Wymagania edukacyjne Biologia na czasie 2 – zakres, Notatki z Biologia

Pobierz Wymagania edukacyjne Biologia na czasie 2 – zakres i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity! Wymagania edukacyjne Biologia na czasie 2 – zakres Zawierają szczegółowy wykaz wiadomości i umiejętności, które uczeń powinien opanować po omówieniu poszczególnych lekcji z podręcznika Biologia na czasie 2 – zakres rozszerzony. Są niezastąpione przy obiektywnej ocenie postępów ucznia w nauce. Poziomy oczekiwanych osiągnięć ucznia Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe konieczne (na stopień dopuszczający) podstawowe (na stopień dostateczny) rozszerzające (na stopień dobry) dopełniające (na stopień bardzo dobry) obejmują treści i umiejętności obejmują treści i umiejętności  najważniejsze w uczeniu się biologii  złożone i mniej przystępne niż zaliczone do wymagań podstawowych  łatwe dla ucznia nawet mało zdolnego  wymagające korzystania z różnych źródeł informacji  często powtarzające się w procesie nauczania  umożliwiające rozwiązywanie problemów  określone programem nauczania na poziomie nieprzekraczającym wymagań zawartych w podstawie programowej  pośrednio użyteczne w życiu pozaszkolnym  użyteczne w życiu codziennym  pozwalające łączyć wiedzę z różnych przedmiotów i dziedzin WYMAGANIA EDUKACYJNE – Biologia na czasie 2- zakres rozszerzony Dział programu Lp. Temat Poziom wymagań konieczny (K) dopuszczający K podstawowy (P) dostateczny P+K rozszerzający (R) dobry P+K+R dopełniający (D) bardzo dobry P+K+R+D celujący P+K+R+D( pow 90% dobrych odpowiedzi) Metabolizm 1 Kierunki przemian metabolicznych Uczeń:  definiuje pojęcie metabolizm  charakteryzuje podstawowe rodzaje przemian metabolicznych: anabolizm i katabolizm  wymienia nośniki energii w komórce   wymienia rodzaje fosforylacji Uczeń:  podaje poziom energetyczny substratów i produktów reakcji endoergicznych i egzoergicznych  wymienia cechy ATP   przedstawia sumaryczny zapis procesu fosforylacji  wymienia nośniki elektronów Uczeń:  charakteryzuje budowę ATP   omawia przebieg fosforylacji substratowej, fotosyntetycznej i oksydacyjnej Uczeń:  porównuje rodzaje fosforylacji   analizuje przebieg reakcji redoks z udziałem NADP 2 Enzymy  wyjaśnia rolę enzymów w komórce  wymienia cechy enzymów   wymienia czynniki wpływające na szybkość reakcji enzymatycznych  definiuje pojęcie szlak metaboliczny   wyjaśnia mechanizm działania enzymów  zapisuje równanie reakcji enzymatycznej  charakteryzuje szlak metaboliczny liniowy i cykliczny  wyjaśnia, na czym polega model regulacji aktywności enzymów zwany ujemnym sprzężeniem zwrotnym   omawia budowę enzymów  wyjaśnia mechanizm tworzenia kompleksu enzym–substrat  wyjaśnia, w jaki sposób na szybkość reakcji enzymatycznych wpływają: stężenie substratu, temperatura, pH, stężenie soli, stężenie enzymu, aktywatory i inhibitory  porównuje mechanizm inhibicji kompetycyjnej i niekompetycyjnej   omawia sposoby regulacji przebiegu szlaków metabolicznych   porównuje modele powstawania kompleksu enzym–substrat   porównuje mechanizm działania inhibitorów hamujących enzymy nieodwracalnie i odwracalnie  omawia zasady nazewnictwa i klasyfikacji enzymów  wyjaśnia mechanizm aktywacji proenzymu na przykładzie pepsyny   planuje doświadczenie mające na celu wykazanie wpływu temperatury na narządów funkcje układów narządów   wymienia parametry istotne w utrzymaniu homeostazy   rozróżnia mechanizmy obronne organizmu przed wychłodzeniem i przegrzaniem  organizmem stałocieplnym   omawia mechanizm regulacji temperatury ciała człowieka   omawia mechanizm regulacji ciśnienia krwi  narządów człowieka w utrzymaniu homeostazy 10 Budowa i funkcje skóry   wymienia warstwy skóry  wymienia funkcje skóry  wymienia wytwory naskórka  nazywa poszczególne elementy skóry   wyjaśnia, jakie znaczenie ma skóra w termoregulacji   charakteryzuje gruczoły skóry   uzasadnia zależność między budową skóry a jej funkcjami   opisuje funkcje poszczególnych wytworów naskórka   porównuje poszczególne warstwy skóry pod względem budowy i funkcji   planuje doświadczenia mające na celu ocenę wrażliwości dotykowej różnych okolic ciała i odczuwania temperatury 11 Choroby i higiena skóry   wymienia choroby skóry   wymienia czynniki chorobotwórcze będące przyczynami chorób skóry   wyjaśnia, na czym polega profilaktyka chorób skóry   wyjaśnia konieczność dbania o skórę  wymienia zasady higieny skóry   klasyfikuje i charakteryzuje choroby skóry   wyjaśnia, czym są alergie, grzybice i oparzenia   omawia zaburzenia funkcjonowania gruczołów   omawia przyczyny zachorowania na czerniaka złośliwego, diagnostykę, sposób leczenia i profilaktykę tej choroby   ocenia wpływ promieniowania słonecznego na skórę   uzasadnia, że czerniak złośliwy jest chorobą współczesnego świata Aparat ruchu 12 Ogólna budowa i funkcje szkieletu  rozróżnia część czynną i bierną aparatu ruchu  wymienia funkcje szkieletu  podaje nazwy głównych kości tworzących szkielet człowieka  rozpoznaje elementy szkieletu osiowego, szkieletu obręczy i kończyn   opisuje strukturę kości długiej  rozróżnia kości ze względu na ich kształt  wyjaśnia związek między budową kości a jej właściwościami mechanicznymi   omawia zmiany zachodzące w szkielecie podczas wzrostu i rozwoju człowieka   porównuje tkankę kostną z tkanką chrzęstną   porównuje budowę szkieletu noworodka z budową szkieletu osoby dorosłej  wymienia czynniki wpływające na przebudowę kości  określa, jakie właściwości kości wynikają z budowy tkankowej 13 Rodzaje połączeń kości   wymienia rodzaje połączeń ścisłych  identyfikuje typy połączeń kości na  charakteryzuje połączenia kości   porównuje różne rodzaje stawów ze względu na i ruchomych kości  szkielecie i podaje ich przykłady   omawia budowę stawu  rozpoznaje rodzaje stawów  omawia funkcje poszczególnych elementów budowy stawu  zakres wykonywanych ruchów i kształt powierzchni stawowych 14 Elementy szkieletu  wymienia elementy szkieletu osiowego i ich funkcje   wymienia kości budujące klatkę piersiową  nazywa odcinki kręgosłupa   wymienia kości obręczy barkowej i obręczy miedniczej   wymienia kości kończyny górnej i kończyny dolnej   rozpoznaje kości trzewioczaszki i mózgoczaszki   rozpoznaje kości klatki piersiowej   rozróżnia odcinki kręgosłupa   rozpoznaje kości obręczy barkowej i obręczy miedniczej  rozpoznaje kości kończyny górnej i kończyny dolnej   charakteryzuje funkcje szkieletu osiowego  wyjaśnia związek między budową czaszki a pełnionymi przez czaszkę funkcjami   porównuje budowę kończyny górnej z budową kończyny dolnej   wyjaśnia znaczenie zatok przynosowych   nazywa krzywizny kręgosłupa i określa ich znaczenie   wykazuje związek budowy odcinków kręgosłupa z pełnioną funkcją   wykazuje związek budowy kończyn z pełnioną przez nie funkcją   omawia rolę chrząstek w budowie klatki piersiowej   wskazuje różnice między budową czaszki noworodka a budową czaszki dorosłego człowieka   rozpoznaje kręgi pochodzące z różnych odcinków kręgosłupa   wskazuje elementy kręgu   klasyfikuje żebra   porównuje miednicę kobiety z miednicą mężczyzny 15 Budowa i funkcjonowanie układu mięśniowego   wyjaśnia, na czym polega praca mięśni   wymienia elementy budowy tkanki mięśniowej  wymienia rodzaje tkanek mięśniowych  omawia budowę tkanek mięśniowych   wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działanie mięśni   wymienia źródła energii potrzebnej do skurczu mięśnia  rozpoznaje rodzaje tkanek mięśniowych  porównuje rodzaje tkanek mięśniowych pod względem budowy i funkcji   rozpoznaje najważniejsze mięśnie szkieletowe   określa funkcje mięśni szkieletowych wynikające z ich położenia   omawia budowę sarkomeru   wyjaśnia, na czym  omawia budowę makroskopową i mikroskopową mięśnia szkieletowego   wykazuje związek budowy tkanki mięśniowej z funkcją pełnioną przez tę tkankę   analizuje kolejne etapy skurczu mięśnia   omawia warunki prawidłowej pracy mięśni   omawia przemiany biochemiczne zachodzące podczas długotrwałej pracy mięśnia   wyróżnia rodzaje mięśni ze względu na wykonywane czynności   wyjaśnia, na czym polega synergistyczne działanie mięśni   uzasadnia, że mięśnie szkieletowe mają budowę hierarchiczną   określa rolę mioglobiny   porównuje mięśnie czerwone z mięśniami białymi polega mechanizm powstawania skurczu mięśnia szkieletowego  określa, w jakich warunkach w mięśniach powstaje deficyt tlenowy   analizuje przemiany kwasu mlekowego   porównuje rodzaje skurczów mięśni  16 Choroby i higiena aparatu ruchu   określa prawidłową postawę ciała  rozpoznaje wady postawy   wymienia przyczyny powstawania wad postawy   nazywa wady kręgosłupa i stóp   wymienia choroby aparatu ruchu   uzasadnia korzystne znaczenie ćwiczeń fizycznych dla zdrowia  rozróżnia urazy mechaniczne   wymienia cechy prawidłowej postawy ciała   wskazuje metody zapobiegania wadom kręgosłupa   charakteryzuje choroby aparatu ruchu   wymienia środki dopingujące  charakteryzuje urazy mechaniczne aparatu ruchu i omawia ich skutki   omawia skutki i przyczyny wad kręgosłupa   omawia przyczyny i skutki płaskostopia   omawia przyczyny, sposób diagnozowania i leczenia osteoporozy  omawia skutki przetrenowania  przewiduje skutki stosowania dopingu w sporcie  omawia sposoby zapobiegania osteoporozie   wskazuje przyczyny zmian w układzie ruchu na skutek osteoporozy  przewiduje skutki niewłaściwego wykonywania ćwiczeń fizycznych  omawia działanie wybranych grup środków dopingujących   omawia techniki i substancje przyspieszające naturalne procesy fizjologiczne podczas transfuzji krwi i EPO Układ pokarmowy 17 Budulcowe i energetyczne składniki pokarmowe   wymienia składniki pokarmowe   wymienia produkty spożywcze bogate w poszczególne składniki pokarmowe   wymienia funkcje poszczególnych składników pokarmowych   rozróżnia składniki budulcowych i energetycznych  omawia rolę składników pokarmowych w organizmie   definiuje pojęcia: aminokwasy egzogenne, NNKT  wymienia kryteria podziału węglowodanów  wyjaśnia znaczenie błonnika pokarmowego w diecie  porównuje pokarmy pełno- i niepełnowartościowe   wskazuje czynniki decydujące o wartości odżywczej pokarmów   podaje przykłady aminokwasów endo- i egzogennych  klasyfikuje węglowodany  charakteryzuje dobowe zapotrzebowanie osoby dorosłej na składniki odżywcze  przewiduje skutki diety wegańskiej   porównuje wartość energetyczną białek, węglowodanów i tłuszczów   porównuje zawartość białek w poszczególnych produktach   przewiduje skutki niedoboru i nadmiaru poszczególnych składników odżywczych 18 Rola witamin w diecie   definiuje pojęcia:  wyjaśnia zasady  wymienia przyczyny  wyjaśnia, jakie znaczenie  wyjaśnia znaczenie mięśni w wentylacji płuc  wymienia czynniki wpływające na liczbę oddechów zewnętrznej i wewnętrznej   omawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych  wyjaśnia przyczyny dużego zapotrzebowania mięśni na tlen   oblicza pojemność życiową płuc  wskazuje czynniki decydujące o stopniu wysycenia hemoglobiny tlenem   wymienia postacie w jakich transportowany jest dwutlenek węgla   wyjaśnia znaczenie mioglobiny w mięśniach   omawia mechanizm regulacji częstości oddechów   omawia związek między ciśnieniem atmosferycznym a wymianą gazową   przewiduje skutki wpływu zbyt niskiego i zbyt wysokiego ciśnienia na prawidłowe funkcjonowanie organizmu 24 Zaburzenia funkcjonowania układu oddechowego   wymienia czynniki wpływające na jakość wdychanego powietrza   wymienia główne przyczyny chorób układu oddechowego  wymienia choroby układu oddechowego  klasyfikuje rodzaje zanieczyszczeń powietrza   charakteryzuje choroby układu oddechowego  wskazuje sposoby zapobiegania chorobom układu oddechowego  omawia skutki palenia tytoniu  wyjaśnia zależność między występowaniem chorób dróg oddechowych a stanem wdychanego powietrza  omawia sposoby na uniknięcie chorób układu oddechowego   przewiduje skutki chorób układu oddechowego   omawia sposoby diagnozowania i leczenia astmy Układ krążenia 25 Skład i funkcje krwi   wymienia składniki krwi  omawia podstawowe funkcje krwi  wyjaśnia, na jakiej podstawie określa się grupę krwi   wskazuje cechy krwi warunkujące zapewnienie homeostazy   rozpoznaje elementy morfotyczne krwi   porównuje elementy komórkowe krwi pod względem budowy  wymienia składniki osocza i ich funkcje   definiuje pojęcie aglutynacja  rozróżnia grupy krwi   wyjaśnia zasady transfuzji krwi  definiuje pojęcie hematokryt  klasyfikuje składniki krwi   porównuje składniki krwi pod względem pełnionych przez nie funkcji  podaje zasady podziału leukocytów  analizuje proces krzepnięcia krwi   charakteryzuje grupy krwi   wyjaśnia, w jaki sposób dochodzi do konfliktu serologicznego w zakresie Rh  interpretuje wyniki badania krwi  uzasadnia związek między cechami elementów morfotycznych krwi a funkcjami pełnionymi przez te elementy  przewiduje skutki krzepnięcia krwi wewnątrz naczyń   przewiduje skutki utraty zbyt dużej ilości krwi   wyjaśnia, na czym polega próba krzyżowa 26 Budowa i funkcje układu krwionośnego   nazywa elementy układu krążenia  wyjaśnia, jaką rolę pełnią zastawki w żyłach   wyjaśnia związek między budową naczyń  charakteryzuje typy sieci naczyń krwionośnych  porównuje tętnice z żyłami pod względem budowy i pełnionych funkcji  rozróżnia krwiobieg duży i krwiobieg mały  rozróżnia typy sieci naczyń krwionośnych   rozróżnia rodzaje naczyń krwionośnych   omawia przepływ krwi w krwiobiegu dużym i krwiobiegu małym krwionośnych a ich funkcjami  porównuje krwiobieg duży z krwiobiegiem małym pod względem pełnionych funkcji  analizuje, w jaki sposób przepływa krew w żyłach 27 Serce   wymienia cechy charakterystyczne serca człowieka   określa położenie serca  wymienia główne części serca  rozpoznaje główne części serca   wyjaśnia znaczenie naczyń wieńcowych dla pracy serca   wyjaśnia rolę zastawek w funkcjonowaniu serca   wyjaśnia, czym jest tętno  wykonuje pomiar tętna  wykonuje pomiar ciśnienia krwi  ocenia znaczenie badań diagnostycznych pracy serca  wymienia czynniki wpływające na przyspieszenie pracy serca   rozróżnia zastawki w sercu  charakteryzuje mechanizm automatyzmu serca  określa rolę, jaką w pracy serca odgrywa worek osierdziowy   omawia cykl pracy serca  interpretuje wyniki pomiarów tętna  interpretuje wyniki pomiaru ciśnienia krwi  omawia budowę układu przewodzącego serca   omawia różnicę w wartości ciśnienia skurczowego i rozkurczowego  charakteryzuje mechanizm regulacji pracy serca  omawia sposób regulacji ciśnienia krwi w naczyniach 28 Układ limfatyczny   wymienia elementy układu limfatycznego   wymienia funkcje układu limfatycznego   określa funkcje limfy  określa funkcje narządów wchodzących w skład układu limfatycznego  wymienia cechy naczyń limfatycznych   wyjaśnia, jakie znaczenie ma układ krążenia w utrzymaniu homeostazy   charakteryzuje narządy układu limfatycznego   porównuje naczynia limfatyczne i żyły pod względem budowy   omawia skład i rolę limfy  porównuje układ krwionośny z układem limfatycznym   ocenia znaczenie prawidłowego funkcjonowania narządów tworzących układ limfatyczny  omawia sposób powstawania limfy  uzasadnia, że układ krwionośny i układ limfatyczny stanowią integralną całość 29 Choroby układu krążenia   wymienia choroby układu krążenia  wymienia sposoby zapobiegania chorobom układu krążenia  wymienia przyczyny chorób układu krążenia  wyjaśnia, na czym polega niewydolność układu krążenia  charakteryzuje choroby układu krążenia   omawia wady nabyte i wady wrodzone serca   rozróżnia objawy chorób układu krążenia  omawia sposoby leczenia chorób układu krążenia Obrona immuno- 30 Budowa i funkcjonowanie układu odpornościowego   definiuje pojęcie antygen  wymienia elementy układu  wymienia naturalne bariery ochronne   charakteryzuje komórki, tkanki i narządy układu  charakteryzuje poszczególne klasy logiczna organizmu odpornościowego  nazywa komórki biorące udział w reakcjach odpornościowych   wymienia podstawowe reakcje obronne organizmu  omawia rolę przeciwciał  definiuje pojęcie pamięć immunologiczna  wyjaśnia znaczenie szczepień ochronnych   omawia rodzaje odporności swoistej  porównuje odporność nieswoistą z odpornością swoistą   definiuje pojęcie główny układ zgodności tkankowej (MHC)  omawia znaczenie antygenów zgodności tkankowej w transplantacjach  podaje przyczyny konfliktu serologicznego  wymienia etapy odpowiedzi immunologicznej  wyjaśnia, na czym polega humoralna i komórkowa odpowiedź immunologiczna   rozróżnia rodzaje odporności swoistej  odpornościowego   wyjaśnia znaczenie mediatorów układu odpornościowego   definiuje pojęcie autoantygen  charakteryzuje specyfikę działania limfocytów T i limfocytów B  omawia kolejne etapy odpowiedzi immunologicznej  wyjaśnia znaczenie pamięci immunologicznej  porównuje humoralną odpowiedź immunologiczną z komórkową odpowiedzią immunologiczną  porównuje pierwotną odpowiedź immunologiczną z wtórną odpowiedzią immunologiczną immunoglobulin   omawia znaczenie antygenów zgodności tkankowej w prawidłowym funkcjonowaniu układu odpornościowego  omawia budowę przeciwciała   uzasadnia, że reakcja zapalna jest odpowiedzią organizmu na infekcję lub uraz 31 Zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego  wymienia choroby autoimmunizacyjne   wymienia sposoby zakażenia wirusem HIV  wyjaśnia, że alergia jest stanem nadwrażliwości organizmu  charakteryzuje choroby autoimmunizacyjne   charakteryzuje przebieg zakażenia wirusem HIV  omawia profilaktykę AIDS  podaje przyczyny alergii  wymienia podstawowe zasady, których należy przestrzegać przy przeszczepach  wymienia przyczyny nieprawidłowych reakcji odpornościowych   charakteryzuje budowę wirusa HIV  omawia metody diagnostyki AIDS  omawia mechanizm powstawania reakcji alergicznej   charakteryzuje zasady przeszczepiania tkanek i narządów  dowodzi, że AIDS jest chorobą układu odpornościowego  omawia sposoby leczenia AIDS  omawia działanie histaminy Układ wydalniczy 32 Budowa i funkcjonowanie układu wydalniczego   definiuje pojęcia: wydalanie, defekacja  wymienia funkcje układu  charakteryzuje narządy układu wydalniczego   omawia budowę  omawia rolę układu wydalniczego w utrzymaniu homeostazy   omawia mechanizm wydalania moczu  analizuje regulację reakcję stresową  wymienia następstwa długotrwałego stresu   wymienia przyczyny depresji   proponuje działania profilaktyczne zmniejszające ryzyko wystąpienia depresji   podaje przykłady chorób neurologicznych   wymienia przykłady rytmów biologicznych człowieka funkcjonowanie narządów   dowodzi, że depresja jest chorobą współczesnego świata  podaje sposoby zmniejszania ryzyka powstawania uzależnień  wymienia fazy snu  ocenia znaczenie snu dla prawidłowego funkcjonowania organizmu   wyjaśnia, czym są rytmy biologiczne   omawia sposoby diagnostyki i leczenia depresji   wyjaśnia, na czym polega mechanizm powstawania uzależnienia  dowodzi, że uzależnienie to choroba układu nerwowego  charakteryzuje wybrane choroby neurologiczne  omawia dobowy rytm snu i czuwania chorobami cywilizacyjnymi  rozróżnia rodzaje nerwic  analizuje fazy stresu  wyjaśnia, że uzależnienie jest chorobą układu kary i układu nagrody   porównuje fazy snu NREM i REM Narządy zmysłów 39 Budowa i działanie narządu wzroku   wymienia elementy narządu wzroku  określa funkcje elementów narządu wzroku  opisuje drogę światła i impulsu nerwowego prowadzącą do powstania wrażeń wzrokowych  wymienia przykłady chorób i wad wzroku  wskazuje podstawowe zasady higieny wzroku   wymienia funkcje aparatu ochronnego i aparatu ruchowego oka  omawia budowę anatomiczną gałki ocznej  wymienia cechy obrazu powstającego na siatkówce   wyjaśnia, na czym polega akomodacja oka   wymienia przyczyny wad wzroku  omawia sposoby korygowania wad wzroku  określa funkcje elementów gałki ocznej   porównuje pręciki z czopkami   omawia mechanizm widzenia  uzasadnia, że jaskra jest chorobą współczesnego świata   uzasadnia znaczenie widzenia dwuocznego   analizuje przemiany rodopsyny   analizuje przetwarzanie informacji wzrokowej   charakteryzuje wybrane choroby wzroku   omawia przyczyny, diagnostykę, leczenie i profilaktykę jaskry 40 Ucho – narząd słuchu i równowagi   wymienia elementy narządu słuchu i równowagi  określa podstawowe funkcje elementów narządu słuchu i równowagi  dowodzi szkodliwości hałasu  rozróżnia ucho zewnętrzne, środkowe i wewnętrzne  opisuje drogę fal dźwiękowych i impulsu nerwowego prowadzącą do powstania wrażeń słuchowych  omawia budowę  charakteryzuje elementy narządu słuchu i równowagi pod względem budowy i pełnionych funkcji   omawia powstawanie wrażeń słuchowych i funkcjonowanie ślimaka  wyjaśnia zasadę działania narządu równowagi   wykazuje, że receptory słuchu i równowagi to mechanoreceptory  wyjaśnia, od czego zależy wysokość i natężenie dźwięku  określa zakres częstotliwości dźwięku, na który reaguje ludzie ucho błędnika 41 Narządy smaku oraz węchu   wymienia chemoreceptory   wymienia funkcje narządów smaku i węchu   wyjaśnia biologiczne znaczenie zmysłów smaku i węchu  wymienia pięć podstawowych smaków odczuwanych przez człowieka  omawia budowę narządów smaku i węchu   wykazuje związek między budową a funkcją narządów smaku i węchu Układ hormonalny 42 Budowa i funkcje układu hormonalnego  definiuje pojęcia: hormon, gruczoł dokrewny  wymienia przykłady hormonów tkankowych i hormonów miejscowych  wymienia gruczoły dokrewne  określa położenie gruczołów dokrewnych  wymienia nazwy hormonów przysadki   wymienia choroby wynikające z niedoboru i nadmiaru wybranych hormonów   charakteryzuje funkcje hormonów nadnerczy, trzustki i gonad  rozróżnia hormony tkankowe i hormony miejscowe   charakteryzuje funkcje hormonów przysadki, tarczycy, przytarczyc i grasicy  porównuje skutki nadmiaru hormonu wzrostu ze skutkami jego niedoboru w różnych okresach życia  wymienia skutki cukrzycy  wyjaśnia, na czym polega antagonistyczne działania hormonów   podaje przykłady hormonów działających antagonistycznie   klasyfikuje hormony ze względu na ich działanie  wyjaśnia, na czym polega działanie autokrynne, parakrynne, endokrynne i neurokrynne hormonów  omawia działanie wybranych hormonów tkankowych i hormonów miejscowych   omawia funkcje szyszynki  określa, jakie działania profilaktyczne należy podejmować w celu uniknięcia zachorowania na cukrzycę   charakteryzuje choroby wynikające z zaburzeń funkcjonowania nadnerczy i trzustki  porównuje typy cukrzycy   omawia diagnostykę i sposób leczenia cukrzycy   porównuje działanie insuliny i glukagonu oraz kalcytoniny i parathormonu 43 Regulacja wydzielania hormonów   wyjaśnia znaczenie pojęcia ujemne sprzężenie zwrotne  wyjaśnia, jakie znaczenie mają hormony tropowe  omawia mechanizm ujemnego sprzężenia zwrotnego na przykładzie regulacji pracy tarczycy  wyjaśnia, na czym polega regulacyjna rola hormonów podwzgórza i przysadki   porównuje układ hormonalny z układem nerwowym   omawia działanie hormonów podwzgórza   klasyfikuje hormony ze względu na ich budowę chemiczną  porównuje mechanizm działania hormonów białkowych z mechanizmem działania hormonów steroidowych  dowodzi związku między układem dokrewnym a układem nerwowym w utrzymaniu homeostazy  wykazuje, że podwzgórze i przysadka odgrywają nadrzędną rolę regulacji hormonalnej Rozmnażanie i rozwój człowieka 44 Budowa i funkcjonowanie męskich narządów rozrodczych   wymienia elementy męskiego układu rozrodczego   wymienia funkcje męskich narządów płciowych   wymienia męskie cechy płciowe   definiuje pojęcie spermatogeneza  rozróżnia narządy zewnętrzne i wewnętrzne męskiego układu rozrodczego  rozpoznaje elementy męskiego układu rozrodczego   wymienia fazy spermatogenezy  omawia budowę plemnika  wyjaśnia znaczenie testosteronu  klasyfikuje męskie cechy płciowe na pierwszorzędowe, drugorzędowe i trzeciorzędowe   omawia budowę poszczególnych elementów męskiego układu rozrodczego  omawia przebieg spermatogenezy  określa funkcję poszczególnych elementów plemnika   uzasadnia związek między budową a funkcją męskich narządów płciowych  omawia skład nasienia 45 Budowa i funkcjonowanie żeńskich narządów rozrodczych  wymienia elementy żeńskiego układu rozrodczego   wymienia funkcje elementów żeńskiego układu rozrodczego   definiuje pojęcia: oogeneza, cykl miesiączkowy  wymienia fazy cyklu miesiączkowego  rozróżnia narządy zewnętrzne i wewnętrzne żeńskiego układu rozrodczego  rozpoznaje elementy żeńskiego układu rozrodczego  wymienia fazy oogenezy  wyjaśnia znaczenie żeńskich hormonów płciowych  omawia budowę poszczególnych elementów układu rozrodczego  charakteryzuje przebieg oogenezy  omawia zmiany zachodzące w błonie śluzowej macicy w czasie cyklu miesiączkowego  określa zmiany w jajniku w czasie cyklu miesiączkowego  omawia budowę oocytu II rzędu  uzasadnia związek między budową a funkcją żeńskich narządów płciowych  wyjaśnia, na czym polega hormonalna regulacja cyklu miesiączkowego  porównuje oogenezę ze spermatogenezą 46 Rozwój człowieka   definiuje pojęcia: zapłodnienie, implantacja  wymienia etapy rozwoju zarodkowego  wymienia rodzaje błon płodowych  wymienia funkcje łożyska  wymienia fazy porodu  wymienia czynniki wpływające na przebieg  określa funkcje błon płodowych  omawia powstawanie łożyska  wyjaśnia znaczenie łożyska   wymienia przyczyny powstawania wad wrodzonych  ocenia znaczenie  omawia przebieg zapłodnienia  charakteryzuje etapy rozwoju zarodkowego  charakteryzuje rozwój płodowy   omawia przebieg implantacji  charakteryzuje budowę łożyska  omawia wędrówkę plemników w poszczególnych częściach żeńskiego układu rozrodczego  określa rolę struktur zarodkowych i narządów płodowych w życiu prenatalnym  omawia rolę hormonów