Tytuł: "Egzamin Maturalny z Elektrochemii: Streszczone Zadania Ćwiczeniowe" Opis: Ten dok, Publikacje z Chemia

Pobierz Tytuł: "Egzamin Maturalny z Elektrochemii: Streszczone Zadania Ćwiczeniowe" Opis: Ten dok i więcej Publikacje w PDF z Chemia tylko na Docsity! Rodzaj dokumentu: Zasady oceniania rozwiązań zadań Egzamin: Egzamin maturalny Przedmiot: Chemia Poziom: Poziom rozszerzony Formy arkusza: MCH-R1_1P-202, MCH-R1_2P-202, MCH-R1_3P-202, MCH-R1_4P-202, MCH-R1_7P-202, MCH-R1-Q1P-202 Termin egzaminu: Termin główny – czerwiec 2020 r. Data publikacji dokumentu: 3 sierpnia 2020 r. Warszawa 2020 W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 2 z 34 Ogólne zasady oceniania Zasady oceniania zawierają przykłady poprawnych rozwiązań zadań otwartych. Rozwiązania te określają zakres merytoryczny odpowiedzi i nie muszą być ścisłym wzorcem oczekiwanych sformułowań (za wyjątkiem np. nazw, symboli pierwiastków, wzorów związków chemicznych). Akceptowane są wszystkie odpowiedzi merytorycznie poprawne i spełniające warunki zadania – również te nieprzewidziane jako przykładowe odpowiedzi w schematach punktowania. • Zdający otrzymuje ocenę pozytywną tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające poleceniom zawartym w zadaniach. • Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (z których jedna jest poprawna, a inne – błędne), nie otrzymuje oceny pozytywnej za żadną z nich. Jeżeli zamieszczone w odpowiedzi informacje (również dodatkowe, które nie wynikają z treści polecenia) świadczą o zasadniczych brakach w rozumieniu omawianego zagadnienia i zaprzeczają udzielonej poprawnej odpowiedzi, to za odpowiedź taką zdający otrzymuje 0 punktów. • W zadaniach wymagających sformułowania wypowiedzi słownej, takiej jak wyjaśnienie, uzasadnienie, opis zmian możliwych do zaobserwowania w czasie doświadczenia, oprócz poprawności merytorycznej oceniana jest poprawność posługiwania się nomenklaturą chemiczną, umiejętne odwołanie się do materiału źródłowego, jeżeli taki został przedstawiony, oraz logika i klarowność toku rozumowania. Sformułowanie odpowiedzi niejasnej lub częściowo niezrozumiałej skutkuje utratą punktu. • W zadaniach, w których należy dokonać wyboru, każdą formę jednoznacznego wskazania (np. numer doświadczenia, wzory lub nazwy reagentów) należy uznać za rozwiązanie tego zadania. • Rozwiązanie zadania na podstawie błędnego merytorycznie założenia uznaje się w całości za niepoprawne. • Rozwiązania zadań doświadczalnych (spostrzeżenia i wnioski) są oceniane pozytywnie wyłącznie wtedy, gdy projekt doświadczenia jest poprawny, czyli np. prawidłowo zostały dobrane odczynniki. Zdający powinien wybrać właściwy odczynnik z zaproponowanej listy i wykonać kolejne polecenia. Za spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją błędnego wyboru odczynnika lub odczynników zdający nie otrzymuje oceny pozytywnej. • W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda (przedstawiony tok rozumowania wiążący dane z szukaną), wykonanie obliczeń i podanie wyniku z poprawną jednostką i odpowiednią dokładnością. Poprawność wykonania obliczeń i wynik są oceniane tylko wtedy, gdy została zastosowana poprawna metoda rozwiązania. Wynik liczbowy wielkości mianowanej podany bez jednostek lub z niepoprawnym ich zapisem jest błędny. o Zastosowanie błędnych wartości liczbowych wielkości niewymienionych w informacji wprowadzającej, treści zadania, poleceniu lub tablicach i niebędących wynikiem obliczeń należy traktować jako błąd metody. o Zastosowanie błędnych wartości liczbowych wielkości podanych w informacji wprowadzającej, treści zadania, poleceniu lub tablicach należy traktować jako błąd rachunkowy, o ile nie zmienia to istoty analizowanego problemu, w szczególności nie powoduje jego uproszczenia. o Użycie w obliczeniach błędnej wartości masy molowej uznaje się za błąd metody, chyba że zdający przedstawił sposób jej obliczenia – zgodny ze stechiometrią wzoru – jednoznacznie wskazujący na błąd wyłącznie rachunkowy. • Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji w formie …., to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji w podanej formie z uwzględnieniem bilansu masy i ładunku. Zapis równania reakcji, w którym poprawnie dobrano współczynniki stechiometryczne, ale nie uwzględniono warunków zadania (np. środowiska reakcji), skutkuje utratą punktów. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 5 z 34 Zadanie 1.3. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 2. Struktura atomu – jądro i elektrony. Zdający: 2.2) stosuje zasady rozmieszczania elektronów na orbitalach w atomach pierwiastków wieloelektronowych; 2.3) zapisuje konfiguracje elektronowe […] jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie konfiguracji elektronowej jonu V2+. 0 pkt – odpowiedź niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź 1s22s22p63s23p63d3 ALBO 1s22s2p63s2p6d3 ALBO ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑↓ ↑ ↑ ↑ 1s 2s 2p 3s 3p 3d Zadanie 2. (0–1) Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 3. Wiązania chemiczne. Zdający: 3.7) opisuje i przewiduje wpływ rodzaju wiązania (jonowe, kowalencyjne […]) na właściwości fizyczne substancji nieorganicznych […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie tabeli. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Substancja wodór, H2 chlorek wapnia, CaCl2 chlorowodór, HCl Temperatura wrzenia, °C –253 1935 –85 W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 6 z 34 Zadanie 3. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 2. Struktura atomu – jądro i elektrony. Zdający: 2.5) wskazuje na związek pomiędzy budową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym. 7. Metale. Zdający: 7.1) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali […]; 7.3) analizuje i porównuje właściwości fizyczne i chemiczne metali […]. 8. Niemetale. Zdający: 8.1) opisuje podobieństwa we właściwościach pierwiastków w grupach układu okresowego i zmienność właściwości w okresach […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawny wybór i napisanie numerów obu wykresów. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Numer wykresu przedstawiającego zależność promienia atomowego od liczby atomowej: IV Numer wykresu przedstawiającego zależność elektroujemności w skali Paulinga od liczby atomowej: I Zadanie 4.1. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 3. Wiązania chemiczne. Zdający: 3.2) stosuje pojęcie elektroujemności do określania (na podstawie różnicy elektroujemności i liczby elektronów walencyjnych atomów łączących się pierwiastków) rodzaju wiązania: jonowe, kowalencyjne (atomowe), kowalencyjne spolaryzowane (atomowe spolaryzowane) […]. 7. Metale. Zdający: 7.1) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je w oparciu o znajomość natury wiązania metalicznego. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie tabeli. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Kryształy jonowe metaliczne chlorek sodu tlenek magnezu wodorotlenek sodu ALBO NaCl MgO NaOH glin sód ALBO Al Na W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 7 z 34 Zadanie 4.2. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 7. Metale. Zdający: 7.1) opisuje podstawowe właściwości fizyczne metali i wyjaśnia je w oparciu o znajomość natury wiązania metalicznego. III etap edukacyjny 2.Wewnętrzna budowa materii. Zdający: 2.11) porównuje właściwości związków kowalencyjnych i jonowych […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie zdań uwzględniające określenie rodzaju nośników ładunku. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź W kryształach metalicznych nośnikami ładunku są elektrony, dlatego metale przewodzą prąd elektryczny w stałym stanie skupienia. Związki jonowe po stopieniu przewodzą prąd elektryczny, ponieważ występują w nich kationy i aniony ALBO jony (zdolne do przenoszenia ładunków elektrycznych) ALBO poruszające się cząstki obdarzone ładunkiem elektrycznym. Uwaga: • Odpowiedź, z której wynika, że kationy i aniony powstają dopiero po stopieniu związku jonowego, jest niepoprawna. • Odpowiedź, w której zdający pisze, że związki jonowe po stopieniu przewodzą prąd elektryczny, ponieważ są elektrolitami, jest niewystarczająca. Zadanie 5. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 3.Wiązania chemiczne. Zdający: 3.5) rozpoznaje typ hybrydyzacji (sp, sp2, sp3) w prostych cząsteczkach związków nieorganicznych i organicznych; 3.6) określa typ wiązania (σ i π) w prostych cząsteczkach. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie wszystkich zdań. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 10 z 34 Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie w formie jonowej skróconej sumarycznego równania przemiany i poprawne określenie stosunku masowego. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Równanie reakcji: − − −+ + → + +2 2HCHO I 3OH HCOO 2I 2H O Stosunek masowy metanalu i jodu 2HCHO I: =m m 30 : 254 ALBO 30 : 253,8 ALBO 15 : 127 ALBO 1 : 8,47 ALBO w postaci ułamka zwykłego lub dziesiętnego (0,118 ALBO 0,12) Zadanie 9. (0–2) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. III etap edukacyjny 5. Woda i roztwory wodne. Zdający: 5.6) prowadzi obliczenia z wykorzystaniem pojęć: […] masa substancji, masa rozpuszczalnika, masa roztworu […]. IV etap edukacyjny – poziom podstawowy 1. Materiały i tworzywa pochodzenia naturalnego. Zdający: 1.5) zapisuje wzory hydratów i soli bezwodnych […]. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 5. Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Zdający: 5.2) wykonuje obliczenia związane […] z zastosowaniem pojęć stężenie procentowe […]. Zasady oceniania 2 pkt – zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeń oraz podanie wartości liczbowej wyniku (w gramach w 100 g wody). 1 pkt – zastosowanie poprawnej metody, ale: – popełnienie błędów rachunkowych prowadzących do błędnego wyniku liczbowego. LUB – podanie wyniku liczbowego w innej jednostce niż gramy. 0 pkt – zastosowanie błędnej metody obliczenia albo brak rozwiązania. Uwaga: Należy zwrócić uwagę na zależność wyniku liczbowego od przyjętych zaokrągleń. Przykładowe rozwiązania Rozwiązanie I: W temperaturze 20 ºC 21,5 g soli uwodnionej ––– 100 g wody ––– 121,5 g roztworu x g soli bezwodnej ––––––––––––––––––– 121,5 g roztworu 2 3 1 Na CO 106 g mol−= ⋅M i 2 3 2 1 Na CO 10H O 286 g mol−⋅ = ⋅M 1 mol soli bezwodnej ––––– 1 mol dekahydratu 106 g soli bezwodnej ––––– 286 g dekahydratu x g soli bezwodnej ––––– 21,5 g dekahydratu W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 11 z 34 ⋅= =106 g 21,5 g 7,97 g 286 g x soli bezwodnej w 121,5 g roztworu 7,97 g soli bezwodnej w (121,5 g – 7,97 g) = 113,53 g wody 7,97 g soli bezwodnej ––––– 113,53 g wody S g soli bezwodnej ––––– 100 g wody ⋅= ≈7,97 g 100 g ( ) 113,53 g 7 gS (w 100 g wody) (Odpowiedź: Rozpuszczalność = 7 g soli bezwodnej w 100 g wody) Rozwiązanie II: W temperaturze 20 ºC 2 3 1 Na CO 106 g mol−= ⋅M i 2 3 2 1 Na CO 10H O 286 g mol−⋅ = ⋅M % masy soli bezwodnej w dekahydracie: 2 3 2 3 2 Na CO 2 3 Na CO 10 HO 106Na CO 100 100 37,06 286⋅ = ⋅ = ⋅ = M M % % % % masa soli bezwodnej w 21,5 g dekahydratu: 2 3Na CO 21,5 g 37,06 21,5 g 0,3706 7,968 g 8,0 g= ⋅ = ⋅ = ≈m % masa wody w 21,5 g dekahydratu: 2H O 21,5 g 8,0 g 13,5 g= − = m 8,0 g soli bezwodnej przypada na (100 g + 13,5 g) = 113,5 g wody 8,0 g Na2CO3 ––––– 113,5 g H2O x g Na2CO3 ––––– 100 g H2O ––––––––––––––––––––––––––– ⋅= =8,0 g 100 g ( ) 113,5 g 7,0 gx (w 100 g wody) (Odpowiedź: Rozpuszczalność = 7,0 g soli bezwodnej w 100 g wody) Zadanie 10. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe I Wykorzystywanie i tworzenie informacji. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 4. Kinetyka i statyka chemiczna. Zdający: 4.3) stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny […] do opisu efektów energetycznych przemian; 4.7) stosuje regułę przekory do jakościowego określenia wpływu zmian […] ciśnienia na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie obu zdań. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 12 z 34 Poprawna odpowiedź Ciśnienie p1 jest (wyższe / niższe) od ciśnienia p2. Przemiana NO w NO2 to reakcja (endotermiczna / egzotermiczna), co oznacza, że wartość ΔH tej przemiany jest (dodatnia / ujemna). Zadanie 11. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 6. Reakcje utleniania i redukcji. Zdający: 6.1) wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja; 6.3) wskazuje utleniacz, reduktor […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie równania reakcji oraz poprawne napisanie wzoru reduktora i utleniacza. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Równanie reakcji: 3NO2 + H2O → 2HNO3 + NO Wzór reduktora: NO2 Wzór utleniacza: NO2 Zadanie 12. (0–2) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe I Wykorzystywanie i tworzenie informacji. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 4. Kinetyka i statyka chemiczna. Zdający: 4.3) stosuje pojęcia: egzoenergetyczny, endoenergetyczny […] do opisu efektów energetycznych przemian; 4.6) wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stan równowagi dynamicznej i stała równowagi; zapisuje wyrażenie na stałą równowagi podanej reakcji. Zasady oceniania 2 pkt – poprawne obliczenie i podanie wyniku jako wielkości niemianowanej oraz poprawne uzupełnienie zdania. 1 pkt – poprawne obliczenie i podanie wyniku jako wielkości niemianowanej oraz błędne uzupełnienie zdania albo brak uzupełnienia zdania. LUB – błędne obliczenie lub podanie wyniku z błędną jednostką albo brak obliczenia oraz poprawne uzupełnienie zdania. 0 p. – odpowiedź niespełniająca powyższych kryteriów albo brak rozwiązania W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 15 z 34 Rozwiązanie II: Liczba moli jonów H + i OH − , które zmieszano: n +H = 0,04 dm3· 0,8 mol · dm–3 = 0,032 mola n −OH = 2 · 0,1 dm3· 0,2 mol · dm–3= 0,04 mola Jonów OH − użyto w nadmiarze, po reakcji ich liczba i stężenie wynoszą: n −OH = 0,04 mola – 0,032 mola = 0,008 mola [OH − ] = −3 0,008mol 0,14dm = 0,057 mol · dm–3 1410][OH][H −−+ =⋅ 12 14 100,18 0,057 10]H − − + ⋅==[ Obliczenie wartości pH roztworu: pH = –log[H + ] = –log(0,18·10–12) = –log0,18 – log10–12= 0,745 +12 = 12,75 Zadanie 14.2. (0–1) Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 5. Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Zdający: 5.2) wykonuje obliczenia związane z przygotowaniem […] roztworów z zastosowaniem pojęć stężenie […] molowe. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie tabeli. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź [Ba2+], mol ∙ dm–3 [Cl − ], mol ∙ dm–3 0,143 0,229 Uwaga: Podanie wartości stężenia molowego jonów z mniejszą dokładnością (z poprawnym zaokrągleniem) nie skutkuje utratą punktu. Zadanie 15. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 5. Roztwory i reakcje w roztworach wodnych. Zdający: 5.11) projektuje […] doświadczenia pozwalające otrzymać […] sole. 7. Metale. Zdający: 7.3) analizuje […] właściwości […] chemiczne metali […]. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 16 z 34 Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uszeregowanie jonów kompleksowych. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź III, I, II ALBO akwakompleks, rodankowy, fluorkowy Zadanie 16. (0–2) Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 1. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Zdający: 1.6) wykonuje obliczenia z uwzględnieniem […] mola dotyczące: mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych) […]. Zasady oceniania 2 pkt – zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeń oraz podanie wyniku w procentach masowych. 1 pkt – zastosowanie poprawnej metody, ale: – popełnienie błędów rachunkowych prowadzących do błędnego wyniku liczbowego. LUB – niepodanie wyniku w procentach masowych. 0 p. – zastosowanie błędnej metody obliczenia albo brak rozwiązania. Uwaga: Należy zwrócić uwagę na zależność wyniku liczbowego od przyjętych zaokrągleń. Przykładowe rozwiązania Rozwiązanie I: 1 szczawianu wapnia 128 g mol−= ⋅M  =szczawianu wapnia 0,1 moln   =CO 0,1molan  2,8 g CO 6,32 g – 2,8 g = 3,52 g  0,08 mola CO2 przereagowało 0,08 mola CaCO3  powstało 0,08 mola CaO  4,48 g CaO 4,48 100% %CaO 69,1% 12,8 6,32 ⋅ = = − %CaO = 69,1(%) Rozwiązanie II: 12,8 g szczawianu – x 128 g szczawianu – 100 g ––––––––––––––––––––––– x = 10 g węglanu CaCO3 CaO CO2 n0 10 100 0 0 Δn –x x x nk 10 100 – x x x W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 17 z 34 Masa po prażeniu 12,8 – 6,32 = 6,48 g 10 100 – x 100 + 56x = 6,48 10 – 100x + 56x = 6,48 44x = 3,52 X = 0,08 mol, czyli zawartość procentowa tlenku wapnia % CaO = 0,08∙56 6,48 .100 = 69,14(%) Zadanie 17.1. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 7. Metale. Zdający: 7.5) przewiduje kierunek przebiegu reakcji metali z […] roztworami soli, na podstawie danych zawartych w szeregu napięciowym metali; 7.6) projektuje […] doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawny wybór i podkreślenie symbolu metalu oraz wzoru odczynnika. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Zestaw I: Ag / Al / Au / Sn Zestaw II: Al(NO3)3 (aq) / CuSO4 (aq) / AgNO3 (aq) Zadanie 17.2. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 7. Metale. Zdający: 7.5) przewiduje kierunek przebiegu reakcji metali z […] roztworami soli, na podstawie danych zawartych w szeregu napięciowym metali. III etap edukacyjny 3. Reakcje chemiczne. Zdający: 3.2) […] zapisuje odpowiednie równania […]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie równania reakcji w formie jonowej skróconej przy poprawnym wyborze i zaznaczeniu symbolu metalu oraz wzoru odczynnika w zadaniu 17.1. 0 pkt – błędne napisanie równania reakcji (błędne wzory reagentów, błędne współczynniki stechiometryczne, niewłaściwa forma zapisu) lub błędny wybór, lub brak zaznaczenia symbolu metalu i wzoru odczynnika w zadaniu 17.1. albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Sn + Cu2+ → Sn2+ + Cu W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 20 z 34 Zadanie 21. (0–1) Wymagania ogólne Wymaganie szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 8. Niemetale. Zdający: 8.12) opisuje typowe właściwości chemiczne kwasów, w tym zachowanie wobec […] soli kwasów o mniejszej mocy […] planuje [...] odpowiednie doświadczenia [...]; ilustruje je równaniami reakcji. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne dokończenie zdania i poprawne napisanie w formie jonowej skróconej równania reakcji. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Kwas siarkowy(IV) jest słabszy niż kwas chlorowodorowy i jest kwasem nietrwałym ALBO ulegającym rozkładowi. Uwaga: Odpowiedź: • Kwas siarkowy(IV) jest słabszy niż kwas chlorowodorowy i jest kwasem lotnym jest niepoprawna. • Kwas siarkowy(IV) jest słabszy niż kwas chlorowodorowy i jest kwasem nieutleniającym jest niewystarczająca, ponieważ nie wyjaśnia możliwej do zaobserwowania zmiany świadczącej o przebiegu reakcji chemicznej. Równanie reakcji: −2 3SO + 2H + → SO2 + H2O ALBO −2 3SO + 2H3O + → SO2 + 3H2O Uwaga: Zapis SO2·H2O jest błędny, ponieważ nie wyjaśnia możliwej do zaobserwowania zmiany świadczącej o przebiegu reakcji chemicznej. Zadanie 22. (0–2) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 9. Węglowodory. Zdający: 9.1) podaje założenia teorii strukturalnej budowy związków organicznych; 9.7) opisuje właściwości chemiczne alkanów, na przykładzie następujących reakcji: […] podstawianie (substytucja) atomu […] wodoru przez atom […] bromu przy udziale światła (pisze odpowiednie równania reakcji). Zasady oceniania 2 pkt – poprawne napisanie dwóch równań reakcji. 1 pkt – poprawne napisanie jednego równania reakcji. 0 pkt – błędne napisanie równań reakcji (błędne wzory reagentów, błędne współczynniki stechiometryczne, niewłaściwa forma zapisu) albo brak odpowiedzi. Uwaga: Jeżeli zdający w obu poprawnie zapisanych równaniach użył Cl2 zamiast Br2, to za zadanie otrzymuje 1 pkt. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 21 z 34 Poprawna odpowiedź Równanie reakcji monobromowania węglowodoru A: (światło)CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH2 CH CH2 CH2 CH2 Br + Br2 + HBr ALBO + Br2 + HBr(światło) Br Równanie reakcji monobromowania węglowodoru B: CH3 C CH3 CH3 CH3 + Br2 CH3 C CH2 CH3 CH3 Br + HBr(światło) ALBO CH3C(CH3)2CH3 + Br2 CH3C(CH3)2CH2Br + HBr(światło) Zadanie 23. Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 9. Węglowodory. Zdający: 9.5) rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne izomerów […] położenia podstawnika, izomerów optycznych węglowodorów i ich prostych fluorowcopochodnych […]; 9.8) […] przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne) […]. Zadanie 23.1. (0–1) Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie wzorów półstrukturalnych (grupowych) dwóch związków. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Wzór związku, którego cząsteczki są chiralne: CH3CH2CHClCH3 Wzór związku, którego cząsteczki są achiralne: CH3CH2CH2CH2Cl Zadanie 23.2. (0–1) Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie schematu. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 22 z 34 Poprawna odpowiedź CH3 C CH2 CH3 ClH CH3 C CH2 CH3 HCl Uwaga: • Jeżeli w zadaniu 23.1. zdający napisał wzory półstrukturalne obu produktów reakcji związku X z bromowodorem (zamiast z chlorowodorem), to w zadaniu 23.2. wzory przedstawiające budowę obu enancjomerów chiralnego produktu reakcji związku X z bromowodorem należy oceniać jak wzory enancjomerów produktu reakcji związku X z chlorowodorem. • Grupa –CH2CH3 może być zapisana jako –C2H5. • Schematy muszą być uzupełnione tak, aby przedstawiały poprawne wzory półstrukturalne (grupowe) obu enancjomerów, np. grupa –CH2CH3 nie może być zapisana jako –CH3CH2. Zadanie 24. Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 9. Węglowodory. Zdający: 9.8) opisuje właściwości chemiczne alkenów, na przykładzie następujących reakcji: przyłączanie (addycja): […] H2O; przewiduje produkty reakcji przyłączenia cząsteczek niesymetrycznych do niesymetrycznych alkenów na podstawie reguły Markownikowa (produkty główne i uboczne) […]; 9.11) wyjaśnia na prostych przykładach mechanizmy reakcji […] addycji […]. Zadanie 24.1. (0–1) Zasady oceniania 1 pkt – poprawne określenie typu i mechanizmu reakcji. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Typ reakcji: addycja Mechanizm reakcji: elektrofilowy Zadanie 24.2. (0–1) Zasady oceniania 1 pkt – poprawna ocena informacji i poprawne uzasadnienie odwołujące się do stosowalności reguły Markownikowa. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 25 z 34 Przykładowe rozwiązania Rozwiązanie I: pH =12,2 pOH = 14 – 12,2 = 1,8 pOH = – log[OH − ] [OH−] = 0,16·10−1 mol∙dm−3 = cz 𝐾 = 𝛼 ∙ 𝑐 𝐾 = 𝛼 ∙ 𝑐 𝛼 𝐾 = 𝛼 ∙ 𝑐 K = 0,000496 K = 5 ∙10−4 Wzór: CH3CH2CH2NH2 (CH3)3N CH3CH2NH2 (CH3)2NH Rozwiązanie II: K = [OH–]2[RNH2] = [OH–]2Co–[OH–] = [OH–]2[OH–]α –[OH–] 𝐾 = (0,16∙10–1) 2 0,16∙10–1 0,031 – 0,16∙10–1 = 0,0256∙10–2 0,516–0,016 = 2,56∙10–4 0,500 = 5,12 ∙10–4 ≈ 5,1∙10–4 Wzór: CH3CH2CH2NH2 (CH3)3N CH3CH2NH2 (CH3)2NH Zadanie 27.2. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 4. Kinetyka i statyka chemiczna. Zdający: 4.6) wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stan równowagi dynamicznej i stała równowagi […]; 4.7) stosuje regułę przekory do jakościowego określenia wpływu zmian […] stężenia reagentów […] na układ pozostający w stanie równowagi dynamicznej. 5. Roztwory i reakcje zachodzące w roztworach wodnych. Zdający: 5.6) stosuje termin stopień dysocjacji dla ilościowego opisu zjawiska dysocjacji elektrolitycznej. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne rozstrzygnięcie i poprawne uzasadnienie odwołujące się do mechanizmu procesu równowagowego zachodzącego w roztworze. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 26 z 34 Poprawna odpowiedź Rozstrzygnięcie: Tak, (będzie miało wpływ na wartość stopnia dysocjacji.) Uzasadnienie: (Nastąpi zmniejszenie stopnia dysocjacji, ponieważ) wzrost stężenia jonów OH– poskutkuje zgodnie z regułą przekory: – zmniejszeniem wydajności przemiany. ALBO – przesunięciem równowagi w lewo. ALBO – przesunięciem równowagi w kierunku substratów. Zadanie 28. (0–1) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony 6. Reakcje utleniania i redukcji. Zdający: 6.5) stosuje zasady bilansu elektronowego – dobiera współczynniki stechiometryczne w równaniach reakcji utleniania-redukcji (w formie cząsteczkowej i jonowej). 14. Związki organiczne zawierające azot. Zdający: 14.4) zapisuje równania reakcji otrzymywania […] amin aromatycznych (np. otrzymywanie aniliny w wyniku redukcji nitrobenzenu). Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie w formie jonowej równań reakcji redukcji i reakcji utleniania. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Równanie reakcji redukcji: NO2 + 7 H+ + 6e- NH3 + + 2 H2O ALBO NO2 + 7 H3O + + 6e- NH3 + + 9 H2O Równanie reakcji utleniania: Ti3+ → Ti4+ + e- W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 27 z 34 Zadanie 29. (0–1) Wymaganie ogólne Wymaganie szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony 14. Związki organiczne zawierające azot. Zdający: 14.4) zapisuje równania reakcji otrzymywania amin […] aromatycznych (np. otrzymywanie aniliny w wyniku redukcji nitrobenzenu). Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie schematu. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź NH2NH3 + + H2O+ OH− Uwaga: • Zapis, w którym zdający użył H2O zamiast OH–, jest niepoprawny. • Zapis, w którym zdający zastąpił anion OH– innym anionem, jest niepoprawny. Zadanie 30. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 6. Reakcje utleniania i redukcji. Zdający: 6.1) wykazuje się znajomością i rozumieniem pojęć: stopień utlenienia, utleniacz, reduktor, utlenianie, redukcja; 6.2) oblicza stopnie utlenienia pierwiastków […] w cząsteczce związku […] organicznego; 6.3) wskazuje utleniacz, reduktor […] w podanej reakcji redoks. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne uzupełnienie tabeli. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Stopień utlenienia węgla a w tryptofanie Stopień utlenienia węgla b w 5-hydroksytryptofanie Funkcja tryptofanu –I I reduktor W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 30 z 34 Poprawna odpowiedź Jednostka glukozowa I II anomer α numer atomu węgla uczestniczący w wiązaniu O-glikozydowym 1 1 Zadanie 35.2. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. III. Opanowanie czynności praktycznych. IV etap edukacyjny – zakres rozszerzony 16. Cukry. Zdający: 16.3) […] rysuje wzory taflowe (Hawortha) glukozy […]; 16.4) projektuje […] doświadczenie, którego wynik potwierdzi obecność grupy aldehydowej w cząsteczce glukozy; 16.6) wskazuje wiązanie O-glikozydowe […]; 16.7) wyjaśnia, dlaczego […] sacharoza nie wykazuje właściwości redukujących. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne rozstrzygnięcie i poprawne uzasadnienie odwołujące się do budowy cząsteczki trehalozy oraz konsekwencji reakcji, która zaszła w probówce II. 0 pkt – odpowiedź niepełna lub niepoprawna albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź Rozstrzygnięcie: Nie Uzasadnienie: (Trehaloza nie ulega próbie Trommera, ponieważ) oba anomeryczne atomy węgla uczestniczą w wiązaniu glikozydowym (i grupa aldehydowa w żadnej jednostce glukozowej nie może ulec odtworzeniu bez rozpadu tego wiązania). ORAZ W probówce II nastąpiła hydroliza trehalozy do glukozy. ALBO W probówce II powstał cukier redukujący. ALBO W probówce II powstał związek, który daje pozytywny wynik próby Trommera. Uwaga: • Uzasadnienie musi zawierać: – stwierdzenie w dowolny sposób niemożności powstania grupy aldehydowej w cząsteczce trehalozy, np.:  niemożliwość otwarcia pierścienia obu jednostek glukozowych;  niemożliwość odtworzenia grupy aldehydowej;  brak grup hydroksylowych przy anomerycznych atomach węgla;  istnienie wiązania 1,1-glikozydowego. – stwierdzenie w dowolny sposób istnienia glukozy w roztworze w probówce II. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Zasady oceniania rozwiązań zadań Strona 31 z 34 • Jeżeli zdający w zadaniu 35.1. poprawnie poda numery atomów węgla, pomiędzy którymi występuje wiązanie O-glikozydowe w cząsteczce trehalozy, to w uzasadnieniu zadania 35.2. może odnieść się tylko do obecności wiązania glikozydowego, ale jeśli podaje numery atomów węgla, to muszą być one poprawne. • Zdający nie musi w uzasadnieniu opisywać możliwych do zaobserwowania zmian, ale jeżeli je opisuje, muszą być one poprawne. Zadanie 36. (0–1) Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe I. Wykorzystanie i tworzenie informacji. II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 12. Kwasy karboksylowe. Zdający: 12.5 zapisuje równania reakcji z udziałem kwasów karboksylowych (których produktami są: […] estry) […]; 12.10) opisuje budowę dwufunkcyjnych pochodnych węglowodorów, na przykładzie kwasu […] salicylowego[…]. Zasady oceniania 1 pkt – poprawne napisanie równania reakcji (uzupełnienie schematu). 0 pkt – błędne napisanie równania reakcji (błędne wzory reagentów, błędne współczynniki stechiometryczne, niewłaściwa forma zapisu) albo brak odpowiedzi. Poprawna odpowiedź CH3 C O O CH3 C O + COOH OH → COOH O C CH3 O + CH3 C O O H Uwaga: Wzory substratów mogą być zapisane w dowolnej kolejności. Zapis wzoru bezwodnika octowego w postaci (CH3CO)2O jest poprawny. Zadanie 37. (0–2) Wymaganie ogólne Wymagania szczegółowe II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. IV etap edukacyjny – poziom rozszerzony 1. Atomy, cząsteczki i stechiometria chemiczna. Zdający: 1.1) stosuje pojęcie mola (w oparciu o liczbę Avogadra); 1.2) odczytuje w układzie okresowym masy atomowe pierwiastków i na ich podstawie oblicza masę molową związków chemicznych ([...] organicznych) o podanych wzorach (lub nazwach); 1.6) wykonuje obliczenia z uwzględnieniem wydajności reakcji i mola dotyczące: mas substratów i produktów (stechiometria wzorów i równań chemicznych), objętości gazów w warunkach normalnych. W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l Egzamin maturalny z chemii – termin główny 2020 r. Strona 32 z 34 Zasady oceniania 2 pkt – zastosowanie poprawnej metody, poprawne wykonanie obliczeń oraz podanie wyniku w m3. 1 pkt – zastosowanie poprawnej metody, ale: – popełnienie błędów rachunkowych prowadzących do błędnego wyniku liczbowego LUB – podanie wyniku z niewłaściwą jednostką. 0 p. – zastosowanie błędnej metody obliczenia albo brak rozwiązania. Uwaga: Należy zwrócić uwagę na zależność wyniku liczbowego od przyjętych zaokrągleń. Za poprawny należy uznać każdy wynik będący konsekwencją zastosowanej poprawnej metody i poprawnych obliczeń. Przykładowe rozwiązania Rozwiązanie I: Wydajność procesu 0,8 · 0,9 = 0,72 22,4 ·10–3 m3 etenu – 0,72 · 62,5 · 10–3 kg chlorku winylu x m3 etenu –1000 kg chlorku winylu x = 497,8 (m3) Rozwiązanie II: Liczba moli chlorku winylu 62,5 g – 1 mol 1000 ·103 g – x moli x = 16·103 moli Liczba moli C2H4Cl2 przy 100% wydajności procesu = Liczba moli chlorku winylu x = 16·103 moli Liczba moli C2H4Cl2 z uwzględnieniem wydajności procesu 16·103 moli – 90% x moli – 100% x = 17,8·103 moli Liczba moli C2H4 przy 100% wydajności procesu = Liczba moli C2H4Cl2 x = 17,8·103 moli Liczba moli C2H4 z uwzględnieniem wydajności procesu 17,8·103 moli – 80% x moli – 100% x = 22,25·103 moli Obliczenie objętości C2H4 1 mol – 22,4 dm3 22,25·103 moli – x dm3 x = 498,4·103 dm3 = 498 (m3) W ię ce j a rk us zy z na jd zi es z na st ro ni e: a rk us ze .p l