Notatki socjologia edukacji, Notatki z Socjologia edukacji

Pobierz Notatki socjologia edukacji i więcej Notatki w PDF z Socjologia edukacji tylko na Docsity! 1. Socjologia wychowania: przedmiot zainteresowań i jej miejsce wśród innych nauk, socjologia wychowania a socjologia edukacji. Podstawowe pojęcia socjologii wychowania i edukacji. Socjologia edukacji to dyscyplina naukowa zajmująca się wychowaniem/edukacją rozpatrywanym jako proces społeczny. Ramy odniesienia: -mikrostrukturalna (w rodzinie, dom) -mezostrukturalna (średnie i pośrednie instytucje, uczelnia, szkoła, środowiska lokalne) -makrostrukturalna (perspektywa z góry) Przedmiotem badań socjologii edukacji jest —> F. Znaniecki główną funkcją socjologii edukacji jest badanie obiektywnie i porównawczo rodzajów systemów społecznych - stosunków wychowawczych - ról wychowawczych - grup wychowawczych (w różnych społeczeństwach przeszłych i obecnych na całym świecie) —> M. J. Szymański przedmiotem socjologii edukacji są zjawiska, procesy, działania edukacyjne w ich rodowodzie, wymiarze i kontekście społecznym - uwarunkowania społeczne kształcenia i wychowania - instytucje pełniące w danym społeczeństwie funkcje edukacyjne - osoby, które inicjują i prowadzą działanie edukacyjne —> Przedmiot badań - przebieg procesu wychowania • zbiorowości społeczne, zjawiska i procesy wychowawcze • poziomy efektywności i jakości wychowania procesów społeczno- wychowawczych • Instytucje wychowawcze Od Floriana Znanieckiego socjologia wychowania - w latach 80 pojawiła się socjologia edukacji przez książkę Ronalda Meighana „Sociology of educating” Środowisko życia/społeczne to suma warunków tworzonych przez życie zbiorowe dla kształtowania się życia jednostek. Środowisko wychowawcze typ środowiska społecznego jakie grupa stwarza dla jednostki, która ma stać się jej członkiem. Wiąże się to nabywaniem ról społecznych, co jest możliwe dzięki współdziałaniu osób grup społecznych i instytucji. Środowisko może być - Subiektywne - Obiektywne bliższe pierwotne - Obiektywne dalsze wtórne Osobowość społeczna (Znaniecki) zespół trwających cech jednostki wpływających na jej postępowanie, ale pochodzących z wpływu kultury, struktury społecznej, w której jednostka została wychowana Elementy osobowości społecznej (Jan Szczepański): -kulturowy ideał osobowości -rola społeczna -jaźń subiektywna (ocenienie siebie na podstawie tego jak nas widzą inni) - jaźń odzwierciedlona (zespół wyobrażeń o mnie na podstawie tego co ja myślę, że inni o mnie myślą) Więź społeczna to ogół stosunków połączeń i zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości. Przejawia się na dwóch płaszczyznach: - w formie pisma służy utrwalaniu ustaleń zawartych za pomocą mowy oraz ich uniwersalizacji - przechowywania zbiorów znaczeń i doświadczeń - tworzenie symbolicznych reprezentacji kultury - łączenie odmiennych sfer życia i rzeczywistości - obiektywizowanie własnego bytu, komunikowanie przeżyć, odczuć, sądów - porozumiewanie się, użytkowanie języka Klasy interakcji społecznych: • Pseudospołeczne- bardzo tradycjonalne, krótkie, niewiele wnoszą w relację, grzecznościowa, jest ponieważ wymaga tego uprzejmość czy tradycja, ale nie jest ona dla nas ważna. • O sekwencji reaktywnej- jesteśmy wprowadzani w relację i musimy odpowiedzieć, ale nie zrobilibyśmy tego gdyby ktoś nas nie sprowokował • O sekwencji asymetrycznej- przewaga komunikacyjna jest po jednej ze stron interakcji • O sekwencji wzajemnej- interakcje wzajemne Teorie komunikacji a przekaz w procesie komunikacji (nie ma w wym) 1. Interakcjonizm symboliczny- język jako medium interakcji Proces socjalizacji polega na zabawie w przyjmowanie ról dorosłych (ćwiczenie ról) dzięki umiejętności naśladowania i porozumiewania się Konieczność przyswojenia norm społecznych - uogólniony inny (bo tak się powinno) 2. Dramaturgiczna koncepcja Goffmana- język to tworzywo interakcji Proces socjalizacji to odgrywanie złożonych ról przed innymi członkami naszej społeczności (uczenie się ich odgrywania w praktyce) Warunkiem jest właściwe rozumienie występów innego aktora (język jest warunkiem) 3. Etnometodologia- świat obiektywny nie istnieje, kreujemy go poprzez sposób myślenia, sądy, tradycje, zachowania Język medium, dzięki któremu istnieje otaczająca nas rzeczywistość Celem socjalizacji jest nabywanie kompetencji komunikacyjnej. Płaszczyzny socjalizacji wg Tillmanna: • Podmiot • Interakcje i czynności • Instytucja • Społeczeństwo Poziomy te wpływają tylko na graniczące ze sobą. W toku socjalizacji jednostka: 2.uczy się społecznie aprobowanych sposobów kierowania swoimi popędami 3.uczy się sposobów posługiwania się rzeczami i przedmiotami 4. rozwija zdolności do komunikowania się w społeczeństwie 5.kształtuje i rozwija zdolność odczuwania i wyrażania emocji 6.nabywa zdolności do odgrywania różnych ról społecznych, przyswaja sobie wzory osobowe i kulturowe ideały osobowości Odmiany socjalizacji: • Pierwotna i wtórna • Kontrsocjalizacja (negatywne nauczone rzeczy) – socjalizacja w kontrze do norm i wartości w danym społeczeństwie, zachodzi przed socjalizacją wtórną, z reguły jest powodem wdrożenia resocjalizacji  • Socjalizacja antycypująca (socjalizacja przygotowująca do danej roli) aspiracja do jakiejś grupy, przejęcie norm i np. zachowań tej grupy, chęć należenia do tej grupy, wykonywanie jej czynności (np. chcę być cheerleaderką –> ubieram się jak one)  • Socjalizacja polityczna (do systemu politycznego) • Akulturacja (przyjmowanie innej kultury, środowiska) • Resocjalizacja • Socjalizacja odwrotna (od młodszych do starszych) Efektywność socjalizacji: • Kontrsocjalizacja • Całkowity konformizm wobec norm i oczekiwań społecznych (podst moralne) • Podporządkowanie ze względu na wewnętrzne przekonania Podporządkowanie się ze względu na sankcje społeczne 3. Teorie socjalizacji (psychologiczne i socjologiczne). Pojęcie Teoria socjalizacji wg Tillmanna utworzone zgodnie z kryteriami naukowymi struktura pojęć, założeń, twierdzeń odnoszących się do obszaru przedmiotowego socjalizacji opisująca w sposób uogólniający i modelowy realnie przebiegające procesy socjalizacyjne i wyjaśniająca zachodzące między nimi zależności. Psychoanaliza a socjalizacja >Założenie, że istnieją nieświadome procesy psychiczne, zadaniem człowieka jest ich wyjaśnienie, stosuje się metody skojarzeniowe >ID (psychologiczna, popędy) EGO (wyrównanie poziomów) oraz SUPEREGO (normy i wartości) Procesy socjalizacyjne w teorii uczenia się - behawioryzm Działanie w rolach-rola osadzona w punkcie przecięcia pomiędzy jednostką a systemem społecznym Socjalizacja z perspektywy interakcjonizmu symbolicznego Dla rozwoju osobowości ważne są dwa zasadnicze stany rzeczy: - współdzielenie systemu symboli - konfrontowanie jednostki z oczekiwaniami wobec zachowań ze strony innych W procesie komunikowania się podmiot działa aktywnie, dzięki temu, że interpretuje sytuacje i wymagania oraz reaguje na nie własnym działaniem. indywidualizacja Uspołecznienie Tożsamość- zdolność do jednostki do wyjścia poza siebie i stania się przedmiotem refleksji. (Mead) Zdolność do zastanawiania się nad swoim życiem i patrzenie na nie z boku. Rozróżnienie tożsamości: - jaźń autonomiczna - I indywidualne tendencje, zdolności jednostek - jaźń refleksyjna - me ideały, reguły, wzory społeczne Jaźń kształtuje się poprzez reakcje autonomiczne U Goffmana rozróżnienie na: - tożsamość osobowa budowana na podstawie samointerpretacji własnej biografii w przestrzeni czasowej, pamiętanie swojej interpretacji zdarzeń z przeszłości, a nie samych zdarzeń - tożsamość społeczną budowaną w samointerpretacji uwikłania jednostki w sytuację aktualną Tożsamość „ja” jest w równowadze gdy te tożsamości i interakcja są w równowadze. Aby osiągnąć tożsamość negocjowaną jednostka potrzebuje zdolności: - umiejętności językowe - empatia - podstawowe kwalifikacje do działania w rolach (np zdolności poznawcze) Potrzebne ze względu na konflikty pomiędzy: - oczekiwaniami co do ról a potrzebami podmiotów oraz faktycznym działaniem (interpretacjami ról) - rolami a wartościami w rozumieniu celów czy motywów działania w roli Trzy fazy procesu socjalizacji: • zabawa - zmienne reguły, które nie są ustalone z góry, chcą być wprowadzane, ale nie wychodzi, słabe porozumienie między dziećmi utrudnione wchodzenie w role • gra - reguły ustalane za zgodą wszystkich i obowiązują danego dnia w danej grupie • reguły gry - znamy społeczne reguły, które obowiązują 4. Podstawowe środowiska socjalizacyjne i ich właściwości: rodzina (uniwersalne cechy rodziny, definicje i funkcje rodziny, przemiany rodziny: czynniki i kierunki, teorie przemian rodziny), grupa rówieśnicza (właściwości grupy rówieśniczej, funkcje i rodzaje grup rówieśniczych), szkoła (sposoby myślenia socjologicznego o szkole, funkcje szkoły, selekcja szkolna). Uniwersalne cechy rodziny: - uniwersalna forma życia - pierwotny sposób organizacji życia ludzkiego, jest zawsze w różnych formach - instytucja społeczna - role społeczne - nadaje wstępną pozycję społeczną - dziecko dopóki nie dorośnie ma wstępną pozycję społeczną taką jak rodzice - nadaje tożsamość - bycie w rodzinie jest częścią tożsamości - nadaje podmiotowość i określoność genetyczną - środowisko socjalizacyjne - fundament warunek i wzorzec stanu społecznego - czynnik stabilizujący życie jednostkowe i społeczne - jedność o wyraźnie określonych cechach - określona struktura i wewnętrzne relacje Definicje rodziny 1. podejście strukturalne – skupia się na standardowej strukturze rodzinnej (minimum 1 rodzic i 1 dziecko) (samo małżeństwo nie jest rodziną)  Dzieci – naturalna „droga” do połączenia ze społeczeństwem (np. młodszym pokoleniem) Znaczenie rodziny jako kapitału społecznego:  Trwałość grup  Umiejętność i możliwość rozbudowy kapitału społecznego Zdobywanie i utrzymanie społecznych zasobów jest składnikiem motywacji ludzkich, ludzie chcą mieć partnera i rodzinę, ale we współczesnym społeczeństwie są one trudniejsze do osiągnięcia. Teoria drugiego przejścia demograficznego Pierwsze przejście demograficzne - rozwój przemysłowy, mniejsza śmiertelność co ograniczało śmiertelność dzieci. Drugie przejście demograficzne około lat 60 jest to wynik zmian postmodernizacyjnych, które zmieniły mentalność ludzi. Współcześnie nacisk na wartości: - ekonomiczne - podniesienie poziomu życia - indywidualizm - samorealizacja - jakościowe relacje międzyludzkie Zmiany w zakresie wartości (rodzina już nie jest na pierwszym miejscu, tylko samorozwój) —> diametralne przewartościowanie rodziny —> przemiana modelu rodziny z „mieszczańskiego” na „zindywidualizowany”. Model zindywidualizowany rodziny: - spadek dzietności - spadek liczby ciąż przedmałżeńskich i ślubów wymuszonych ciążą - opóźnienie urodzeń dzieci w małżeństwie - opóźnienie zawarcia związków małżeńskich - rozpowszechnienie się kohabitacji i wzrost akceptacji - wzrost liczby urodzeń pozamałżeńskich - zwiększanie zakresu dobrowolnej bezdzietności - stabilizacja dzietności poniżej prostej zastępowalności pokoleń GRUPA RÓWIEŚNICZA Grupa rówieśnicza organizm społeczny wyróżniający się nie ze względu na cechę demograficzną - wiek, lecz ze względu na typ więzi, bliskie nacechowane wzajemną aprobatą wartości i poglądów. Zintegrowany zbiór jednostek w podobnym wieku. Coś co łączy grupę w całość, grupa wielotematyczna, zawiera nieformalne wzory kontroli. Mechanizmy socjalizacyjne w grupach rówieśniczych: - wzory pozytywnego nakłonienia - wzory negatywnego nacisku Cechy charakterystyczne grup rówieśniczych: - elastyczność, łatwo się zmieniają, ludzie odchodzą i przychodzą - homogeniczna struktura np pod względem wieku, płci, poglądów - więź społeczna, zobowiązania i poczucie „my” wyodrębnienie osób - określony system wartości, co można i co nie można - kontakt osobisty, bezpośredni, kontynuowane mogą być też pośrednio - procedury oddziaływania na członków, (namówimy ją żeby poszła) - uczestnictwo dobrowolne - świadome wyodrębnienie z otoczenia - wytwarzanie popkultury (w różnym zakresie do różnych grup) Funkcje grupy rówieśniczej: - przygotowanie do pełnienia ról społecznych (podstawowa funkcja) - socjalizacyjną - wychowawcza - kontrola społeczna - zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa Złożone funkcje: - organizacja czasu wolnego - dostarczenie nowych wrażeń i doświadczeń - nauka samodzielności - obrona przed uniwersalizmem społeczeństwa (spół nie jest nastawione na indywidualizm i emocjonalność) - pomoc w krystalizacji systemu wartości Rodzaje grup rówieśniczych: > kryterium płci - jednorodne - mieszane > kryterium wieku - homogeniczne (ten sam i podobny) - heterogeniczne (różny) > kryterium spoistości więzi - zwarte (mocne więzi) - luźne > kryterium typu więzi - formalne - nieformalne > kryterium podstawy funkcjonowania - spontaniczne - celowe III. SZKOŁA Sposoby myślenia o szkole - regulują proces autoidentyfikacji, ludzie nie łączą się w grupy tak sobie tylko przez wspólne poglądy - przywracają poczucie solidarności społecznej i integracji przez wspólnotę potrzeb, problemów, definicję losu i przestrzeni społecznej Teoria działań - Thomas Tenbruck > Młodzież jest grupą pośrednią na przecięciu światów dzieci i dorosłych, ale też różnych wpływów socjalizacyjnych. Wielość grup społecznych oddziaływuje na młodzież. Wytwarzają oni swoją świadomość społeczną. > Młodzież nie jest wspólnotą wieku, ale wspólnotą świadomości > Niepewność (zbyt dużo systemów wartości), juwenalizacja kultury prowadzi do wydłużenia okresu młodości (zamazywanie granic między młodzieżą a dorosłymi) 6. Polityka edukacyjna, polityczność i upolitycznienie edukacji, ideologie w edukacji. Ideologie wychowania: Transmisja kultury Romantyzm Ideologia edukacyjna wg. R. Meighana > zbiór idei i przekonań wyznawanych przez grupę ludzi na temat formalnych ram edukacji zwłaszcza szkolnictwa > ideologia edukacji może się różnić w zależności od grupy jaką wybierzemy, mogą operować w różnych warstwach znaczeniowych > ideologia legitymizacji (dlaczego? Jakie uprawomocnienie ma ideologia, cele i jej wartości, kwestia teorii i założeń) > ideologia realizacji (jak? Jak wprowadzić działanie, metody) > model analityczny ideologii (elementy składowe) - teoria dążeń, celów, wyników (kwestie założeniowości celowej, do czego dążymy, co jest wzorem wartości, ideał) - teoria wiedzy, jej treści i struktury (co uczyć żeby realizować ideały) - teoria uczenia się i roli ucznia (jak powinien się uczyć) - teoria nauczania i roli nauczyciela (co powinien robić nauczyciel) - teoria środków nauczania (co wykorzystywane do nauki) - teoria organizacji sytuacji uczenia się (ile trwa lekcja, czy jest to system klasowy czy domowy, jaki system nauczania) - teoria oceniania (w jaki sposób ocenia się ucznia) Badania Jamesa Colemana:  badania z lat 60 przeprowadzone na próbie ponad 0,5 mln uczniów i 60 tys nauczycieli;  wnioski: o w szkołach występuje segregacja rasowa, ok. 80% to szkoły „dla białych” o „uczniowie biali” uzyskiwali wyższe wyniki testów niż „uczniowie kolorowi”, o „szkoły czarne” mają gorsze warunki lokalowe, liczniejsze klasy, słabsze wyposażenie, o różnice warunków wewnętrznych szkół były mniejsze i mniej decydujące Badania Michaela Ruttera:  badania z lat 70 XX wieku (chłopcy szkół brytyjskich)  wnioski: o szkoła ma istotny wpływ  na dalsze losy uczniów, jednak zależy on również od subtelnych  czynników wewnątrzszkolnych  jakość interakcji nauczyciel-uczeń,  atmosfera kontaktów i współdziałania,  organizacja pracy szkolnej  szkoły utrzymują i przenoszą różnice społeczne przez nastawienie na maksymalizację szans edukacyjnych uczniów chętnych do nauki i zmotywowanych Koncepcja Pierre’a Bourdieu: Habitus – system wzorów kierowniczych, które w określonych sytuacjach zdolne są do generowania określonych praktyk, jest procesem interioryzacji zasad samowoli kulturowej klasy dominującej  burżuazyjny  drobnomieszczański  ludowy Przemoc symboliczna – uprawomocnianie i wpajanie wzorów kierowniczych i praktyk, znaczeń i symboli preferowanych przez klasę dominującą Panowanie symboliczne/kulturowe realizuje się w działalności pedagogicznej rozumianej jak narzucanie, wpajanie, transmisja Każde działanie pedagogiczne jest przemocą symboliczną w podwójnym sensie:  jako urzeczywistniające się w procesie komunikacji  jako selekcjonujące pewne znaczenia godne reprodukowania w oparciu o kryteria nie dające się wywieść z żadnej zasady uniwersalnej Koniecznym warunkiem działania pedagogicznego jest istnienie autorytetu pedagogicznego i relatywnej autonomii instancji szkoły w formie legalnego prawa narzucania znaczeń •„Słowacki wielkim poetą był” Działalność pedagogiczna musi opierać się na systematycznej pracy prowadzonej tak długo, aby mogła stworzyć habitus podział kultury na kulturę legalną i nielegalną  kultura legalna to kultura klas panujących. Działalność pedagogiczna narzuca członkom klas podległych nielegalność ich kultury, deprecjonując w szkole umiejętności nabyte w wychowaniu domowym  to możliwe pod warunkiem posiadania już pewnego kapitału kulturowego  podział na ludzi wyposażonych w kulturę i z niej wydziedziczonych błędne koło reprodukcji habitusów mogłoby zostać przerwane przez szkołę wszczepiającą wszystkim jednolitą formację kulturową. warunkiem takiego działania byłoby:  uznanie początkowych nierówności w dziedzictwie kulturowym  i prowadzenie systematycznej nauki kodu transmisji dla ludzi pozbawionych kapitału lingwistycznego Koncepcja Basila Bernsteina: podkreśla rolę języka w przenoszeniu dziedzictwa kulturowego rodzin i stymulowaniu bądź hamowaniu rozwoju intelektualnego jednostki. ogranicza się do porównania sytuacji dzieci z rodzin:  pracujących fizycznie – working class  klasy średniej – middle class