespołu rodziców, rodziców i nauczycieli, oraz dzieci. Realizowanie celów współpracy nauczycieli z rodzicami przypominać może wyświad- czanie sobie wzajemnie usług na zasadzie partnerstwa. W gronie osób współdziałają- cych nie ma nikogo, kto niebyły potrzebny i z kim można by się nie liczyć. Wszystkie one wspomagają się i uzupełniają wzajemnie. Wykonują często zadania zróżnicowane, lecz prowadzące do tego samego celu 29 . Do osiągnięcia powyższych celów nauczyciele wykorzystują różne formy działań. Do najczęściej wykorzystywanych należą: 28 J. Andrzejewska, Dialog z rodzicami, Wychowanie w przedszkolu, WSiP, nr 2/2005, s. 51 29 I. Nowosad, Współdziałanie nauczycieli i rodziców....,[ red.] I. Nowosad, H. Jerulank, Nauczyciele i rodzice. Inicjowanie procesu współpracy i doskonalenie warsztatu, ODN Zielona Góra 2002, s. 13 26 - rozmowy indywidualne - prowadzone są na ogół codziennie, podczas przypro- wadzania i odbierania dzieci ze szkoły. Podejmowane są z inicjatywy rodzica lub nauczyciela - mają charakter informacyjny. Pozwalają na szybkie reagowa- nie w sytuacjach trudnych, ale nie tylko. - zebrania ogólne - służą załatwieniu spraw dotyczących wszystkich rodziców, dostarczają informacji dotyczących funkcjonowania przedszkola, organizacji pracy itp. - zajęcia adaptacyjne mają one na celu złagodzenie trudności związanych z ad- aptacją dziecka w przedszkolu. Zajęcia prowadzone są najczęściej w formie wspólnych zabaw, rozmów, atrakcji przygotowanych dla dzieci i ich rodziców. - zajęcia otwarte - najczęściej prowadzone metodami aktywizującymi uwzględ- niającymi zarówno zadania dla dzieci, jak i rodziców. Oznacza to, że w zaję- ciach uczestniczą wszyscy bez podziału na bawiących się i biernych obserwato- rów. Rodzice nie tylko mają możliwość gromadzenia spostrzeżeń o własnym dziecku, o pracy nauczyciela, ale przede wszystkim uczą się z nimi zabawy i od- czuwania płynącej z tego radości i satysfakcji. - spotkania ze specjalistami związanymi z wychowaniem małego dziecka, o ich wyborze decydują aktualne problemy z dziećmi, sugestie i oczekiwania rodzi- ców, m.in. psychologa, pedagoga, logopedę. - kiermasze prac dziecięcych - podczas których eksponowane są wyroby dzieci, dzieci i rodziców. - biblioteczka dla rodziców ma na celu poszerzanie wśród rodziców wiedzy pe- dagogicznej i psychologicznej, niesienie pomocy w zmaganiu się z codziennymi problemami oraz mobilizowanie rodziców do świadomego wspierania wszech- stronnego rozwoju dzieci. Natomiast spotkania przy wypożyczaniu książek mo- gą być również okazją do bliższego poznania, dyskusji, wymiany poglądów itp. 30 . Formą uzupełniającą bibliotekę może być „kącik dla rodziców”, w którym umieszczane są aktualne artykuły poświęcone tematyce wychowywania dzieci. - uroczystości czyli wspólne spotkania z rodzicami i nie tylko przy różnych oka- zjach (np. Wigilia, Dzień Babci i Dziadka, bal karnawałowy, Dzień Matki i Oj- ca, Dzień Dziecka oraz inne w zależności od specyfiki i tradycji przedszkola), ale i angażowanie ich we wspólne przygotowania i organizację. 30 W. Kilarska, Przedszkolna biblioteczka dla rodziców, Wychowanie w przedszkolu, WSiP, nr 6/2003, s. 362 27 - wycieczki są ciekawą formą pracy z dziećmi i rodzicami. Pozwalają im na wszechstronne poznawanie świata, na rozbudzanie swoich zmysłów. Wycieczki organizowane są przy współudziale rodziców. - kącik dla rodziców spełnia ważną, pośrednią formę informacyjną. Powinien za- chęcać do czytania swoją formą graficzną i kolorem. - skrzynka pytań przeznaczona dla rodziców, którzy nie mają czasu lub odwagi na bezpośrednią rozmowę. Żadne pytanie lub wniosek nie powinny być zlekce- ważone 31 . Formy współpracy są różne i bardzo bogate, a jednocześnie przynoszące obopólne ko- rzyści zarówno dla rodziców i nauczycieli jak dla samych dzieci. TABELA 2 Korzyści płynące z bliskiego kontaktu między nauczycielem a rodzicem NAUCZYCIELE RODZICE 31 J. Kulig, R. Drążek, Organizacja i struktura przedszkola, Bliżej przedszkola, nr 4/2006, s. 28 - 29 30 zwyczajna. Klimat, warunki atmosferyczne oraz rzeźba terenu stwarza dogodne warun- ki uprawy winnej winorośli, z czego słynie 32 . 3.2. Historia i zabytki Dzieje Zielonej Góry sięgają bardzo daleko w historii. Pierwsza osada zbudowa- na została w łagodnej dolinie potoku Złotej Łączy, w otoczeniu wysokich, zalesionych wzgórz w okresie organizowania przez Mieszka I państwa polskiego i podporządkowa- nia Polsce plemion śląskich. W kronikach po raz pierwszy wymienia się Zieloną Górę w związku z napły- wem osadników sprowadzonych przez Henryka Brodatego około roku 1222. Osadę zamieszkiwała wówczas ludność słowiańska zajmująca się pasterstwem i myślistwem. W roku 1249 osada zielonogórska (wraz z całym księstwem głogowskim) przeszła z rąk Piastów śląskich w ręce Brandenburgii. Średniowieczne dzieje miasta, rządzonego przez Piastów śląskich, nie należały do najszczęśliwszych. Często gnębiły je waśnie i przetargi kłótliwych książąt, nękały je zarazy, wojny i pożary. Mimo klęsk, Zielona Góra przeżywa również złoty okres swego rozwoju na przełomie XIV i XV wieku. Były to czasy panowania Piastów śląskich Henryka VIII i Henryka IX. Książę Henryk VIII, tytułujący się - "księciem zielonogórskim" zamieszkał w Zielonej Górze. Nosił się nawet z zamiarem przeniesienia do Zielonej Góry stolicy księstwa. Miasto rozkwita także za rządów Henryka IX. W tym czasie zostaje otoczona murem obronnym, bogaci się na handlu, rzemiośle i uprawie winorośli. Przez dłuższy czas plantacje winogron obejmowały obszar około 1000 hektarów, a produkowane tu wina coraz częściej pojawiają się na rynkach krajowych i zagranicznych. Kolejnych dobrodziejstw doświadczyła Zielona Góra za panowania Zygmunta w czasie którego wzniesiono w mieście pierwsze murowane domy, zaś zielonogórscy su- kiennicy i kupcy otrzymali w roku 1505 przywilej sprzedaży sukna w całej Polsce. Jednak kolejne wieki w historii przyniosły wojny, bunty ale i klęski żywiołowe takie jak pożary, gradobicia i powodzie, które pozostawiły duży ślad w jej dziejach. Pod koniec XVIII stulecia w obrębie miasta znajdowało się 131 domów, a na przedmieściach 939. 32 S. Zachowska, Środowisko geograficzne, [red.] M. Szczaniecki, J. Wąsicki, Zielona Góra. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań !962, s. 11 - 15 31 Ponowny rozkwit miasta rozpoczyna się w pierwszej połowie XVIII w. i trwa niemal przez cały XIX w. Powstają pierwsze przędzalnie wełny, fabryki win, szampa- nów oraz koniaków, w roku 1823 rozpoczęto budowę brukowanych ulic, powstają dro- gi. W 1835 roku powstało Stowarzyszenie Miłośników Rozwoju i Upiększania Miasta. Kolejne lata naznaczone są wszechstronnym rozwojem miasta zarówno pod względem gospodarczym jak i kulturowym. W 1890 roku Zielona Góra liczy 16.092 mieszkańców, a już w 1900 roku 20.983 mieszkańców. Duży udział w odrodzeniu miasta posiadała ludność polska, która począwszy od drugiej połowy XIX w. zaczęła przybywać na te obszary i zasiedlać je w miejsce uchodzących na zachód Niemców. Sytuacja w mieście nie uległa zasadniczym zmianom aż do roku 1945. 14 lutego 1945 r. oddziały 3 armii gwardii i 1 Frontu Ukraińskiego w ramach operacji dolnoślą- skiej wyzwoliły bez zniszczeń Zieloną Górę. W roku 1949 Zielona Góra została mia- stem wydzielonym z powiatu, zaś w czerwcu 1950 r. stała się stolicą województwa 33 . Namacalnymi pozostałościami po minionych wiekach są zabytki. W zielone Gó- rze do najbardziej znanych należy: - Późnogotycki kościół parafialny św. Jadwigi, najstarszy zabytek sakralny mia- sta. Zbudowano ją w latach 1272 – 1294, a następnie przebudowywano w róż- nych stylach. Jako że kościół nie jest otynkowany doskonale widać miejsca po dawnych wysokich oknach, miejsca po ubytkach murów spowodowanych zawa- leniem części kościoła w 1776 r.; - Wieża Łazienna z XV w., zwana tez Głodowa, której zadaniem było wzmacnia- nie jednej z 4 bram miejskich, zwanej głogowską, choć czasami była także uży- wana jako więzienie, czy areszt. Stanowi, więc razem z dawnym więzieniem, gdzie obecnie urzęduje kuria Biskupia, jedyne pozostałości murów miejskich; - Ratusz z XV wieku był początkowo drewniany, ale po pożarze odbudowano go w 1590 r. Kolejne zmiany architektoniczne nastąpiły w XVII, XVIII i XIX wie- ku. Wieża ratusza ma 54 metry wysokości i nakryta jest barokowym hełmem. W piwnicy znajduje się znana kawiarnia Bachus. Ratusz mieści m.in. Urząd Stanu Cywilnego, Salę Obrad Rady Miasta, Izbę Pionierów Zielonej Góry; 33 W. Korcz, W. Maisel, Zarys dziejów miasta..., [red.] M. Szczaniecki, J. Wąsicki, Zielona Góra. Prze- szłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań !962, s. 90 - 139 32 - Stary Rynek - ma kształt prostokąta i ukształtował się już w XIV wieku. Godne uwagi są piękne kamienice; - Kościół p.w. Matki Boskiej Częstochowskiej - był to aż do 1945 kościół ewan- gelicki. Powstał w 1748 r. na planie krzyża greckiego jako budowla o konstruk- cji szachulcowej. We wnętrzu kościół ma trzy balkonowe kondygnacje wsparte na słupach. Z wieży skierowanej ku ratuszowi dobiegają hymny maryjne. W ko- ściele godne zobaczenia są m.in. ołtarz barokowy a także ambona. Za kościołem rozpościera się Plac Powstańców Wielkopolskich, fragment dawnych kamien- nych murów obronnych; - Kościół ewangelicko – augsburski – stoi obok placu bohaterów z początków XX wieku; - Kościół Polskokatolicki z 1866 r. - dawna kaplica staroluterańska. - Dom winiarza to jeden z czterech zachowanych obiektów z 726 domków, jakie funkcjonowały do końca XIX wieku w Zielonej Górze. Pierwotnie drewniane, parterowe XVIII- wieczne domki stawiano w celu przechowywania sprzętu 34 . 34 K. Felchnerowski, Zabytki zielonogórskie, [red.] M. Szczaniecki, J. Wąsicki, Zielona Góra. Przeszłość i teraźniejszość, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań !962, s. 148 - 173 35 3.3. Ludność i gospodarka Ludność Zielonej Góry liczy ok. 118 tys. Wśród mieszkańców można zaobserwo- wać duże różnice w statusie ekonomicznym, wielu z nich pracuje poza granicą. Zielona Góra jest największym ośrodkiem gospodarczym środkowo-zachodniej Polski. W porównaniu do innych miast regionu, bezrobocie tutaj jest najniższe, niższe niż średnia krajowa. Jest to przede wszystkim efekt sprawnie, dynamicznie i elastycznie działających małych i średnich podmiotów gospodarczych, których liczbę szacuje się na ponad 14 tys. Swoje przedsiębiorstwa handlowe, usługowe i produkcyjne chętnie lokują w Zielo- nej Górze inwestorzy z kraju i zagranicy. Aby stworzyć odpowiednie warunki i korzystny klimat dla inwestorów Rada Miasta przyjęła uchwałę przyznającą zwolnienia i ulgi od podatku gruntowego i od nieruchomości dla przedsiębiorców, którzy tworzą nowe miejsca pracy. 3.4. Oświata i kultura W Zielonej Górze działalność prowadzi 27 przedszkoli, w tym 25 publicznych i 2 niepubliczne. Poza typowymi oddziałami, zorganizowane są w nich również oddziały dla dzieci niepełnosprawnych. W kilkudziesięciu szkołach i placówkach oświatowych kształci się i rozwija swoje zainteresowania ponad 26 tys. uczniów. Po wprowadzeniu reformy oświaty sieć zielonogórskiego szkolnictwa publicznego składa się z 13 szkół podstawowych, 10 gimnazjów i 12 szkół ponadgimnazjalnych: 5 liceów ogólnokształcących, 7 zespołów szkół zawodowych. Ponadto w mieście działają 2 zespoły szkół specjalnych. Zielonogórskie szkoły proponują bardzo bogatą ofertę edukacyjną. Dzieci i mło- dzież mogą zdobywać wiedzę i rozwijać swoje zainteresowania oraz uzdolnienia. Dzięki szerokiej współpracy z zagranicą uczniowie i nauczyciele mają możli- wość doskonalenia umiejętności językowych, poznawania kultury, historii innych kra- jów oraz wymiany doświadczeń pedagogicznych. Szkoły i placówki zatrudniają profesjonalnie przygotowaną kadrę pedagogiczną przekazującą uczniom szeroką wiedzę i umiejętności. Efektem działalności edukacyjnej nauczycieli jest liczny udział uczniów w konkursach oraz olimpiadach przedmiotowych, w których osiągają znaczące sukcesy. 36 W mieście Zielona Góra znajduje się wiele jednostek kulturalnych do najważ- niejszych należą: - Filharmonia Zielonogórska, której początki sięgają 1956 roku. Realizacja ambi- cji repertuarowych i różnorodność gatunkowa przedstawianej muzyki to tylko niektóre z wypełnionych założeń tej instytucji. Z wielką przyjemnością goszczą tu, prezentując swoje umiejętności najwybitniejsi muzycy z kraju i zagranicy. - Teatr Lubuski im. Leona Kruczkowskiego. - Amfiteatr - siedziba Zielonogórskiego Ośrodka Kultury jest położony na Wzgó- rzach Piastowskich wśród parków i lasów. Obiekt, który mieści blisko 5 tysięcy widzów. Dziś odbywają się tu: Międzynarodowy Festiwal Folkloru, Festiwal Pokój i Dobro, Festiwal im. Anny German i dziesiątki innych koncertów. - Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze -muzealia tejże placówki to zbiory historyczno-artystyczne wszystkich epok od średniowiecza po współczesność, wartościowe jednostkowe zabytki, cenne kolekcje, czasowe wystawy. ZDJĘCIE 9 - Filharmonia 37 ZDJĘCIE 10 - Teatr Lubuski ZDJĘCIE 11 - Biblioteka im. C. Norwida 40 ZDJĘCIE 14 - Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji w Drzonkowie ZDJĘCIE 15 - Zielonogórski Klub Jeździecki 41 4. Metodologiczne podstawy pracy W niniejszym rozdziale przedstawię metodologiczne podstawy pracy, jej przedmiot i cel. 4.1. Cel badań Cele pracy to ogólne zadania pracy, czyli zagadnienia, które mamy zbadać i wy- jaśnić w wyniku badań. Muszą one być przemyślane i jasno określone, stanowią bo- wiem punkt odniesienia w ciągu całego pisania pracy 35 . Celem teoretyczny mojej pracy jest zgromadzenie, uporządkowanie wiedzy sta- nowiącej podstawę prawną działalności Przedszkola Sióstr św. Elżbiety. Obranie takie- go celu pozwoli mi na realizację celu poznawczego jakim w mojej pracy jest poznanie historii i obecnej działalności przedszkola pod kątem zapewnienia warunków postępu w rozwoju dzieci. Natomiast celem praktycznym jest opracować materiał służący podno- szeniu pracy w placówce. 4.2. Problemy badawcze W pracy badawczej należy określić problem badawczy. M. Łobocki definiuje problem badawczy jako „pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań na- ukowych” 36 . Główne problemy badawcze w niniejszej pracy można sformułować następująco:  W jaki stopniu przedszkole zapewnia osiąganie systematycznych postępów?  W jakim stopniu oferta przedszkola wychodzi naprzeciw oczekiwaniom środo- wiska? 35 P. Oliver, Jak pisać prace uniwersyteckie, Poradnik dla studentów, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999, s.99 36 M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978, s.56 42 Uszczegółowieniem problemów głównych są problemy szczegółowe, które w sposób jeszcze bardziej wnikliwy pozwalają przeprowadzić badania. Brzmią one następująco:  W jakim stopniu baza materialna zapewnia osiąganie postępów?  W jakim stopniu warunki kadrowe zapewniają osiąganie sukcesów?  W jakim stopniu program wychowawczy zapewnia systematyczne postępy?  W jaki sposób odbywa się rekrutacja wychowanków?  W jaki sposób jest realizowana współpraca z rodzicami?  W jaki sposób jest realizowana współpraca z instytucjami?  W jaki sposób jest realizowana współpraca ze środowiskiem lokalnym?  W jaki sposób jest realizowana współpraca z organem nadzorującym? 4.3. Zmienne i wskaźniki Kolejnym etapem jest wyznaczenie zmiennych. Zdaniem Z. Skornego zmienna „to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom zależnie od różnych okoliczności” 37 . Do zmiennych należy właściwie dobrać wskaźniki, co w badaniach pedagogicz- nych jest szczególnie utrudnione z uwagi na charakter zjawisk i faktów, których doty- czą 38 . Wskaźnikiem według S. Nowaka jest „pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko, na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź określonym prawdopodobień- stwem, iż zachodzi zjawisko jakie nas interesuje” 39 . Wskaźnikami w tej pracy są wszystkie zapisy w dokumentach przedszkola oraz aktach prawnych związanych z procesem organizacji pracy w placówce. Teraz przystąpię do omówienia zmiennych i wskaźników mojej pracy oraz pew- ne ich wyznaczniki. Ustalenie pewnych stopni zaistnienia obserwowanych zjawisk i ich intensywności pozwoli mi w części badawczej dokonać oceny w jakim stopniu badane przedszkole zapewnia dzieciom osiąganie systematycznych postępów oraz w jakim stopniu oferta przedszkola wychodzi naprzeciw oczekiwaniom środowiska. Wnioski te będą stanowiły odpowiedzi na postawione pytania problemowe mojej pracy. Przedsta- wię to za pomocą poniższej tabeli. 37 Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984, s.48 38 M. Łobocki, Metody badań w pedagogice, Warszawa 1978, s.107-8 39 S. Nowak, Metodologia badań socjologicznych, Warszawa 1970, s. 102 45 przejrzysta uboga specyfika oddziaływań wychowaw- czych treści i zadania programu wy- chowawczego dotyczące od- działywań wy- chowawczych placówka w pełni realizuje posta- wione sobie zada- nia i treści placówka czę- ściowo realizuje postawione sobie zadania i treści placówka nie realizuje posta- wionych sobie zadania i treści specyfika oddziaływań dydaktycz- nych treści i zadania programu wy- chowawczego dotyczące od- działywań dydak- tycznych placówka w pełni realizuje posta- wione sobie zada- nia i treści placówka czę- ściowo realizuje postawione sobie zadania i treści placówka nie realizuje posta- wionych sobie zadania i treści kryteria przyjmowa- nia wycho- wanków karta zgłoszenia do przedszkola, orzeczenie o potrzebie kształ- cenia specjalnego - określona proce- dura przyjęcia do przedszkola - opracowane formularze - szerokie infor- macje o naborze dzieci (Internet, radio) - brak procedury rekrutacji dzieci - formularz zgło- szenia do przed- szkola - lokalne informa- cje o naborze dzieci - brak procedury rekrutacji dzieci - przyjmowanie dzieci „na słowo” na podstawie ust- nej deklaracji - informacja o naborze tylko w przedszkolu (np. gazetka przed- szkolna) formy współpracy - liczba spotkań różnego rodzaju - imprezy - planowanie spotkań - spotkania z róż- nymi grupami, instytucjami - przynajmniej jedno spotkanie na miesiąc - udział w impre- zach lokalnych - różnorodność: spotkania towa- rzyskie, eduka- cyjne, sportowe, artystyczne, kultu- ralne itp. - spotkania co kilka miesięcy - udział tylko w niektórych wy- branych spotka- niach - rzadki udział w spotkaniach lo- kalnych - wąski zakres współpracy z innymi placów- kami - spotkania 1- 3 spotkań w roku - brak udziału w spotkaniach lo- kalnych - spotkania raczej w obrębie pla- cówki Źródło: Opracowanie własne 46 TABELA 4 Podsumowanie metodologicznych podstawy pracy Pytanie proble- mowe Pytanie szczegółowe Zmienne Wskaźniki 1. W jakim stopniu przedszkole za- pewnia dzieciom osiąganie syste- matycznych po- stępów? 1.1. W jakim stopniu baza materialna zapewnia osiąga- nie dzieciom po- stępów? - sale - wyposażenie - środki dydaktyczne - wielkość sal, po- mieszczeń - stan mebli, kolo- rystyka - liczba i różnorod- ność środków 1.2. W jakim stopniu warunki kadrowe zapewniają osią- ganie dzieciom sukcesów? - kryteria doboru pracowników - wykształcenie - liczba dzieci - doświadczenie zawodowe, uprawnienia za- wodowe, wyma- gania dodatkowe, predyspozycje in- dywidualne - liczba pracowni- ków z wyższym wykształceniem - liczba dzieci przy- padających na jed- ną nauczycielkę 47 1.3. W jakim stopniu program wychowaw- czy zapewnia dzie- ciom systematyczne postępy? - zgodność z podsta- wą prawną - diagnozowanie sta- nu rozwoju dziecka - specyfika oddzia- ływań wychowaw- czych - specyfika oddzia- ływań dydaktycz- nych - program wycho- wawczy realizuje m.in. potrzeby wy- chowawcze, uni- wersalne wartości, wychowanie patrio- tyczne i obywatel- skie, promocję sza- cunku dla siebie i innych - formularze dia- gnozy wstępnej, monitoringu pracy z dzieckiem, oceny końcowej - treści i zadania programu wycho- wawczego 2. W jakim stopniu oferta przedszko- la wychodzi na- przeciw oczeki- waniom środowi- ska? 1. W jaki sposób od- bywa się rekruta- cja wychowan- ków? - kryteria przyjmo- wania wychowan- ków - karta zgłoszenia do przedszkola, orzeczenie o po- trzebie kształcenia specjalnego W jaki sposób jest realizowana współ- praca: - z rodzicami - z instytucjami - ze środowiskiem lokalnym - organem nadzorują- cym? - formy współpracy - liczba spotkań różnego rodzaju - imprezy - planowanie spo- tkań Źródło: Opracowanie własne 4.4. Metody, techniki i narzędzia badawcze 50 Przedszkole znajduje się ma I piętrze budynku przy placu Powstańców Wielko- polskich. Posiada sale dydaktyczne i sale zabaw dostosowane do potrzeb dzieci, które łącznie liczą 250m², czyli na jedno dziecko przypada ok. 20m². Dane te świadczą o bardzo dobrych warunkach lokalowych, specjalnie dobranych pod kątem rozwoju emocjonalnego i fizycznego dzieci. Sale są bardzo kolorowe, słoneczne i przytulne. Duża ich powierzchnia zapewnia dzieciom odpowiednią ilość miejsca na zabawę. Ściany są również ubogacone różnego rodzaju gazetkami, kolorowymi środ- kami dydaktycznymi. Szczególną uwagę przywiązuje się do estetyki, wyglądu i wyposażenia pomiesz- czeń przedszkolnych. Codziennie prowadzona jest dokumentacja oceny sal przedszkol- nych. Przedszkole wyposażone jest w bezpieczne meble zakupywane jedynie w fir- mach, które posiadają atesty bezpieczeństwa. Meble dobrane są kolorystycznie i funk- cjonalnie. Dzieci mają swobodny do nich dostęp i możliwość samodzielnego z nich korzystania. W placówce znajdują się między innymi różnorodne kąciki tematyczne wyposażone w odpowiednie pomoce i materiały dydaktyczne, do których dzieci mają nieograniczony dostęp. Dzieci mają również dostęp do komputerów. Ilość pomieszczeń pozwala na bardzo indywidualny przebieg zajęć. Dzięki temu dzieci mogą eksperymen- tować, badać i poznawać otaczający świat według własnych potrzeb i zainteresowań. Duża powierzchnia przedszkola, brak progów pozwala na bezpieczne i swobodne poru- szanie się po terenie przedszkola co konieczne jest ze względu na specyficzne potrzeby wychowanków. Dwie sale zajęć wyposażone, w taki sposób aby służyć jako „jadalnia”, sala zajęć pla- styczno – technicznych, a także zajęć indywidualnych. W salach tych dzieci mają szufladki przeznaczone na swoje przybory oraz drobne za- bawki zwłaszcza manualno – konstrukcyjne tj. różnego typu klocki, układanki, puzzle, przekładanki. W sali ciszy znajdują się cztery łóżeczka, mały stolik, foteliki oraz mały kącik z bajka- mi. W przedszkolu w harmonogramie dnia nie ma miejsca na leżakowanie, jednak w sali tej dzieci mają możliwość odpoczynku, wyciszenia się w miarę indywidualnych potrzeb i chęci. Często również pomieszczenie to jest wspólnym miejscem odpoczynku po posiłkach. Większą część czasu w przedszkolu wychowankowie wspólnie spędzają bawiąc się w sali zabaw. Jest to jedna z większych sal w placówce. Wyposażona jest w kąciki zainte- 51 resowań (kącik kuchenny, majsterkowicza, fryzjerski, lekarski oraz kącik lalek), w sa- mochody, kącik wypoczynkowy oraz sprzęt medialny (telewizor, wideo, kino domowe). Również wszechstronny korytarz jest wykorzystany. Znajduje się na nim wystawa prze- strzennych prac dziecięcych, kącik przyrodniczy, akwarium, klatka z szynszylem. Na ścianach wiszą gazetki, tabla oraz certyfikaty i podziękowania. Łazienka dostosowana do potrzeb dzieci wyposażona jest w regulowane umywalki, uchwyty ułatwiające poruszanie się i utrzymanie równowagi, przewijak (połowa dzieci jest pampersowana). W razie potrzeby łazienka posiada także alarm. W kuchence przedszkolnej odbywają się cotygodniowe zajęcia kuchenne. Jest ona od- powiednio wyposażona w sprzęt kuchenny i bezpieczne meble. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom i problemom z jakimi borykają się dzieci w przedszkolu znajdują się dodatkowe sale. Dostosowane są do zajęć logopedycznych i prowadzenia terapii metodą Tomatisa. Sale te wyposażone są w najwyższej jakości sprzęt komputerowy dostosowany do dzie- ci. Więcej o prowadzonych tam zajęciach zostanie opisane w rozdziale 6. Sale wyposażone są w bezpieczne zabawki. Całe wyposażenie podlega regular- nym przeglądom pod kontem dalszego bezpiecznego użytkowania. Zabawki są zapro- jektowane i wykonane z bardzo dobrych materiałów. Codziennej kontroli dokonuje wychowawczyni, która to odnotowuje w „Karcie Kontro- li pomieszczeń” 49 . Jednym z głównych zadań placówki jest zapewnienie dzieciom również kom- pleksowej rehabilitacji w sferze medycznej. Aby w pełni podołać temu zadaniu przed- szkole współpracuje z Zakładem Opiekuńczo-Rehabilitacyjnym „Elżbietanki” znajdują- cym się w tym samym budynku 50 . Zakład ten posiada również certyfikat jakości ISO 9001:2000 wyposażony jest w najwyższej jakości sprzęt rehabilitacyjny. Dzieci przez cały tydzień korzystają z usług zakładu. Głównie korzystają z sali gimna- stycznej gdzie pod okiem rehabilitantów poddawane są ćwiczeniom równoważnym, masażom oraz niektórym zabiegom fizykoterapeutycznym tj.: jonoforeza, krioterapia, prądy Tensa, inhalacje. Budynek wyposażony jest w windę co ułatwia poruszanie się po piętrach szczególnie wózkami, cały budynek posiada alarmy oraz jest monitorowany. 49 Instrukcja zasad kontroli pomieszczeń przedszkola 50 Statut Niepublicznego Przedszkola Specjalnego prowadzonego przez Zgromadzenie Sióstr św. Elżbie- ty, s. 2 52 Poniżej zamieszczam schemat przedszkola Sióstr św. Elżbiety. Układ sal i po- mieszczeń przedszkolnych jest funkcjonalny. Wszystko znajduje się na jednym piętrze. Dzieci bezpiecznie mogą poruszać się po całym terenie, nie ma progów, schodów. Do sal są przypisane konkretne cele jakie mają spełniać. Również odrębność pomieszczeń sanitarnych tj. toaleta, łazienka, kuchenka, szatnia świadczą o estetyce i wygodzie. Wszystkie pomieszczenia znajdują się blisko siebie co ułatwia przemieszczanie się z jednych do drugich. Poza przedstawionymi na schemacie pomieszczeniami przedszkole posiada jeszcze nie w pełni wyposażoną salę sportową oraz ogródek przedszkolny. Dokonana przeze mnie analiza bazy dydaktycznej i materialnej placówki i jej krótka charakterystyka pozwala stwierdzić, że opisywane przedszkole znajduje się na wysokim stopniu standaryzacji. Osiągnięcie takiego poziomu bazy dydaktycznej i mate- rialnej pozwala placówce zapewnić dzieciom osiąganie systematyczny postępów w wszechstronnym rozwoju. 55 wawczej jak i pielęgnacyjnej, stąd konieczne jest bardzo indywidualne podejście do każdego dziecka. Dzieci podzielone są na dwie grupy. Pomimo podziału obie grupy spotykają się na wspólnych zajęciach muzycznych, sportowych, plastyczno – technicznych i wspólnej zabawie. Większa część dzieci pochodzi z pełnych rodzin, choć są wśród nich matki samotnie wychowujące dzieci. Są to rodziny, w których jedno z rodziców nie pracuje zapewnia- jąc całodobową opiekę swoim dzieciom. Każdą wolną chwilę wykorzystują na korzy- stanie z poza przedszkolnych form wszechstronnej aktywizacji dzieci. Status ekono- miczny tych rodzin jest bardzo zróżnicowany. Rodzice dzieci z Zespołem Downa są osobami po 40 roku życia. Starsi rodzice są w grupie ryzyka poczęcia chorego dziecka. 5.3. Nauczyciele i opiekunowie Dziećmi w przedszkolu zajmują się dwie nauczycielki i dwie opiekunki. Jedną z wychowawczyń jest siostra zakonna a drugą osoba świecka. Każdy z pracowników ma jasno określone zasady w zawodowej karcie pracy. Są tam wyszczególnione zadania, uprawnienia i odpowiedzialność. Każdy pracownik przedszkola ma określone zadania, które należą do jego obo- wiązków, aby zrealizować funkcję jaką ma pełnić w placówce. Między innymi do głównych zadań nauczyciela należy:  Wspomaganie indywidualnego rozwoju dziecka,  Sprawowanie opieki, odpowiednio do potrzeb i możliwości dziecka,  Współpraca z rodzicami dziecka,  Prowadzenie dokumentacji dziecka,  Przygotowanie pomocy dydaktycznych i przygotowywanie do zajęć z dziećmi,  Indywidualizować zajęcia z dzieckiem po kątem potrzeb i możliwości dziecka,  Przestrzegać zasad wdrożonego systemu ISO 9001:2000. Do głównych zadań opiekunów bezpośrednio dotyczących opieki nad dziećmi należy:  Codzienne sprzątanie pomieszczeń przedszkola,  Pomoc wychowawczyniom przy opiece nad dziećmi np. przy zajęciach, space- rach, karmieniu,  Nakrywanie i sprzątanie przy posiłkach dla dzieci, 56  Przestrzeganie zasad wdrożonego systemu ISO 9001:2000 54 . Łącznie z zadaniami każdy pracownik posiada pewien zakres uprawnień, który umożli- wia mu realizację powierzonych zadań. Podejmując pracę zarówno nauczyciele jak i opiekunki obarczone są odpowiedzialno- ścią. (załącznik1, 2) W placówce opracowano także kategorie i rodzaje kwalifikacji dla określonego zawodu. W karcie kwalifikacji zawarte są rodzaje wymaganych kwalifikacji w następujących kategoriach: wykształcenie, doświadczenie zawodowe, uprawnienia zawodowe, wyma- gania dodatkowe, wymagane predyspozycje indywidualne i cel stanowiska.(załącznik 3, 4) Nauczycielki posiadają umiejętności i kwalifikacje do pracy z niepełnospraw- nymi dziećmi. Panie z personelu obsługi ukończyły 200–godzinny kurs dla opiekunów osób niepełnosprawnych. Zakres materiału obejmował zagadnienia z psychologii, peda- gogiki, pierwszej pomocy medycznej. Na terenie placówki organizowane są szkolenia dla całego personelu z komunikacji interpersonalnej. Podejmowane przez pracowników pedagogicznych i obsługi dokształcanie, umiejętności i zdolności podnoszą jakość pra- cy przedszkola. Każdy pracownik corocznie poddawany jest ocenie (załącznik 5), której dokonu- je dyrektor placówki. 5.4. Współpraca z rodzicami, instytucjami i lokalnym środowiskiem Współpraca z rodzicami W przedszkolu dużą wagę przykłada się do współpracy z rodzicami. Mała licz- ba dzieci umożliwia indywidualne podejście do rodziców. Rodzice dzieci mogą uczest- niczyć w każdych zajęciach, obserwować swoje dziecko w nowych dla niego sytu- acjach. Rodzice są na bieżąco informowani o postępach dziecka, a także o problemach, na jakie napotykają nauczycielki w konkretnych sytuacjach wychowawczych w pracy. Wspólnie z rodzicami starają się takim problemom zaradzić. 54 Księga Jakości przedszkola Sióstr św. Elżbiety, s.8 57 Rodzice uczestniczą w tworzeniu i realizacji indywidualnego planu pracy dziec- ka w placówce. Umożliwione są indywidualne (nawet codzienne) spotkania z wycho- wawczyniami, mają wgląd do bieżącej dokumentacji dziecka. Pomoc placówki rodzi- com w opiece i wychowaniu dzieci przejawia się także w licznych spotkaniach ze spe- cjalistami: psychologami, pedagogami i rehabilitantami. Oprócz tego organizowane są wspólne zebrania z wychowawczyniami, również według potrzeb rodziców. Razem organizowane są uroczystości przedszkolne. Przykładami mogą być: w listopadzie spotkanie z okazji elżbietańskiego święta, spotkanie opłatkowe i wielkanoc- ne, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Rodziny, który łączy w sobie Dzień Matki , Dziecka i Ojca. Rodzice włączają się do nich piekąc ciasta i przygotowując dzieciom kostiumy do przedstawień. Wigilię przygotowują rodzice spotykając się na wspólnym przygotowa- niu potraw świątecznych oraz nakrywaniu do stołu. W Uroczystość św. Elżbiety rodzice włączają się i aktywnie uczestniczę we Mszy św. przygotowując dary ofiarne oraz czytając czytania mszalne. Zawsze są to radosne spo- tkania i owocne w wymianę doświadczeń. Jednak w trakcie współpracy eksponuje się pewne postawy nauczycieli i rodzi- ców wobec placówki i podejmowanych form współpracy. Ciekawy przykład analizy aktywności rodziców w środowisku przedszkolnym przed- stawia literatura. Przedstawiona poniżej skala postaw opracowana przez H. Gor-Ziv, w sposób adekwat- ny przedstawia różnorodność aktywności rodziców w każdej placówce również w przedszkolu Sióstr św. Elżbiety 55 . Rodzice bierni Rodzice aktywni 1. 2. 3. 4. 5. 6. R.obserwatorzy R.jako zasoby R.jako uczniowie R.jako działacze R. współpracujący R. walczący 55 G.Gor-Ziv, za:A.Florek, Warsztaty \’Rodzice i nauczyciele – płaszczyzny współpracy” dla rodziców oraz nauczycieli przedszkoli i szkół podstawowych, [w:] W poszukiwaniu partnerstwa rodziny, szkoły i gminy, red. M.Mendel, Toruń 2000, s.49. 60 kolegami i koleżankami ze Szkoły Podstawowej nr 15, którzy chętnie w wolnych chwi- lach towarzyszą przedszkolakom w zabawie. Wspólnym sukcesem było przygotowanie przedstawień z okazji Dnia Rodziny i Dnia Babci i Dziadka, w którym dzieci razem występowały. Większość tych wycieczek i spotkań już na stałe wpisane zostały do ka- lendarza placówki. Te spotkania są doskonałymi lekcjami integracji z dalszym otoczeniem, wzbo- gacenia o nowe doświadczenia i uwrażliwiania na przeżycia estetyczne. Wszystko to ma niewątpliwie wpływ na kształtowanie osobowości i wrażliwości przedszkolaków. Współpraca z instytucjami W przedszkolu przeznaczonym również dla dzieci niepełnosprawnych konieczna jest współpraca z wieloma instytucjami, które zajmują się pomocą osobom „sprawnym inaczej”. Bezpośrednią współpracę przedszkole Sióstr Elżbietanek prowadzi z Poradnią Psycho- logiczno – Pedagogiczną w Zielonej Górze, Zakładem Opiekuńczo – Rehabilitacyjnym „Elżbietanki”, Medycznym Studium Zawodowym oraz Warsztatami Terapii Zajęcio- wej. Z Poradnią placówka współpracuje w zakresie diagnozowania i oceny dzieci. To wła- śnie na podstawie opinii o potrzebie kształcenia specjalnego wydawanego przez wyżej wymienioną instytucją. Poradnia również we współpracy i ku dokładniejszej diagnozie kieruje się opinią o dziecku jakie wydaje przedszkole. Z usług Zakładu Opiekuńczo – Rehabilitacyjnego dzieci korzystają codziennie na pod- stawie zlecenia wydawanego przez lekarza rodzinnego lub specjalistę. Panie rehabili- tantki współpracują z wychowawczyniami dbając o rozwój fizyczny wychowanków, wymieniając się spostrzeżeniami i doświadczeniem. Dzieci korzystają z różnych zabie- gów rehabilitacyjnych co zostało szerzej omówione w podrozdziale 5.1. „Baza dydak- tyczna i materialna placówki.” Ścisłą współpracę nawiązano z Medycznym Studium Zawodowym z różnych kierun- ków. Przedszkole przyjmuje słuchaczy tego Studium na praktyki zawodowe. Studenci Fizykoterapii pod okiem pani magister prowadzą ćwiczenia rehabilitacyjne z dziećmi, po uprzednim zapoznaniu się z kartami dzieci. Na koniec słuchacze przygoto- wują kartę oceny fizycznej dzieci, która wzbogaca akta dzieci. 61 Praktyki odbywają również słuchaczki „Opiekunki dla dzieci”, które aktywnie uczestni- czą w zajęciach z dziećmi, pomagają, przygotowują przedstawienia. Pośrednio Przedszkole Sióstr Elżbietanek współpracuje z Miejskim Ośrodkiem Pomocy Społecznej, która ogranicza się jedynie przez dofinansowanie pobytu niektórych dzieci w placówce oraz z usług z których bardziej korzystają rodzice, podobnie z Powiatowe- go Centrum Pomocy Rodzinie. Uniwersytet Zielonogórski oraz firma szkoleniowa „Exandi” oferuje pracownikom pod- niesienie kwalifikacji poprzez uczestnictwo w różnego rodzaju kursach, szkoleniach. Instytucje te przez osoby swoich wykładowców i pracowników służą przedszkolu do- brymi radami i promowaniem go w środowisku lokalnym. Przedszkole w ramach zajęć i zapoznawaniem dzieci z życiem kulturalnym jest w poro- zumieniu z biblioteką, filharmonią, teatrem, muzeum i kinem. Placówka współpracuje także z lokalnymi mediami. Przynajmniej raz w roku przed- szkole się w nich ogłasza, tradycyjnie pojawia się też w telewizji w jasełkach w Teatrze Lubuski. Z pomocy mediów korzystają również rodzice, odbyła się nawet z ich udzia- łem wspólna audycja w Radiu Zachód. 5.5. Współpraca z organem prowadzącym, nadzorującym i samorządem lokalnym Organem prowadzącym przedszkole jest Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety – Prowincja Poznańska. Zgromadzenie jest właścicielem terenu i budynku, w którym mieści się placówka. Pomieszczenia użytkowane przez przedszkole zakon wydzierża- wia bezpłatnie. Współpraca z Organem prowadzącym obejmuje jedynie zatwierdzenie statutu przed- szkola, programów itp. Dotacja, która jest przekazywana przez Urząd Miasta przeznaczona jest na płace i wydatki związane z bieżącą działalnością. Subwencje przyznane placówce zawsze przekazywane są w odpowiednim czasie. Współpraca między przedszkolem a samorzą- dem układa się poprawnie. Zachodzi ona w zakresie finansowym, czyli rozliczeniem się placówki z dotacji. Sprawnie działa także przepływ informacji między placówką, a Wy- działem Oświaty w Urzędzie Miejskim. Corocznie Przedszkole Sióstr Elżbietanek prze- syła raport SIO – System Informacji Oświatowej. Organem nadzoru pedagogicznego jest Kuratorium w Gorzowie Wlkp. z delega- turą w Zielonej Górze. Fachowe rady, cenne wskazówki i sugestie w kontaktach z wizy- 62 tatorami przyczyniają się do uzyskiwania wysokiej jakości pracy w placówce, zadowo- lenia rodziców i komfortu pobytu dzieci oraz wychodzenia naprzeciw zapotrzebowaniu społeczności lokalnej. Współpraca ma więc charakter doradczy i pomocniczy. 5.6. Przedszkole jako placówka z certyfikatem ISO 9001:2000 Przedszkole Sióstr św. Elżbiety, jako jedna z pierwszych tego typu placówek oświatowych w Polsce przystąpiła do wdrożenia systemu zarządzania jakością ISO 9001:2000 w zakresie opieki i wychowania dzieci w wieku przedszkolnym. Celem tejże polityki jakości jest osiągnąć jak najwyższy standard opieki i wychowania dziecka, ro- zumiany jako: wychowanie, zdrowie, postęp w rozwoju, współpraca z całą rodziną dziecka oraz formacja duchowa. 57 Uwieńczeniem było uzyskanie certyfikatu ISO 9001: 2000 w dniu 18 grudnia 2004 roku. Wdrożenie systemu przyniosło wiele dobrego, usystematyzowano całą pracę placówki oraz zaprowadzono właściwą dokumentację. W ramach systemu zarządzania jakością wyodrębnione zostały trzy grupy procesów, w skład których wchodzą: Procesy podstawowe: 1. Rekrutacja dzieci 2. Opieka i wychowanie dzieci Proces zarządzania: 1. Przegląd zarządzania Procesy pomocnicze: 1. Zarządzanie personelem 2. Zarządzanie infrastrukturą 3. Zakupy 4. Obsługa gastronomiczna W tym miejscu chcę się najbardziej skupić jak wdrożenie systemu podstawowe- go jakim jest opieka i wychowanie dzieci oraz rekrutacja. Siostry wraz ze współpracu- jącym personelem osób świeckich musiały poprawić sposób funkcjonowania przed- szkola, wprowadzić wiele zmian, dzięki którym pracuje się lepiej zarówno pracowni- kom jak i rodzicom 58 . 57 Księga Jakości Przedszkola Sióstr św. Elżbiety, s. 7 58 S. Melcher-Nowak, Zmiany z korzyścią dla maluchów, Gazeta Lubuska z dn. 20 grudnia 2004 r. 65 stawienie chorego lub zabrudzonego dziecka w placówce. Obecnie każdy rodzic zapo- znaje się z zasadami na początku roku i podpisuje, że przyjął informację do wiadomo- ści. Zasady te zawarte zostały w instrukcjach 60 . (załącznik 16, 17) Możliwość współtworzenia indywidualnego programu pracy z dzieckiem, moż- liwość wglądu w dokumentację dziecka na życzenie rodzica, jasność zasad co do opieki i codziennej oceny stanu zdrowia i higieny osobistej sprawiły, ze rodzice czują, iż dziecko ma zapewnioną dobrą opiekę. Słabą stroną placówki były plany pracy z dziećmi. Były one bardzo ogólnikowe i niezmienne. Brakowało długoterminowego planu rozwoju placówki. Plany miesięczne były niespójne. Nie było jasno określonych celów. Rodzice nie byli zapoznani z plana- mi. Przed rozpoczęciem bieżącego roku szkolnego opracowano czteroletni plan rozwoju placówki, który już na dzień dzisiejszy jest do uzupełnienia i udoskonalenia, ponieważ nie do końca odpowiada zaspokojeniu potrzeb wychowanków. Do zmiany jest jego część w zakresie programowym. Na podstawie tego planu jest utworzony plan roczny. Wychowawczyni tworząc plany miesięczne uwzględnia realizację zadań rocznych. Plan miesięczny (załącznik nr 18) jest wywieszany na tablicy informacyjnej dla rodziców. Plan miesięczny nie uwzględnia poszczególnych zajęć w danym dniu. W poniedziałek każdego tygodnia jest podawany do informacji plan tygodniowy (załącznik 19). Rodzi- ce mają szansę zapoznać się z zajęciami, które w danym dniu są przeprowadzane. Ter- miny realizacji planów są zawarte w instrukcji. (patrz załącznik 9) Została także opracowana instrukcja postępowania i zapewnienia opieki dzie- ciom w czasie wyjazdów i wycieczek. To przyczynia się do poczucia bezpieczeństwa rodziców, których dzieci biorą udział w wyprawach poza teren przedszkola. Podczas wycieczek przypada jedna opiekunka na jednego wychowanka i dodatkowo jedna oso- ba. Dzieci wybierają same opiekuna i mogą go zmieniać podczas wyjazdu. Przed wdro- żeniem ISO również była zapewniona dobra opieka dzieciom, ale opiekunki dla po- szczególnego wychowanka były przydzielone imiennie. To wprowadzało nieporozu- mienia miedzy wychowawczynią a rodzicami. Dziecko nie miało możliwości wyboru. (załącznik 20) 60 Instrukcja codziennej oceny dziecka przy przyjęciu do przedszkola 66 TABELA 5 Rekrutacja dzieci, opieka i wychowanie przed i po wdrożeniu ISO PRZED WDROŻENIEM PO WDROŻENIU REKRUTACJA 1. dziecko przyjmowane do przedszkola z niepełną dokumentacją 2. przyjęcie przez dyrektorkę 3. przyjęcia są przez cały rok szkolny 4.brak jasnych zasad rekrutacji 1. dziecko przyjmowane z pełną dokumen- tacją 2. przyjęcia dokonuje komisja rekrutacyjna 3. określony czas przyjmowania do pla- cówki 4. zasady rekrutacji reguluje instrukcja OPIEKA I WYCHOWANIE 1. uboga dokumentacja pracy z dzieckiem a/ obserwacja wstępna b/ zeszyt obserwacji c/ opinia końcowa pracy z dzieckiem 2. brak określonych zasad opieki i co- dziennego przejmowania dziecka od ro- dzica 3. brak długoterminowych planów pracy 4. miesięczne plany pracy tylko do użytku wychowawczyni 5. wyznaczone imiennie osoby dla po- szczególnych wychowanków 1. rozszerzona dokumentacja: a/ karta obserwacji wstępnej dziecka b/ program terapii indywidualnej c/ karta monitorowania pracy z dzieckiem d/ ocena realizacji planu pracy z dzieckiem e/ opis – ocena końcowa realizacji planu pracy f/ opinia o dziecku 2. jasno określone zasady w instrukcji z którą zapoznaje się rodzic 3. opracowano plany pracy w zakresie programowym, organizacyjnym i mate- rialnym 4. wywieszony na tablicy ogłoszeń a/ miesięczny plan pracy b/ tygodniowy plan pracy 5. każde dziecko ma zapewnioną opiekę. Opiekuna wybiera samodzielnie Źródło: Opracowanie własne 67 Podsumowując powyższe wnioski z analizy dokumentów Przedszkola Sióstr św. Elż- biety stwierdzam, że przedszkole posiada wysoki poziom swoich usług wobec dzieci i ich rodziców. Ponieważ placówka jest jednostką certyfikowaną, co również świadczy o wysokim standardzie i ciągłym jej rozwoju. 70  Przedszkole rozwija samodzielność oraz buduje pozytywny obraz własnej osoby dziecka.  Przestrzegane są wspólne ustalone prawa i obowiązki dzieci.  Dzieci są motywowane do wysiłku intelektualnego i pracy nad sobą, a ich stara- nia i osiągnięcia są dostrzegane.  Przedszkole analizuje wskaźniki obecności dzieci na zajęciach i rozpoznaje przyczyny nieobecności.  Przedszkole analizuje na bieżąco trudności wychowawcze.  W przedszkolu panują otwarte, nacechowane wzajemnym szacunkiem, pozy- tywne stosunki między nauczycielami, dziećmi i rodzicami.  Przedszkole w sposób partnerski współpracuje z rodzicami i dziećmi zachęcając do aktywnego udziału w swojej działalności. Przedszkole planuje i systematycznie realizuje zadania wychowawcze i profilak- tyczne w sposób spójny i jednolity. Realizacja zadań tych programów obowiązuje wszystkich nauczycieli i osoby związane z procesem wychowawczo-opiekuńczym dziecka. 6.2. Specyfika potrzeb dzieci i rodziców w programie pracy placówki Przedszkole Sióstr św. Elżbiety jest przedszkolem przeznaczonym dla dzieci niepełnosprawnych. Dzieci te mają specyficzne potrzeby we wszystkich sferach rozwo- ju i wymagają szczególnej troski i opieki. Każde z tych dzieci jest indywidualnością stąd też wynika i indywidualna praca z każdym wychowankiem. Odpowiedzią placówki na specyficzne potrzeby wychowanków, ale również ich rodziców było stworzenie programu wychowawczego. Program ten jest autorstwa sióstr i przeznaczony do wszystkich placówek wychowania przedszkolnego prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr św. Elżbiety. Opisywana placówka jest przedszkolem katolickim stąd w programie wycho- wawczym zawarte cele i treści odróżniają go od innych programów. Program Przed- szkola Sióstr św. Elżbiety dotyczy dzieci, ale również otacza opieką całą rodzinę. Tre- ściami jakie odróżniają go od innych programów jest: chrześcijańskie wychowanie dzieci, życie wartościami chrześcijańskimi, opieka nad rodziną, wszechstronny rozwój wychowanków. 71 Przy opracowywaniu programu wychowawczego siostry kierowały się doświad- czeniem oraz propozycjami rodziców, które mieli okazję przedstawić w ankiecie. Zbieranie tych informacji miało na celu, aby program jak najbardziej odpowiadał ocze- kiwaniom rodziców i służył do osiągania systematycznych postępów w rozwoju dziec- ka. Systematykę w pracy z dzieckiem ma zapewnić ciągłość realizowanych celów od 2- latków do 6-latków, ale poszerzoną w treściach. Sposoby realizacji treści programo- wych są dostosowane do aktualnego rozwoju dziecka. Program wychowawczy w Przedszkolu Sióstr św. Elżbiety został opracowany w 2005 roku zgodnie ze standardami i wskaźnikami wymienionymi w rozdziale 6.1. 6.2.1. Praca wychowawcza Zadaniem każdego przedszkola jest opracowanie programu wychowawczego i profilak- tycznego. Przedszkole stawia sobie cele jako pewne priorytety, które chce realizować poprzez swoją działalność wychowawczą, opiekuńczą i dydaktyczną (zał. 21). Dokument składa się z trzech części: 1. Część wstępna, która zawiera cele i sposób dokumentacji. 2. Część, w której znajdują się tematy obejmujące problematykę społeczną i dostarcza- jącą dziecku postaw do prawidłowego funkcjonowania w życiu. 3. Część końcowa, w której zawarta jest sylwetka absolwenta przedszkola Sióstr Elż- bietanek. Przedszkole Sióstr Elżbietanek jako przedszkole katolickie swój program wycho- wawczy opiera o chrześcijańskie wychowanie dzieci. Opieką swoją otacza również naj- bliższe otoczenie dziecka, jaką jest rodzina nie zapominając o jego potrzebie wszech- stronnego rozwoju. Główny cel siostry sformułowały następująco: „Swoim życiem i działalnością pragnie- my naśladować Chrystusa w Jego oddaniu sprawom Dzieci i Rodziny oraz jak On po- chylać się nad ludźmi w potrzebie. Każde dziecko ma możliwość wszechstronnego roz- woju zgodnie z jego możliwościami.” 64 64 Program Wychowawczy, Przedszkole Sióstr św. Elżbiety, Zielona Góra 2005r., s. 2 72 Jako cele placówka postawiła sobie:  Wychowanie do życia wartościami jakimi są: Bóg, Rodzina, Ojczyzna.  Kultywowanie tradycji regionalnych, narodowych i religijnych.  Okazywanie uczuć pozytywnych (miłości, szacunku) w stosunku do swojej ro- dziny.  Wychowywanie rodziców do współodpowiedzialności za rozwój emocjonalny dziecka.  Integracja ze środowiskiem lokalnym.  Budowanie obrazu własnego „ja”.  Wyrabianie postawy współpracy i pomagania sobie nawzajem.  Uwrażliwianie dzieci na kulturę osobistą i wdrażanie do czynnego wypoczynku i planowanie oraz organizowanie czasu wolnego.  Rozpoznawanie i nazywanie emocji własnych i innych.  Wychowanie dziecka do rozróżniania dobra i zła 65 . W tej części znajduje się również wypisana dokumentacja programu. Przedszkole zakłada, że realizacja treści programu wychowawczego opracowywana będzie w na- stępujący sposób: - przykładowe scenariusze zajęć do wybranych tematów, - protokoły wspólnych spotkań i notatki z indywidualnych rozmów, - rozkład dnia, zapisy w dzienniku, zeszycie wyjść, - arkusz hospitacji diagnozującej. W drugiej części dokumentu opracowano tematy obejmujące problematykę:  Budowanie systemu wartości.  Odnajdywanie swojego miejsca w rodzinie i społeczeństwie.  Budowanie przez dziecko „obrazu siebie w relacjach międzyludzkich” przez stworzenie odpowiednich warunków. Do każdego tematu opracowane cele, zadania oraz treści i sposoby realizacji dostoso- wane do dwóch grup wiekowych 3 - 4 latki i 6 latki. W części trzeciej jak już wspomniałam jest przedstawiona sylwetka absolwenta Przedszkola Sióstr św. Elżbiety. Program wymienia cechy osobowościowe jakie pla- 65 Program Wychowawczy, Przedszkole Sióstr św. Elżbiety, Zielona Góra 2005r., s. 2 75 Wśród sposobów realizacji mają miejsca liczne spotkania grupowe i indywidualne z rodzicami. Mają oni również umożliwione spotkania ze specjalistami, tj. psychologiem, pedagogiem i magistrem rehabilitacji. Treści i sposoby szerzej ujęte są w programie (patrz zał.21, s.5). Ostatnim obszarem w jakim Przedszkole Sióstr św. Elżbiety chce wspomóc wychowan- ków jest: „budowanie przez nich obrazu siebie w relacjach międzyludzkich przez stwa- rzanie odpowiednich warunków”. Tutaj celem jest:  Budowanie własnego obrazu „ja”. Placówka realizuje to poprzez kształtowanie takich cech charakteru jak: życzli- wość, uczciwość, obowiązkowość. Przez sytuacje wychowawcze życia codzien- nego dziecko uczy się rozpoznawania swoich mocnych i słabych stron osobo- wości, dostrzegania przejawów życzliwości i dobroci.  Uwrażliwianie dzieci na potrzeby drugiego człowieka i na własną kultur ę oso- bistą. W sytuacjach codziennych kształtuje się wśród wychowanków postawy współ- pracy i pomagania sobie nawzajem. Towarzyszy temu wyrabianie u dzieci na- wyku używania zwrotów grzecznościowych i kulturalnego zachowywania się w placówce i poza nią.  Rozpoznawanie i nazywanie emocji własnych i innych. Zadaniem tu jest wyrabianie umiejętności opanowania zbyt gwałtownych reakcji wywołanych uporem lub lękiem, rozpoznawania i komunikowania trudności, nabywanie odporności na niepowodzenia.  Budzenie świadomości moralnej, czyli wychowanie dzieci do rozróżniania do- bra od zła. Treści dostosowane do wieku realizowane są głównie przy wykorzystywaniu sytuacji wychowawczych życia codziennego, zajęć edukacyjnych itp. (patrz zał. 21, str.6). W ten sposób Przedszkole Sióstr św. Elżbiety realizuje swoje cele szczegółowe programu wychowawczego. Zintegrowanie działań programu wychowawczego z celami i zadaniami programu profilaktycznego placówka odpowiada na specyficzne potrzeby swoich wychowanków i ich opiekunów. Poprzez realizację programów przedszkole wychodzi naprzeciw tak wyjątkowym i indywidualnym oczekiwaniom. Dzieci mają zapewniony wszechstronny rozwój zarówno w sferze fizycznej jak i duchowej. Oba programy wychowawczy i profilaktyczny podlegają ewaluacji według potrzeb placów- 76 ki, aby jeszcze jak najlepszy sposób spełniasz swoje zadania wychowawczo- opiekuńcze. 6.2.2. Praca dydaktyczno - terapeutyczna Placówka, aby sprostać rosnącym oczekiwaniom i potrzebom wychowanków i ich rodzicom ciągle stara się rozszerzać swoją ofertę. W tym roku placówka osiągnęła już to dzięki dwóm programom unijnym, z których otrzymała wyposażenie sali logo- pedycznej oraz sprzęt do pracy Metodą Tomatisa. Pozyskanie tych sprzętów pozwoli placówce na podniesienie poziomu dydaktyki nauczania. Te nowoczesne metody po- zwolą na korekcję wad wymowy, słyszenia, które są specyficznymi dla wychowanków tej placówki. Placówka jest również w trakcie pozyskiwania nowych projektów, aby wyposażyć salę doświadczania świata i salę sportową w dobrej jakości sprzęt. Pozwoli to na wspomaganie rozwoju fizyczno-motorycznego dzieci, polisesoryczne doświad- czanie świata, które w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi jest niesłychanie ważne. W tym miejscu chcę przybliżyć wymieniony wyżej sprzęt oraz jego znaczenie dla Przedszkola Sióstr św. Elżbiety. Metoda Tomatisa Twórcą metody jest prof. Albert Tomatis, który był francuskim otolaryngolo- giem. Prowadził on badania nad związkiem pomiędzy słuchem, głosem, mową i języ- kiem. Zaobserwowane zmiany pozwoliły stwierdzić Tomatisowi, że głos i proces słu- chania są ze sobą bardzo ściśle powiązane i opracował podstawowe założenia, na któ- rych opiera się dzisiejsza metoda kształcenia uwagi słuchowej i treningów słuchowych. Dzięki metodzie Tomatisa u osób u których stwierdza się zaburzenia uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej, istnieje możliwość ich poprawiania za pomocą urządzenia, które skonstruował twórca metody zwanego „elektronicznym uchem”. „Elektroniczne ucho” jest idealnym modelem ludzkiego ucha, które pozwala „wyćwi- czyć ucho pacjenta, w taki sposób by mogło pracować bez zakłóceń. Terapia poprzedzona jest diagnozą, poprzedzoną wywiadem z pacjentem. Badanie podobne jest do badania audiometrii tonalnej. Składa się na nie pięć testów, na podstawie których powstają dwa wykresy. Są one podstawą diagnozy i zastosowania odpowiedniego programu terapii. 77 Terapia polega na słuchaniu odpowiednio przygotowanego materiału dźwięko- wego przez specjalne słuchawki. W metodzie prof. Tomatis wykorzystał muzykę poważna:  Muzykę Mozarta  Chorały Gregoriańskie  Dźwięki mowy ludzkiej np. głos matki. Jednak muzyka ta jest odpowiednio przetwarzana za pomocą „elektronicznego ucha”. Program stymulacji obejmuje 3 sesje. Jedna sesja trwa 10 dni, w czasie której słucha się codziennie 2 godziny przygotowanego materiału dźwiękowego. Sesje dzielone są mię- dzy sobą miesięcznymi przerwami. Zastosowanie metody jest wszechstronne:  U dzieci: - zaburzenia mowy (jąkanie, opóźniony rozwój mowy, wady mowy), - zaburzenia głosu np. chrypki dziecięcej, - dyslekcja, - trudności szkolne, - zaburzenia koncentracji, - autyzm, - ADHD  U osób dorosłych: - zaburzenie mowy (jąkanie), - zaburzenie głosu spowodowane niewłaściwym używaniem głosu, - stres, - nauka języków obcych. Na wyposażenie gabinetu do terapii Metodą Tomatisa składa się:  aparat do diagnozy (podobny do audiometru)  komputer  „elektroniczne ucho”  wzmacniacz  odtwarzacz płyt CD  zestaw słuchawek. 80 Od pierwszego dnia w przedszkolu dziecko jest obserwowane przez wychowawczynie, aby dokonać diagnozy wstępnej. Nauczycielki mają na to miesiąc po czym uzupełniają „Kartę obserwacji wstępnej dziecka” (zał. 7) Ocena dokonywana jest w 6 obszarach: rozwój społeczny, emocjonalny, koordynacja wzrokowo-ruchowa, aktywność zabawowa, rozwój umysłowy i samoobsługa. Do każdego z obszarów wyszczególnionych jest pięć umiejętności jakich dziecko po- winno nabyć w danej sferze rozwoju. Dokonywana jest ocena w skali 0,1,3. Każdej liczbie odpowiada stopień opanowania danej umiejętności przez dziecko w momencie przeprowadzania obserwacji. Formularz zbudowany jest z 6 tabel, w które wpisywana jest ocena. Na końcu każdej tabeli jest miejsce na spostrzeżenia wychowawczyni i ewentualne uwagi rodziców, które mogą nanieść. Ocenę dziecka zatwierdzają rodzice. Staje się ona podstawą do opracowania kolejnego dokumentu jakim jest „Program tera- pii indywidualnej”. (zał. 8) Program terapii indywidualnej opracowują nauczycielki w 6 obszarach w jakich dokonywana była obserwacja. Do każdego z obszarów wyznaczony jest cel i umiejętno- ści jakie trzeba wypracować w toku procesu wychowawczo-dydaktycznego. Określone są też metody jakimi program jest realizowany oraz miejsce na ewentualne uwagi i su- gestie. Termin opracowania tegoż programu w Przedszkolu Sióstr św. Elżbiety upływa 20 października. Program zatwierdza dyrektor, rodzice mają możliwość zapoznania się z nim. Na tym nie kończy się diagnozowanie dziecka w opisywanej placówce. Chcąc zapewnić systematyczne osiąganie postępów placówka dokonuje comiesięcznej oceny każdego wychowanka. Służy temu formularz „Ocena realizacji planu pracy z dziec- kiem” (zał. 10), który podobnie jak „Karta obserwacji wstępnej dziecka” składa się z 3 tabeli. W tabeli znajdują się wpisane umiejętności do danego obszaru. W kolejnej ru- bryce wychowawczynie ustalają wagę w procentach, która ustala się według obserwacji wstępnej procentowo rozkładając w jakim stopniu dana umiejętność chce się rozwijać. Suma pięciu wag musi wynieść 100%. Następnie wpisuje się ocenę jaką osiągnęło dziecko (skala i interpretacja ocen jest taka sama jak w obserwacji wstępnej). Ocena mnożona jest przez wagę. Suma tych liczb jest nanoszona na wykres w „Karcie monito- ringu pracy z dzieckiem” danego obszaru. Daje to graficzny obraz rozwoju dziecka (zał. 11). Ponieważ jest to przedszkole specjalne osiąganie pewnych umiejętności wymaga dłuższego czasu. By móc zmonitorować każdy postęp dziecka nawet ten najmniejszy, 81 pod tabelami znajduje się miejsce na uwagi. Comiesięcznej oceny dokonują wycho- wawczynie w pierwszym tygodniu następnego miesiąca. Rodzice mają możliwość wglądu do tej oceny. Na podstawie całorocznej dokumentacji na koniec każde dziecko podlega pi- semnej ocenie. Służy temu formularz „Opis oceny końcowej dziecka” (zał. 15), którą otrzymuje każdy rodzic. Reasumując każdy wychowanek od pierwszego dnia do ostatniego jest pod cią- głą obserwacją. Bogata dokumentacja rozwoju dziecka jest dużym atutem przedszkola. Może wykazywać się nią przed rodzicami, jak i zapewnia sobie coraz wyższy stopień opieki i wychowania. Dokumentacja ta zapewnia osiąganie systematycznych postępów wychowanków, a przez to i placówki. Poza pełną dokumentacją dziecka przedszkole posiada wymagane przez nadzór pedagogiczny formy planowania i realizacji swoich celów, których zawarte są również cele programu wychowawczego. W dążeniu do stałego doskonalenia i spełnienia wymagań związanych z działal- nością opiekuńczo-wychowawczą przyjęto w placówce politykę gwarantującą sprawną, rzetelną opiekę i wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym. Przedszkole Sióstr Elżbietanek, by podnieść jakość pracy posiada perspekty- wiczny 5 letni program rozwoju. Program ten opracowany jest zgodnie z nadzorem pedagogicznym. Zbudowany jest w formie tabeli (zał. 22) w której znajdują się następu- jące informacje:  Treść zadania jakie stawia sobie placówka  Standard jaki przez to zadanie będzie realizować (wg nadzoru pedagogicznego)  Spodziewane efekty, których oczekuje  Termin realizacji danego zadania. Co roku jednak przedszkole na podstawie analizy systemu zarządzania jakości i raportu z wewnętrznego mierzenia jakości pracy wyznacza sobie cele jakościowe, które rów- nież wynikają z programu 5 letniego. Na rok szkolny 2005/2006 omawiane przedszkole posiada następujące cele:  Rozszerzenie liczebności przedszkola o dzieci sprawne (stworzenie grupy inte- gracyjnej) 82  Współpraca z rodzicami, dopracowanie systemu przepływu informacji (spotka- nia indywidualne i szkolenie grupowe) – wyznaczenie jednego dnia na spotkania z rodzicami  Poszerzenie księgozbioru, z możliwością wykorzystania przez rodziców  Przeprowadzenie ankiety na temat oczekiwań rodziców względem placówki  Promocja placówki w środowisku  Rozszerzenie współpracy z poradniami specjalistycznymi. Z kolei na podstawie celów jakościowych tworzy się w placówce roczny program roz- woju, w którym do celów przypisane są konkretne działania, termin ich realizacji oraz osoby za nie odpowiedzialne. Tworzenie tych programów z roku na rok poparte jest wnioskami i obserwacjami zarówno placówki jak i rodziców z poprzednich lat. Sprawia to że są one ciągle aktualne i dostosowywane do potrzeb dzieci i ich opiekunów.