Pozytywizm w Polsce, Ćwiczenia z Gospodarka

Pobierz Pozytywizm w Polsce i więcej Ćwiczenia w PDF z Gospodarka tylko na Docsity! Pozytywizm w Polsce Po czasach buntu i fantazji nastał okres, w którym głoszono ideał pracy, nauki i rozsądku. Ramy czasowe  Początek – rok 1864 – klęska powstania styczniowego.  Koniec – rok 1890 – umowna data początku Młodej Polski. Rok 1890 uznawany jest za początek modernizmu – debiuty młodopolskich poetów przypieczętowały zmianę ideologii. Pozytywizm trwa jeszcze jakiś czas równolegle z Młodą Polską. Fazy polskiego pozytywizmu  Faza „przedpowstaniowa” – obejmuje działalność prekursorów nowego sposobu myślenia, działających jeszcze przed powstaniem styczniowym.  II połowa lat 70. XIX wieku – to okres rozwoju nowelistyki, która zdominowała ówczesną literaturę.  Lata 80. XIX wieku – faza dojrzałego realizmu, szczytowa faza epoki, okres rozwoju powieści realistycznej (powstaje Lalka i Nad Niemnem).  Lata 90. XIX wieku – schyłek epoki. Pozytywiści propagowali:  ideę pracy w miejsce nierównej walki,  ideał nauki, oświecania społeczeństwa, głosili organicyzm i pracę u podstaw – nie indywidualizm jednostki,  praktycyzm w miejsce ideału „mierz siły na zamiary”,  pracę na polskiej ziemi zamiast walki zbrojnej,  utylitaryzm literatury i sztuki, równouprawnienie mniejszości narodowych,  emancypację kobiet. Hasła pozytywistów  Niech idea pracy nad polską ziemią, gospodarką oraz inwestycja w dobrobyt społeczeństwa zastąpi zrywy niepodległościowe.  Trzeba inwestować w rozwój nauki, oświaty i kultury kraju w istniejącej sytuacji politycznej.  Trzeba zadbać o edukacji niższych warstw społecznych.  Kobietom należy dać możliwość zdobycia wykształcenia i wykonywania pracy zawodowej na prawach równych z prawami mężczyzn.  Szczęście jednostek i narodu można osiągnąć przez celowy, harmonijny rozwój wszystkich stanów i grup społecznych.  Równouprawnienie mniejszości narodowych. Sytuacja w Polsce  Jest rok 1864 – właśnie stłumiono powstanie styczniowe. Klęska kolejnego zrywu niepodległościowego wywołała zniechęcenie do romantycznych metod walki, sprowokowała młode pokolenie do poszukiwań innych sposobów protestu przeciw zaborcom. Efektem tych poszukiwań były wielkie zmiany w kulturze: zerwano z romantycznym idealizmem, romantyczna metafizyka ustępuje miejsca materializmowi, wzniosłe idee i ubóstwienie jednostki – naukowemu planowaniu i służbie ogółowi.  Pozytywizm to epoka literatury społecznej i realistycznej; poezją zajmują się nieliczni. To także czas wiary w naukę i biologiczne pojmowanie rozwoju społecznego.  Był to też moment, w którym zaczęły kształtować się w Polsce późniejsze podziały polityczne i rozpoczęło się formowanie społeczeństwa: powstały nowe klasy społeczne: proletariat i inteligencja. Pierwsza w wyniku rozwoju przemysłu i miast, druga w wyniku ubożenia szlachty, która zaczęła utrzymywać się, wykorzystując swoje wykształcenie. Na świecie to okres kolejnego etapu industrializacji. Rozrasta się sieć coraz szybszych kolei, powstają wielkie fabryki, a wraz z nimi nowa klasa społeczna – robotnicy, którzy z czasem pełnym głosem zaczną domagać się swoich praw. Rozwija się nauka. Pojawiają się pierwsze szczepionki. Coraz bliższe jest wynalezienie nowoczesnych środków komunikacji. Rozwija się i upowszechnia prasa – czytają ją nawet najniższe warstwy społeczeństwa. Do Polski owoce postępu docierają, jak zawsze, ze sporym opóźnieniem. Sytuacja w zaborach Powstanie styczniowe nie tylko wykrwawiło naród, lecz także stało się przyczyną wyjątkowych represji ze strony zaborców, nasilającej się rusyfikacji i germanizacji. Sytuacja w każdym zaborze jest nieco odmienna, ale we wszystkich równie niesprzyjająca rozwojowi życia narodowego.  Najlepiej pod tym względem dzieje się Polakom w zaborze austriackim, traktowanym przez monarchię austro-węgierską jako prowincję warta eksploatacji gospodarczej, lecz niegroźną z punktu widzenia politycznego: pozwolono w niej zatem na rozwój pewnej autonomii i – ograniczonych – swobód politycznych.  Postulat scjentyzmu, pracy u podstaw, czyli oświecania, nauczania wsi, niższych warstw społecznych (Antek Prusa, Janko Muzykant i Szkice węglem Sienkiewicza).  Problematyka moralna (w Powracającej fali Prusa zarysowana szczególnie mocno jako teoria krzywdy, która, wyrządzona drugiemu człowiekowi, powraca niczym tytułowa fala).  Tematyka patriotyczna (A… B… C… Orzeszkowej; Gloria victis Orzeszkowej – echo powstania styczniowego, walki i tragedii jego bohaterów).  Nierówność społeczna i jej bolesne konsekwencje (Szkice węglem Sienkiewicza, Kamizelka, Katarynka, Powracająca fala Prusa).  Problem żydowski (Mendel Gdański Konopnickiej: historia Mendla, który czuł się Polakiem, ale ze strony Polaków doznał krzywdy, doświadczył dyskryminacji, ma być przykładem, przestrogą i wołaniem o równouprawnienie mniejszości narodowej). Poezja Adam Asnyk  Motyw powstania styczniowego: poemat Sen grobów.  Liryka bólu istnienia: Prośba.  Liryka miłosna (piewca niespełnionej miłości): Między nami nic nie było.  Nurt refleksyjno-filozoficzny: cykl trzydziestu sonetów Nad głębiami.  Wiersze manifesty: Daremne żale, Do młodych (opozycja przeszłość – przyszłość). Uroda Tatr: cykl W Tatrach. Maria Konopnicka  Wiersze stylizowane na pieśni ludowe: Na fujarce, Po rosie.  Poetyckie ilustracje z życia biedoty: Wolny najmita, Jaś nie doczekał.  Utwory patriotyczne: Rota, Contra spem spero.  Nurt liryki intymnej: Kubek. Centra epoki to: Warszawa Niekwestionowana stolica pozytywizmu – zwanego zresztą też pozytywizmem warszawskim.  Tu działają najważniejsi teoretycy epoki, rozgrywa się życie kulturalne, samo miasto jest bohaterem prozy tych czasów. Tu ukazują się najważniejsze ówczesne czasopisma.  Tu też działają grupujący się wokół tych pism najsłynniejsi pisarze i publicyści epoki: Orzeszkowa, Konopnicka, Prus, Sienkiewicz, Świętochowski. Kraków Tu działa konserwatywne ugrupowanie tak zwanych stańczyków – między innymi Józef Szujski, Stanisław Tarnowski i Stanisław Koźmian – liberalni konserwatyści głoszący sprzeciw wobec romantyzmu i idei powstania oraz politykę lojalnego umiaru wobec władz zaborczych. Nowa grupa społeczna – „wysadzeni z siodła”. Wysadzony z siodła to tytuł wydanej w roku 1890 powieści Antoniego Sygietyńskiego, opowiadającej dzieje powstańca z roku 1863, który po powrocie z zesłania, pozbawiony majątku, stopniowo spada w hierarchii społecznej, aż w końcu musi się zadowolić posadą służącego. Dość szybko tytuł powieści stał się powszechnym określeniem przedstawicieli zdeklasowanej szlachty – tych, którzy po powstaniu styczniowym utracili majątki i w tej zupełnie nowej dla siebie sytuacji zmuszeni byli poszukać zajęcia dającego utrzymanie. Pozytywizm – zestawienie Powieści  Henryk Sienkiewicz Quo vadis, Trylogia, Krzyżacy, Rodzina Połanieckich;  Bolesław Prus Lalka, Emancypantki, Anielka, Placówka, Faraon;  Eliza Orzeszkowa Nad Niemnem, Marta, Pan Graba, Meir Ezofowicz Nowele  Henryk Sienkiewicz Szkice węglem, Janko Muzykant, Latarnik;  Bolesław Prus Antek, Katarynka, Kamizelka;  Eliza Orzeszkowa Dobra pani, A… B… C…, Tadeusz, Gloria victis;  Maria Konopnicka Mendel Gdański, Banasiowa, Nasza szkapa. Poezja  Adam Asnyk Sen grobów, Prośba, Między nami nic nie było, cykl Nad głębiami, Daremne żale, Do młodych, Przeminął czas, cykl W Tatrach;  Maria Konopnicka Na fujarce, Po rosie, Wolny najmita, Jaś nie doczekał, Rota, Contra spem spero, Kubek Publicystyka (przykłady wypowiedzi)  Aleksander Świętochowski My i wy, cykl artykułów Praca u podstaw (razem z L. Mikulskim), Poszanowanie pracy;  Piotr Chmielowski Utylitaryzm w literaturze, Pozytywizm i pozytywiści;  Bolesław Prus Szkic programu w obecnych warunkach rozwoju społeczeństwa;  Eliza Orzeszkowa Kilka uwag nad powieścią, Kilka słów o kobietach.