ROMEO I JULIA, Notatki z Historia

Pobierz ROMEO I JULIA i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity! przewodnik teatralny Wiliam Szekspir ROMEO I JULIA „Foskromlcnł e. złofmi c y", Tck~L opraC'oWał Zhiunlcw Sawan na podsta.Wit!' przekładów J. Paszkowskiego, L. Ulq·cha I J. Pomlcrowsklego. Rety1erla - Zbigniew Sawan. Sce­ ąografła. - J erz~· St.t•Skl. Muzyka - Audrz.t~J ~larkowskl. Premle.ra 31. I. 1930 r. Sct:na ~blorowa . l re ier zło Sz ~ lra na iał st ckiei „ Wiele hała~u o ole". Tek~t opracował Zblgolcw Sawan posługując się przekładami L. Ulrycha, J . Kasprowicza. L Pinlólłkiego i W . Tarnawskiego. Re1.yscrła - Zbigniew Sawao. D<:korac.ja - Woj c iech Zamecznik. Kostiumy - Irena Nowicka. Muzyka - An­ drzej Markowski. Premiera 26 lipca 1981 r. Leonato, gubernator Messyny - Józef Czcr­ niaw~ki. Benedykt. młody Paduaóczyk, faworyt Don Pedra - Jacek Brick. Hero, córka Leooata - Tl.'ofila Zagloblan~a. Mnic h - f e llk.s Karpowic z. Bcd.lrycze, synowa Lconaltt - El i bl e la Swlę c lcka. WILIAM SZEKSPIR J-0-1tel 91 Jedni ród sławią, inni zręczność swoją. Inni swe skarby, inni ciała siłę, Inni strój modny, choć im źle go skroją, Inni sokoły, psy i Iwnie miłe. I każdy jedno ma upodobanie, Które najwięcej radości mu sprawia. Lecz nie chcę z nimi wchodzić w porównanie. Nad wszystko dobre, moje lepsze stawiam. Dla mnie twa miłość lepsza niź ród stary, Droższa niż skarby i strojów przepychy, Milsza niż sokół, konie i ogary. Drwię, mając ciebie, z całej Judzkiej pychy. Lecz wynędzniałem od tego zarazem, Drżąc, że odejdziesz, czyniąc mnie nędzarzem Przełożył Maciej Słomczyński lecz przywiązania na zyc e cale, połączonego z. dozgonną. wiernością i ufnością bez granic. Następne spotkanie koch anków to mome nL przed za war­ ciem tajemnego ich ślubu. Slub Rome a i Julii jest jednym 7 licznyc h przykł adów w sztukach sze kspirowskich owych małże 1is tw , zawartych nagle i bez wsze lkich fo rm alnośc i. W tych czestych u niego ślubach zawieranych „na podoręd z iu" idzie Sze kspir za \ zo­ rem nowelistów włoskich, lecz podnie ś ć nalei:y, że nie jest to tylko lice ntia poe tica, bo t aką is totnie bywa ła praktyka życia. Dopiero Sobór Trydencki ustanowił bliższe p rzepisy co do formy, koniecznej dl a ważnośc i rnal żer1stwa: o b ccnoś · właściwego duszpasterza i dwóch świ .:i dków oraz zlece ni e ogłoszenia poprzednich zapowiedzi. Przed tem oświadczen ie woli osób dorosłych w o b ecności j <1kicgokolwiek duc howne­ go wystarczało do ważno ści aktu. Owe więc rn a łz e11stw sz·tuk szekspirowskich dokonuj ą ce się w pilru minutach za kulisami, przyczem jakiś ksią d z .1:a wsze na pręd ce si ę znaj­ duje, miały wówczas i w życiu pe łnq pr awną ważn ość. Należy tuta j wspomnieć o fr ancis zkanini e , biacie Lauren­ tym, który łączy węzł em m a ł że1iskim koch,111 ków i jes t ich przychylnym doradcą. Nie żyj e on w klaszt orze, lecz jakby na pustelni tuż pod Weroną, g::lzie się zajm uje, obok udzie­ lania pociech duchowych, pielęgn owan i em z i ó ł lec znic zych, wytwarzaniem leków tajemnych. Bra t Laure nty ma, jak na mni cha, 21pa trywania nieco libera lne i sposób myśle n ia ła­ godnego filozofa, pobłażliwego n a ludzkie n amiętności. Daje obojg u koch an kom pou cze ni a i dobre r2dy, :1ie s zcz ędz i słów pociechy i ukoj e nia. Niektórzy kry tycy wcale nie są zbuuow ani jego pomysł ami i z n aj duj ą , L rady, które on daje kochankom, a szczególnie Julii co do zażycia usypia ­ jącego trunku, są nie ty lko nader niebezpi€!czne , ale wprost niedorze czne. Tego zd ania jest np. Ri.imelin, któ ry sądzi, że skoro już potajemnie pobrani małżonkowie nie mcgli się zdo­ być na wyznanie całej prawdy wobec roLlziców, to wspólna ucieczka byłaby praktyczniejszym i skuteczniejszym środ­ kiem trwałego ich złą czeni a się, a niże li fan tdst y zny , skom­ plikowany i niebezpieczny pomysł . nich a zażyc i a t runku, wywołującego pozorną śmierC:: z późni.~j szym pogr zebem, zło · żeniem do grobu itd. Jakżeż latwo mogło się coś tu popsuć , jak t eż rzeczywiście się stało. J eżeli jedn :i k uwzględnimy zwyczaj, wówczas ogólnie przyjęty, iż chow·ano cia ł a szybko i w otwartej trumnie, to pomysł mnicha nie przedstawia się Wcale tak niedorze cznie. Pan Rilmelin może byc pewny, ze na pros ty środek wykrctdzen!d s i z Romeem pomysłowa i energiczna Juli a zdo by ł a b y się bol jeg rady, gdyby ten środek b y ł łatw o wykon alny i obiecywa ł pe łn ,1 skut eczność. Tymc zasem sam wzgląd n. to , iż pośc ig naty chmiastowy w rctzie schw ytania k o hanków kosLtow <1 iby Romea utra tę ży ­ ci<.1, a Julii groziłb y osadzeniem w klasztorze, niezby t zale­ całby ten krok. Pro jekt bra lct L:i uren tego ma t ę ~vielką za­ l etę, iż Julia znika ze św iata, bo jest prawdopodobne, ż Capule towie grobowca nie będ ą pr zez czas dłuższy otwierać, tym samy m może ię ona z ł ą zyc z rru iżo nkiem bez o bawy pościgu, a nadto nie tra ci prwz to możliwo ści w dalszej przyszło ś ci - j ak o „cudem zma r twychwst a ł a " - pojedna­ nia się nawet z rodzicami i pogodżenia po\ dsnionych rodów. N'a tym polega ni e tylko romanty cznie , ale nawet praktycz­ nie lepsza strona pomysłu bra t Lauren tego nad banalnym wykradzeniem. 1 ajpiękniejsze barwy swe j po ety ckie j palet y stosuje autor ula skreślenia n am k ochanków: ujmuj ącymi więc nad wyraz są oboj e , lecz zaprzeczyć się nie d a, że Julia budzi w nas zachwyt żywszy , nierównie naw t żywszy od Romea. Z pary koch anków Romeo j st st anow czo istotą s ł a bszą, aniżeli Julia. Miłość przyciemni a jego myś l, a przec iwności, które spotyka, ł amią wolę. Umrzeć p o stra cie J ulii je sl gotów, walczyć, by j ą odzyskać, nie potrafi. J a kże odmienn ą od niego jes t Juli a ! Namię tna ć miłości, którą zap łonęł a , sta je i ę niejctk o na ,y chmias t jej wylą c?.· nym ży c i owym powołaniem : L prawdziwie ko biecym odczu­ ciem widzi w nie j skonc ntrowaną ca łą swą przysz łaś· . W szel­ kie inne względy wobec tego us tają , ale mił ość nie tylko nie osłabia u nie j intelek tu i woli, lecz owslePt, nie zmie rnie j ą potęguj e . 1imo je j nie słychani rozbuj alej poetyckie j wy· o brażni tkwi w niej żywio ł en e rg ii i pr ak tycznego Lmystu: nie tylk o pragnie całą dusz ą złączeni a trwa łego z uk ocha­ nym, a l zdobywa się n a zadziwiają ce w siłk i myśli i woli , ażeby dojść do upragnioneg o celu . W scenach z rodzicami, którzy zmus~ają j ą by -dd a ła rę ­ kę hrabiemu Parysowi, obj i1 Wla śmi ły up ór, a , gdy to nie pomaga , ucieka się do pods t pu i pozo rne j uleg łości. Umie przy tym dziwnie panować nad sobą, rać kome di , gdy tegn potrzeba, słowem, choć w nie równie tru dnie jszym j es< od Romea położeniu , w obec zupełne j od rodziców zależności, me staje się ani na chwilę bierną istotą, lecz do ostatk~ wal­ czy, nie tracąc nadziei i siły. Lecz, co nas najwięcej w niej zachwyca, to jej n_iezrówna­ na determinacja i odwag:i. Od chwili, gdy miłość związał a ją z Romeem na zawsze, nie waha się n igly, co czynić, nie cofa przed żadnym niebezpieczeństwem. 3koro widzi, że nie przełamie woli ojca , kiedy nadto ze wzg ,1 rdą odtrącić musi od siebie powiernicę, piastunkę namawiującą ją do sprzenie­ wierzenia się zawartym ślubom, jest już zdecydowana w ostatecznym razie n a śmierć samobójczą. Monolog Julii przed wypiciem usypiającego napoju (akt IV, se 3), to znów jedna z największych kart szekspirow­ skiej poezji. Teraz dopiero, w chwili, gdy zostaje w samot­ ności bez oparcia i pomocy i ma siq zdecydować na krok stanowczy, czuje całe niebezpiecze1'1s l wo, które się z tym łączy. Bujna jej wyobraźnia maluje wszelkie okropności moż­ liwe, jeśli się plan niezupełnie powiedzie: samo już straszne zbudzenie się we wnętrzu grobowc,1 wśród gni j ących tru­ pów może ją o utra tę zmysłów przyprawić . Lecz właśnie w chwili, gdy te trwożliwe obrazy i przypu ·z.c zcnia do kulmi­ nacyjnego dochodzą punktu, wysilki'"m woii je przezwycięża i wychyla napój. Jakże wytłum:iczyć bolesny kres ich miłości? lJlrici i inni mają odpowiedź gotową: Julia i Romeo są zdaniem ich nie bez winy. Ich zbyt ekskluzywna, niepohamowana namiętność, nieuszanowanie woli rodziców, lekceważenie wszelkich wzglę­ dów, obyczajami uświęconych, wszystko to zostaje w sprze­ czności z moralnym porządkiem, opartym na związku rodzin­ nym, i za to spotyka ich kara. Inni znów krytycy kładą główny nacisk nu to, iź Romeo 1 Julia są niejako ofiarą za społeczny rezulta t pogodz~nia si~ obu wrogich rodów, który to skulek spowodow«ny zostaj e ich tragiczną śmiercią. Co do mnie, tak jedno jak i drugie zdanie uważam za nie­ dorzeczność. Ze stanowiska ocenienia losów kochanków według zasad sprawiedliwości musieliby5my stanowczo twier· dzić, że opatrzność karząca ich w ten sposób wyrządza im oburzającą krzywdę. Ich miłość żadną mia r11 nie zasługuje na potępienie, boć przacież przeszkodą w ich złączeniu się jest tylko owa z gruntu nieetyczna nienawiść rodowa, nie z aś jakieś wyższe moralne względy. Jcszc:ze mniej elementu „oczyszczającego" m:1 drugi cytow:rn e zrla nic>. .Til kto, miał­ żeby na to poeta uśmiercać zachwycającą parę kochanków, J których :l!dob1 cudownymi kwiaty SWCJ poezji, ażeby chwilo· wo pogodzić Montecchich z Capule ta mi, owych zajadłych pien ie.czy i zwolenników wendet y? Ani ich znamy, ani ko· chamy, ani wierzymy w ich trwałe pogodzenie się . Tym mniej więc uznać możemy, że warci s ą takie j ofiary, prl y któn'j najlepszych się zgład za , bez pewności, bez rwdziei nawet po· prawienia złych . Nie, w śmierci kochanków nie ma k ary Z ił ich przewinie­ nia . Jeżeli w czymś chcemy się tu dopa trzeć arystotelesow­ skie j katharsis to leży onJ w ł z ach n,1szych i współczuciu, które budzi śmierć obojg J kochanków. Symp :< tie nasze są ich nagrodą, podziw i uznanie dl ,1 ich wie rnej miłości, a niechęć i potępienie dl a waśni rodowej, co ich s zczęś c ie złamała, oto są momenty moralno - estetyczne, tworzące rodzaj „oczysz­ czenian. Data bliższa, kiedy tragedi11 Rome o i Julia zost a ł a napisaną, jest sporna, pewne jednak, że należy ona do wcze snych sto­ sunkowo prac au tora. ·wylicza ją Mc re s w swej Palladis Tamia pomiędzy sze kspiro ws kimi trag cdiilmi (r. 1598), a nad­ to „pirack ie" wyd anie in qu ar to z r. 1597, od lw<uza j ą cL' tekst, prawdopodobnie sceniczny, bo skróco ny m iejscami , dowodzi, że dramat co n ajpóźniej mógł p·.i wstać w r. 1596. Młodociany charakt er poezji s zckspirow~! ic j objawid sic; w treści wybitnie . Przes,1dne i c zęsto nic na tur ,1lnc m2 ta fory i porównania, afektowane anty tezy , po jLJ wi ti 'ł s i ę w wiel­ kiej ilości: nie L-t pominajrny jednuk, że sposób w_ r.ii 1a iu s•c; podleg;1 modzie tak jak strój. ruch y , „wyczaje t ()w.1rzyskiP i Ż :} lud:ll e naw ycze k i afektucji, modą spowudowanych, na­ we t w n <1jżywszych objawich uczuć ni są w stanic wyt by(· się zupełnie. Mimo rue a tur.:lne j u;ęs to dy kcji czuj emy p r1,e­ cież w szekspirO\vskie j tragedii w og<ilc, d SLC.!cg"iinic w wv ­ nurzeniach mił osn ej pury, za wsze szczerość n amiętności. I prze bieg akcji w „Romeu i Julii" zdradza w wielu punk­ t .ich braki, idące na karb młodocianego wicku autora. To s;1 ,,loli drobne stosunkowo usterki, nic osłabia j d ce wartośc dzieła. Jeżeli młodość autora jest po}vodem tych drobniej· szych braków, to z drugie · strony wic kowi młodzie1'lczemu poety zawdzięczamy właściwe pię kności tego dramatu mi­ łości, tylko bowiem wiek młodociany może hymn miłości wy­ śpiewać z taką siłą i przekonaniem, z ilk rzewną, wzrusza ją­ cą 'liryką. 'Widzimy to nu pr:-:ykła d zic wielu innych poetów, u porównanie Romea i Julii z póżniejszymi pracc:mi szekspi­ rowskimi stwierdz a to ponad wsze lką wą t pliwość . Uczucie miłości pOJ dWid się często w inny ch Jego utworach drama· tyqnych, nie jest jednak już nigdzie póżni ej moty wem je · dynym akcji i nigdy ani w części miłość młodzieńcza ni l' ma już t ego żaru i tak przejmującej siły. Dramat o losach Julii i Romea rozgry wa się w paru dniach wiosennych . W te j atmosferze dwa se rcd ku sobie płoną i przedwczesnie giną, lecz giną na to, a żeby ży ' niespożytym życiem w świecie wyobrażni i stać się wyrazem młodości, wiosny i miłości po wieczne czasy. LEON PINIŃSKI (Z k s l ~ żkl .,Sh6 ke s peorc " . Lwuw 1924 r.I TRZY SŁOWA O SZEKSPIRZE O życiu Szekspira dochow t1.ły s i ę bardzo sk ą pe wiadomo­ ści , które opierają się częśc ią na lrddycji ustne j, częścią nd nielicznych i dość ogólnikow)rch wzmiankach i zapiskach współczesnych. życi e po 2t , u rodzoneg o w epoce rozkwitu Renesdnsu, pr1.l' ­ pada na ok res, w k tórym Anglia pod r zqd ami Elżbiety (1558 -1603). po rozlu żnieniu sta rego porz,1dku s połecznego, prze­ żywa ł a zmierzch feud d.!iZmu i n a rodzin y n owe j siły politycz­ nej - burżuazji. Epokę tę Marks n azy wa „z orzą por nną e ry kap1tc:'l istycznej ". Dnia 23 kwietnia 1564 r. w mi asteczku Stra tford nc1d A vo­ nem urod z ił się Wiliam Sze kspir (Sh <:1 kespea rc) jak o naj­ sta rszy z sześcio rga dzi ec i zamożnego kupca i r<1jcy miej ­ skieg o - J ohna. Od siódmego roku życ i d Sze kspir ch odz ił do st.kol po- czą tkowej, w które j zaznaj om ił si ę z ł ,1ciną, w·s t ępnymi wid­ domościami z g re ki oraz pozna ł n a jw t1 ż nicjsze dticła klasy­ kó w s ta roży tn ośc i. Szkoły te j p ra wdopodobnie nie uko i1 czy ł. Zżył s i ę bardzo z piękną przyrodą okolic Strn.tfordu i pozn ctł ży c i oraz poezję ludu, k tóry póżniej od egra ł ważn ą r c :ę w jego twórczości. vV la tach chłopięcych Szekspir miał również sposobnośc: przyglądania się od czasu d o cz su przedstawieniom wędrow­ nego tea·tru, który na goś cinne występ r zjeżdża ł do Strat­ fordu. W r. 1582 osiemna tole tni Szekspir, żeni się z Anną Hat­ heway, córką boga tego chł o pa. Z m ałże ń s twa teg o mi a ł troje dzieci. Związek z Auną nie był , zdaje s ię zbyt szczęśliwy. Wydawca: Teatr Dramatyczny stoku • Redakcja Teatralny 1967/68 Bil li 34li1;11 ~ooo sz t. A5 G-3 im. Al. Węgierki w Białym· - Lech Piotrowski • Sezon Cena 3 zł . . . ,. , ' . „ . r· .. , .· .. ', .ti!:j > ..... '~ ,,._ ~-I . I . i l 1 . Y . . "' ' .,-,;. \ ;·. -, ~.tt' \ ··. ~'i :J~, \ .~ .' .. ·~r.·. · .. ~. :\ 1 't .. ·.~ ' ~ · ~ , ... 'tt'' \.(' { . . . ' -1 ~· \ ' ,· .··./ . . . I .... ·.· •·•·· . ·. ·· .. ·. ··1; 1\· '· .. · ... '. •/ . . ... , --1..,1/j l ' ~ tli <i • },... 1· .. •·· .... . ·.. • . > 'i' _ , Jirr „Koriolan". Adaptac ja i opracow·a.nie tekslu - Jer&ego Zcgalskieyo na podstawie prz1•­ kladów L. Ulrycha i J. Paszkowskiego. Inscenizacja i rctyserta - Jeny Zegalski. Sc1· ­ .Uografia - Krzyszlo( Panklewłtz. Premit!ra 27.IV.19til r. Scena zbiorowa. l D łalliC ier szt Szeks ira a scenie białosl cldeJ .,Burza." . Komt dla "„ Il tZ~~dach. Prt('kład : Zofia Slw·lckdl. lł.t· t.y st."r - Jerzy Zegalski. Scenogral - Teresa Ponińska. PremlNa dnia 13. Vl.1984 r. Miranda - Teolłla Zagło­ biaoka. Alonso, król Neapolu - Janusz Barbo.nkl. F~rdyuand, !!'YD króla Neap1>łu - Krzysztol Zi e mbl6 ski. WILIAM SZEKSPIR ROMEO I JULIA (Romeo and Juliet)i tragedia Przekład , Józefa Paszkowskiego Sonety przełożył Maciej Słomczyński os oby: Chór - Grażyna Juchniewicz Eskalus, książę Werony - Eugeniusz Dziekoński Parys, miody szlachcic, krewny księcia - Andrzej Karoldk. Monteki - Jerzy Mędrkiewicz Kapuleli - Stanisław Jaszkowski Romeo Monteki - Mieczysław Banasik. Merkutio - Zdzisław Latoszewski Benvolio - Bogusław I-lubicki Tybałt - Ryszard Zieliński Brat Laurenty - Marian Szul Brat Jan ~ Janusz Piechowski Baltazar, służący Romea - Tadeusz Zapaśnik. Grzegorz - Wiesław Ostrowski Piotr - Tadeusz Kuduk Dowódca warty - Edward Laskowski Aptekarz - Władysław Karwicz Pani Kapuleti - Danuta Rymarska , Pani Monteki - Stanisława Masłowska .Julia Kapuleli - Barbara Komorowska Niania - Nina Czerska Straż, pachołkowie, muzykanci, obywatele Werony - ze­ spół pomocniczy Reżys e ,ri « : BRONISŁAW ORLICZ S ce nografi a: STANISŁAW BĄKOWSKI Muzyka: TADEUSZ BAIRD Choreografia: WITOLD GRUCA Układ w alk: Vv ALDEMAR WILHELM Asystent reżysera : MIECZYSŁAW BANASIK ~REMIERA 23. Ili. 1968 R. Teatr Dramatyczny im. Al. Węgierki w Białymstoku Sezon 1967/68 Dyrektor Teabu - Bronisław Orlicz Zastępca Dyrektora - Witold Różycki Kierownik literacki - Lech Piotrowski