Specyfika bankowości i banków - Notatki - Finanse i bankowość, Notatki z Bankowość i finanse

Pobierz Specyfika bankowości i banków - Notatki - Finanse i bankowość i więcej Notatki w PDF z Bankowość i finanse tylko na Docsity! BANKOWOŚĆ WYKŁADY WYKŁAD I Specyfika bankowości i banków Rogers - Są trzy wynalazki ludzkości: ogień, koło i bankowość. Bankowość jest nauką. Jest to jedna z dyscyplin finansowych, choć mówi się również, że bankowość wyodrębniła się z finansów. Zajmuje się organizowaniem, funkcjonowaniem i działalnością instytucji finansowych, jak również zajmuje się badaniem tych zjawisk i konkurowaniem na rynku finansowo-bankowym. Przedsiębiorstwo, które pełni funkcje bankowe, a nie jest bankiem zajmuje się bankowością. Bank nie jest potrzebny do prowadzenia bankowości. Bankowość jako praktyka – jest to rodzaj działalności gosp.; w praktyce gospodarczej bankowość rozumie się jako pośrednictwo finansowe. Jest to zawężenie bankowości jako dyscypliny naukowej. Pośrednicy finansowi mogą działać na 2 sposoby: 1. pośrednik występuje jako bezpośredni dostarczyciel środków finansowych w ramach usług własnych 2. pośrednik pośredniczy w kontaktach z innymi dostarczycielami środków finansowych (kredyt, depozyt, pośrednictwo kredytowe). Rozszerzona formuła bankowości to taka działalność gosp, której istotą jest kompleksowa obsługa finansowa klienta na konkurencyjnych warunkach (bank przyjmuje pozycje aktywną, nastawiona jest ona na szerokie zaspokojenie potrzeb klienta – doradztwo finansowe) 3 funkcje bankowości: pośrednictwa bankowego (w tradycyjnej bankowości zwana monetarną), dostarczania płynności, płatniczo-rozliczeniowa w gosp. a) f. pośrednictwa bankowego – rdzeń pośrednictwa bankowego. Bank pośredniczy między dwiema grupami – deponentami i kredytobiorcami. Deponenci -> depozyt -> um. depozytowa -> wpłacanie pieniędzy Kredytobiorcy -> kredyt -> um. kredytowa -> pożyczanie pieniędzy Funkcja ta ma dwa filary: działalność depozytowa i działalność kredytowa Banki emitują pieniądz, innymi słowy pieniądz jest przez nie produkowany, a kredyt też jest formą pieniądza (ma postać bezgotówkową). Za pomocą kredytu rośnie ilość pieniądza w gosp., ale musi zaistnieć depozyt, by pojawił się kredyt. Tak długo banki udzielają kredytów, jak koszty zawarcia transakcji bezpośredniej przewyższają koszty pośrednictwa bankowego, czyli lepiej korzystać z pośredników bankowych Tradycyjna działalność banku polegała na znalezieniu dwóch stron transakcji, skojarzeniu ich i przyjęciu ryzyka oraz spowodowaniu, aby działalność pośrednictwa trwała cały czas. Koszty pośrednictwa bankowego to takie koszty jak: k-ty znalezienia klientów, k-ty monitorowania klientów, k- ty prawne, k-ty administracji, k-ty oszacowania ryzyka b) f. dostarczania płynności – pełnią ją też inne instytucje pośredniczące, ale również w innym zakresie niż banki. Tylko banki zaspakajają potrzeby deponentów i kredytobiorców. Deponenci – mają różne preferencje, np. co do wielkości lokowania pieniędzy w banku, co do czasu trwania depozytu, a banki mogą mieć dużą ilość deponentów i depozytów, więc mogą sprostać tym potrzebom. Również preferencje deponentów mogą się zmieniać, a banki mogą sobie na to pozwolić, ponieważ mogą tak kształtować depozyty, by te zmiany uwzględniać, kiedy już te depozyty posiadają (?). Ponadto banki muszą rozszerzać bazę depozytów, co pozwala im na udzielanie kredytów. Kredytobiorcy – mogą zmieniać swoje preferencje w trakcie trwania umowy kredytowej, np. mogą chcieć obniżyć ratę kredytu lub będą liczyć na to, że bank udzieli im kolejnego kredytu, by spłacić poprzedni c) f. płatniczo – rozliczeniowa w gosp. By gosp. mogła sprawnie funkcjonować muszą w niej przepływać prawa własności, które muszą być opłacone. Problem: by docierały one w określone miejsca na określony czas musi nastąpić rozliczenie. Tylko banki były postrzegane jako sprawny mechanizm płatności i rozliczeń, ale by on zadziałał musi istnieć sprawny system płatności. Pojawiają się tutaj dwa rodzaje ryzyka, tj. ryzyko płynności i ryzyko operacyjne. Ryzyko – obiektywnie istniejąca możliwość poniesienia straty, szkody, niepowodzenia w wyniku realizacji zamierzonych celów działalności banku Ryzyko płynności – zagrożenie banku utratą zdolności do wywiązywania się z bieżących zobowiązań płatniczych. Pierwotne ryzyko płynności wynika z samego gospodarowania aktywami i pasywami bilansu, a w konsekwencji stanowi źródło zagrożenia wyniku finansowego. Wtórne ryzyko płynności jest związane z poniesionymi stratami w wyniku niekorzystnych zmian „cen" i utraty kapitału. Ryzyko operacyjne – ryzyko straty wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów, ludzi i systemów lub ze zdarzeń zewnętrznych. WYKŁAD II Czym był bank? 2 okresy działalności banku: dotyczy banków, które nie chciały być w ramach systemów bankowych. W tych czasach glówny interes tkwił w handlu, a czynności typowo bankowe były prowadzone „przy okazji” (firma handlowo-finansowa). Z czasem banki musiały zacząć udzielać pożyczek (domy bankowe). Państwo zaczęło przyznawać bankom przywileje np. tymczasowe pobieranie podatków. Domy bankowe rozrastały się tak, że możni tracili nad nimi kontrole. Powstawały instytucje, które regulowały te strefę. Po krachu na giełdzie nowojorskiej zrozumiano jak wielkie znaczenie dla gospodarki ma bank. BANK- przedsiębiorstwo przemysłu usług finansowych. BANK- jest instytucją transformacji terminu i ryzyka w procesie przejmowania wkładów i udzielania kredytów. BANK - jest fabryką kredytów, instytucją zaufania publicznego, wyspecjalizowaną instytucją trudniącą się handlem cudzymi finansami. Transformacja terminu – bank udziela kredytów długoterminowych na bazie krótkoterminowych depozytów. Bank może to robić, gdyż przyjmuje wiele wkładów, więc gdy jedni wypłacają swoje pieniądze inni dopiero deponują je w banku. Bank liczy też na to, że klienci będą dłużej utrzymywać depozyty. Jeśli jednak wszystkie depozyty byłyby w jednym momencie wycofane banki mogą sprzedać część kredytów innym bankom, udzielić pomocy lub skorzystać z systemu Gwarantowania Depozytów. Tylko bank może udzielać kredytów inne instytucje tego nie mogą – wiąże się to z zaufaniem publicznym. Klienci muszą ufać bankom, żeby korzystali z ich usług. Państwo chroni reputację banków. Trendy w bankowości – siły niezależne od banków, dzięki którym one ewoluują. Banki są konieczne, by pobudzać gospodarkę, ale potrzeby państw i przedsięb. są bardzo duże w stosunku do potencjału banków. Banki dobrze prosperują -> wprowadzenie konkurencji -> dużo kredytów po niskiej cenie -> powstają nowe branże, mające popyt na kredyty tzw. kredytów skrojonych na miarę -> innowacje kredytowe, rozszerzenie produktów kredytowych, zróżnicowanie kredytów -> kredyty pomagają bankom w konkurencji -> deregulacja rynków finansowych 1. Trend – deregulacja rynków finansowych 2. Trend – innowacje finansowe 3. Trend – globalizacja Skutki: a) restrukturyzacja funkcjonowania banków Inaczej banki myślą o swoim istnieniu – struktury, a także funkcje w różnych strukturach uległy zmianie. Outsourcing – wyrzucenie na zewnątrz komórek później obsługujących bank Holdingi – konstelacja różnych podmiotów (firm składowych) jest bankiem b) dywersyfikacja działalności Banki wchodzą w inne branże finansowe – ich znaczenie jest teraz bardzo duże, bo z nich pochodzą ogromne aktywa c) polepszanie efektywności To, że najważniejsza jest efektywność banków nie jest aż tak oczywiste, gdyż miały one parasol ochronny panstwa lub tworzyły kartele. Jednk to nie wystarczało, ponieważ banki muszą dostosować się do potrzeb klientów (np. depozyty czy kredyty o zmiennej stopie procentowej). Wymusza to konkurencję i pociąga za sobą inne możliwości niż lokata (tj. akcje, obligacje). Klienci mogą wybierać oferty różnych banków, dlatego banki musiały zmienić produkty, a przez to konkurować i ponosić ryzyko oraz dbać o efektywność – redukować koszty, tworzyć nowe produkty, które przyciągną klientów, a także zmieniać oprocentowanie kredytów. d) absorpcja większego ryzyka Większe ryzyko pojawia się, kiedy bank wchodzi w nowe branże działalności. Musi nauczyć się zarządzać ryzykiem i troszczyć się o rentowność. WYKŁAD III 1. Deregulacja rynków finansowych Ma wywołać wzrost konkurencji, którą łagodzi się restrykcją, aby ograniczyć ryzyko banków w nowej działalności, żeby nie plajtowały i miały większą swobodę. 2 bieguny: - znoszenie restrykcji - kontrola ostrożnościowa banków (w pewnych aktywnościach bankowych są podnoszone restrykcje, żeby nie bankrutowały, ponieważ ponoszą ryzyko, którego jeszcze nie potrafią oszacować) d) Efekty zewnętrzne – zagrożenie niestabilnością systemu finansowego. Finanse i bankowość mają wymiar międzynarodowy – jak dochodzi do destabilizacji gosp. danego kraju, kiedy traci on swój system finansowy, może dojść do wymiany barterowej, bo gosp. nie może pośredniczyć w wymianie. Czynniki destabilizacji: Efekt zarażenia (domina): a) Zarażenie wewnątrzsektorowe - polega na przenoszeniu niekorzystnych zjawisk z jednego podmiotu do drugiego w ramach tego samego sektora finansowego (tej samej branży, np. bank zaraża bank) b) Zarażenie międzysektorowe - polega na przenoszeniu niekorzystnych zjawisk z jednego sektora finansowego do drugiego w obrębie tego samego kraju (np. bank zaraża ubezpieczyciela) c) Zarażenie transgraniczne - polega na przenoszeniu niekorzystnych zjawisk z jednego do drugiego kraju na rynku finansowym (pomiędzy krajami) Ad. a) Kanały przenoszenia zarażenia wewnątrzsektorowego: - utrzymanie lokat międzybankowych - podważenie zaufania publicznego do sektora finansowego w przypadku kłopotów jednego z banków - napaść na bank (panika bankowa, run na bank) – klienci banków nie mają pełnej informacji o kondycji banków, są bardzo nerwowi i wrażliwi na negatywne informacje, co może prowadzić do paniki, wybierania pieniędzy z banków czy ewentualnych pożyczek na rynku międzybankowym, a to z kolei napędza spiralę, czego efektem może stać się pomoc publiczna dla banków Ad. b) Kanały przenoszenia zarażenia międzysektorowego: - podmiot z innego sektora ma trudności finansowe, a działa pod tym samym logo co podmiot z innego sektora (np. ubezpieczyciel i bank) -> efekt psychologiczny, czyli problemy jednego podmiotu automatycznie odbijają się na problemach tego drugiego Ad. c) Kanały przenoszenia zarażenia transgranicznego: - poprzez powiązania kapitałowe banku w jednym kraju z instytucją finansową w innym kraju -> zjawisko nacjonalizacji strat i internacjonalizacji korzyści, tzn. straty pozostają w kraju w spółkach-córkach, które muszą ratować spółki-matki, natomiast zyski przenoszone są do spółek-matek za granicą Nadzór bankowy ma minimalizować efekt zarażenia. Nadzór bankowy istniał od czasu pojawienia się systemu bankowego, ale początkowo był słaby. Zaczęto go przenosić do silniejszych organizacji - Banków Centralnych. Potęga Banków Centralnych rosła. Banki Centralne zaczęły być zbyt silne, miały zbyt duże kompetencje i możliwości wpływów. Dziś tendencja jest taka, by Banki Centralne nie nadzorowały banków komercyjnych. Zadania i cele nadzoru bankowego: - dbałość o bezpieczeństwo finansowe banków - zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych - badanie i zapewnienie zgodności działalności banków z przepisami szeroko rozumianego prawa bankowego Funkcje nadzoru bankowego: - wydawanie rozporządzeń i zarządzeń wydających m.in. normy ostrożnościowe, - kontrolowanie banków, które muszą w wyznaczonych terminach przekazywać sprawozdania i wyliczenia, - karanie banków i ich kierowników w przypadku stwierdzenia działania niezgodnego z prawem bankowym i oszustw, - zmuszanie banków, które znajdują się w trudnej sytuacji finansowej do opracowania programów naprawczych, - wprowadzenie na określony czas zarządów komisyjnych w bankach, - doprowadzenie do ogłoszenia upadłości banków, które przynoszą zbyt duże straty (tylko nadzór bankowy może uratować bank przed upadkiem, powstrzymać ten proces) Nadzór bankowy ma mały wpływ na banki funkcjonujące prawidłowo. WYKŁAD VI Prawo bankowe – ustawy, rozporządzenia, zarządzenia regulujące prace banków, a także stosunki między klientem a bankiem. Dotyczy zarówno bankowości centralnej (prowadzonej przez banki centralne), jak i bankowości handlowej (operacyjnej). Bankowość handlowa obejmuje finanse, zarządzanie finansami, działalność banku (usługi, produkty) oraz organizację i funkcjonowanie przedsięb. bankowego. Banki działają w strukturze dwuszczeblowej: 1. Banki centralne oraz 2. Banki operacyjne (handlowe). Banki operacyjne – mają 2 główne cechy: 1) Zobowiązane są prowadzić działalność: a) z zachowaniem ekonomicznego bezpieczeństwa wyznaczonego rozmiarami i strukturą ich funduszy własnych. O bezpieczeństwie decydują posiadane przez banki kapitały (fundusze) własne – jakość i ilość tego kapitału własnego (czyli jego struktura) powinna być odpowiednia; b) z realizowanym w każdym banku planem finansowym mającym zapewnić pokrycie z uzyskanych przychodów kosztów prowadzonej działalności oraz zobowiązań (samodzielność finansowa). Wszystkie banki muszą działać zgodnie z planem finansowym. Oddział banku nie ma pełnej samodzielności finansowej, realizuje wycinek planu finansowego, a sam nie wpływa na powstanie tego planu. c) z obowiązującymi wskaźnikami w zakresie płynności banków. Płynność to zdolność do terminowej natychmiastowo zapadającej zapłaty. Magiczny trójkąt bankowości Banki różnie są rozmieszczone w tym trójkącie. Np. dla banków agresywnych, które udzielają dużo kredytów najważniejsza jest rentowność. Ale większość banków w Polsce znajdzie się bliżej płynności i bezpieczeństwa ekonomicznego. Różnorodność w sektorze bankowym jest bardzo wskazana, ponieważ występuje naśladownictwo i konkurencja. 2) Problem asymetrii informacyjnej w bankowości. Asymetria informacyjna to różnica pomiędzy informacją posiadaną przez mocodawcę (odczytuje informację i ją rozumie) a tą, którą posiada agent (ma informację). Teoria agencji – przedstawia problem asymetrii informacyjnej w bankowości operacyjnej poprzez wyjaśnienie wzajemnych relacji pomiędzy poszczególnymi strukturami: a) akcjonariuszami banku (mocodawcą) a zarządem banku (agentem) b) bankiem (mocodawcą) a jego pracownikami (agentem) c) bankiem (mocodawcą) a jego dłużnikami (agentem) d) deponentami (mocodawcą) a bankiem (agentem) Grupy interesariuszy w banku (każda z nich ma inne cele, powstaje konflikt interesów): - właściciele (akcjonariusze) - zarząd - pracownicy operacyjni - klienci, czyli deponenci i kredytobiorcy Zawsze mocodawcy mają mniejszą informację niż agenci. WYKŁAD VII Ad. a) akcjonariusze chcą wysokiej stopy zwrotu z inwestycji, ale nie mogą do końca kontrolować zarządu, którego bardziej niż zyski interesują funkcje użyteczności, tj.: - pozycja w banku (kiedy np. jeden pion się rozwija, a inny nie) - pozycja finansowa – np. finansowanie partii dla własnych interesów i przyszłych korzyści - kultura wynagradzania – uzależnienie wynagrodzeń od wielkości aktywów banku Ad. b) problem chińskiego muru – bank oczekuje wyniku finansowego, a pracownicy mają informację czy go osiągną i dlaczego. Powstaje problem, którego się nie obejdzie i nie przeskoczy. Najbardziej stratni w tym konflikcie są bank i klient. Np. pracownicy nie lubią zmian, a bank chce wprowadzić nowy instrument finansowy, który trudno im zaakceptować i wycenić. Zamiast tego nowego będą oferować klientom dalej starsze instrumenty finansowe, na czym traci bank i klient. Pojawia się również konflikt pracowników w pionach – dlaczego mam pracować na innych i przysyłać im klientów. Ad. c) zjawisko selekcji negatywnej (niewłaściwego wyboru) – banki mają świadomość, że mogą wybrać klientów o niskiej wiarygodności kredytowej problem negatywnej motywacji – odrzucenie osoby o wysokiej wiarygodności kredytowej i oferowanie niższych kredytów, żeby mniej stracić Ad. d) ryzyko nadużycia (hazard moralny)– ponieważ banki mają większą informację przekładają ryzyko z działalności bankowej na deponenta. Klient się nie obawia, ponieważ wie, że bank ma wielu kredytobiorców i jest bezpieczny. Poza tym bank musi zagwarantować depozyty, a rezerwy są w bankowym funduszu inwestycyjnym. Bank wie, że klient nie odczuwa niepokoju i jego czujność jest ograniczona. Dlatego bank podejmuje ryzykowne inwestycje, bo deponenci go nie kontrolują. A ryzyko inwestycji jest duże, ponieważ akcjonariusze chcą wysokiej stopy zwrotu. WYKŁAD VIII Regulacje w działalności bankowej – są to głównie regulacje ostrożnościowe, czyli ukierunkowujące pracę banku na działania racjonalne. Bank działa w sposób bezpieczny ekonomicznie. Bank musi pogodzić dwa sprzeczne cele, czyli bezpieczeństwo ekonomiczne (dla deponentów) oraz wysokie stopy zwrotu z zainwestowanego kapitału (dla akcjonariuszy). Im wyższego zysku oczekujemy tym narażamy się na większe ryzyko i na odwrót – im mniejsze ryzyko tym mniejszy zysk. Główny problem – w co lokować i ile lokować by otoczenie banku było usatysfakcjonowane. Norma ostrożnościowa – bierze pod uwagę współczynnik wypłacalności, który jest niekiedy ważniejszy od klienta. W jaki sposób współczynnik wypłacalności wpływa na zachowania banków? WA = FW/ (aktywa ważone ryzykiem) * 100% <8,12> -> banki, których WA znajduje się w tym przedziale najlepiej wykorzystują aktywa i działają racjonalnie (8% to optymalna wartość WA) FW – fundusze własne banku; WA – współczynnik wypłacalności (współczynnik adekwatności kapitałowej) Aktywa – inwestycje jakie bank może czynić, by ulokować pieniądze deponentów i zainwestować kapitał akcjonariuszy. Mają pewien poziom ryzyka. WA 8% - niebezpieczna sytuacja dla egzystencji banku, wkracza nadzór bankowy, który przedstawia plan naprawy sytuacji finansowej banku. Może nałożyć sankcje na bank, np. tymczasowy zakaz przyjmowania depozytów lub udzielania kredytów. WA 12 % - banki lokują pieniądze w niskorentownych inwestycjach. Taki bank jest bezpieczny, ale ma niskie dochody, więc poszukuje ich, co prowadzi do podwyższania stóp procentowych dla kredytobiorców. Zadanie: Zarządzamy bankiem. WA spadł do 7,8%. Mamy rok aby uratować bank i poprawić WA do co najmniej 8%, manipulując mianownikiem i licznikiem. Jakie działania należy podjąć? Musimy zwiększyć licznik (FW) a zmniejszyć mianownik (aktywa ważone ryzykiem). Licznik: aby zwiększyć FW można wyemitować i skutecznie sprzedać wystarczającą ilość akcji Mianownik: aby zmniejszyć mianownik można nie udzielać nowych kredytów, sprzedać akcje, sprzedać nieruchomości, lokować pieniądze w obligacje – jednak kiedy banki lokują pieniądze w finanse publiczne, a nie pobudzają gosp. następuje wypychanie gosp. realnej przez sektor finansów publicznych aktywa banku (w co bank może lokować pieniądze) * stopień ryzyka (ryzyko straty): A1 – kredyt dla przedsiębiorstw i ludności * 100% A2 – kredyt dla jednostek samorządu terytorialnego * 50% A3 – akcje przedsiębiorstw * 100% A4 – obligacje skarbowe * 10% A5 – gotówka w skarbcu * 0% A6 - nieruchomości * 100% Mianownik: A1*1 + A2*0,5 + A3 *1 + A4*0,1 + A5*0 + A6*1 WYKŁAD IX Pożyczka a kredyt bankowy – są w stanie sfinansować te same potrzeby Pożyczka pieniężna – polega na przekazaniu na własność określonej kwoty pieniężnej a pożyczkobiorca zobowiązuje się do zwrócenia udzielonej mu kwoty pożyczki (chyba, że umowa pożyczki stanowi inaczej) Kredyt bankowy – polega na przekazaniu do dyspozycji kredytobiorcy określonej kwoty pieniężnej na określony ściśle oznaczony czas i określony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu udzielonego mu kredytu (tj. wartości kapitałowej) wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w formie odsetek, prowizji i opłat w ustalonym czasie. Różnice: - kredytu może udzielić tylko bank a pożyczki każdy - kredyt zawsze ma naturę pieniężną a pożyczka nie musi – możemy pożyczać rzeczy materialne - kredyt jest do rozdysponowania a pożyczka – na własność